Het Vlaams Onderwijsonderzoek verkend Jef C. Verhoeven Roland Vandenberghe 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 1
Vraagstelling luik 1 1. Wat werd in de periode 1989-1999 in Vlaams onderwijsonderzoek onderzocht? 2. Hoe verloopt een onderzoek over onderwijs, uitgevoerd door Vlaamse onderzoeksgroepen? Vraagstelling luik 2 beschrijving van de sociaal-historische onderwijscontext van het Vlaams onderwijsonderzoek Vraagstelling luik 3 internationaal vergelijkend luik 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 2
Methode van onderzoek Luik 1: schriftelijke bevraging van onderzoeksleiders - nieuwe databank opgebouwd 1989-1999 (1998+ later): - publicaties: 2.664 - projecten: 649-10 casestudies over wijze waarop onderzoekseenheden werken - Vragenlijst naar 89 onderzoeksgroepen (respons: 56%) (1999) Luik 2: analyse van onderwijsbeleid verbonden met databanken Luik 3: analyse van databanken van VK en overzichten van Nederland werden verbonden met Vlaamse databanken 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 3
Wat werd er onderzocht en waarover publiceert men? - Onderwijsonderzoek is toegenomen de laatste 10 jaar - meeste projecten duren niet langer dan 2 jaar - onderzoek op micro-, meso- en macroniveau - kwantitatief (meer aanwezig) en kwalitatief - alle soorten onderzoekstechnieken - veel aandacht voor leerlingenkenmerken en leerlingenprestaties verbonden met de kwaliteit van het onderwijs - 44% van projecten gefinancierd door departement Onderwijs - slechts 10% fundamenteel onderzoek - 60% van projecten aan KU Leuven - meer dan 50% aan Fac. Psych. en Ped.Wet. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 4
- Interdisciplinair: 8,4 % van de projecten - Publicaties boeken: 33% (64% in eigen beheer) artikels: 36% hoofdstuk in boek: 23% congrespaper: 8% - Overwegend Nederlands - Sommige publiceren vooral internationaal, anderen blijven zeer lokaal - Vooral van pedagogen 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 5
Het verloop van onderwijsonderzoek - onderzoeksvoorstel sluit aan bij expertise - uitschrijven onderzoeksvoorstellen - problemen bij samenwerking - probleem van publiceren - doorstroming van resultaten naar onderwijsveld 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 6
Kenmerken van de onderzoeksleiders en onderzoeksgroepen Onderzoeksleiders: - doctor Ped. Wet. : 41% (onderschat) - doctor Letteren: 20% - doctor Sociale wet.: 16% Omvang onderzoeksgroepen: 50% heeft geen of één onderzoeker 34% twee à vier onderzoekers Verzamelen van onderzoeksgeld (65%) wordt bemoeilijkt door: 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 7
Bij opdrachtonderzoek: -54% zegt gebrek aan transparantie van de criteria die worden gehanteerd bij selectie van onderzoeksprojecten. - 24% klaagt over complexiteit van vragen van opdrachtgever en betreurt het gebrek aan transparantie van selectieprocedure. Dezelfde problemen bij formuleren van eigen onderzoeksvoorstellen. - 64%: er is gebrek aan goede onderzoekers - 46%: onderzoekers haken af tijdens project. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 8
- 64%: er is gebrek aan goede onderzoekers - 46%: onderzoekers haken af tijdens project. Bij contractonderzoek: - 50% te weinig tijd voor het ontwikkelen van een theoretisch kader - 68% te weinig tijd voor artikels - 20% men krijgt soms geen toestemming om te publiceren. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 9
Opdrachtonderzoek en fundamenteel onderzoek -men investeert minder in fundamenteel dan in beleidsonderzoek - FWO: 4,39% + Universiteiten: 6% - OBPWO: belangrijkste fonds - Europees geld: 10% van projecten FWO: hoe selecteert men? -vooral positivistisch, experimenteel psychologisch onderzoek -geen ruimte voor beleidsgericht onderzoek OBPWO 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 10
Onderwijsbeleid en onderwijsonderzoek - de band tussen onderwijsonderzoek en onderwijsbeleid is duidelijk zichtbaar, zeker voor het beleidsonderzoek - beleidsonderzoek volgt niet steeds een maatregel - gevaar voor onderzoek dat niet voldoende afstand neemt van concreet probleem - Meeste onderzoek over secundair onderwijs, dan hoger onderwijs (minder over hogescholen), dan basisonderwijs (weinig over kleuter), dan buitengewoon onderwijs, onderwijsbeleid. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 11
Vlaams onderwijsonderzoek in vergelijking met Nederland en VK - Overwegend gelijklopend - Leemten Vlaams onderwijsonderzoek: onderzoek naar individualisering, verandering van waarden, grootschalige longitudinale dataverzamelingsprojecten - relatief gewicht onderzoeksthema s is anders:in Vlaanderen minder over basisonderwijs, de lerarenopleiding en sekse-verschillen 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 12
Beleidssuggesties In verband met structuur van onderwijsonderzoekbeleid - Onderwijsonderzoekbeleid is versplinterd - Databank op punt houden - Onderwijsonderzoekplancommissie: plannen op 3 à 5 jaar onderwijsbeleidsvoerders, onderzoekers, mensen van onderwijsbeleid of onderwijspraktijk - nood aan praktijkgericht onderzoek - nood aan transparantie van criteria bij toekenning van onderzoek - meer duidelijkheid over procedure 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 13
- de tijd om voorstellen te schrijven is meestal erg kort - beperktere, minder complexe vraagstelling voor beleidsonderzoek - de indruk leeft dat de opdrachtgever enkel in direct bruikbare resultaten is geïnteresseerd - medewerker heeft geen kans om onderzoek ook te nutte te maken voor zijn toekomstige carrière - onderzoeksveld toegankelijk houden - snel toelating voor publicatie - toegankelijk maken van onderwijsonderzoekdatabank - FWO; naar een commissie voor Onderwijskunde. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 14
Suggesties in verband met tekorten in onderzoeksveld - tekort aan onderwijsonderzoek volgens onderzoekers - opvolgen van verandering (CLB, schoolgemeenschappen, scholengroepen, volwassenenonderwijs, etc.) - effectiviteit van technische vakken - participatie van ouders, leerlingen, leerkrachten - studie van leergedrag van leerlingen en vakdidactiek - gebrek aan onderwijseconomisch onderzoek; gebrek aan onderwijsfilosofisch onderzoek; methodescholen - onderzoek over functioneren van universiteiten - onderzoek over afstandsonderwijs, DKO en bedrijfsonderwijs 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 15
- organisatie van inspectie; evaluatie van lerarenopleiding; nascholing - gebrek aan studie over wijze waarop scholen hun taak uitvoeren en wat betrokken partijen verwachten -onderzoek over waardenvorming - grootschaliger onderzoek nodig - verwachtingen to. onderwijs, pedagogisch handelen van leraren, verschillen meisjes-jongens. 20-6-2001 Onderwijsonderzoek 16