SECTORANALYSE HORECA 2016

Rapport 2016 130 Pag. SECTORANALYSE HORECA 2016 Ondernemingen

2016 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld. Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw stelt zich echter niet aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie. In geen geval is Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie.

INLEIDING 5 1 ACTIEVE ONDERNEMINGEN 7 Algemeen 7 Gewesten 8 Subsectoren 8 Subklassen 9 Subsectoren: Wallonië en Brussel 10 Juridische vorm 11 Aantal werkgevers 11 Overlevingspercentage 12 2 FAILLISSEMENTEN 13 Algemeen 13 Gewesten 14 Subsectoren 15 Dimensiegrootte 15 Juridische vorm 16 Bestaansduur 16 3 OPRICHTINGEN EN STOPZETTINGEN 17 Oprichtingen 17 Algemeen 17 Gewesten 18 Subsectoren 19 Stopzettingen 20 Algemeen 20 Gewesten 21 Subsectoren 22 4 OMZET EN INVESTERINGEN 23 Omzet 23 Algemeen / Gewesten 23 Subsectoren 24 Investeringen 25 Algemeen / Gewesten 25 Subsectoren 25 5 VESTIGINGEN 27 Aantal horecaondernemingen 27 Ondernemingen zonder (extra) vestigingseenheid 28

Ondernemingen met (extra) vestigingseenheid op zelfde adres 28 Ondernemingen met (extra) vestigingseenheden op ander adres 29 Totaal aantal horecavestigingen 30 Logies 31 Restaurants volledige bediening 32 Restaurants beperkte bediening 32 Catering 33 Drinkgelegenheden 33 6 BIJLAGE 1 35 Aantal ondernemingen 35 1 Ondernemingen in alle sectoren in België 35 2 Horecaondernemingen in de gewesten 36 3 Horecaondernemingen per subsector 37 3.1 Horecaondernemingen per subsector in België 37 3.2 Horecaondernemingen per subsector in de gewesten 39 Aantal horecaondernemingen per juridische vorm 43 1 Horecaondernemingen per juridische vorm 43 1.1 Horecaondernemingen per juridische vorm in België 43 2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector 47 2.1 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in België 47 2.2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in de gewesten 47 Aantal werkgevers per dimensiegrootte 49 1 Werkgevers per dimensiegrootte 49 1.1 Werkgevers per dimensiegrootte in België 49 1.2 Werkgevers per dimensiegrootte in de gewesten 50 2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector 51 2.1 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in België 51 2.2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in de gewesten 52 Overlevingspercentage ondernemingen 53 1 Overlevingspercentage ondernemingen per sector in België 53 Aantal faillissementen 60 1 Faillissementen in alle sectoren in België 60 2 Faillissementen in de horecasector per gewest 61 3 Faillissementen in de horecasector per subsector 62 3.1 Faillissementen in de horecasector per subsector in België 62 4 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte 65 4.1 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in België 65 4.2 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrotte in de gewesten 66 5 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm 68

5.1 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in België 68 5.2 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in de gewesten 69 6 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur 71 6.1 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in België 71 6.2 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in de gewesten 72 Aantal oprichtingen en stopzettingen 75 1 Oprichtingen in alle sectoren in België 75 2 Oprichtingen in de gewesten 76 3 Oprichtingen in de horecasector per subsector 77 3.1 Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in belgië 77 3.2 Oprichtingen in de horecasector per subsector in de gewesten 78 4 Stopzettingen in alle sectoren in belgië 80 5 Stopzettingen in de horecasector in de gewesten 81 6 Stopzettingen in de horecasector per subsector 82 6.1 Aantal stopzettingen in de horecasector per subsector in belgië 82 6.2 Aantal stopzettingen in de horecasector per subsector in de gewesten 83 Omzet en investeringen 85 1 Omzet en investeringen in de horecasector in België 85 2 Omzet en investeringen in de horecasector in de gewesten en provincies 87 2.1 Omzet 87 2.2 Investeringen 88 3 Omzet en investeringen per subsector 89 3.1 Omzet en investeringen per subsector in België 89 3.2 Omzet en investeringen in de gewesten en Vlaamse provincies per subsector 91 7 BIJLAGE II: CIJFERS PER VLAAMSE PROVINCIE 93 Horecaondernemingen in de Vlaamse provincies 93 Horecaondernemingen per subsector 94 Horecaondernemingen per juridische vorm 97 Faillissementen in de horecasector 100 Oprichtingen in de horecasector 103 Stopzettingen in de horecasector 106 8 BIJLAGE III: VESTIGINGEN 109 Totaal aantal horecaondernemingen 109 Horecaondernemingen zonder (extra) vestigingseenheid 110 1 Ondernemingen (= vestigingen) 110 Horecaondernemingen met (extra) vestigingseenheid op hoofdzeteladres 112 1 Ondernemingen 112 2 Vestigingen 113 Horecaondernemingen met (extra) vestigingseenheid op ander adres 115

1 Ondernemingen 115 2 Vestigingen 116 Totaal aantal horecavestigingen 118 9 TOELICHTING VAN DE BRONNEN 121 Ondernemingen, oprichtingen en stopzettingen 121 Werkgevers 121 Faillissementen 122 Vestigingen 122 Nace-bel code 122

Inleiding In dit rapport maken we een analyse van de ondernemingen in de horecasector. We maken daarbij voornamelijk gebruik van gegevens beschikbaar bij de FOD Economie. Enkel het aantal werkgevers (bron: RSZ) en aantal vestigingen (bron: Graydon) hebben een andere bron. Achtereenvolgens besteden we aandacht aan: Het aantal ondernemingen Het aantal faillissementen Het aantal oprichtingen en stopzettingen Omzet en investeringen Het aantal vestigingen Extra aandacht verdient het laatste hoofdstuk. Cijfers over het aantal horecavestigingen zijn dit jaar toegevoegd aan het rapport. De structuur van de voorbije jaren blijft echter behouden. Eerst bespreken we kernachtig de belangrijkste vaststellingen en evoluties. De gedetailleerde tabellen zitten in bijlage. In elk deel wordt verwezen naar de bijhorende meer gedetailleerde tabellen in deze bijlage. Bij evoluties over meerdere jaren vergelijken we vooral met het jaar 2008. In dat jaar werd immers de meest recente nace-code (nace-bel 2008) ingevoerd. Achteraan in dit rapport geven we toelichting bij de gebruikte bronnen in dit rapport. 2016 Guidea [Ondernemingen] 5

2016 Guidea [Ondernemingen] 6

1 Actieve ondernemingen Algemeen Bijlage I: tabel 6-1 > 6-2 Eind 2015 telt België 869.662 ondernemingen in alle sectoren samen, een groei van ruim twee procent. De helft van de groei is op naam van twee sectoren: de bouwnijverheid (F) en vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (M). De grafiek hieronder toont dat 57.488 of 6,61% een horecaonderneming is. In 2015 stijgt het aantal horecaondernemingen in België voor het tweede jaar op rij, dit met 0,8%. Het is van 1998 geleden dat er nog zo veel horecaondernemingen in België waren. Figuur 1-1: Evolutie actieve ondernemingen in de horecasector in België -2005/2015-58.000 57.488 10% 57.017 56.664 56.248 56.000 9% 7,92% 54.000 8% 7,25% 6,88% 52.000 6,71% 6,61% 7% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 50.000 6% 48.000 5% 46.000 2005 2006 2007 4% Horecaondernemingen Aandeel Op 2008 en 2013 na is er een continue stijging van het aantal horecaondernemingen. Ondanks de stijging van het aantal horecaondernemingen de laatste jaren, daalt het aandeel van de horecasector al geruime tijd. In 2005 bedroeg het aandeel nog 7,92%. Het is mogelijk dat de absolute daling in 2008 niet volledig de werkelijkheid weerspiegelt. In 2008 is er een verandering van nacecode geweest. Daarnaast voerde de FOD Economie in 2014 een wijziging door (met terugwerkende kracht tot 2008) bij de sportclubs met kantine. Deze zijn uit de horecasector gehaald. 2016 Guidea [Ondernemingen] 7

Gewesten Bijlage I: tabel 6-3 > 6-4; Bijlage II: tabel 7-1 58% van de horecaondernemingen bevindt zich in Vlaanderen, 29% in Wallonië en 12% in Brussel. Daarnaast hebben 360 of net iets meer dan een half procent van de horecaondernemingen hun hoofdzetel in het buitenland. Het aantal horecaondernemingen in Vlaanderen is voor het tweede jaar op rij gestegen (+0,9%), na enkele jaren van stagnering en daling. In Wallonië (+0,3%) en Brussel (+1,9%) stijgt het aantal horecaondernemingen ook. In deze twee gewesten is de stijging al geruimere tijd bezig. Figuur 2 toont de groei tussen 2008 en 2015. Ter herinnering: het gewest wordt bepaald op basis van de locatie van de maatschappelijke zetel. Figuur 1-2: Evolutie actieve ondernemingen in de horecasector in de gewesten -2008/2015-40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Subsectoren 33.411 +0,3% 33.507 16.039 Bijlage I: tabel 6-5 > 6-10; Bijlage II: tabel 7-2 > 7-6 In Vlaanderen is bijna 54% van de horecaondernemingen een restaurant. De tweede grootste subsector is deze van de drinkgelegenheden met 29%. De andere horecaondernemingen zijn de catering- (10%) en logiesondernemingen (7%). +3,6% 16.624 6.298 +11,0% Vlaanderen Wallonië Brussel 2008 2015 6.989 Tabel 1-1: Actieve ondernemingen in België en de gewesten -2015- België Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal 57.488 33.507 16.624 6.989 Hotels 3,4% 3,3% 3,4% 3,8% Vakantieverblijven 2,9% 3,1% 3,2% 1,6% Kampeerterreinen 0,7% 0,6% 1,2% 0,1% Overige accommodatie 0,3% 0,3% 0,3% 0,1% Restaurants 55,4% 53,6% 55,6% 64,2% Catering 9,2% 9,8% 9,5% 5,7% Drinkgelegenheden 28,1% 29,4% 26,8% 24,5% 2016 Guidea [Ondernemingen] 8

1 Tussen de gewesten onderling zijn er verschillen. Zo zijn er in Vlaanderen procentueel meer drinkgelegenheden (29% 27% (W) / 25% (B)). In Wallonië zijn er daarentegen procentueel meer logiesbedrijven (8% 7% (V) / 6% (B)). Brussel kent een groter aandeel restaurants (64% 54% (V) / 56% (W)). Deze verschillen bestaan al jaren. Hieronder bespreken we (de evolutie van) de subsectoren in Vlaanderen meer in detail. Tabel 1-2: Aantal en groei horecaondernemingen per subsector in Vlaanderen -2008/2015-2008 2015 Groei 2008-2015 n % n % n % Hotels 1.105 3,3% 1.097 3,3% -8-0,7% Vakantieverblijven 569 1,7% 1.026 3,1% +457 +80,3% Kampeerterreinen 224 0,7% 208 0,6% -16-7,1% Overige accommodatie 117 0,4% 85 0,3% -32-27,4% Restaurants 17.140 51,3% 17.970 53,6% +830 +4,8% Catering 2.708 8,1% 3.269 9,8% +561 +20,7% Drinkgelegenheden 11.548 34,6% 9.852 29,4% -1.696-14,7% Totaal 33.411 100% 33.507 100% +96 +0,3% De grootste subsector binnen de horecasector, de restaurants, is in Vlaanderen goed voor 17.970 ondernemingen of 54% van alle horecaondernemingen. Zowel het aantal als aandeel van de restaurants is sinds 2008 gestegen. De tweede grootste subsector is deze van de 2 3 4 5 6 7 8 9 drinkgelegenheden, al daalt hun aantal. In 2015 zijn er 15% minder drinkgelegenheden dan in 2008, goed voor een netto-daling van 1.696 drinkgelegenheden in zeven jaar tijd. Er zijn daarnaast twee subsectoren die het aantal ondernemingen de laatste jaren sterk zien toenemen. Het aantal vakantieverblijven stijgt van 569 in 2008 naar 1.026 in 2015 (+80%). Het aantal cateringzaken stijgt in dezelfde periode van 2.708 naar 3.269 (+21%). Subklassen Bijlage I: tabel 6-7 > 6-8 Figuur 1-3: Aantal restaurants per subklasse in Vlaanderen -2008/2015-10.000 9.500 9.000 8.500 8.000 7.500 7.000 6.500 6.000 5.500 5.000 9.271 8.913 +4% Volledige bediening 8.518 8.036 +6% Beperkte bediening 2008 2015 2016 Guidea [Ondernemingen] 9

De twee grootste subsectoren zijn verder onder te verdelen in subklassen. Bij de restaurants zijn er twee subklassen: de eetgelegenheden met volledige bediening (nace 56.101) en de eetgelegenheden met beperkte bediening (nace 56.102). In de periode 2008-2015 stijgt in Vlaanderen het aantal eetgelegenheden met beperkte bediening (+6%) iets sneller dan het aantal eetgelegenheden met volledige bediening (+4%). In de andere twee gewesten ligt de groei van het aantal eetgelegenheden met beperkte bediening weliswaar nog hoger. Binnen de drinkgelegenheden zijn er drie subklassen: de cafés en bars (nace 56.301), de discotheken en nachtclubs (nace 56.302) en de overige drinkgelegenheden (nace 56.309). Zowel het aantal cafés en bars (-16%) als het aantal discotheken en nachtclubs (-9%) dalen over een periode van zeven jaar. De derde subklasse, de overige drinkgelegenheden, zijn een groter wordende groep. In 2008 waren ze nog met 21, terwijl hun aantal in 2015 tot 138 is gestegen. Het gaat hierbij om de ambulante verkoop van drank waarbij klanten ter plaatse de dranken kunnen consumeren. Figuur 1-4: Aantal drinkgelegenheden per subklasse in Vlaanderen -2008/2015-12.000 11.204 10.000 9.443 8.000 6.000 4.000-16% -9% +557% 2008 2015 2.000 0 Cafés en bars 276 250 21 138 Discotheken en nachtclubs Overige drinkgelegenheden Subsectoren: Wallonië en Brussel Bijlage I: tabel 6-9 > 6-10 In Wallonië en Brussel, zijn er zowel een aantal gelijkaardige als verschillende evoluties per subsector. In Wallonië neemt het aantal vakantieverblijven in de periode 2008 2015 eveneens gevoelig toe (+75%). Bij alle andere logiesondernemingen (hotels, kampeerterreinen & overige accommodatie) daalt het aantal ondernemingen. Opvallend is de sterke stijging van het aantal eetgelegenheden met beperkte bediening (+23%). Ondertussen zijn er in Wallonië meer eetgelegenheden met beperkte dan met volledige bediening. De evolutie van cateringzaken en drinkgelegenheden volgt de nationale trend. 2016 Guidea [Ondernemingen] 10

1 In Brussel zijn er een aantal subsectoren die stijgen of sneller stijgen in vergelijking met de andere twee gewesten. Het opvallendst is de stijging van het aantal cafés en bars de afgelopen jaren. In 2015 zijn er 6% meer cafés en bars dan in 2008. In beide andere gewesten daalt het aantal cafés daarentegen met liefst 16%. Ook opvallend is de stijging van het aantal hotels in de periode 2008-2015 (+11%). Andere subsectoren, waar het aantal ondernemingen gevoelig verandert, volgen min of meer de nationale trend: Vakantieverblijven (+53%), eetgelegenheden met beperkte bediening (+19%) en discotheken en nachtclubs (-15%). Juridische vorm Bijlage I: tabel 6-11 > 6-18; Bijlage II: tabel 7-7 > 7-11 Tabel 1-3: Aantal ondernemingen in de horecasector naar juridische vorm -2008/2015-2008 2015 Groei 2008-2015 n % n % n % Natuurlijke personen 17.068 51,1% 14.747 44,0% -2.321-13,6% NV 1.571 4,7% 1.152 3,4% -419-26,7% BVBA 11.640 34,8% 13.709 40,9% +2.069 +17,8% CV 554 1,7% 424 1,3% -130-23,5% VZW 1.039 3,1% 1.007 3,0% -32-3,1% VGN of VEG 1.048 3,1% 1.984 5,9% +936 +89,3% Andere 491 1,5% 484 1,4% -7-1,4% Totaal 33.411 100% 33.507 100% 96 +0,3% 2 3 4 5 6 7 8 9 44% van alle horecaondernemingen in Vlaanderen is een onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten. In vergelijking met 2008 zijn er in 2015 ruim 2.300 eenmanszaken minder (-14%). Ook het aantal NV s (-27%) en CV s (-24%) daalt sterk. Daar tegenover staat de sterke stijging van het aantal BVBA s (+18%) en VGN/VEG s (+89%). 3% van de horecaondernemingen is een VZW. Hun aantal blijft relatief stabiel. Aantal werkgevers Bijlage I: tabel 6-19 > 6-26 In 2015 telt Vlaanderen 13.579 werkgevers in de horecasector, bijna 300 meer dan vorig jaar (13.295), maar nog steeds onder het aantal van 2011 (13.644 werkgevers). Het aantal werkgevers stijgt vooral in de categorieën van 5 tot 9 werknemers (+5%) en 10 tot 19 werknemers (+7%). Ook in Brussel en Wallonië stijgt het aantal werkgevers. 68% van de werkgevers in Vlaanderen stelt minder dan 5 werknemers tewerk, 87% minder dan 10. In Brussel is het aandeel van de werkgevers met minder dan 5 werknemers kleiner (65%). In Wallonië is dit groter (74%). 7% van de Brusselse horecaondernemingen heeft minstens 20 werknemers. Dit aandeel ligt hoger dan in Vlaanderen en Wallonië. 2016 Guidea [Ondernemingen] 11

Figuur 1-5: Procentuele verdeling werkgevers per dimensiegrootte in Vlaanderen in PC302-2015- 13.579 werkgevers in horecasector in Vlaanderen (2015) 18,8% 3,3% 9,3% 0,4% 0,2% Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 68,0% 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Bron: RSZ Overlevingspercentage Bijlage I: tabel 6-27 > 6-33 Het overlevingspercentage geeft het aandeel ondernemingen weer dat nog actief is X jaar na oprichting. In de tabel hieronder nemen we als doorsnede de ondernemingen die opgericht zijn in 2010. Het overlevingspercentage van deze ondernemingen is gekend tot 5 jaar na oprichting. Gemiddeld is 91% van de (in 2010) opgerichte ondernemingen nog actief één jaar na oprichting. Na drie jaar daalt dit percentage naar 75%, na vijf jaar naar 63%. In de horecasector liggen de percentages telkens lager dan gemiddeld. Na één jaar is 89% van de horecaondernemingen nog actief, na drie jaar 66% en na vijf jaar 52%. De horecasector heeft één van de laagste overlevingspercentages. Na 5 jaar staat de horecasector op plaats 17 van de 18 sectoren (die minimaal 20 oprichtingen hebben). Enkel sector J (informatie en communicatie) scoort (nog) slechter. Tabel 1-4: Overlevingspercentage van ondernemingen opgericht in 2010 in de horecasector en alle sectoren in België -2015- na 1 jaar na 2 jaar na 3 jaar na 4 jaar na 5 jaar Horecasector (sector I) 89,3% 76,9% 66,3% 58,1% 51,7% Alle sectoren 91,1% 82,1% 74,8% 68,5% 63,0% Plaats horecasector (op 18) 1 15 16 17 17 17 1 Sectoren met jaarlijks minder dan 20 oprichtingen worden niet meegeteld. 2016 Guidea [Ondernemingen] 12

2 Faillissementen Algemeen Bijlage I: tabel 6-34 In 2015 daalt het aantal faillissementen in alle sectoren samen terug onder de 10.000. Dit betekent een daling met 9% ten opzichte van 2014. Het aantal faillissementen in de horecasector daalt ook, dit met 8%, naar 1.843 faillissementen. Dit is het laagste aantal sinds 2010. Het aandeel van de horecasector in het totaal aantal faillissementen bedraagt 18,9%. Een (erg) hoog cijfer gezien het aandeel horecaondernemingen in het totaal aantal ondernemingen slechts 6,6% bedraagt. Toch lag het aandeel van de horeca in het totaal aantal faillissementen de afgelopen jaren meermaals hoger. Figuur 2-1: Aantal faillissementen in horecasector en aandeel horecasector in totaal aantal faillissementen in België -2005/2015-2.500 2.000 1.500 1.420 19,84% 1.511 1.788 18,68% 2.261 19,26% 2.011 1.843 18,73% 18,88% 21% 20% 19% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1.000 18,02% 18% 500 17% 0 2005 2006 2007 16% Horecaondernemingen Aandeel Bovenstaande grafiek toont het aantal en aandeel faillissementen van 2005 tot 2015. Sinds 2007 is het aantal faillissementen serieus gestegen in de horecasector. Het aandeel is echter vrij stabiel gebleven en schommelt rondom de 19%. Dit wijst op een gelijkaardige evolutie als gemiddeld in alle sectoren samen. In 2015 daalt het aantal faillissementen in de horecasector voor het tweede jaar op rij. Het aandeel stijgt echter terug. Gemiddeld daalde het aantal faillissementen dus sneller dan in de horeca specifiek. 2016 Guidea [Ondernemingen] 13

Gewesten Bijlage I: tabel 6-35 > 6-36 De helft van de faillissementen in de horecasector vindt plaats in Vlaanderen. Wallonië telt 30% van de faillissementen, Brussel 20%. De faillissementsratio 2 van Vlaanderen bedraagt 2,8%. In 2015 gingen er in Vlaanderen dus op 1.000 actieve horecaondernemingen 28 failliet. In Wallonië ligt de ratio op 3,3%; in Brussel op 5,3%. De faillissementsratio voor België in het algemeen is 3,2%. In vergelijking met vorig jaar daalt het aantal faillissementen in Vlaanderen met 7%. In Wallonië en Brussel dalen de faillissementen met respectievelijk 13% en 5%. Tabel 2-1: Faillissementen in de horecasector in de gewesten -2015- n % Jaargroei Faillissementsratio Vlaanderen 926 50,2% -6,7% 2,8% Wallonië 550 29,8% -12,8% 3,3% Brussel 367 19,9% -5,4% 5,3% België 1.843 100% -8,4% 3,2% Figuur 2-2: Evolutie faillissementen in de horecasector in België en de gewesten -2005/2015-2.500 2.261 2.000 1.788 2.011 1.843 1.500 1.000 500 0 1.420 1.120 936 992 926 775 669 631 504 421 550 348 472 388 367 224 2005 2006 2007 Vlaanderen Wallonië Brussel België Tot 2013 steeg het jaarlijks aantal faillissementen in de horecasector in alle drie gewesten spectaculair. In 2015 daalt het aantal faillissementen in alle gewesten voor het tweede jaar op rij. 2 Faillissementsratio geeft het aantal faillissementen weer ten opzichte van het aantal actieve ondernemingen. De ratio wordt berekend door het aantal faillissementen jaar X te delen door het gemiddelde van het aantal actieve ondernemingen van jaar X en jaar X-1. Faillissementsratio Vlaanderen 2015 = 926 / gem. (33.195; 33.507) 2016 Guidea [Ondernemingen] 14

1 Subsectoren Bijlage I: tabel 6-37 > 6-42; Bijlage II: tabel 7-12 > 7-16 Ruim 94% van de faillissementen in de horecasector in Vlaanderen is ofwel een restaurant ofwel een drinkgelegenheid. Beiden zijn oververtegenwoordigd in de faillissementscijfers, zij het vooral de drinkgelegenheden. Hun aandeel in de faillissementscijfers bedraagt 40% terwijl hun aandeel in de actieve ondernemingen slechts 29% bedraagt. De logiesondernemingen en cateringzaken zijn daarentegen ondervertegenwoordigd. We zien dit ook in de faillissementsratio. De ratio is ruim hoger voor de drinkgelegenheden en restaurants dan voor de andere subsectoren. Ter vergelijking: de faillissementsratio voor alle sectoren samen ligt in Vlaanderen op 0,9%. Tabel 2-2: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2015- n % Jaargroei Faillissementsratio Hotels 10 1,1% -47,4% 0,9% Vakantieverblijven 7 0,8% 0,7% Kampeerterreinen 0 0,0% 0,0% Overige accommodatie 0 0,0% 0,0% Restaurants 502 54,2% -9,2% 2,8% Catering 34 3,7% +17,2% 1,0% Drinkgelegenheden 373 40,3% -3,6% 3,7% Totaal 926 100% -6,7% 2,8% Dimensiegrootte 2 3 4 5 6 7 8 9 Bijlage I: tabel 6-43 > 6-46 Meer dan zes op de tien faillissementen gebeurt in een onderneming zonder werknemers. Slechts 3% van de failliete ondernemingen in de horeca in Vlaanderen heeft 10 werknemers of meer. In Wallonië en Brussel is de trend gelijkaardig, maar zijn de percentages iets anders. Figuur 2-3: Procentuele verdeling faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in Vlaanderen -2015-6,2% 2,6% 0,3% Geen werknemers 27,6% 1 tot 4 werknemers 63,3% 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 of meer werknemers 2016 Guidea [Ondernemingen] 15

Juridische vorm Bijlage I: tabel 6-47 > 6-50 Bijna zes op de tien failliete horecaondernemingen in Vlaanderen is een BVBA. BVBA s zijn bijgevolg (sterk) oververtegenwoordigd in de faillissementsstatistieken. Hetzelfde geldt voor de CV s. Minder dan één op vier is een eenmanszaak. De kolom van de faillissementsratio toont dat de ratio bij de natuurlijke personen en de NV s het laagst ligt. Tabel 2-3: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in Vlaanderen -2015- n % Jaargroei Faillissementsratio Natuurlijke personen 206 22,2% -17,6% 1,4% NV 15 1,6% -42,3% 1,3% BVBA 544 58,7% -5,2% 4,0% CV 22 2,4% -8,3% 5,0% Andere 139 15,0% +17,8% 4,1% Totaal 926 100% -6,7% 2,8% Bestaansduur Bijlage I: tabel 6-51 > 6-54 Ten slotte kijken we nog naar de bestaansduur van de failliete ondernemingen in Vlaanderen. Van alle failliete horecaondernemingen bestaat 4% minder dan één jaar. Daarenboven is meer dan één op twee failliete ondernemingen jonger dan vijf jaar (52%). 10% van alle failliete ondernemingen bestond reeds meer dan 20 jaar. Figuur 2-4: Procentuele verdeling faillissementen in de horecasector per bestaansduur in Vlaanderen -2015- <1 jaar 3,6% 14,4% 14,6% 12,1% 7,6% 22,2% 9,4% 6,5% 9,6% 1-2 jaar 2-3 jaar 3-4 jaar 4-5 jaar 5-10 jaar 10-15 jaar 15-20 jaar 20 jaar of meer niet gekend 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2016 Guidea [Ondernemingen] 16

3 Oprichtingen en stopzettingen Oprichtingen Algemeen Bijlage I: tabel 6-55 Figuur 3-1: Aantal oprichtingen in horecasector en aandeel horecasector in het aantal oprichtingen in België -2005/2015-7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 6.114 9,96% 5.846 8,38% 6.119 6.076 6,71% 7,56% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 2005 2006 2007 5% Oprichtingen horeca Aandeel horeca Jaarlijks worden heel wat ondernemingen opgericht of stopgezet. In België zijn er in 2015 in alle sectoren samen 80.408 oprichtingen. Dit is een daling van liefst 12% in vergelijking met 2014. Het totaal aantal oprichtingen lag in 2014 uitzonderlijk hoog door het hoge aantal oprichtingen in de sector van de vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (M). Deze stijging had hoofdzakelijk te maken met het feit dat de advocaten vanaf 01/01/2014 btw-plichtig zijn geworden. Hoewel het aantal oprichtingen in de horecasector dus daalt (6.119 > 6.076, -1%), stijgt het aandeel van de horeca terug tot 7,6%. Ondanks deze stijging is het aandeel wel het op één na laagste van de afgelopen tien jaar. In 2005 bedroeg het aandeel van de horeca in het totaal aantal oprichtingen nog bijna 10%. 2016 Guidea [Ondernemingen] 17

Gewesten Bijlage I: tabel 6-56 Tabel 3-1: Aantal oprichtingen in de horecasector per gewest -2015- n % Jaargroei Oprichtingsratio Vlaanderen 3.409 56,1% +1,5% 10,2% Wallonië 1.853 30,5% -0,4% 11,2% Brussel 737 12,1% -10,7% 10,6% Buitenland 77 1,3% +2,7% 21,1% België 6.076 100% -0,7% 10,6% Bewerking: Guidea 56% van de oprichtingen in de horecasector is in Vlaanderen, 31% in Wallonië en 12% in Brussel. Het aantal oprichtingen in Vlaanderen stijgt terwijl er in Wallonië en vooral in Brussel een daling is. Toch ligt de oprichtingsratio 3 van Vlaanderen nog steeds onder deze van Wallonië en Brussel. Met andere woorden Vlaanderen is ondervertegenwoordigd ten opzichte van het aandeel in de actieve ondernemingen. Na het dalend aantal oprichtingen in Vlaanderen de afgelopen jaren, stijgt het aantal voor het tweede jaar op rij. In Wallonië stagneert het aantal oprichtingen. In Brussel is er voor het eerst in jaren een (serieuze) daling van het aantal oprichtingen. Figuur 3-2: Aantal oprichtingen in de gewesten in de horecasector -2008/2015-7.000 6.000 5.692 5.592 6.119 6.076 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 3.200 3.358 3.409 2.949 1.747 1.777 1.861 1.853 634 784 825 737 0 Vlaanderen Wallonië Brussel België 3 Oprichtingsratio geeft het aantal oprichtingen weer ten opzichte van het aantal actieve ondernemingen. De ratio wordt berekend door het aantal oprichtingen jaar X te delen door het gemiddelde van het aantal actieve ondernemingen van jaar X en jaar X-1. Oprichtingsratio Vlaanderen 2015 = 3.409 / gem. (33.195; 33.507) 2016 Guidea [Ondernemingen] 18

1 Subsectoren Bijlage I: tabel 6-57 > 6-60; Bijlage II: tabel 7-17 > 7-21 De verdeling naar subsector in Vlaanderen volgt ongeveer de verdeling van het aantal actieve ondernemingen. De meeste oprichtingen vinden plaats bij de restaurants (53%), gevolgd door de drinkgelegenheden (28%). Ten opzichte van 2008 worden er vooral minder drinkgelegenheden opgericht. De oprichtingsratio ligt het hoogst bij de cateringzaken en vakantieverblijven. Deze subsectoren hebben ook het aantal actieve ondernemingen de afgelopen jaren sterk zien toenemen. De andere logiesondernemingen hebben een lage oprichtingsratio. Tabel 3-2: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2008/2015-2008 2015 2015 n % n % Oprichtingsratio Hotels 46 1,4% 56 1,6% 5,1% Vakantieverblijven 128 4,0% 121 3,5% 12,2% Kampeerterreinen 7 0,2% 6 0,2% 2,9% Overige accommodatie 2 0,1% 3 0,1% 3,3% Restaurants 1.544 48,3% 1.818 53,3% 10,2% Catering 310 9,7% 443 13,0% 13,9% Drinkgelegenheden 1.163 36,3% 962 28,2% 9,7% Totaal 3.200 100% 3.409 100% 10,2% Bewerking: Guidea 2 3 4 5 6 7 8 9 2016 Guidea [Ondernemingen] 19

Stopzettingen Algemeen Bijlage I: tabel 6-61 Figuur 3-3: Aantal stopzettingen in horecasector en aandeel horecasector in het aantal oprichtingen in België -2005/2015-7.000 11,59% 12% 6.000 5.611 5.604 5.618 5.613 11% 5.000 10,42% 9,32% 10% 4.000 8,57% 9% 3.000 8% 2.000 7% 1.000 6% 0 2005 2006 2007 5% Stopzettingen Aandeel horeca Bewerking: Guidea In 2015 zijn er in alle sectoren samen ruim 60.000 stopgezette ondernemingen, een daling in vergelijking met 2014. In 2015 vindt 9,3% van de stopzettingen plaats in de horecasector. Tien jaar terug bedroeg dit percentage nog 11,6%. Net als bij de oprichtingen stijgt het aandeel gevoelig ten opzichte van 2014. 2016 Guidea [Ondernemingen] 20

1 Gewesten Bijlage I: tabel 6-62 Tabel 3-3: Aantal stopzettingen in de horecasector per gewest -2015- n % Jaargroei Stopzettingsratio Vlaanderen 3.076 54,8% +0,7% 9,2% Wallonië 1.818 32,4% +4,3% 10,9% Brussel 631 11,2% -13,0% 9,1% Buitenland 87 1,5% -6,5% 23,8% Onbekend 1 0,0% België 5.613 100% -0,1% 9,8% Bewerking: Guidea In 2015 daalt het aantal stopzettingen in België minimaal. De daling is in hoofdzaak toe te schrijven aan de daling in Brussel (-13%). Zowel in Vlaanderen (+1%) als Wallonië (+4%) stijgt het aantal stopzettingen. De stopzettingsratio 4 ligt in België op gemiddeld 10%. Dit betekent dat jaarlijks één op de tien horecaondernemingen er de brui aan geeft. Vlaanderen en Brussel hebben beiden een ratio van 9%. De ratio in Wallonië ligt op 11%. Toch is dit veel minder dan de stopzettingsratio bij de ondernemingen met hoofdzetel in het buitenland. Bij deze ondernemingen ligt de ratio op 24%. 2 3 4 5 6 7 8 9 Figuur 3-4: Aantal stopzettingen in de gewesten in de horecasector -2008/2015-7.000 6.000 5.350 5.853 5.618 5.613 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 3.056 1.669 540 3.204 3.056 3.076 1.826 1.743 1.818 736 725 631 0 Vlaanderen Wallonië Brussel België Bewerking: Guidea 4 Stopzettingsratio geeft het aantal stopzettingen weer ten opzichte van het aantal actieve ondernemingen. De ratio wordt berekend door het aantal stopzettingen jaar X te delen door het gemiddelde van het aantal actieve ondernemingen van jaar X en jaar X-1. Stopzettingsratio Vlaanderen 2015 = 3.076 / gem. (33.195; 33.507) 2016 Guidea [Ondernemingen] 21

Subsectoren Bijlage I: tabel 6-63 > 6-66; Bijlage II: tabel 7-22 > 7-26 Het aantal stopzettingen in 2015 verschilt weinig van het aantal in 2008. De samenstelling per subsector is wel wat gewijzigd. In 2015 hebben de restaurants (49%) de meeste stopzettingen, gevolgd door de drinkgelegenheden (38%). In vergelijking met 2008 zijn er 16% minder stopgezette drinkgelegenheden. Hun aandeel daalt met bijna acht procentpunten. De andere grote subsectoren zien het aantal stopzettingen stijgen in vergelijking met 2008. Het aandeel drinkgelegenheden in de actieve ondernemingen daalde de afgelopen jaren ook waardoor de drinkgelegenheden nog steeds ruim oververtegenwoordigd zijn in de stopzettingen. Dat is ook te zien in de stopzettingsratio die voor deze subsector 12% bedraagt, wat hoger is dan bij de cateringzaken (9%) en restaurants (8%). Opvallend is ook de verdubbeling van het aantal stopgezette vakantieverblijven. Toch is dit slechts de helft van het aantal oprichtingen in deze subsector. Er kwamen er de afgelopen jaren dan ook veel bij. In vergelijking met de reca hebben de logiesondernemingen een lagere stopzettingsratio s. Tabel 3-4: Aantal stopzettingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2008/2015-2008 2015 2015 n % n % Stopzettingsratio Hotels 58 1,9% 47 1,5% 4,3% Vakantieverblijven 33 1,1% 60 2,0% 6,1% Kampeerterreinen 11 0,4% 10 0,3% 4,8% Overige accommodatie 8 0,3% 4 0,1% 4,4% Restaurants 1.364 44,6% 1.500 48,8% 8,4% Catering 178 5,8% 275 8,9% 8,6% Drinkgelegenheden 1.404 45,9% 1.180 38,4% 11,8% Totaal 3.056 100% 3.076 100% 9,2% Bewerking: Guidea 2016 Guidea [Ondernemingen] 22

1 4 Omzet en investeringen Omzet Algemeen / Gewesten Bijlage I: tabel 6-67 > 6-68; 6-70 Tabel 4-1: Omzet (excl. BTW) in in de horecasector in België en de drie gewesten (x 1.000.000) -2008/2015- Omzet België Vlaanderen Wallonië Brussel 2008 10.475 5.839 2.128 2.401 2009 10.508 5.895 2.164 2.344 2014 13.111 7.425 2.724 2.801 2015 13.601 7.754 2.806 2.876 Bewerking: Guidea In 2015 bedraagt de omzet (excl. BTW) in de Belgische horecasector 13,6 miljard euro. In Vlaanderen bedraagt de omzet 7,8 miljard euro. In Wallonië en Brussel is dit respectievelijk 2,8 en 2,9 miljard euro. Ten opzichte van 2014 stijgt de omzet in België met 490 miljoen euro of 3,6%. Vlaanderen tekent de grootste groei op met een stijging van 4,4%. In Wallonië (3,0%) en Brussel (2,7%) is de omzetstijging iets kleiner. 2 3 4 5 6 7 8 9 Figuur 4-1: Jaargroei omzet (excl. BTW) in de horecasector in België en de gewesten -2006/2015- +10% +8% +6% +4% +2% 0% -2% 2006 2007-4% België Vlaanderen Wallonië Brussel Bewerking: Guidea Op lange termijn volgen de groeipercentages van de verschillende gewesten elkaar zeer goed. De jaren 2009 en 2012 voor Brussel buiten beschouwing gelaten, is de groei steeds positief. In deze 2016 Guidea [Ondernemingen] 23

twee jaren (2009 en 2012) zien we in alle gewesten een vertraagde groei van de omzet. In 2015 ligt de groei in alle drie de gewesten lager dan in 2014. Subsectoren Bijlage I: tabel 6-72; 6-74 De restaurants realiseren bijna 59% van de omzet in de Vlaamse horecasector. De drinkgelegenheden, hotels en cateringbedrijven volgen op ruime achterstand. De andere logiesvormen maken iets meer dan 3% uit van de totale omzet in de horecasector. Hoewel het aantal logiesondernemingen (7%) heel wat lager ligt dan het aantal drinkgelegenheden (30%) realiseren ze meer omzet. Figuur 4-2: Procentuele verdeling omzet (excl. BTW) in de horecasector in Vlaanderen naar subsector -2015- Catering 11,2% Drinkgelegenheden 13,7% Vakantieverblijven 2,3% Restaurants 58,8% Logies 16,4% Hotels 12,8% Kampeerterreinen 1,3% Overige accommodatie 0,1% Bewerking: Guidea 2016 Guidea [Ondernemingen] 24

Investeringen Algemeen / Gewesten Bijlage I: tabel 6-69; 6-71 In 2015 stijgen de investeringen (excl. BTW) in België met 75 miljoen euro of 8%. In Vlaanderen stijgen de investeringen met 67 miljoen euro of 13%. Tabel 4-2: Investeringen (excl. BTW) in in de horecasector in België en de drie gewesten (x 1.000.000) -2008/2015- Investeringen België Vlaanderen Wallonië Brussel 2008 1.015 563 203 235 2009 934 579 202 145 2014 892 504 n.b. n.b. 2015 967 571 n.b. n.b. Bewerking: Guidea Subsectoren Bijlage I: tabel 6-73; 6-75 Bij de investeringen is er een (licht) andere verdeling per subsector dan bij de omzet. De hotels en de andere logiesvormen zijn goed voor bijna 29% van alle investeringen in de horecasector in Vlaanderen. Bij de omzet was hun aandeel nog 16%. De restaurants zijn ook hier de grootste subsector. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Figuur 4-3: Procentuele verdeling investeringen (excl. BTW) in de horecasector in Vlaanderen naar subsector -2015- Catering 9,6% Drinkgelegenheden 11,2% Vakantieverblijven 8,6% Restaurants 50,5% Logies 28,8% Hotels 17,9% Kampeerterreinen 2,1% Overige accommodatie 0,2% Bewerking: Guidea 2016 Guidea [Ondernemingen] 25

2016 Guidea [Ondernemingen] 26

1 5 Vestigingen Het aantal (horeca)ondernemingen is niet gelijk aan het aantal (horeca)vestigingen. Eén onderneming kan naast de hoofdzetel nog andere vestigingseenheden hebben op hetzelfde adres of op andere locaties. Het aantal (horeca)ondernemingen wordt geteld op basis van (locatie van) de hoofdzetel ongeacht het aantal extra vestigingen. In dit hoofdstuk gaan we op zoek naar het totaal aantal horecavestigingen, de som van hoofdzetels en extra vestigingseenheden. Om dit aantal te achterhalen, verdelen we de ondernemingen in drie categorieën: Een onderneming met enkel het hoofdzeteladres, zonder geregistreerde vestigingseenheid. Een onderneming met één of meerdere vestigingseenheden die allen op hetzelfde adres gelegen zijn als het hoofdzeteladres. Een onderneming met minstens één vestigingseenheid waarbij het adres van de vestigingseenheden afwijkt van het hoofdzeteladres We beginnen hieronder met de verdeling van het aantal horecaondernemingen in België. In dit hoofdstuk maken we gebruik van cijfers van Graydon. De aantallen verschillen licht ten opzichte van de aantallen bij de FOD Economie. 2 3 4 5 6 7 8 9 Aantal horecaondernemingen Bijlage III: tabel 8-1 > 8-2 Tabel 5-1: Aantal horecaondernemingen per gewest/subsector in België -05/2016- Ondernemingen Totaal 56.883 Gewest Vlaanderen 33.445 Wallonië 16.504 Brussel 6.846 Ongekend of buitenland 88 Subsector Hotels 2.130 Vakantieverblijven 2.064 Kampeerterreinen 478 Overige accommodatie 160 Restaurants volledige bediening 13.097 Restaurants beperkte bediening 15.415 Catering 6.133 Drinkgelegenheden 16.954 Ongekend nace5 439 Bron: Graydon Belgium 2016 Guidea [Ondernemingen] 27

Volgens cijfers van Graydon waren er 56.883 horecaondernemingen in mei 2016. De meeste horecaondernemingen bevinden zich in Vlaanderen. Naar subsector zijn de restaurants (som volledige en beperkte bediening) het grootst, gevolgd door de drinkgelegenheden. Ondernemingen zonder (extra) vestigingseenheid Bijlage III: tabel 8-1 > 8-4 Bij de ondernemingen zonder extra vestigingseenheid is het aantal ondernemingen gelijk aan het aantal vestigingen. De hoofdzetel is de enige vestiging. Tabel 5-2: Aantal horecaondernemingen zonder (extra) vestiging per gewest/subsector in België - 05/2016- Ondernemingen Aandeel 5 vestigingen Totaal 5.596 10% 5.596 Gewest Vlaanderen 3.120 9% 3.120 Wallonië 1.741 11% 1.741 Brussel 665 10% 665 Ongekend of buitenland 70 80% 70 Subsector Hotels 231 11% 231 Vakantieverblijven 193 9% 193 Kampeerterreinen 44 9% 44 Overige accommodatie 14 9% 14 Restaurants volledige bediening 596 5% 596 Restaurants beperkte bediening 858 6% 858 Catering 837 14% 837 Drinkgelegenheden 2.440 14% 2.440 Ongekend nace5 383 85% 383 Bron: Graydon Belgium In België zijn er 5.596 horecaondernemingen zonder (extra) vestigingseenheid. Het aandeel horecaondernemingen in deze categorie ten opzichte van het totaal aantal horecaondernemingen is het hoogst in Wallonië (11%). Naar subsector zien we procentueel het vaakst ondernemingen zonder extra vestiging bij de catering (14%) en drinkgelegenheden (14%). Veel horecaondernemingen met een ongekende plaats en nace5 code vallen in deze categorie. Ondernemingen met (extra) vestigingseenheid op zelfde adres Bijlage III: tabel 8-1 > 8-2; 8-5 > 8-8 5 Het aandeel betekent het aandeel ten opzichte van het aantal horecaondernemingen uit tabel 5-1. Het aandeel is niet ten opzichte van het totaal hier. Bvb. Vlaanderen: 3.120 t.o.v. 33.445 = 9%. 2016 Guidea [Ondernemingen] 28

1 De horecaondernemingen in deze categorie hebben minstens één extra vestigingseenheid, maar deze zijn allen gelegen op hetzelfde adres als de hoofdzetel. In principe gaat het niet om extra vestigingen. Uitzonderingen hierop zijn de enkele ondernemingen waarbij het gaat om meerdere extra vestigingen op hetzelfde adres. Een voorbeeld hiervan zijn ondernemingen die hun hoofdzetel gevestigd hebben in een shoppingcenter en daar ook meerdere vestigingen uitbaten, bvb. restaurants of cafés. Tabel 5-3: Aantal horecaondernemingen en vestigingen bij ondernemingen met vestiging(en) op zelfde adres als hoofdzetel per gewest/subsector in België -05/2016- Ondernemingen Aandeel 6 vestigingen Totaal 33.845 59% 33.925 Gewest Vlaanderen 20.650 62% 20.699 Wallonië 8.609 52% 8.631 Brussel 4.586 67% 4.595 Ongekend of buitenland 0 0% 0 Subsector Hotels 1.396 66% 1.402 Vakantieverblijven 1.522 74% 1.524 Kampeerterreinen 290 61% 291 Overige accommodatie 124 78% 127 Restaurants volledige bediening 9.000 69% 9.019 Restaurants beperkte bediening 8.524 55% 8549 Catering 3.962 65% 3.965 Drinkgelegenheden 8.975 53% 8.996 Ongekend nace5 52 12% 52 Bron: Graydon Belgium 2 3 4 5 6 7 8 9 In België zijn er 33.845 horecaondernemingen met één of meerdere vestigingseenheden die allen op hetzelfde adres gelegen zijn als het hoofdzeteladres. Deze ondernemingen hebben in totaal 33.925 vestigingen, allen op hetzelfde adres als de hoofdzetel. Dit soort horecaondernemingen zien we relatief het vaakst in Brussel en minder in Wallonië. Naar subsector zijn het vooral de overige accommodatie, vakantieverblijven en restaurants met volledige bediening. Ondernemingen met (extra) vestigingseenheden op ander adres Bijlage III: tabel 8-1 > 8-2; 8-9 > 8-12 In deze categorie zitten de ondernemingen met één of meerdere extra vestigingseenheden, waarbij het adres van deze vestiging(en) afwijkt van de hoofdzetel. Om het totaal aantal 6 Het aandeel betekent het aandeel ten opzichte van het aantal horecaondernemingen uit tabel 5-1. Het aandeel is niet ten opzichte van het totaal hier. Bvb. Vlaanderen: 20.650 t.o.v. 33.445 = 62% 2016 Guidea [Ondernemingen] 29

vestigingen in deze categorieën te berekenen tellen we het aantal (hoofdzetels van) ondernemingen op bij het aantal extra vestigingseenheden op de andere plaatsen. Tabel 5-4: Aantal horecaondernemingen en -vestigingen bij ondernemingen met vestiging(en) op ander adres als hoofdzetel per subsector in Vlaanderen -05/2016- Ondernemingen Aandeel 7 vestigingen Totaal 17.442 31% 39.886 Gewest Vlaanderen 9.675 29% 22.011 Wallonië 6.154 37% 13.772 Brussel 1.595 23% 4.085 Ongekend of buitenland 18 20% 18 Subsector Hotels 503 24% 1.312 Vakantieverblijven 349 17% 878 Kampeerterreinen 144 30% 343 Overige accommodatie 22 14% 78 Restaurants volledige bediening 3.501 27% 8.031 Restaurants beperkte bediening 6.033 39% 13.559 Catering 1.334 22% 3.331 Drinkgelegenheden 5.539 33% 12.316 Ongekend nace5 17 4% 38 Bron: Graydon Belgium In België zijn er 17.442 horecaondernemingen met één of meerdere vestigingseenheden die gelegen zijn op een ander adres dan de hoofdzetel. Deze ondernemingen hebben samen 22.444 vestigingseenheden gelegen op een andere plaats dan hun hoofdzetel. Op die manier komen we aan 39.886 horecavestigingen. Totaal aantal horecavestigingen Bijlage III: tabel 8-13 > 8-14 Het totaal aantal horecavestigingen is de som van de drie categorieën Ondernemingen zonder extra vestigingseenheid: 5.596 vestigingen Ondernemingen met extra vestigingseenheid/-heden op zelfde adres als hoofdzetel: 33.925 Ondernemingen met extra vestigingseenheid/-eenheden op ander adres dan hoofdzetel: 39.886 vestigingen Op die manier zijn er in totaal 79.407 horecavestigingen in België. Onderstaande figuur toont het totaal aantal horecavestigingen per provincie. In de vergelijking nemen we het Brussels Gewest ook mee. 7 Het aandeel betekent het aandeel ten opzichte van het aantal horecaondernemingen uit tabel 5-1. Het aandeel is niet ten opzichte van het totaal hier. Bvb. Vlaanderen: 9.675 t.o.v. 33.445 = 29% 2016 Guidea [Ondernemingen] 30

Figuur 5-1: Aantal horecavestigingen in België per provincie -05/2016-14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 11.795 Bron: Graydon Belgium 6.018 10.112 6.545 11.360 8.620 7.630 2.335 3.360 De meeste horecavestigingen zijn te vinden in Antwerpen, gevolgd door West- en Oost- Vlaanderen. Henegouwen heeft binnen Wallonië de meeste horecavestigingen. Hieronder gaan we verder met de verdeling per locatie binnen een subsector. 2.199 9.345 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Logies Figuur 5-2: Aantal logiesvestigingen (nace 55) in België per provincie -05/2016-1.800 1.600 1.558 1.400 1.200 1.000 800 600 400 554 517 555 370 353 718 614 392 672 200 125 0 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU Bron: Graydon Belgium West-Vlaanderen telt 1.558 logiesvestigingen, veruit het meeste van alle provincies. Ook Luik, Brussel en Luxemburg tellen heel wat logiesvestigingen. De toeristische gebieden spelen hier een grote rol in. 2016 Guidea [Ondernemingen] 31

Restaurants volledige bediening Figuur 5-3: Aantal vestigingen restaurants met volledige bediening (nace 56.101) in België per subsector -05/2016-3.000 2.654 2.753 2.500 2.000 2.122 1.829 2.089 1.500 1.227 1.471 1.570 1.000 500 453 791 677 0 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU Bron: Graydon Belgium West-Vlaanderen is de provincie met het grootst aantal restaurants met volledige bediening, op de voet gevolgd door Antwerpen. Restaurants beperkte bediening Figuur 5-4: Aantal vestigingen restaurants met beperkte bediening (nace 56.102) in België per subsector -05/2016-4.000 3.500 3.575 3.437 3.000 2.500 2.484 2.396 2.729 2.413 2.000 1.859 1.889 1.500 1.000 500 531 992 650 0 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU Bron: Graydon Belgium We vinden de meeste vestigingen van restaurants met beperkte bediening terug in Antwerpen, gevolgd door Brussel en Henegouwen. West-Vlaanderen staat hier pas op een zesde plaats. 2016 Guidea [Ondernemingen] 32

Catering Figuur 5-5: Aantal cateringvestigingen (nace 56.2) in België per subsector -05/2016-1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 1.362 Bron: Graydon Belgium 647 1.205 879 986 Met 1.362 vestigingen heeft Antwerpen het hoogst aantal cateringvestigingen van alle provincies. Oost- en West-Vlaanderen vervolledigen de top 3. 726 648 209 375 366 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU 691 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Drinkgelegenheden Figuur 5-6: Aantal vestigingen van drinkgelegenheden (nace 56.3) in België per subsector - 05/2016-4.000 3.500 3.000 3.575 3.698 3.632 2.951 2.500 2.000 1.740 1.900 2.242 2.309 1.500 1.000 500 522 801 369 0 ANT LIM OVL VBR WVL HAI LIE LUX NAM WBR BRU Bron: Graydon Belgium Bij de drinkgelegenheden staat Oost-Vlaanderen op de eerste plaats met 3.698 vestigingen. Dit aantal is iets meer dan West-Vlaanderen en Antwerpen. 2016 Guidea [Ondernemingen] 33

2016 Guidea [Ondernemingen] 34

6 Bijlage 1 Aantal ondernemingen 1 Ondernemingen in alle sectoren in België Tabel 6-1: Aantal ondernemingen in alle sectoren in België -2014/2015- Sectie Omschrijving 2014 2015 Jaargroei Aandeel 2015 A Landbouw, bosbouw en visserij 49.338 49.168-0,3% 5,65% B Winning van delfstoffen 236 231-2,1% 0,03% C Industrie 46.967 47.491 +1,1% 5,46% D Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 688 806 +17,2% 0,09% E Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering 1.598 1.631 +2,1% 0,19% F Bouwnijverheid 115.842 119.050 +2,8% 13,69% G Groot- en detailhandel: reparatie van auto s en motorfietsen 174.774 174.617-0,1% 20,08% H Vervoer en opslag 22.700 23.109 +1,8% 2,66% I Verschaffen van accommodatie en maaltijden 57.017 57.488 +0,8% 6,61% J Informatie en communicatie 40.919 41.834 +2,2% 4,81% K Financiële activiteiten en verzekeringen 5.592 5.460-2,4% 0,63% L Exploitatie van en handel in onroerend goed 21.475 22.523 +4,9% 2,59% M Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten 155.337 161.884 +4,2% 18,61% N Administratieve en ondersteunende diensten 50.603 52.540 +3,8% 6,04% O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 699 761 +8,9% 0,09% P Onderwijs 11.198 12.659 +13,0% 1,46% Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 11.636 12.859 +10,5% 1,48% R Kunst, amusement en recreatie 28.851 29.917 +3,7% 3,44% S Overige diensten 53.885 55.530 +3,1% 6,39% T Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel 75 79 +5,3% 0,01% U Extraterritoriale organisaties en lichamen 16 15-6,3% 0,00% / Onbekend 10 10 0,00% Totaal 849.456 869.662 +2,4% 100% Bewerking: Guidea 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tabel 6-2: Aandeel horecaondernemingen t.o.v. alle sectoren in België -2005/2015- Jaar 2005 2006 2007 Aandeel horeca 7,92% 7,85% 7,67% 7,44% 7,37% 7,25% 7,12% 6,99% 6,88% 6,71% 6,61% Bewerking: Guidea 2016 Guidea [Ondernemingen] 35

2 Horecaondernemingen in de gewesten Tabel 6-3: Aantal horecaondernemingen in de gewesten -2001/2015-2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 33.317 33.284 33.223 33.662 33.960 33.982 34.014 Wallonië 15.929 15.848 15.904 16.126 16.227 16.290 16.287 Brussel 5.795 5.829 5.818 5.964 6.061 6.225 6.247 België 55.041 54.961 54.945 55.752 56.248 56.497 56.548 Jaargroei Vlaanderen 33.411 33.393 33.414 33.429 33.298 33.047 33.195 33.507 +0,9% Wallonië 16.039 16.067 16.134 16.305 16.443 16.459 16.582 16.624 +0,3% Brussel 6.298 6.388 6.522 6.622 6.743 6.754 6.860 6.989 +1,9% Buitenland 413 425 428 415 402 392 370 360-2,7% Onbekend 28 25 19 16 15 12 10 8 België 56.189 56.298 56.517 56.787 56.901 56.664 57.017 57.488 +0,8% Bewerking: Guidea Tabel 6-4: Procentuele verdeling van het aantal horecaondernemingen in de gewesten - 2001/2015-2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 60,5% 60,6% 60,5% 60,4% 60,4% 60,1% 60,2% Wallonië 28,9% 28,8% 28,9% 28,9% 28,8% 28,8% 28,8% Brussel 10,5% 10,6% 10,6% 10,7% 10,8% 11,0% 11,0% België 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Vlaanderen 59,5% 59,3% 59,1% 58,9% 58,5% 58,3% 58,2% 58,3% Wallonië 28,5% 28,5% 28,5% 28,7% 28,9% 29,0% 29,1% 28,9% Brussel 11,2% 11,3% 11,5% 11,7% 11,9% 11,9% 12,0% 12,2% Buitenland 0,7% 0,8% 0,8% 0,7% 0,7% 0,7% 0,6% 0,6% Onbekend 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% België 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bewerking: Guidea 2016 Guidea [Ondernemingen] 36

1 3 Horecaondernemingen per subsector 3.1 Horecaondernemingen per subsector in België Tabel 6-5: Aantal horecaondernemingen per subsector in België -2001/2015-2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 1.911 1.902 1.894 1.902 1.909 1.907 1.911 Overige accommodaties 966 997 1.063 1.167 1.303 1.414 1.540 Restaurants 25.774 26.341 26.903 27.939 28.721 29.509 29.648 Drankgelegenheden 22.118 21.458 20.836 20.447 19.933 19.199 18.845 Kantines en catering 4.272 4.263 4.249 4.297 4.382 4.468 4.604 Totaal 55.041 54.961 54.945 55.752 56.248 56.497 56.548, nace-bel 2003 indeling Jaargroei Hotels 1.948 1.953 1.961 1.951 1.956 1.947 1.921 1.939 +0,9% Vakantieverblijven 956 1.076 1.190 1.306 1.388 1.487 1.586 1.688 +6,4% Kampeerterreinen 473 466 452 441 436 430 428 424-0,9% Overige accommodatie 227 205 187 176 176 182 173 144-16,8% Restaurants 29.526 29.801 30.089 30.475 30.769 30.865 31.407 31.861 +1,4% Volledige bediening 15.354 15.439 15.477 15.549 15.599 15.604 15.820 15.929 +0,7% Beperkte bediening 13.912 14.088 14.298 14.590 14.847 14.961 15.309 15.650 +2,2% Voorlopig onbekend 260 274 314 336 323 300 278 282 Catering 4.451 4.532 4.691 4.779 4.948 5.026 5.083 5.285 +4,0% Drinkgelegenheden 18.608 18.265 17.947 17.659 17.228 16.727 16.419 16.147-1,7% Cafés en bars 17.981 17.628 17.333 17.035 16.591 16.082 15.748 15.452-1,9% Discotheken/nachtclubs 544 529 498 505 496 478 473 469-0,8% Andere 28 46 57 68 101 129 161 196 +21,7% Voorlopig onbekend 55 62 59 51 40 38 37 30 Totaal 56.189 56.298 56.517 56.787 56.901 56.664 57.017 57.488 +0,8%, nace-bel 2008 indeling Bewerking: Guidea 2 3 4 5 6 7 8 9 2016 Guidea [Ondernemingen] 37