RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Eemsdeltacollege Plaats : Delfzijl BRIN nummer : 30PP 00 Onderzoeksnummer : 277841 Datum onderzoek : 2 september 2014 Datum vaststelling : 23 oktober 2014
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 2 en 4 september 2014 een onderzoek uitgevoerd op het Eemsdeltacollege, locatie Sikkel in Delfzijl en locatie Eelwerd in Appingedam, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op de afdelingen vmbo-b en vmbo-k en over de naleving van wet- en regelgeving. Op de locatie Sikkel in Delfzijl worden de opleidingen vmbo-b, vmbo-k en vmbogt aangeboden van leerjaar 1 tot en met 4. Op de locatie Eelwerd in Appingedam is de school voor praktijkonderwijs gehuisvest. Hier wordt ook de onderbouw voor de opleidingen vmbo-b en vmbo-k aangeboden. Deze leerlingen volgen de leerjaren 3 en 4 op de Sikkel. Om de kwaliteit van de opleidingen vmbo-b en vmbo-k te beoordelen zijn beide locaties onderzocht. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Wij hebben voor de afdelingen vmbo-b en vmbo-k een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdelingen onvoldoende zijn. Op 16 mei 2014 hebben wij de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren. Toezichthistorie De afdelingen vmbo-b en vmbo-k van het Eemsdeltacollege zijn de afgelopen jaren niet onderzocht. Wel heeft de inspectie recent kwaliteitsonderzoeken uitgevoerd op de locatie Pastorielaan in Appingedam, de locatie Siddeburen en de school voor praktijkonderwijs. Verder is intensief contact geweest met het bevoegd gezag in het kader van bestuurlijke afspraken. Dit traject is recent afgesloten. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Om het onderzoek goed te laten aansluiten bij de specifieke kenmerken van de school en de Pagina 3 van 11
onderzochte afdelingen hebben we het onderzoek aangevuld met indicatoren uit het zogenaamde aanvullende kader. Zo zijn indicatoren over afstemming op verschillen en achterstandenbeleid toegevoegd, omdat ze gezien de leerlingenpopulatie van extra belang zijn. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. Schoolbezoek, waarbij wij in 29 lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Wij hebben gesprekken gevoerd met het bestuur, de schoolleiding, leraren, zorgfunctionarissen, en leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de afdelingen vmbo-b en vmbo-k van het Eemsdeltacollege is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de beide afdelingen het aangepast arrangement zwak toe vanwege onvoldoende opbrengsten en een onvoldoende onderwijsproces. Hiermee wijken we af van de beslisregels. We kennen niet het aangepast arrangement zeer zwak toe, waar de opleidingen voor in aanmerking zouden kunnen komen. De reden voor het afwijken van de beslisregels is het feit dat het opbrengstenoordeel op slechts twee jaren is gebaseerd, daarbij laten de recente rendementen een stijgende lijn zien. Ten slotte speelt de specifieke context van de school een rol in het afwijken van de beslisregels. Deze context lichten we in paragraaf 3.1 nader toe. De afdelingen vallen onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag hebben wij afgesproken dat de opbrengsten en het onderwijsproces in september 2015 weer van voldoende niveau zijn. Hieraan voorafgaand zullen wij een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Met het bevoegd gezag zal nog worden afgesproken welke toezichtactiviteiten in de tussenliggende periode eventueel nodig zijn, in relatie tot het plan van aanpak van het bevoegd gezag. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de afdelingen vmbo-b en vmbo-k van het Eemsdeltacollege. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op de afdelingen vmbo-b en vmbo-k is onvoldoende. Ten eerste zijn de opbrengsten van beide afdelingen onvoldoende. Ten tweede is de kwaliteit van het didactisch handelen niet van het gewenste niveau. De context van de school speelt een rol in de oorzaken voor de tekortkomingen; de afgelopen jaren kenmerkten zich door onrust en instabiliteit als gevolg van een fusie. Daarbij heeft de school te maken met krimp van leerlingenaantallen. De aandacht is door deze situatie uitgegaan naar andere zaken dan het primaire proces. Ten tijde van het onderzoek is er sprake van een stabielere situatie. Het is dan ook tijd om de focus te gaan verleggen naar de kwaliteit van het onderwijsproces. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Pagina 6 van 11
30PP 00 VMBOB - VMBOB De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.1 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-b. 1.3.1 De leerlingen van de opleiding vmbo-b behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.1 Bij de opleiding vmbo-b zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 30PP 00 VMBOK - VMBOK De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.2.2 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-k. 1.3.2 De leerlingen van de opleiding vmbo-k behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.2 Bij de opleiding vmbo-k zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen 1 2 3 4 8.1 De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen. 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. Pagina 7 van 11
De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen 1 2 3 4 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.3 De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). Pagina 8 van 11
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces en kwaliteitszorg. Opbrengsten Het opbrengstenoordeel voor de afdelingen vmbo-b en vmbo-k van het Eemsdeltacollege is gebaseerd op twee schooljaren: 2011/2012 en 2012/2013. Van eerdere jaren zijn geen gegevens beschikbaar. De beschikbare gegevens leiden tot een onvoldoende oordeel op de opbrengstenkaart 2014. Het onderbouwrendement is te laag, evenals het bovenbouwrendement. Te veel leerlingen lopen vertraging op of stromen af naar een lager opleidingsniveau. Op de afdeling vmbo-b is daarbij het gemiddelde cijfer voor het centraal examen te laag, vergeleken met het landelijk gemiddelde. Het verschil tussen schoolexamen en centraal examen ligt binnen de gestelde norm. Als oorzaken voor de onvoldoende opbrengsten noemt de schoolleiding meerdere factoren. De specifieke context van de school speelt een grote rol: de fusie heeft geleid tot locatiewijzigingen van leerlingen en personeel. Daarbij is met name op de vmbo-opleidingen onrust ontstaan door de 'flexibele schil', met veel wisselingen in de bemensing van de teams als gevolg. Daarbij komt, zo geeft de school aan, de krimp in de regio en de specifieke sociaal-economische problematiek in het voedingsgebied. Ten slotte geeft de school aan een groot percentage zorgleerlingen te hebben. Naast de specifieke context is onvoldoende kwaliteit geleverd bij de plaatsing en determinatie van leerlingen. Deze procedures zijn verbeterd, in samenwerking met het primair onderwijs. De school analyseert haar opbrengsten en heeft diverse maatregelen genomen om de rendementen te verhogen. Hierbij betrekt de school ook de meest recente rendementsgegevens (die zichtbaar worden op de opbrengstenkaart 2015). De school kan hierdoor aantonen dat het onderbouwrendement vanaf volgend jaar zal verbeteren. Ook ten aanzien van het bovenbouwrendement zijn verbetermaatregelen genomen, die leiden echter nog niet tot een stabiel beeld. Het gemiddeld ce-cijfer van het afgelopen jaar is voor alle afdelingen voldoende. Voor de afdeling vmbo-b zal dit niet leiden tot een voldoende oordeel op de opbrengstenkaart. Waarschijnlijk is het opbrengstenoordeel voor de afdeling vmbo-b op de kaart 2015 nog onvoldoende, voor de afdeling vmbo-k is het wellicht voldoende. Pagina 9 van 11
Al met al toont de school aan haar opbrengsten te analyseren, maatregelen te hebben genomen voor de verbetering van de opbrengsten en ook kan de school aantonen dat de opbrengsten een stijgende lijn laten zien. Belangrijke verbetermaatregelen die de komende tijd zullen kunnen leiden tot betere resultaten zijn de implementatie van het leerlingvolgsysteem in de leerjaren 1 tot en met 3 en het toetsbeleid met behulp van rtti. Onderwijsproces De kern van onze conclusie van het onderzoek op de locaties Sikkel en Eelwerd is dat een hernieuwde focus op het primaire proces nodig is. We bezochten een groot aantal lessituaties op beide locaties (29) en constateerden dat de kwaliteit van het didactisch handelen onvoldoende is. Pluspunt is dat de meeste lessen redelijk rustig en ordelijk verlopen, ook vonden we de onderlinge omgang tussen leraren en leerlingen veelal prettig. Docenten hebben overwegend een betrokken houding. Het didactisch handelen vonden we echter schraal. We hebben veel 'boeklessen' gezien, waarbij leerlingen zelfstandig aan het werk moeten uit het boek. In veel lessen was dit vrijwel de enige activiteit. Leerlingen krijgen aan het begin van de les huiswerk op en kijken hoe ver ze komen in de les. De toegevoegde waarde van de docenten is in dergelijke lessen onvoldoende zichtbaar. We misten een expliciete opbouw van de lessen, waarbij de docent zicht geeft op de activiteiten in de les en het doel van de les. Ook ontbrak in vrijwel alle lessen een inhoudelijke afsluiting van de les waarbij leerlingen terugkijken op het geleerde en het leerproces. De lessen waren verder sterk klassikaal, waarbij we ten minste aandacht vragen voor de afstemming op de verschillen tussen basis- en kader leerlingen in heterogene groepen. Het is van belang in te zetten op een duidelijke structuur in de lessen, variatie in werkvormen en de kwaliteit van de interactie. De docenten zijn te sterk gericht op 'activiteit' in plaats van 'leren'. De lesvoorbereiding lijkt soms minimaal te zijn, er wordt in feite verder gegaan waar men gebleven was in het boek. Sommige docenten hebben moeite met klassenmanagement, waardoor een deel van de leerlingen buiten het zicht van de docent lijkt te zijn. Groepjes leerlingen in de klassen werden volstrekt niet betrokken bij de les. Ten slotte vragen we aandacht voor het verschil in het pedagogisch klimaat op de beide locaties, waarbij we hebben ervaren dat op de locatie Sikkel docenten een meer positieve houding hebben ten opzichte van de leerlingen, hier werden meer complimenten gegeven en was minder sprake van corrigerende opmerkingen. Pagina 10 van 11
Ten aanzien van de ondersteuning en begeleiding constateren we het volgende: er is sprake van grondige diagnostiek, van alle zorgleerlingen is veel informatie beschikbaar in de vorm van testuitslagen, onderzoekgegevens, verslagen van huisbezoeken en logboeken. Ook wordt daadwerkelijk uitvoering gegeven aan begeleiding van zorgleerlingen, zowel gericht op didactische - als sociaalemotionele aspecten. We zijn tevreden over het voornemen het complete leerlingvolgsysteem te implementeren. Verbeterpunten liggen op het terrein van de analyse van alle beschikbare gegevens: wat is nu de conclusie en wat zijn dan doelen en een bijbehorende aanpak? De doelen zijn op dit moment weinig meetbaar en concreet geformuleerd. Dit geldt zowel voor de individuele doelen in de ontwikkelingsperspectieven als doelen op groepsniveau in bijvoorbeeld het taalbeleid en rekenbeleid. Kwaliteitszorg De school heeft tijdig geconstateerd dat de opbrengsten van de afdelingen vmbo-b en vmbo-k onvoldoende waren. De analyse van de opbrengsten vindt plaats op schoolniveau, als ook per team, vak en docent. Docenten zijn betrokken bij de opbrengstenanalyse en er worden afspraken gemaakt met secties en individuele docenten om de rendementen te verbeteren. De onderdelen van de kwaliteitszorg die gericht zijn op de evaluatie van opbrengsten en het doelgericht werken aan de kwaliteit van de opbrengsten zijn voldoende. We beoordelen de kwaliteitszorg echter niet als voldoende ten aanzien van de evaluatie van het onderwijsproces. De schoolleiding heeft de kwaliteit van de lessen onvoldoende systematisch in kaart gebracht en op schoolniveau geanalyseerd. Teamleiders doen lesbezoeken bij docenten in het kader van het personeelsbeleid, maar deze lesbezoeken hebben te weinig positie in het kader van de kwaliteitszorg. Het is nodig om een voldoende kritisch totaalbeeld te vergaren van de kwaliteit van het didactisch handelen op schoolniveau en hier gericht op in te zetten. Wel kan de school aantonen diverse verbeterplannen uit te voeren ten aanzien van bijvoorbeeld toetsbeleid, het mentoraat, taalbeleid en de professionaliteit van de teamleiders. Pagina 11 van 11