RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. P.I. School Hondsberg

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK P.I. School Hondsberg Plaats : Oisterwijk BRIN nummer : 01OZ OKE 01 SO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 2 juli 2015 Datum vaststelling : 5 oktober 2015

2 Pagina 2 van 17

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 17

4 Pagina 4 van 17

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 2 juli 2015 een onderzoek uit op de so-afdeling van P.I. School Hondsberg om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt speciaal onderwijs aan leerlingen van 4 tot 13 jaar met een verstandelijke beperking en/of zeer complexe sociaal-emotionele problematiek. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op Aanleiding Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk onderzoek naar de staat van het speciaal onderwijs in Nederland. De inspectie rapporteert daarover in het Onderwijsverslag 2014/2015. Dit onderzoek vindt plaats bij een steekproef van scholen voor speciaal onderwijs. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de bevoegdheid van leraren. De bevindingen uit dit onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag gebruikt de inspectie ook om na te gaan of zij het aan de school toegekende basisarrangement kan handhaven. Onderzoeksopzet De inspectie beoordeelde alle indicatoren van de kwaliteitsdomeinen 'Leerlingenzorg' en 'Onderwijsleerproces'. Van kwaliteitsdomein 'Kwaliteitszorg' beoordeelde zij alleen aspect acht. Beoordeling van de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.4 uit het Toezichtkader 2012) vindt nog niet plaats door het ontbreken van een landelijke norm in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De inspectie ontwikkelt een Pagina 5 van 17

6 opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Als deze norm er is, zal de inspectie scholen ook beoordelen op hun opbrengsten. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkeling van de school; Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers, waaronder het ontwikkelingsperspectief, bestudeerde en beoordeelde; gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding en een delegatie van leraren; de onderwijspraktijk observeerde in zes groepen. Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen met het bevoegd gezag en de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 17

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader speciaal onderwijs De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast. Pagina 7 van 17

8 Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 2.3* De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 2.4* De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving * Bij de aangeboden leerinhouden op het gebied van Nederlandse taal en rekenen/wiskunde biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 5.2* De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. Pagina 8 van 17

9 Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. 5.5 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. 8.3 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. Pagina 9 van 17

10 Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.8 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 8.9 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). Pagina 10 van 17

11 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de so-afdeling van P.I. School Hondsberg als voldoende. Op het gebied van leerlingenzorg en in het onderwijsleerproces heeft de school enkele jaren gewerkt aan de bevordering van het opbrengstgericht werken. P.I. School Hondsberg voerde de ontwikkelingsperspectieven in maar deze vereisen aanscherping om ze als voldoende te kunnen beoordelen. Het digitaal leerlingvolgsysteem dat de school in gebruik nam, voldeed niet. De school is zoekende naar een systeem waarin zij een totaaloverzicht van de leerling kan opnemen. De indicatoren van het onderwijsleerproces beoordeelt de inspectie bijna allemaal als voldoende. De school schiet tekort als het gaat om de leergebiedoverstijgende vormingsgebieden. De doorgaande lijn is hierin onvoldoende gewaarborgd. Op het gebied van de kwaliteitszorg constateert de inspectie enkele verbeteringen ten opzichte van het vorige kwaliteitsonderzoek. De school heeft meer aandacht voor de structurele evaluatie van het onderwijsleerproces en de onderwijsondersteuning. Op bovenschools niveau is in het algemeen meer aandacht voor de interne kwaliteitszorg en zijn interne auditteams ingericht. P.I. School Hondsberg heeft een start gemaakt met een eigen kwaliteitszorgmeting. De evaluatie van de cognitieve en sociale resultaten is nog onvoldoende. De inspectie stelde geen tekortkomingen vast bij de naleving van wettelijke voorschriften. Toelichting Leerlingenzorg Op het gebied van de leerlingenzorg voerde P.I. School Hondsberg verbeteringen door. Over het algemeen is de leerlingenzorg van voldoende kwaliteit maar er zijn enkele aandachtspunten. Voor alle leerlingen werkt de school met een kerndocument. Dat is een basisdocument waarin de commissie voor de begeleiding een integraal beeld vastlegt en op grond daarvan een ontwikkelingsperspectief voor de leerling bepaalt. Het perspectief bestaat uit een uitstroombestemming met een Pagina 11 van 17

12 eindniveau op enkele kernvakken. Wat onbreekt, is het uitstroomniveau en de leerroute die de leerling volgt om de beoogde uitstroombestemming te kunnen bereiken. P.I. School Hondsberg formuleerde niet voor alle leerlingen een uitstroomniveau. Daarnaast heeft de school geen leerroutes uitgewerkt. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 2.1 als onvoldoende. De school ziet de ontwikkeling van de leerroutes als volgende stap in de ontwikkeling en heeft het voornemen deze op korte termijn uit te werken. Op dit moment oriënteert zij zich op verschillende modellen om het onderwijs planmatig in te richten. De school biedt met name onderwijs aan leerlingen met uitstroombestemming dagbesteding of arbeid. Het type leerlingen dat via behandelcentrum De Hondsberg instroomt, fluctueert sterk waardoor de school een diverse leerlingenpopulatie heeft. Een uitwerking van passende leerroutes voor de diverse populatie vormt dan ook een uitdaging voor de school. Om planmatiger te werken, had de school groepsplannen in gebruik die leraren opstelden op basis van de kerndocumenten. Die werkwijze heeft de school losgelaten. De groepsplannen bleken minder geschikt om de snel wijzigende samenstelling van de groepen goed bij te kunnen houden. Wat de school heeft behouden van de groepsplannen, zijn de didactische plannen. Hierin staan de niveaugroepen per vakgebied en de doelen waarop toetsing plaats zal vinden. De deelstappen en de gebruikte methoden, middelen en materialen nemen de leraren op in hun week- en dagplanning. De methoden, middelen en materialen zijn ook opgenomen in het didactisch programma van de school. De school is van plan een nieuw leerlingvolgsysteem in te voeren en verwacht daarmee de beschikbare gegevens op één centrale plek te kunnen opslaan. Daarnaast wil zij hiermee ook automatisch overzichten genereren voor analyses in het kader van kwaliteitszorg. Om de prestaties en de ontwikkeling van leerlingen te volgen, gebruikt de school methodegebonden en ongebonden toetsen. Het digitaal leerlingvolgsysteem dat de school in gebruik heeft, voldoet niet. Op stichtingsniveau oriënteert men zich op een ander systeem. De verwachting is om dat begin 2016 in te voeren. Op het moment van onderzoek heeft de school verschillende manieren voor het bewaken van de voortgang van leerlingen. De vorderingen van leerlingen houdt de school voldoende bij en daarbij speelt het kerndocument een belangrijke rol. Hierin zijn de meeste gegevens terug te vinden maar niet alle vakken zijn in het kerndocument opgenomen. Het leerlingvolgsysteem dat de school in gebruik heeft, bevat vooral de administratieve gegevens van leerlingen. Leraren registreren de voortgang op de methodegebonden toetsen en daarnaast staan de behaalde resultaten van de methodeongebonden toetsen in een digitaal systeem. Voor de sociale en emotionele ontwikkeling van leerlingen hanteert de Pagina 12 van 17

13 school de gebruikte leerlijn. De school oriënteert zich op een meer objectief meetinstrument voor het meten van deze ontwikkeling. Met de komst van een ander leerlingvolgsysteem verwacht de school de gegevens van leerlingen centraal te kunnen bijhouden, wat het overzicht zou vergemakkelijken. De belangrijkste ketenpartner van de school is het pedologisch instituut De Hondsberg. Ten tijde van het vorige kwaliteitsonderzoek schoot de samenwerking tekort. Beide partijen werkten hard om dit te verbeteren. Zo zijn er meer en structurele overlegmomenten ingepland en ook zijn afspraken gemaakt over de beperking van het verlies aan onderwijstijd. De inspectie zag in een aantal dossiers een voldoende onderbouwing van onderschrijding van onderwijstijd. Om de voortgang van het onderwijs te waarborgen, zijn tijden geblokkeerd in het rooster waarin het instituut geen therapie kan plannen. De principes van één kind één plan zijn nog niet volledig toegepast, maar de samenwerking is nu wel van een voldoende niveau. Onderwijsleerproces De school heeft didactische programma's voor de kernvakgebieden en voor de leergebiedoverstijgende vormingsgebieden. P.I. School Hondsberg beschikt over een gedigitaliseerde orthotheek met een ruim aanbod waarmee zij een passend aanbod kan bieden voor de fluctuerende leerlingenpopulatie. In de doorgaande lijn is dat echter voor de leergebiedoverstijgende vakken onvoldoende gewaarborgd (indicator 3.4). De leerlijn die in het huidige leerlingvolgsysteem is vervat, hanteert de school niet. De school hanteert één methode binnen de school als uitgangspunt voor de sociale en emotionele ontwikkeling maar kiest haar doelen op basis van het gedrag van leerlingen. Hierdoor is meer sprake van een volgende dan sturende systematiek. De leerlingen krijgen over het algemeen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. Effectieve leertijd is voor de schoolleiding een voortdurend punt van aandacht. Met het instituut maakte zij goede afspraken over therapietijden tijdens onderwijstijd. Wanneer leerlingen te laat van de groep komen, spreekt zij er de groepsleiding op aan. In een aantal gevallen weken de dag- en weekroosters af van de door de school opgestelde planning en de inspectie vraagt daarom extra aandacht voor de efficiënte besteding van leertijd. Directie en team weten een veilig en aangenaam schoolklimaat te realiseren. Met onder andere sociale vaardigheidslessen, een pestproject en school- en klassenregels proberen leraren te bevorderen dat leerlingen respectvol met Pagina 13 van 17

14 elkaar omgaan. De afgelopen jaren zijn de problemen van de leerlingen complexer geworden en is de diversiteit van de populatie toegenomen. Op (ortho-)didactisch gebied zorgen de leraren voor een taakgerichte werksfeer waardoor de leerlingen over het algemeen voldoende bij de les betrokken zijn. Met de diverse niveaus binnen de groepen is het wel van belang dat de school voldoende aandacht houdt voor het klassenmanagement. Er gaat soms tijd verloren doordat groepen leerlingen moeten wachten op het krijgen van instructie. Door het directe instructiemodel toe te passen en groepsdoorbrekend te werken voor taal en rekenen spelen leraren gerichter in op de verschillen in niveaus en instructiebehoeften. Ook de betere samenwerking met pedologisch instituut De Hondsberg draagt bij aan een betere afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Wanneer een leerling (meer) therapie nodig heeft, stemmen de school en het instituut samen af op welke momenten dat het beste kan worden gepland zodat ook de voortgang van het onderwijs gegarandeerd blijft. Kwaliteitszorg P.I. School Hondsberg kent de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie en legde doelgroepencriteria vast. Ook houdt zij bij naar welke bestemmingen de leerlingen uitstromen. De inspectie verwachtte dat scholen in schooljaar 2014/2015 in staat zouden zijn om uitstroombestemmingen en uitstroomniveaus te vergelijken met eerder gestelde doelen, analyses uit te voeren en consequenties te trekken voor het behoud en de verbetering van het onderwijs. Zover is de school nog niet. Met de deelname aan de Drempeltoets en andere methodeongebonden toetsen heeft de school dit schooljaar de basis in handen om resultaatgegevens te verzamelen en tot analyse van de behaalde resultaten over te gaan. De school vergelijkt de behaalde resultaten niet met andere groepen leerlingen of scholen en van een analyse met gevolgtrekkingen voor de inrichting van het onderwijs is ook nog geen sprake (indicator 8.2). Voor een analyse van de resultaten op leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden ontbreken nog steeds gegevens. De school heeft geen systematiek voor het meten van dergelijke resultaten en geeft aan een objectief meetinstrument te missen. Zij is zich aan het oriënteren op de aanschaf daarvan. Een evaluatie van resultaten op dit gebied is dan ook niet mogelijk (indicator 8.3). Voor wat betreft de zelfevaluatie sloot de school zich aan bij het systeem dat ook de andere scholen onder Stichting Het Driespan en Stichting Saltho hanteren. Een start is gemaakt met de inzet van die kwaliteitskaarten en afnames van interne audits. De school plant de uitwerking van de verschillende kaarten en start daarmee in schooljaar De school is nu bezig de Pagina 14 van 17

15 beschikbare procedures in kaart te brengen en organiseert deze naar de verschillende aspecten. Daarnaast kent de school zelf al langer de gewoonte om regelmatig tevredenheidsonderzoeken af te nemen onder leerlingen, ouders en medewerkers. De evaluatie van het onderwijsleerproces en de onderwijsondersteuning pakte de school de afgelopen jaren aan, wat leidde tot een verbetering ten opzichte van het vorige kwaliteitsonderzoek. De directie en intern begeleiders houden structureel klassenconsultaties en twee keer per jaar vindt een evaluatie plaats van de werkwijze van de commissie voor de begeleiding. Op grond van eerdere evaluaties is de cyclus van de leerlingenzorg aangepast. Dit hangt ook samen met de verbeterde afstemming met pedologisch instituut De Hondsberg. Door de constante toestroom van leerlingen bleek de cyclus van de organisatie van de leerlingenzorg niet aan te sluiten bij de schoolgang van de leerlingen. P.I. School Hondsberg heeft wel de vaste onderdelen van de leerlingenzorg aangehouden maar besloten om deze van start te laten gaan zodra een leerling is geplaatst op school. Daarmee krijgen ook de leerlingen die kort op P.I. School Hondsberg verblijven, de zorg die nodig is. De school informeert ouders in de schoolgids en tijdens bijeenkomsten over wat zij van plan is te verbeteren. In de nieuwsbrief heeft zij ook meer aandacht voor onderwijsinhoudelijke zaken. Bovendien legt de school met de vernieuwde website en jaarverslaglegging ook verantwoording af aan belanghebbenden. Aandachtspunt hierbij is wel dat de school ook de behaalde effecten in de schoolgids dient te vermelden. Pagina 15 van 17

16 Pagina 16 van 17

17 3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de so-afdeling van P.I. School Hondsberg het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Naleving De inspectie heeft geen tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Pagina 17 van 17