RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK SG Mariëndael Doetinchem (01RE 24HY) Plaats : Doetinchem BRIN nummer : 01RE OKE 03 SO Onderzoeksnummer : 283435 Datum onderzoek : 11 maart 2015 Datum vaststelling : 23 juni 2015
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 TOEZICHTARRANGEMENT................................. 15 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 11 maart 2015 een onderzoek uit op SG Mariëndael afdeling so te Doetinchem om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 4 tot en met 13 jaar met een lichamelijke of meervoudige beperking en aan langdurig zieke leerlingen. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012. Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Aanleiding Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk onderzoek naar de staat van het speciaal onderwijs in Nederland. De inspectie rapporteert daarover in het Onderwijsverslag 2014/2015. Dit onderzoek vindt plaats bij een steekproef van scholen voor speciaal onderwijs. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de bevoegdheid van leraren. De bevindingen uit dit onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag gebruikt de inspectie ook om na te gaan of zij het aan de school toegekende basisarrangement kan handhaven. Onderzoeksopzet Beoordeling van de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.4 uit het Toezichtkader 2012) vindt nog niet plaats door het ontbreken van een landelijke norm in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De inspectie ontwikkelt een opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Als deze norm er is, zal de inspectie scholen ook beoordelen op hun opbrengsten. Pagina 5 van 15
Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: - dossiers, waaronder ontwikkelingsperspectieven, bestudeerde en beoordeelde; - gesprekken voerde met de directie, leraren en de commissie voor de begeleiding; - de onderwijspraktijk observeerde in drie groepen. Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen met het bevoegd gezag en de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15
2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader speciaal onderwijs 2012. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 1.1 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.1* De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast. Pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.2* De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 2.3* De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 2.4* De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving. 1 2 3 4 3.1* Bij de aangeboden leerinhouden op het gebied van Nederlandse taal en rekenen/wiskunde biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 1 2 3 4 4.1 De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 1 2 3 4 5.1 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 5.2* De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. Pagina 8 van 15
Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 1 2 3 4 5.3 De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. 5.5 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken. 1 2 3 4 6.1* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 7.1 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. 8.3 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. Pagina 9 van 15
Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.8 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 8.9 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De school voor speciaal onderwijs Mariëndael in Doetinchem biedt onderwijs van voldoende kwaliteit. Sinds het vorige onderzoek werkte het team met succes aan verdere verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en de ondersteuning van de leerlingen op de school. Het onderwijsleerproces voldoet aan alle vereisten die de inspectie daaraan stelt. De planmatigheid van het onderwijs en de ondersteuning aan de leerlingen en afstemming van de instructie op de verschillen in behoeften van de leerlingen stijgt boven het basisniveau uit. Ondanks het feit dat sprake is van een kleine school met grote verschillen in leeftijd en niveau in één klas, krijgen de leerlingen het onderwijs en de ondersteuning die het beste bij hen past. De inspectie contateerde een gebrek in de naleving van de wet- en regelgeving. De school plant te weinig onderwijstijd en te veel onvolledige schoolweken. Het bestuur heeft nog voor de totstandkoming van dit rapport aangegeven de tekortkoming te herstellen door het rooster voor het volgende schooljaar aan te passen. Hierdoor vindt met ingang van het volgende schooljaar herstel plaats. Pagina 10 van 15
Toelichting Leerlingenzorg De inspectie beoordeelt de leerlingenzorg over de gehele linie positief. Zij beoordeelde vier van de vijf indicatoren als voldoende en één indicator (2.4) als goed. De planmatigheid van de ondersteuning en het onderwijs zorgt ervoor dat Mariëndael er bovengemiddeld goed in slaagt te sturen op onderwijs dat aansluit op het ontwikkelingsperspectief van de leerlingen. De school stelt voor alle leerlingen binnen zes weken na inschrijving een ontwikkelingsperspectief op. Op basis van IQ, de vorderingen op de kernvakken, leerachterstand en leermotivatie formuleert de school de uitstroombestemming en de leerroute. Mariëndael hanteert hierbij een kijkwijzer om leerlingen te kunnen indelen in één van de zes leerroutes die het bestuur onderscheidt. De leraren kunnen met de verzamelde gegevens en het ontwikkelingsperspectief een gedegen en concreet groepsplan opstellen. Verder is het aanbod voor elke leerroute per leerjaar uitgeschreven in een jaarplanning. De leraren leggen per week vast welk aanbod aan de orde dient te komen. De genoemde planningsdocumenten, het groepsplan en de commissie voor de begeleiding (cvb) ondersteunen de leraren bovengemiddeld goed in het beschrijven van de doelen en de daarbij behorende activiteiten, methoden, de middelen en de materialen. Deze planmatige manier van werken is voor de school van groot belang. Door de geringe omvang van de school is het verschil in leeftijd en niveau binnen één klas groot. Bij het opstellen en de evaluatie van de ontwikkelingspersectieven stemt de school de interventies en de resultaten daarvan af met het revalidatiecentrum, dat in hetzelfde gebouw als Mariëndael is gehuisvest. De school evalueert de vorderingen op de kernvakken met verschillende methodeonafhankelijke toetsen. Zonodig betrekt de school ook de uitkomsten van de methodeafhankelijke toetsen. Voor de sociale en emotionele ontwikkeling hanteert de school nog geen genormeerd observatie-instrument. Wel gelden er binnen de school afspraken over het beoordelen van de vorderingen op dit gebied aan de hand van leerlijnen. Wanneer de vorderingen op een bepaald gebied niet naar verwachting zijn, volgt een analyse door leraren en de cvb om de oorzaken te achterhalen en gerichte actie te ondernemen. De inspectie beoordeelt de evaluatie van de ontwikkelingsperspectieven als voldoende, maar vraagt nog wel aandacht voor de formulering van de Pagina 11 van 15
ontwikkelingsperspectieven. Voor een goede evaluatie is van belang dat de cvb een duidelijk onderscheid maakt tussen de bevorderende factoren en de aanpak waar een leerling het meeste baat bij heeft. Onderwijsleerproces Het primaire proces van Mariëndael voldoet aan alle kwaliteitseisen die de inspectie daaraan stelt. De afstemming van de instructie op de verschillen in behoefte van de leerlingen beoordeelt de inspectie als goed. De school beschikt over een actueel en dekkend leerstofaanbod dat aansluit bij de uitstroombestemming van de leerlingen. De school verzorgt onderwijs aan leerlingen met een lichamelijke beperking, meervoudig gehandicapte leerlingen en langdurig zieke leerlingen. Dat betekent dat de school alle zes door het bestuur onderkende leerstromen aanbiedt. De leerinhouden van de verschillende leerroutes voorzien in een doorgaande lijn. De school besteedt veel aandacht aan het scholen en professionaliseren van het onderwijzend personeel. Dat is terug te zien in het handelen van de leraren en ondersteuners in de klassen. Hoewel sprake is van verschillen tussen de leraren en het ondersteunend personeel dat betrokken is bij het verzorgen van onderwijs, is de inspectie positief over de kwaliteit van de instructie. Het schoolklimaat is voor leerlingen en leraren ondersteunend, prettig en respectvol. De kwaliteit van de afstemming van het onderwijs op de verschillen in behoeften van de leerlingen is voldoende. De afstemming van de instructie op de verschillen in instructiebehoeften en verwerkingsbehoeften van de leerlingen is goed. De bovengemiddelde kwaliteit vindt zijn basis met name in de planmatigheid van de ondersteuning. Eerder is al genoemd dat binnen één klas sprake is van grote verschillen in leeftijd en niveau. De leraren slagen er desalniettemin in alle leerlingen op hun niveau instructie aan te bieden en waar mogelijk instructie in niveaugroepen te plannen en uit te voeren. Ook de verwerkingsopdrachten stemmen de leraren bovengemiddeld goed af op de grote verschillen in tempo en niveau van de leerlingen. Op de school is duidelijk een beleid voor het zelfstandig werken van leerlingen te herkennen. Wanneer uit de toetsen blijkt dat dat nodig is, worden de geplande momenten waarop de leerlingen zelfstandig werken ingezet om de leertijd af te stemmen op de behoeften van leerlingen. Kwaliteitzorg De inspectie beoordeelt alle indicatoren die behoren tot het kwaliteitsaspect kwaliteitszorg als voldoende. Pagina 12 van 15
Mariëndael heeft zicht op de onderwijsrelevante kenmerken van haar doelgroepen. De school brengt haar opbrengsten in kaart voor de vakken die zij als kernvakken onderscheidt. Daartoe rekent zij naast rekenen, technisch en begrijpend lezen ook de sociale en emotionele ontwikkeling en leren leren. Voor elke leerroute en elk leerjaar legt de school vast of het beoogde resultaat is behaald en relateert dit aan de schoolstandaard. Vervolgens analyseert zij de bevindingen per vak en verbindt daar consequenties aan voor het onderwijsleerproces van dat vak en legt vast hoe zij dit vervolgens gaat evalueren. Hiermee voldoet de school aan alle eisen die de inspectie nu stelt aan indicator 8.2. Ook aan indicator 8.3 wordt hiermee voldaan. De school kan de evaluatie van de resultaten van de leerlingen nog verder verbeteren door te analyseren wat de resultaten betekenen voor het onderwijs in een bepaalde leerroute. De evaluatie zou verder aanleiding kunnen zijn om de norm te wijzigen en een norm per vak vast te stellen. Op dit moment werkt de school al met een algemene norm van 75% van de te behalen doelen. Voor wat betreft de evaluatie van het onderwijs en leerlingenzorg merkt de inspectie nog op dat de school er goed aan doet de uitkomsten ervan te bundelen, zodat een samenhangender beeld ontstaat. Naleving wet- en regelgeving De inspectie constateerde dat de school jaarlijks onvoldoende onderwijstijd plant. Hierdoor ontvangen de leerlingen in 8 schooljaren 114 uren minder onderwijs dan de in artikel 12, eerste lid, van de Wet op de expertisecentra (WEC) voorgeschreven 7520 uren onderwijs. Voor de leerlingen in de eerste vier schooljaren plant de school per jaar 4,5 uren te weinig onderwijstijd en voor de leerlingen in de laatst vier schooljaren plant de school per jaar 24 uren te weinig onderwijstijd. Voor de leerlingen in de laatste vier schooljaren betekent dat dat zij bijna één week te weinig onderwijs ontvangen. De school plant verder voor leerlingen die jonger zijn dan zeven jaar 12 onvolledige schoolweken. Ook dit is in strijd met artikel 12, eerste lid, van de WEC. Daarin is bepaald dat aan de leerlingen in de laatste 6 schooljaren wordt ten hoogste 7 weken van het schooljaar 4 dagen per week onderwijs gegeven, bij een schoolweek van in beginsel niet minder dan 5 dagen onderwijs. In een schoolweek wordt in beginsel op niet minder dan vijf dagen onderwijs gegeven. Dit uitgangspunt geldt niet voor de leerjaren 1 en 2. Leerlingen uit de groepen 1 en 2 kunnen een weekrooster hebben dat structureel uitgaat van 4 of Pagina 13 van 15
nog minder schooldagen. Scholen mogen niettemin voor de groepen 3 tot en met 8 maximaal 7 keer per jaar een vierdaagse schoolweek inroosteren. Dit is naast de weken waarin een algemene feestdag valt of waarin, naar plaatselijk gebruik, traditioneel een vrije dag wordt gegeven. De wet spreekt hier van 'de laatste 6 schooljaren'. Hiermee bedoelt de wetgever niet de schooljaren inclusief het vso. Dat betekent dat voor de leerlingen die niet ouder zijn dan 6 jaar geen beperkingen gelden voor het aantal onvolledige schoolweken, maar voor leerlingen ouder dan 6 jaar wel. De school gaat er abusievelijk van uit dat hieronder ook leerlingen van 7 jaar vallen, terwijl er sprake moet zijn van leerlingen jonger dan 7 jaar. Het bestuur heeft nog voor het totstandkomen van het rapport van bevindingen, met een elektronisch bericht van 16 april 2015, laten weten dat zij de tekorten in het schooljaar 2015/2016 herstelt door zowel de lestijden als de planning van het aantal onvolledige schoolweken aan te passen. Hierdoor vindt met ingang van het volgende schooljaar herstel plaats. Pagina 14 van 15
3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan so Mariëndael het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Naleving De inspectie heeft tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften met betrekking tot onderwijstijd. Het betreft artikel 12 van de Wet op de expertisecentra. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming(en) in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. Het bestuur heeft aangegeven de tekortkoming volgend schooljaar te herstellen door het rooster voor het volgende schooljaar aan te passen. Hierdoor vindt met ingang van het volgende schooljaar herstel plaats. Pagina 15 van 15