RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij SBO De Bouwsteen Plaats : Delft BRIN-nummer : 19RB Onderzoeksnummer : 121866 Datum schoolbezoek : 10 maart 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op 25 mei 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 10 maart 2011 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op SBO De Bouwsteen naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 10 november 2008 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op SBO de Bouwsteen. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 21 januari 2009. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Na een eerste voortgangsgesprek op 6 oktober 2009 heeft de inspectie op 9 maart 2010 een tussentijds kwaliteitsonderzoek op de Bouwsteen uitgevoerd. Naar aanleiding van dat onderzoek concludeerde de inspectie, op grond van de geringe vooruitgang in het verbetertraject, dat het geïntensiveerde toezicht werd voortgezet. Op 28 september 2010 heeft de Inspectie van het Onderwijs een tweede voortgangsgesprek gevoerd met het bevoegd gezag en de directie van sbo de Bouwsteen te Delft. Tijdens dit gesprek is de voortgang besproken van het traject dat ingezet is om de kwaliteit van het onderwijs op de school te verbeteren. In dit gesprek bleek dat op dat moment weliswaar verbeteringen waren te constateren maar een aantal doelen, waaronder het voor alle leerlingen beschikbaar hebben van ontwikkelingsprofielen, was niet gehaald. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: Rapport 'de Bouwsteen is een Edelsteen', 25 februari 2011; document 'De Bouwsteen is een Edelsteen: ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar; Auditrapport Librijn SBO de Bouwsteen, 19 januari 2011; Voortgangsrapportage SBO de Bouwsteen, september 2010; document 'De nieuwe SBO';Plan van aanpak De Bouwsteen, 3 februari 2010. Ook aanvullende vragenlijsten zijn bij de analyse betrokken. pagina 5 van 13
Schoolbezoek, waarbij in alle groepen op beide locaties de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leerlingen, leraren, orthopedagoog en logopedist. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: Opbrengsten, Onderwijsleerproces, Zorg en begeleiding en Kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. 2.6 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 5.4 De leraren zorgen voor structuur in de onderwijsactiviteiten. 5.5 De leraren gaan na of de leerlingen de uitleg en/of de opdrachten begrijpen. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 10.2 De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan. 10.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 10.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld In een periode van twee jaar heeft de school zich dusdanig verbeterd dat op grond van de resultaten van dit onderzoek naar kwaliteitsverbetering de inspectie alle onderzochte indicatoren, op één na (indicator 8.4) als voldoende heeft beoordeeld. Vooral sinds het laatst gehouden voortgangsgesprek is een substantiële vooruitgang geboekt, met name in de sbo-specifieke kwaliteitsaspecten. De directie en bestuur hebben een aantal belangrijke maatregelen doorgevoerd, waaronder diverse mutaties in het team, een splitsing van de school in twee locaties, respectievelijk één gericht op leerlingen met leermoeilijkheden en één op leerlingen met gedragsproblemen. Daarnaast was en is de kwaliteitszorg speerpunt in de ontwikkeling. Belangrijk onderdeel daarvan is dat de inspectie nu constateert dat er na een lange periode van wisselingen in de school- en locatieleiding stabiliteit en eenheid is bereikt. De zorg en begeleiding is versterkt en de uitvoering rust nu in professionele handen. De structurele inzet van aan de school verbonden specialisten (waaronder een orthopedagoog) draagt hieraan bij. De school heeft nu voor alle leerlingen een reëel en ambitieus ontwikkelings- en uitstroomperspectief opgesteld. De hierboven genoemde ontwikkelingen zijn nog pril en behoeven in de komende jaren nog de nodige aandacht. Al met al leidt dit ertoe dat de school niet meer als zwak is beoordeeld, maar nu in aanmerking komt voor het basisarrangement. pagina 9 van 13
Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om op basis van de uitstroom of de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook nog geen oordeel over de resultaten van de school. Wel lijkt met betrekking tot de opbrengsten de uitspraak gerechtvaardigd dat de school uit de leerling haalt wat erin zit. De leeropbrengsten voor technisch lezen, begrijpend lezen en rekenen-wiskunde lijken overeen te komen met wat van deze groep schoolverlaters verwacht mag worden. De opbrengsten voor spelling lijken niet daarmee overeen te komen. Ook de uitstroom naar het vervolgonderwijs lijkt in overeenstemming met de mogelijkheden van deze groep leerlingen. De inspectie baseert deze uitspraak op een grofmazige analyse van de uitstroomgegevens over het schooljaar 2008-2009 en 2009-2010. De inspectie maakt hierbij echter een voorbehoud, omdat slechts twee schooljaren zijn geanalyseerd. Gezien de beperktheid van de analyse kunnen nog geen stevige uitspraken worden gedaan. Omdat de school niet beschikt over een landelijk genormeerde toets om de resultaten van het onderwijs in sociale vaardigheden vast te stellen maar wel een methode hanteert en de ontwikkelingen van de leerlingen met een observatie- en volgsysteem volgt, beoordeelt de inspectie indicator 1.5 niet. Onderwijsleerproces De inspectie heeft in alle door haar geobserveerde lessen gestructureerde instructiemomenten waargenomen. De leraren zorgen voor een rustige sfeer in de groepen en de leerlingen werken over het algemeen geconcentreerd aan de opdrachten en taken. De leerlijnen in het onderwijsaanbod zijn expliciet vastgelegd en daar waar nodig vinden op individuele basis aanpassingen plaats. De inspectie constateert dat de uitvoering van de groepsplannen in het algemeen goed aansluit bij de beschrijving van de beoogde pedagogische en didactische aanpak. De resultaten van de studiedagen over de toepassing van de uitgangspunten van effectieve en directe instructie zijn waarneembaar in de lessituaties. Daar waar nodig wordt na de groepsinstructie aan individuele leerlingen extra uitleg gegeven, waarbij variatie in wijze van uitleg gebruikt wordt. Leerlingen en leraren voelen zich aantoonbaar veilig in de school, de sfeer in de school getuigt op beide locaties van respect voor elkaar. Zorg en begeleiding De school heeft de afgelopen periode veel geïnvesteerd om dit kwaliteitsaspect goed op de rails te zetten. Met behulp van externe expertise heeft de school de 1-zorgroute geïmplementeerd. Daarnaast constateert de inspectie dat voor alle leerlingen (ook die pas sinds kort op school zijn toegelaten) ontwikkelings-, doorstroom - en uitstroomperspectieven beschikbaar zijn. De individuele en groepsplannen zijn daarop aantoonbaar afgestemd. De invoering van een nieuw digitaal volgsysteem heeft er toe bijgedragen dat de vorderingen van de leerlingen nauwlettend gevolgd kunnen worden. De evaluatie van de resultaten van de leerlingen en het bepalen van consequenties voor aanbod en didactiek, kan beter en meer verfijnd plaats vinden (indicator 8.4). Het opbrengstgericht werken en denken heeft volgens de directie op bescheiden wijze zijn intrede in de school gedaan. Dit heeft onder andere geleid tot het door de leraren beter en concreter formuleren van doelen in de hulpplannen. pagina 10 van 13
Uit de door de inspectie bestudeerde individuele hulpplannen blijkt niet altijd of deze geleid hebben tot het beoogde doel en of de evaluatie geleid heeft tot aanpassing, afsluiting of voortzetting van de plannen. Dit is wel zichtbaar in de tweede generatie groepsplannen (januari-juli 2011). Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg was de afgelopen periode een speerpunt. De school heeft daarin dan ook duidelijk vorderingen gemaakt. Na de vele wisselingen in management en interne begeleiding is met de aanstelling van een nieuwe locatiecoördinator op de Griegstraat continuïteit en noodzakelijke stabiliteit in het management bereikt. De leraren ervaren dit ook als een positieve ontwikkeling, men weet nu weer waar men aan toe is. Dat één en ander pril is en nog verder moet groeien moge duidelijk zijn. De nu bereikte kwaliteit is en blijft kwetsbaar omdat het toekomstperspectief voor de school, specifiek de locatie aan de Griegstraat, verder uitgewerkt moeten worden. Dit zal beschreven worden in het nieuwe schoolplan. De school en het bestuur zien eventueel toekomst in het passend onderwijs en in samenwerkingsvormen met andere instellingen. Dit laatste geldt met name voor de locatie Duystlaan. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Bouwsteen het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is weer voldoende. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13