In samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel (VUB) Faculteit voor Psychologie en educatiewetenschappen
Voorwoord & dankwoord Door deze NFTE Impact Research -studie, kunnen alle belanghebbenden bij de NFTE-organisatie zich een goed en wetenschappelijk onderbouwd beeld vormen van de impact van een NFTE-opleiding op cursisten. De missie van NFTE Belgium is immers kanszoekende jongeren te stimuleren via een 9-daagse opleiding over ondernemerschap en ondernemende attitudes. Ook voor hen die vroegtijdig hun middelbare studies stopgezet hebben. Hierdoor vergroten hun kansen op sociale en professionele inschakelbaarheid. Door een praktijkgerichte, interactieve en creatieve opleiding ontdekken jongeren de kracht van het zelfstandige ondernemerschap. Tegelijkertijd stoomt NFTE de jongeren klaar voor een actieve, ondernemende houding als werknemer in een bedrijf of in hun eigen leven. De objectieven van NFTE zijn erop gericht kanszoekende jongeren: te inspireren, te laten starten en te begeleiden met een zelfstandige activiteit in te schakelen als ondernemende gemotiveerde werknemer te motiveren om hun studies weer op te nemen en af te maken in contact te brengen met het bedrijfsleven door bedrijfsbezoeken, gastcolleges en bedrijfscoaches. Realiseert NFTE haar missie? En in welke mate behaalt NFTE haar objectieven? De resultaten van dit onderzoek hebben onze verwachtingen ruim overtroffen. Slechts 17% van onze ex-cursisten zijn werkloos. Dit is slechts 1/3 van de vergelijkbare populatie in ons land. Zowat 11% van onze cursisten zijn ondernemer geworden, wat 3 keer zoveel is als het nationaal gemiddelde van 3,5%. En elke van de NFTE ondernemer stelt op zijn beurt gemiddeld 3,5 personen te werk! Ook op gebied van kennis, attitudes en competenties zien we spectaculaire verbeteringen. Niet verwonderlijk als men weet dat 92% van de cursisten tevreden tot zeer tevreden zijn over de NFTE-cursus. NFTE Belgium is fier op deze resultaten. Meer dan 3.600 jongeren volgden reeds in België met succes de NFTE-opleiding. NFTE Belgium timmert voort aan de weg en wil nog veel meer jongeren bereiken in de komende jaren. NFTE Belgium is Citibank zeer dankbaar omdat zij dit onderzoek mogelijk hebben gemaakt. En wij danken Professor Roland Pepermans en Professor Joeri Hofmans van de Vrije Universiteit Brussel, van het departement Work & Organizational Psychology, die de leiding hadden over dit onderzoek en het finale rapport schreven. Dit onderzoek en onze werking in het algemeen zijn slechts mogelijk door de financiële, materiële en menselijke steun die wij jaar na jaar krijgen van onze bedrijfspartners. En door een gedreven Raad van Bestuur, bestaande uit vooraanstaande bedrijfsmensen, die zorgt voor een deskundige leiding. Een woord van dank ook aan al de sociale organisaties, en centra voor leren en werken, met wie wij intensief en resultaatgericht hebben samengewerkt de voorbije 12 jaren. Zij liggen mee aan de basis van dit succesverhaal. Gemotiveerde NFTE trainers, tenslotte, spelen een sleutelrol in het succes van NFTE. Zij brengen hun bedrijfskennis en ervaring over op de jongeren op een creatieve, interactieve en passievolle manier. Wij zijn iedereen dankbaar die gelooft in het potentieel van onze kanszoekende jongeren en jong volwassenen. Want deze jongeren zijn immers onze toekomst! Lena Bondue & Erik Dauwen, Directie NFTE Belgium
Inhoudstafel 1. Methode - Populatie 2. Achtergrondgegevens bevraagde ex-cursisten 3. Tevredenheid 4. Actuele activiteiten 5. Redenen waarom ik... Welke impact heeft de NFTE-opleiding gehad op de deelnemers: 6. Impact op de kennis 7. Impact op de vaardigheden 8. Impact op de attitudes 9. Conclusies
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1. Methode - populatie Dit rapport is het resultaat van een enquête bij de alumni van NFTE. In de enquête kwamen verschillende aspecten aan bod die er altijd op gericht waren de NFTE-opleiding grondig te evalueren. Deze aspecten kan men indelen in twee grote blokken. Een eerste blok was er op gericht te peilen naar de tevredenheid met de opleiding zoals ervaren door de deelnemers. Met andere woorden, hierin werd de deelnemers rechtsreeks naar hun attitudes gevraagd ten opzichte van de opleiding. In een tweede blok peilden we naar eventuele acties die de deelnemers hadden ondernomen sinds het volgen van de NFTE-opleiding. Hier bevragen we dus gedragsveranderingen. Beide blokken kan men verder onderverdelen in een aantal subsecties, die verder zullen gebruikt worden als structuur voor dit rapport: Attitudes ten opzichte van de opleiding Algemene tevredenheid Kennis opgedaan Attitudes aangeleerd Competenties verworven Gedragsveranderingen Huidige tewerkstelling en activiteiten Werkloosheid Ondernemerschap Respons Rate van de gecontacteerde cursisten: 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 50% 44% 33% 22% 14% 25% 23% 15% 34% 9% 9% 20% Aantal NFTE alumni 1999-2012: 2264 1887 1563 3338 3692 3026 2669 15 56 623 9281195 335 146
2. Achtergrond gegevens van de bevraagde ex-cursisten Deze grafiek toont aan dat er meer vrouwen dan mannen deelnamen aan dit onderzoek. (man: 33,9% en vrouw: 66,1%) Daarentegen nemen aan de NFTE-opleiding ongeveer evenveel vrouwen als mannen deel. De meerderheid van de deelnemers (90,1%) heeft de Belgische nationaliteit, maar indien we de nationaliteit van de ouders in rekening nemen, dan merken we dat er ook een aanzienlijk aantal personen van vreemde origine hebben deelgenomen (41,1%). Tenslotte is 19,8% Franstalig en 80,2% Nederlandstalig. Reden hiervoor is dat de Franstalige programma s 5 jaar later zijn gestart dan de Nederlandstalige. NFTE heeft me de zin gegeven om het leven volledig volgens mijn weg te volgen (uiteraard met het nodige respect voor medemens en maatschappij) en mijn gevoel van zelfwaardering verhoogd. Voor de NFTE cursus was een eigen bedrijf 100% een neen voor mij, na de NFTE cursus overweeg ik die mogelijkheid wel.
3. Tevredenheid over NFTE cursus Het overgrote deel 92,2% van de ex-cursisten zijn eerder tevreden tot zeer tevreden over de gevolgde NFTE-opleiding. Er zijn helemaal geen deelnemers die aangeven dat ze ontevreden of zeer ontevreden zijn. Bovendien is de tevredenheid over de gevolgde NFTE-opleiding even hoog voor mannen als voor vrouwen, voor Belgen en niet-belgen, voor Nederlandstaligen en Franstaligen, en voor alle afstudeerjaren. De onderzoekers vonden dus geen statistisch betekenisvolle verschillen voor diverse subgroepen van de steekproef. Wel ontdekten ze een beperkt effect van leeftijd (r=-.156;p=.031) in de zin dat oudere ex-cursisten iets meer de neiging hebben om zich minder tevreden te verklaren dan de jongere ex-cursisten. Dit effect van de leeftijd is echter erg klein. Besluitend kunnen we stellen dat men in het algemeen tevreden tot zeer tevreden is over de gevolgde NFTE-opleiding en dat deze tevredenheid voor iedereen geldt. Met andere woorden, ze is niet afhankelijk van geslacht, taal, origine of het jaar waarin men de cursus volgde. NFTE heeft me geleerd hoe ik een eigen bedrijf kan starten, hoe ik mijn inkomsten en uitgaven kan beheren en belastingen betalen zonder problemen. Op persoonlijk vlak heb ik geleerd hoe ik voor mijzelf kan opkomen op een assertieve manier, hoe ik in een team kan werken met respect voor mezelf en voor de anderen zonder hen te kwetsen.
4. Actuele activiteiten De meerderheid van de ex-cursisten is momenteel tewerkgesteld als arbeider of bediende (59,4%). Bijna 11% van de NFTE-populatie heeft op dit moment een bepaalde zelfstandige activiteit, terwijl in België slechts 3,5% van de actieve bevolking als zelfstandige aan de slag is (gegevens 2009). NFTE slaagt erin een aanzienlijk aantal cursisten te informeren over het ondernemerschap en hen te mobiliseren om een zelfstandige activiteit te starten. Bovendien is minder dan 17,1% werkzoekend op dit moment. Vergeleken met de werkloosheidscijfers van laaggeschoolde mensen in België doen de NFTE cursisten het dus aanzienlijk beter. (Officiële cijfers schommelen tussen 48 en 58,6% voor 2006 en 46,7 en 58,6% voor 2010) Tenslotte gaat een aanzienlijk aantal cursisten na de NFTE cursus verder studeren (11,9%). Uit deze cijfers kan men afleiden dat NFTE zijn objectieven bereikt: zelfstandig 10,9% + tewerkgesteld 59.4% + studeert 11,9% = 82,2% Noot: een persoon kan twee of meer activiteiten combineren (bijv. huisman/vrouw + studeren) zodat de som dus >100 kan zijn. Op het moment dat ik de cursus volgde was ik al een hele tijd werkloos. Het volgen van de NFTE-cursus bleek een aangename verrassing te zijn. De cursisten vormden een hele goede groep en er was een positieve klik met onze NFTE-trainer. Daarnaast vond ik het een verrijking op sociaal vlak en is de drempel naar zelfstandige minder afschrikwekkend geworden.
5. Waarom ik... Waarom ik (nog) geen ondernemer ben geworden: Opmerkelijk: bovenop de 11% van de cursisten die reeds gestart zijn met een eigen zaak, is ook nog eens 17,1% van de respondenten het idee genegen om in de toekomst een zelfstandige zaak te beginnen. 50% van de opgegeven redenen zijn gelinkt aan de schrik om risico s te nemen. Ten slotte blijkt dat een degelijk inzicht in eigen wensen en competenties er ook toe leiden dat sommige mensen niet voor het ondernemerschap kiezen. Dat inzicht verkrijgen is ook een positief element dat op het conto van de NFTE cursus kan geschreven worden. Waarom ik (nog tijdelijk) werkloos ben: 17% van de werkloze alumni geven aan uitzicht te hebben op een job in de nabije toekomst. Opvallend is dat 1 op 4 werkloze alumni aangeeft dat zij geen werk vinden in hun buurt (mobiliteitsprobleem?...). In het oog springende redenen: kinderen eerst opvoeden (14,6%) te hoog gestelde eisen (12,2%) zien mijn kwaliteiten niet (12,2%) begin binnenkort als zelfstandige (2,4%). NFTE heeft mij kunnen aantonen wat mijn talent is, die ik nog niet had ontdekt: creativiteit. ELKE DAG heb ik nog contact met mijn NFTE trainer die mij helpt. Elke dag denk ik aan NFTE, met al mijn vragen kan ik bij hen terecht. Hopelijk kan ik voor deze organisatie ooit iets terug doen, wat ze voor mij deden en doen. NFTE kan écht wel levens veranderen.
6. Impact op kennis Uit deze tabel kan men afleiden dat de ex-cursisten het gevoel hadden dat ze in belangrijke mate bijgeleerd hadden voor alle kennisaspecten die bevraagd werden in de enquête. Voor een aantal kennisdomeinen is dit wel meer uitgesproken ("presentatie maken en geven" en "financiële planning maken") dan voor andere domeinen ("aan werk geraken" en "klanten vinden voor een bedrijf"). Het blijkt toch een duidelijk positief resultaat, zowel voor praktische vaardigheden als qua opinies/attitudes. Niet toevallig zijn de zaken waarvan men het idee heeft relatief minder bijgeleerd te hebben zijn heel persoonsafhankelijk - denk hierbij maar aan leren hoe men aan werk of aan klanten moet geraken - en dus minder makkelijk te vatten in cursussen. NFTE heeft mij aangemoedigd in mijn doel: werk vinden. En door mijn werk heb ik vertrouwen gekregen in mijn toekomst. Conclusie: met NFTE vond ik een goeie job.
7. Impact op attitudes Uit deze resultaten besluiten we dat de NFTE-opleiding verscheidene cruciale attitudes meegeeft aan de cursisten. In het bijzonder de attitudes betreffende het belang van uitgaven/inkomsten, teamwerk, respect, en leergierigheid scoren hoog. Dit is een belangrijk resultaat aangezien deze attitudes in vrijwel elke job belangrijk zijn. De attitudes die te maken hebben met ondernemerschap ("starten van zelfstandige activiteit", "nooit als zelfstandige beginnen", "ondernemen is niet evident", en "ooit een eigen zaak beginnen") scoren iets lager. Deze laatste (minder positieve) resultaten zijn allicht eerder veroorzaakt door externe oorzaken die te maken hebben met het ontbreken van steun vanuit de familie en beperkte financiële mogelijkheden. Dat ik meer in mijn marge heb dan ik zelf dacht. Dat je risico s moet durven nemen. En dat heb ik gedaan: ik heb juist een appartementje gekocht in mijn eentje.
8. Impact op competenties Deze tabel illustreert de verbeteringen van competenties die men bij NFTE als een belangrijke leerdoelstelling vooropstelt. Hieruit blijkt dat de ex-cursisten het gevoel hebben op elke competentie vooruit te zijn gegaan dankzij de NFTE-opleiding. Aangezien de cijfers zeer dicht bij elkaar liggen is het moeilijk hier uitschieters te bespreken, maar de algemene positieve beoordeling van de opgedane competenties verdient toch de aandacht. Het lijkt er wel sterk op dat de deelnemers aan de enquête hier een algemene tevredenheid willen onderschrijven en in deze competenties niet echt kunnen differentiëren. NFTE heeft voor mij heel veel betekend. Als ik aan NFTE denk, geeft me dat een goed gevoel: voor die ene keer in mijn leven heb ik de indruk ergens goed in te zijn. Er is veel respect en begrip van de NFTE-trainers tegenover de leerlingen en omgekeerd. Ze weten je te motiveren!
9. Conclusies Deze bevraging van NFTE Alumni heeft een overzicht gegeven van NFTE s verwezenlijkingen in functie van de vooropgestelde doelstellingen. Het is duidelijk dat een overgrote meerderheid van de cursisten die heeft geantwoord met een erg tevreden gevoel terugkijkt op die ervaring. Niet enkel geeft men aan praktische kennis te hebben bijgeleerd. Ook attitudes en opinies in verband met ondernemerschap en nuttige competenties werden gestimuleerd en alleszins positief beïnvloed. Er werd duidelijk aangegeven dat kennis werd opgedaan die breed inzetbaar is (bv. presentaties geven, financiële planning maken) maar dat men ook bijleerde in leergierigheid en teamwerk, naast attent zijn voor uitgaven en inkomsten. Duidelijk is alleszins dat de deelnemers erg tevreden zijn over het inzetten tijdens de opleiding op een brede reeks competenties. Het feit dat 62% van de bevraagden graag lid willen worden van de NFTE Alumni (en dat 30% van de bevraagden actief wil meewerken aan de oprichting hiervan) weerspiegelt andermaal de positieve evaluatie van de NFTE-opleiding. De positieve resultaten in termen van verder ontwikkelde activiteiten, na de cursus, liegen er dan ook niet om. Als we er vanuit gaan dat een groot aantal cursisten allicht start met een niet al te grote leerbereidheid, dan lijkt dit na de NFTE opleiding alleszins te zijn omgeslagen. Opmerkelijk lijkt ons het lage aantal deelnemers die aangeven werkloos te zijn gebleven onmiddellijk na de opleiding, terwijl toch een niet onaanzienlijk aantal opnieuw op een of andere manier naar de schoolbanken trekt en dat uiteindelijk 70% van de deelnemers aan het werk gaat, als werknemer of als ondernemer. De directie van NFTE Belgium is zeer tevreden met deze resultaten. Zij hopen dat met dit onderzoek, zowel de overheid, de bedrijven, de sociale organisaties en de opleidingsinstanties te kunnen overtuigen om nog meer jongeren de kans te bieden een NFTE-opleiding te volgen. Zowel het individu, onze economie als onze leefgemeenschap zullen er beter van worden. Ik volgde de NFTE cursus omstreeks 2000. Ik was toen zelf een jonge gast, op zoek naar richting. Ik wou ondernemen, had een passie voor interieur, maar zag nog door de bomen het bos niet. Het was een openbaring opeens succesvolle zakenmensen voor de klas te krijgen die iets willen teruggeven aan jonge mensen. En al zeker aan groepen die eerder schoolmoe te noemen zijn. Praktisch ingesteld. Maar wel constructief. De voornaamste kernpunten die ik daar heb uitgehaald is de levensvatbaarheid van een goed idee bestuderen aan de hand van marktstudie, het opstellen van financiële plannen en een businessplan. Onze toenmalige trainer predikte de boodschap ondernemende vaardigheden leiden tot vaardig ondernemen. Ik denk daar nog bijna dagelijks aan, en beschouw dat als het allerbelangrijkste criteria bij het aanwerven van nieuwe medewerkers. Een ondernemende geest. Ondernemer is namelijk helemaal geen statuut. Arbeider is een statuut, net als bediende of zelfstandige. Maar ondernemer is geen statuut. Het is een ingesteldheid, één waarvan ik geloof dat ze alles kan bereiken. Op zelfstandige basis of als medewerker binnen een goeie onderneming. Het was voor mij ook het begin van een levenslang leerproces. Ik heb een eerder autodidactische instelling en heb sindsdien talloze boeken verslonden over marketing, bedrijfscommunicatie, management, presentatie, noem maar op. Als ik geconfronteerd wordt met een tekortkoming in kennis zorg ik dat ik die kennis zo snel mogelijk verwerf, en probeer zo mee te groeien met mijn onderneming. Terugkijkend is dit een van de belangrijkste inzichten die de NFTE-cursus aan ons cursisten heeft bijgebracht. Miguel Garcia NFTE Alumni 2003
C ONTACTGEGEVENS NFTE Belgium vzw Bedrijvencentrum Senneberg Jean Monnetlaan 1 B-1804 Vilvoorde Tel: 02 257 68 26 Email: info@nfte.be Website: www.nfte.be