Woerden, 29 mei 2015 Inbreng VEMW Open consultatie RLi Energieadvies 2050 Visie VEMW VEMW behartigt de belangen van de zakelijke energie- en watergebruikers in Nederland. Nederland kent al decennia een grote en veelzijdige sector zakelijke energiegebruikers. Deze sector is tot stand gekomen door de opbouw en aanwezigheid van natuurlijke hulpbronnen, kennis, infrastructuur, logistiek en ketens. Om te kunnen groeien en internationaal concurrerend te zijn dienen deze elementen ook in de toekomst benut te worden! Zakelijke energiegebruikers staan volop achter de transitie naar een duurzame samenleving en daarmee de overgang naar koolstofarme energievoorziening. De overgang naar een koolstofarme energievoorziening kent grote uitdagingen omdat deze alleen verwezenlijkt kan worden wanneer tegelijkertijd economische structuur én concurrentiekracht bevorderd worden. Zakelijke energiegebruikers vervullen een sleutelrol om groei én duurzaamheid mogelijk te maken. Uitdagingen De centrale taakstelling is de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening. Dit betekent een transformatie van de huidige centrale energievoorziening gebaseerd op fossiele energie, naar een decentrale koolstofarme energievoorziening. Die transformatie brengt een groot aantal uitdagingen met zich mee. Zo zet het toenemend aandeel duurzame energie bestaande voorzieningen onder druk en vereist extra investeringen in productie-, opslag-, en transportinfrastructuur. Er vindt een verschuiving plaats van een centrale naar een decentrale energievoorziening terwijl de infrastructuur is ingericht voor een centrale voorziening. Ook zijn productie en gebruik van energie steeds lastiger op elkaar af te stemmen en te regisseren. Een groeiende publieke weerstand maakt investeren in de energievoorziening (o.a. hoogspanningsmasten, windturbines, gaswinning en CO 2 opslag) bovendien een lastig en langdurig proces. Voorkomen moet worden dat de enorme kosten die de transitie naar een koolstofarme energievoorziening en de afboeking van bestaande voorzieningen met zich mee brengt, de concurrentiepositie van Nederland onder druk zet. Daar komt bij dat nationale energiemarkten worden opgenomen in de Europese en wereldmarkt terwijl overheden proberen soeverein te blijven ten aanzien van hun energiebeleid. De inzet van fossiele brandstof zal noodzakelijk blijven terwijl deze lastiger te winnen wordt, in toenemende mate uit instabiele regio s komt en bij benutting CO 2 uitstoot met zich mee brengt. Ook is er een groeiende behoefte om grondstoffen in te zetten voor hoogwaardige toepassingen. Tenslotte hebben energiegebruikers steeds minder invloed uitoefenen op hun energierekening omdat het gereguleerde deel van de rekening steeds groter wordt. VEMW is van mening dat de centrale taakstelling en de genoemde uitdagingen middels verstandig en consequent beleid omgezet kunnen worden in kansen voor Nederland. 1
Randvoorwaarden Om een transitie naar een duurzame samenleving in 2050 mogelijk te maken zonder in te boeten op economische groei en tegelijkertijd de concurrentiepositie van zakelijke energiegebruikers te versterken is een energievoorziening nodig die voldoet aan een twee essentiële randvoorwaarden: Betrouwbaar: Een energievoorziening die voldoet aan de eisen die de gebruiker daaraan stelt en zo min mogelijk verstoord wordt door onderbrekingen van de levering of schommelingen in de kwaliteit (spanningsdips, transiënten, gassamenstelling, e.d.). Europese landen zijn steeds afhankelijker geworden; van elkaar maar ook van niet Europese landen. De energievoorziening moet daarom voldoende betrouwbaar zijn om onderbrekingen in de levering op te kunnen vangen. Betaalbaar: Een energievoorziening doelmatig is ingericht en waarbij gebruikers hun kosten kunnen beïnvloeden. Goed functionerende markten zijn cruciaal om op de meest doelmatige manier vraag en aanbod af te stemmen. Gebruikers van energievoorzieningen moeten maximaal de mogelijkheid krijgen om hun energiekosten te beïnvloeden. Zo worden efficiënte en doelmatige investeringen gerealiseerd en blijven kosten beheersbaar. Aldus ontstaat een energievoorziening die een gelijk speelveld bevordert waarbij alle partijen moeten en geconfronteerd met dezelfde spelregels en kosten en voorwaarden niet significant en ten nadele van Nederland afwijken van die in andere landen. 2
Beleidsopgaven Wat is er nodig om zakelijke energiegebruikers hun rol te kunnen laten vervullen zodat bedrijven de ruimte hebben om koolstofarm te kunnen produceren en innoveren en groei en duurzaamheid gecombineerd worden? 1. Gediversifieerd energie-aanbod Wat: zorg voor een energie-aanbod dat gerealiseerd kan worden middels verschillende energiebronnen en/of aanbieders. Waarom: een gediversifieerd energie-aanbod is robuust voor prijsschommelingen en kan verstoringen van de levering opvangen. Hoe: a. bevorder investeringen in verschillende energiebronnen b. laat prijzen vrij en op markten tot stand komen c. stimuleer de transitie naar een economie die is gebaseerd op de inzet van restromen en biomassa d. zorg voor voldoende import- en export mogelijkheden e. zorg voor gezonde concurrentie; beperk toegangsbarrières voor nieuwkomers en faciliteer investeringen non-discriminatoir f. investeer in innovatie van nieuwe energie-technologie g. voorzie in infrastructuur om clusters te versterken en efficiënte uitwisseling van energie- en reststromen te bevorderen 3
2. Transitie bevorderende maatregelen Wat: zorg voor maatregelen die transitie naar een koolstofarme energievoorziening bevorderen. Waarom: bedrijven kunnen op basis van transitie bevorderende maatregelen investeren in koolstofarme technologie zonder dat hun concurrentiepositie onder druk komt te staan. Hoe: a. bevorder het investeringsklimaat zodat bedrijven efficiëntieverbeteringen kunnen blijven realiseren b. hanteer CO 2 reductie als enige doelstelling om een koolstofarme energievoorziening te bereiken c. realiseer deze duurzaamheidsdoelstelling in Europees verband d. bevorder de totstandkoming van één Europees energiebeleid e. realiseer een goed functionerend emissiehandelssysteem f. stimuleer het tot stand komen van een wereldwijd emissiehandelssysteem g. bescherm industrie tegen carbon leakage zolang er geen wereldwijd emissiehandelssysteem is h. bevorder investeringen die CO 2 uitstoot verminderen technologieneutraal (inclusief WKK, nieuw en bestaand). i. hanteer positieve prikkels in plaats van heffingen, toeslagen en boetes 4
3. Beleid gericht op efficiënte inzet van middelen Wat: zorg voor een efficiënte inzet van middelen om een koolstofarme energievoorziening te realiseren. Elke euro kan maar een keer worden ingezet om een ton CO 2 te besparen. De goedkoopste oplossingen dienen het eerst benut te worden. Waarom: de transitie naar een koolstofarme energievoorziening breng zeer forse kosten met zich mee. Deze investeringen zullen een grote impact hebben op de economie en de concurrentiepositie van het bedrijfsleven Hoe: a. stimuleer eerst díe technologieën welke CO 2 -reductie tegen de laagste kosten realiseren b. realiseer volledig geïntegreerde Europese energiemarkt voor alle tijdspannes (termijn, spot en balancering) c. pas het principe van kostenveroorzaking toe, daar waar dit doelmatigheid bevordert d. geef energiegebruikers maximale mogelijkheden om hun kosten te beïnvloeden e. bevorder de inzet van meerdere bronnen om aan warmte- en stoomvraag te voldoen (power-to heat/ bio-wkk/ geothermie) f. benut het potentieel restwarmte en organiseer warmte- en stoomcascadering; g. borg onafhankelijk toezicht op de energiesector h. verbeter informatievoorziening over systeembalans en duurzame energieproductie 5
Wat betekent dit voor het Energierapport 2015? Het ministerie van Economische zaken heeft de RLi gevraagd om te komen met een Energieadvies. De RLi is gevraagd om een antwoord geven op de vraag hoe Nederland kan komen tot een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Dit antwoord zal de minister gebruiken als bouwsteen voor het energierapport 2015. VEMW maakt gaarne van de gelegenheid gebruik om aan te geven wat volgens haar de bovenstaande uitdagingen, randvoorwaarden en beleidsopgaven betekenen voor het energierapport. Aan welke zaken zou het ministerie concreet aandacht moeten schenken? 1. Verbeter het investeringsklimaat in Nederland a. Zorg voor stabiele en voorspelbare (lage) regeldruk b. Ontlast de industrie van de kosten van de energietransitie ter voorkoming van carbon leakage en investment leakage 2. Verruim mogelijkheden om het potentieel aan energie-efficiëntieverbeteringen te kunnen benutten a. Maak SDE+ gelden beschikbaar ook voor energie-efficiëntieverbeteringsprojecten b. Stel een revolverend fonds in voor off-balance financiering van energieefficiëntieverbeteringsprojecten c. Faciliteer restwarmtebenutting en warmte- en stoomcascadering 3. Concretiseer betrouwbaarheid en kwaliteit van de energielevering en leg dit vast a. Maak normering voor kwaliteit en betrouwbaarheid volledig en robuust b. Leg vast dat afwijken van normen alleen kan via ontheffing toezichthouder c. Maak onafhankelijk en openbaar onderzoek na grote (ver)storingen verplicht d. Onderzoek of bedrijfsvoering van netbeheerders t.a.v. betrouwbaarheid voldoende geborgd is 4. Stimuleer de transitie naar een koolstofarme voorziening a. Maak CO 2 reductie als doel en bij de toewijzing van middelen leidend b. Hanteer enkel Europese doelstellingen en doelstellingen die afgeleid zijn van het CO 2 - reductiedoel 5. Bevorder concurrerende energieprijzen a. Optimaliseer import en exportmogelijkheden b. Stimuleer een gediversifieerd energie-aanbod c. Laat ook elektriciteitsproducenten betalen voor het gebruik van transport- en distributienetten d. Bescherm carbon leakage bedrijven tegen de gevolgen van emissiehandel voor energieprijzen middels een goed functionerend ETS 6
6. Energiebelasting a. Behoud bestaande structuur van regressieve opbouw met verschillende belastingschijven b. Zet de opbrengst van de energiebelasting in ter financiering van projecten gericht op doelmatige CO 2 - reductie waaronder energie-efficiëntieverbetering c. Onderzoek of de huidige tariefsystematiek, voor elektriciteit en gas, een belemmering vormt voor verdere verduurzaming en de inzet van demand side response 7. Stimuleer actieve participatie van eindgebruikers op de energiemarkt a. Onderzoek het potentieel van demand response bij zakelijke energiegebruikers b. Kom met concrete voorstellen om het potentieel aan demand response bij zakelijke energiegebruikers te ontsluiten c. Ontwikkel laagdrempelig flexibiliteitsplatform waar vragers en aanbieders makkelijk en realtime flexibiliteit kunnen verhandelen d. Verwijder fiscale en tarifaire barrières om flexibiliteit in te zetten 8. Verbeter transparantie energievoorziening a. Ontwikkel één platform voor real-time informatie over de systeembalans en de productie van duurzame energie b. Publiceer om het jaar een monitor met de belangrijkste parameters voor het functioneren van de energiemarkt c. Verbeter de analyses over leveringszekerheid; stem deze af met buurlanden en maak onderscheid tussen voornemens en concrete investeringsplannen 9. Versterk effectief toezicht a. Borg onafhankelijkheid van toezicht b. Zorg voor voldoende middelen zodat toezichthouder zijn veelheid aan taken kan uitvoeren c. Verbeter de internationale samenwerking van toezichthouders 7