RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij De Wissel Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 24PB Onderzoeksnummer : 122540 Datum schoolbezoek : 23 mei 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op: 29 juni 2011.
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 23 mei 2011 een onderzoek uitgevoerd op basisschool De Wissel naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor basisschool De Wissel een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn. Op 13 januari 2011 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Confessionele basisschool De Wissel is in maart 2007 bezocht in het kader van Voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In 2008 werd een themaonderzoek Nederlandse taal uitgevoerd. De opbrengsten van de school waren op dat moment voldoende. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2a, 3b, 4a, 5a, 6a en 7. Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, aanbod, leertijd, didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. pagina 5 van 13
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van acht jaar. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Wissel vertoont enkele belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. De eindopbrengsten zijn in 2011 voor het vierde achtereenvolgende jaar onvoldoende. De opbrengsten gedurende de schoolperiode zijn voldoende, maar de marges zijn gering. Daarnaast vertonen enkele belangrijke kwaliteitsindicatoren tekortkomingen. De inspectie concludeert daaruit dat op basisschool De Wissel sprake is van zwakke onderwijskwaliteit. Dit oordeel komt voor de school niet als een verrassing. Ondanks alle inspanningen van de 3 basisscholen in het gebied is basisschool De Wissel op de 'Kop van Zuid' er niet in geslaagd om leerlingen uit andere segmenten van de wijkpopulatie te trekken. Veel leerlingen van De Wissel komen uit gezinnen waar sprake is van een stapeling van problemen en een onderwijsondersteunend milieu ontbreekt in veel gevallen. Om het tij te keren is vorig jaar gestart met een pakket aan maatregelen om de kwaliteit van het onderwijs weer op niveau te brengen. Deze maatregelen lijken doeltreffend, maar omdat de meeste verbeteractiviteiten nog maar net in gang zijn gezet, kan nog niet worden vastgesteld of ze voldoende effectief zullen zijn om de opbrengsten het volgende schooljaar al op het gewenste niveau te brengen. Toch is dat waar het bevoegd gezag en de school zich voor willen inzetten. pagina 9 van 13
Voor het nieuwe schooljaar is een ambitieus plan van aanpak opgesteld, dat naast belangrijke punten als versterken van het leerstofaanbod (rekenen en wiskunde), aandacht voor het verbeteren van leerkrachtvaardigheden en werken aan een opbrengstgerichte cultuur in de school, nog een groot aantal andere onderwerpen bevat. De inspectie heeft gepleit voor beperking, om zo gericht te blijven op de zaken die er nu echt toe doen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten Met een tegenvallend eindresultaat in 2011 blijven de eindopbrengsten op basisschool De Wissel voor het vierde jaar achter bij het te verwachten niveau. De resultaten gedurende de schoolperiode zijn voldoende. De inspectie baseert dit oordeel op een vijftal toetsmomenten, te weten: technisch lezen in leerjaar 3 en 4, rekenen en wiskunde in leerjaar 4 en 6 en begrijpend lezen in leerjaar 6. De resultaten van het technisch lezen in leerjaar 3 en van rekenen en wiskunde in leerjaar 4 liggen beneden de norm. De overigen zijn voldoende. De school gaat echter niet uit van de inspectie normen maar heeft eigen, meer ambitieuze normen opgesteld. Bij de afname van de m-toetsen werden deze schoolnormen nog niet bereikt. Alle inspanningen zijn er nu op gericht deze hogere normen bij de komende e-toetsen wel te bereiken. Wanneer de school daarin slaagt loopt ze geen risico's ten aanzien van de aanscherping van de normen die gaat plaatsvinden en creëert ze bovendien een gunstige uitgangspositie voor goede eindresultaten. Mede naar aanleiding van de achterblijvende leesresultaten in leerjaar 3 heeft de inspectie met de school ook gesproken over de kwaliteit van het onderwijs in de onderbouw, één van de aandachtspunten van de school. De focus in deze groepen lijkt zodanig gericht op de cognitieve ontwikkeling en het voorbereidend lezen en rekenen, dat daarmee andere belangrijke ontwikkelingsaspecten, die voorwaardelijk zijn voor het 'echte' leren, mogelijk onderbelicht raken. In de huidige groep 8 zitten enkele leerlingen die op leerwegondersteunend onderwijs zijn aangewezen. Zij volgen een eigen leerlijn voor één of meerdere vakgebieden. Voor deze leerlingen heeft de school een uitstroom- en ontwikkelingsperspectief opgesteld. De school maakt gebruik van een landelijk genormeerd instrument voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. De resultaten van de leerlingen op dit gebied zijn voldoende. Onderwijsleerproces Op enkele cruciale onderdelen van het onderwijsleerproces valt op basisschool De Wissel nog veel te verbeteren. Versterking van aspecten van het didactisch handelen, de afstemming van het onderwijs en de zorg kan, vooral wanneer in onderlinge samenhang aangepakt, bijdragen aan hogere opbrengsten. Vorig schooljaar is gestart met een aantal verbeteractiviteiten, vanuit de overtuiging dat ook basisschool De Wissel met haar leerlingen tot voldoende resultaten moet kunnen komen. Dit heeft van het team van De Wissel een flinke omslag in denken gevraagd. Een omslag die inmiddels gemaakt lijkt. Het schoolbreed presenteren van resultaten van leerlingen en de vergelijking met landelijke normen heeft tot bewustwording geleid. Het team is gemotiveerd aan de slag gegaan met nieuwe methoden, een nieuwe aanpak en organisatie van het onderwijs. Er zijn studiedagen georganiseerd en er is ondersteuning gezocht op verschillende (vak)gebieden. pagina 10 van 13
De inspectie ziet veel van hetgeen in gang is gezet terug tijdens de groepsbezoeken. Ze stelt echter gelijkertijd vast dat een en ander nog in de kinderschoenen staat. De introductie van het groepsplan heeft in alle groepen geleid tot een vorm van klassenmanagement die leraren in staat stelt het onderwijs af te stemmen op individuele verschillen tussen de leerlingen. Algemene instructiemomenten worden beperkt gehouden om over te kunnen gaan tot instructie aan de in het groepsplan onderscheiden groepen leerlingen. De voorwaarden hiervoor zijn voldoende vervuld. De meeste leerlingen kunnen goed omgaan met de uitgestelde aandacht en laten overwegend een taakgerichte werkhouding zien. Tijdens de groepsbezoeken wordt echter duidelijk dat de leraren met al deze zaken nog maar net zijn gestart, met name als wordt gekeken naar de kwaliteit van de verlengde instructie. Die laat nog grote verschillen zien tussen leraren. Ook het werken met een activerende didactiek wordt wisselend toegepast. Onderdelen die in vrijwel elke les zouden moeten terugkeren, zoals het doel van de les, het activeren van voorkennis en een terugblik op wat voorafging, ontbreken in teveel lessen. Om daadwerkelijk tot het verbeteren van de opbrengsten te komen dient aan deze onderdelen nog veel aandacht besteed te worden. Zorg en begeleiding De school maakt gebruik van een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Dit schooljaar is het team van De Wissel gestart met het nader analyseren van toetsresultaten om op basis daarvan de groepsplannen op te stellen. Voorlopig beperkt tot rekenen en wiskunde, volgend schooljaar ook voor andere vakgebieden. Daarmee is een eerste, belangrijke stap gezet in de richting van opbrengstgericht werken. In de groepsplannen die nu zijn gemaakt valt op dat het zwaartepunt van de zorg, vooral ligt bij de laag scorende leerlingen. Voor hen wordt extra tijd ingeruimd, maar er verandert weinig aan de aard en de inhoud van de (verlengde) instructie. Voor de sterkere leerlingen wordt aangegeven dat zij al eerder zelfstandig aan het werk kunnen. Instructietijd is in de meeste groepsplannen voor hen niet opgenomen. Om te komen tot effectieve groepsplannen zal nog veel aandacht moeten worden besteed aan een scherpere analyse van toetsgegevens, vertaald naar een passend aanbod voor alle leerlingen binnen de groep. Zorgleerlingen worden tijdig gesignaleerd en voor hen wordt in individuele hulpplannen de aard van de zorg beschreven. De leraren voeren de zorg planmatig uit, in sommige situaties ondersteund door de remedial teacher. Het onderbrengen en daarmee tevens borgen van de planmatige uitvoering van de zorg binnen het groepsplan verdient nog aandacht, net als het evalueren van de effecten van de zorg. Het komt nog al eens voor dat evaluatie na een periode van specifieke hulp ontbreekt. Kwaliteitszorg Basisschool De Wissel heeft een goed inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingen. De school volgt zowel cognitieve ontwikkeling van haar leerlingen als ook de sociaal emotionele ontwikkeling. In de onderbouw wordt een huisbezoek afgelegd bij alle leerlingen, in de hogere leerjaren alleen nog in uitzonderlijke gevallen. De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces en in de laatste twee jaar ook de resultaten van haar onderwijs. pagina 11 van 13
In het schoolplan van 2008-2012 zijn verschillende verbeteractiviteiten opgenomen, waaraan de school planmatig heeft gewerkt. De dalende opbrengsten vormden de aanleiding die plannen aan te scherpen en toe te spitsen op het ombuigen van de dalende trend in de opbrengsten. Voor het nieuwe schooljaar 2011-2012 ligt al een plan van aanpak gereed, waarin de school aangeeft hoe zij in de komende jaren tot hogere opbrengsten wil komen. Dit plan van aanpak is voldoende ambitieus en gericht op de tekortkomingen waar in het bovenstaande op is gewezen. pagina 12 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs vertoont enkele belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan basisschool De Wissel een aangepast arrangement zwak toe. De school valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in mei 2012 weer van voldoende niveau is. Hieraan voorafgaand voert de inspectie een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat er medio januari een voortgangsgesprek zal plaatsvinden. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13