Inhoud Voorwoord Ilonka Boomsma 13 Inleiding Hanneke Rijken 15 1 De geschiedenis van vrouwengroepen 15 2 Van vrouwengroepen naar seksespecifieke hulpverlening 17 3 Andere ontwikkelingen op het terrein van de GGZ 17 4 De opbouw van dit boek 18 Literatuur 20 Hoofdstuk I Het eigene van vrouwengroepen Waarde en valkuilen Hanneke Rijken 21 1 Waarom juist een vrouwengroep? 21 2 Verschillen tussen seksehomogene en sekseheterogene groepen: resultaten uit de small group research 22 3 Overdrachtsprocessen in een vrouwengroep 23 4 Valkuilen in een vrouwengroep 25 5 De therapeut in de vrouwengroep 25 6 Soorten vrouwengroepen 26 6.1 De gestructureerde groep 26 6.2 De halfgestructureerde groep 27 6.3 De ongestructureerde groep 27 7 Indicatiestelling voor een vrouwengroep 28 8 Werkwijze in vrouwengroepen 29 Literatuur 30 Deel 1 Autonomie Hoofdstuk II Inleiding autonomie Hanneke Rijken 33 Het begrip autonomie 33 Literatuur 35
6 INHOUD Hoofdstuk III Krachtgroep Therapiegroep voor het omgaan met boosheid Ilonka Boomsma en Janny van Hulst 37 1 Visie van waaruit de groep is opgezet 38 1.1 Socialisatie 38 1.2 Signaalfunctie 39 1.3 Belemmeringen 40 2 Doel, opzet en werkwijze van de groepstherapie 40 2.1 Doelstellingen 40 2.2 Indicaties en contra-indicaties 41 2.3 Opbouw 41 2.4 Werkwijze 41 3 Werken met creatieve middelen en lichaamswerk 43 4 Thema s van de behandeling 44 4.1 Thema s in het eerste deel van de behandeling 44 4.1.1 Inventarisatie lichaamssignalen 44 4.1.2 Uitingsvormen van boosheid 45 4.1.3 Veiligheid 45 4.1.4 Socialisatie 46 4.2 Thema s in het tweede deel van de behandeling 46 4.3 Thema s in het derde deel van de behandeling 47 5 Evaluatie 47 6 Discussie 48 Literatuur 49 Hoofdstuk IV Op je zelf vertrouwen Een identiteitsversterkende groep voor jonge vrouwen Esther Verhees 51 1 De keuze voor seksespecifieke groepstherapie 52 2 Doelgroep 53 3 Doelstellingen 55 4 Werkwijze 55 5 Structuur van de bijeenkomsten 57 6 Het programma 58 6.1 Thema s in de eerste fase: kennismaking, zelfbeeld, omgaan met problemen, rationeel denken, gevoelens, boosheid en agressie 59 6.2 Thema s in de tweede fase: assertiviteit en grenzen, familie, relaties en vriendschappen, seksualiteit en intimiteit 60 6.3 Thema s in de derde fase: psychosomatiek, lichaamsbeeld, socialisatie en toekomst 61 7 Resultaten 61 8 Nabeschouwing 62 Literatuur 64
INHOUD 7 Hoofdstuk V Laat mij maar, ik doe het wel alleen De focale groep: een tijdsgelimiteerde psychodynamische vrouwengroep Iet van de Craats en Ireen Vrielink 65 1 Doelgroep 66 2 Opzet van de groep 67 3 Theoretische achtergrond 67 3.1 Psychodynamische vrouwengroepen 68 3.2 Homogene groepssamenstelling 68 3.3 Focus 69 3.4 Beperking in de tijd 72 4 Werkwijze van de therapeuten 73 5 De fasen in de groep 75 5.1 De eerste fase 75 5.2 De tweede fase 76 5.3 De derde fase 77 5.4 De vierde fase 77 6 Discussie 79 Literatuur 79 Deel 2 Seksueel misbruik Hoofdstuk VI Inleiding seksueel misbruik Janny van Hulst 83 1 Korte geschiedenis 83 2 Klachten, symptomen en diagnoses 84 Literatuur 86 Hoofdstuk VII Heden of verleden? Psycho-educatie in groepsverband voor seksueel getraumatiseerde vrouwen Margreet Visser en Ireen Vrielink 87 1 Werkwijze 89 2 Korte inhoud van de cursus 91 2.1 Wat zijn traumatische ervaringen? 91 2.2 Overlevingsstrategieën 91 2.3 Vertrouwen en wantrouwen en het omgaan met grenzen 92 2.4 Schuld, schaamte, zelfbeeld 92 2.5 Boosheid, macht en machteloosheid 93 2.6 Gezinsstructuren, daders, wel/niet aangifte, confrontatie 94 2.7 Lichaamsbeleving en seksualiteit 94 3 Nabeschouwing en aandachtspunten 95 Literatuur 95
8 INHOUD Hoofdstuk VIII Terug naar nu Poliklinische groep voor vrouwen die in hun jeugd seksueel zijn misbruikt Janny van Hulst 97 1 Theoretische visie en uitgangspunten voor de behandeling 98 1.1 Seksueel misbruik is een zich herhalend trauma 98 1.2 Seksueel misbruik is grensoverschrijdend en onteigent het lichaam 99 1.3 Seksueel misbruik leidt tot omkering van waarden 99 1.4 Seksueel misbruik isoleert 100 2 Doelstellingen en werkwijze 100 2.1 Thematische opbouw en structuur 101 2.2 Verbaal en non-verbaal 101 3 Behandeling 101 3.1 Draagkracht vergroten en draaglast verminderen 101 3.2 Veiligheid 102 3.3 Grenzen 103 3.4 Controle 104 3.5 Heden en verleden 105 3.6 Omgaan met emoties 106 3.7 Het misbruikverhaal 107 3.8 Lichaamsbeleving 109 3.9 Afscheid 110 4 Discussie 110 Literatuur 111 Hoofdstuk IX Beschadigd maar niet gebroken Autonomieversterkende deeltijdbehandeling voor vrouwen die zijn getraumatiseerd na seksueel misbruik in hun jeugd Brenda Kouwenhoven 113 1 Uitgangspunten bij de behandeling 115 2 Indicatie 118 3 Diagnostiek 119 4 Contra-indicatie 119 5 Het voortraject van de behandeling 119 6 Behandelprogramma 120 7 Fasen in de behandeling 122 8 Behandelteam 123 9 Reflectie en nabeschouwing 125 10 Besluit 126 Literatuur 127
INHOUD 9 Deel 3 Eetstoornissen Hoofdstuk X Inleiding eetstoornissen Hanneke Rijken 131 Literatuur 132 Hoofdstuk XI Cursus Eetstoornissen Een psycho-educatieve cursus voor meisjes en vrouwen met een eetstoornis Anneke Kapteyn en Madeleine de Vilder 133 1 Uitgangspunten 134 2 Achtergrondinformatie 135 3 Aanmelding 136 4 Inhoud van de cursus 139 4.1 Wat zijn eetstoornissen? 140 4.2 Lichamelijke en psychische gevolgen van eetstoornissen 140 4.3 Eten als probleemoplossing 141 4.4 Denken, betekenisverlening en eetstoornissen 142 4.5 Lichaamsbeleving 142 4.6 Luisteren naar je lichaam 143 4.7 Behandelmogelijkheden voor eetstoornissen en evaluatie van de cursus 143 5 Ervaringen met de cursus 144 5.1 Verschil in type eetstoornis 144 5.2 Verschil in leeftijd 144 5.3 Verschil in intelligentie- en opleidingsniveau 145 5.4 Verschil in ziektebesef 145 6 Conclusie 146 Literatuur 147 Hoofdstuk XII In de greep van het eten Een ambulante groepsbehandeling voor meisjes en vrouwen met een eetstoornis Iet van de Craats en Madeleine de Vilder 149 1 De therapiegroep In de greep van het eten 150 2 Groepstherapie 152 3 Genderspecifieke hulpverlening 152 4 Ingrediënten van de groepstherapie 154 5 Fasen van de groepstherapie 154 5.1 De eerste fase 155 5.2 Overgang eerste fase naar tweede fase: tussenevaluatie 158 5.3 Tweede fase 159 5.4 Resultaten van de behandeling 162
10 INHOUD 6 Discussie 164 7 Conclusie 165 Literatuur 165 Aanbevolen literatuur 166 Deel 4 Bijzondere groepen Hoofdstuk XIII Inleiding bijzondere groepen Janny van Hulst 169 Hoofdstuk XIV Therapiegroep voor vermoeide heldinnen Behandeling van burnout in een vrouwengroep Brenda Kouwenhoven 171 1 Behandelvisie vanuit vrouwenhulpverlening 173 2 Behandeling 174 2.1 Eerste fase 175 2.1.1 Socialisatie 177 2.1.2 Controverse autonomie en zorg 177 2.1.3 Genderspecifieke life events 179 2.1.4 Maatschappelijke factoren 179 2.2 Tweede fase 180 3 Valkuilen voor de therapeuten 184 4 Besluit 186 Literatuur 186 Hoofdstuk XV Een masker van geluk Een psycho-educatieve cursus voor vrouwen met een postpartumdepressie Margriet Smit-de Beer 189 1 Postpartumdepressie 191 2 De ontwikkeling van de cursus 193 3 Een ondersteunende psycho-educatieve cursus 194 4 De opzet van de cursus 194 5 De inhoud van de cursus per bijeenkomst 195 5.1 Zwangerschap en bevalling 195 5.2 De partneravond 196 5.3 Moederschap en partnerschap 197 5.4 De relatie met de eigen moeder 198 5.5 De time out -methode 199 5.6 Rationeel-emotieve therapie en de ABC-methode 200 5.7 Plezierige activiteiten 201 5.8 Het sociale netwerk 201 5.9 Laatste bijeenkomst 202
INHOUD 11 6 Nabeschouwing en discussie 203 Literatuur 204 Aanbevolen literatuur 204 Bijlagen Bijlage 1 Interview met Ilonka Boomsma Janny van Hulst en Hanneke Rijken 209 Bijlage 2 Groepsregels identiteitsversterkende groep 215 Bijlage 3 Evaluatieformulier identiteitsversterkende groep 216 Bijlage 4 Doelenplan deeltijdbehandeling 218 Bijlage 5 Noodplan deeltijdbehandeling 220 Bijlage 6 Sociale kaart deeltijdbehandeling 223 Bijlage 7 Evaluatie deeltijdbehandeling 225 Bijlage 8A Huiswerkopdracht ppd-groep goede moeder en partner 227 Bijlage 8B Huiswerkopdracht ppd-groep goede partner 229 Nuttige websites 231 Register 233 Over de auteurs 237