Inhoudsopgave Hoofdlijnen Nederlands Recht Prof. mr. C.J. Loonstra Inleiding 1 Terreinverkenning 1.1 Is recht saai? 1.2 Waarom recht? 1.3 Waar vinden we het recht? 1.3.1 De wet 1.3.2 Het verdrag 1.3.3 De jurisprudentie 1.3.4 De gewoonte 1.4 Enkele onderscheidingen binnen het recht 1.4.1 Materieel en formeel recht 1.4.2 Dwingend en aanvullend recht 1.4.3 Objectief en subjectief recht 1.4.4 Privaatrecht en publiekrecht 2 Verbintenissenrecht de overeenkomst 2.1 Praktijkvoorbeelden 2.2 Wanneer ontstaat er een overeenkomst? 2.3 En toch geen overeenkomst? 2.3.1 Mijn wil was niet overeenkomstig mijn verklaring 2.3.2 Mijn wil was gebrekkig gevormd 2.3.3 De overeenkomst is in strijd met de wet, goede zeden of openbare orde 2.3.4 Ik ben handelingsonbekwaam 2.4 Welke inhoud heeft een overeenkomst? 2.4.1 Hetgeen partijen overeenkomen 2.4.2 De wet 2.4.3 De gewoonte 2.4.4 De redelijkheid en billijkheid 2.5 Men komt niet na wat is afgesproken 2.5.1 Nakoming (met aanvullende schadevergoeding) 2.5.2 Vervangende schadevergoeding 2.5.3 Aanvullende schadevergoeding 2.5.4 Ontbinding (met aanvullende schadevergoeding) 2.5.5 Vervangende en aanvullende schadevergoeding 2.5.6 Overzicht rechten van crediteur bij niet-nakoming door debiteur 2.6 Opschortingsrechten 2.6.1 De exceptio non adimpleti contractus 2.6.2 De onzekerheidsexceptie 2.6.3 Het recht van retentie Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 1
3 De arbeidsovereenkomst en de koopovereenkomst 3.1 Het bijzondere van de arbeidsovereenkomst en de koopovereenkomst 3.2 De arbeidsovereenkomst 3.2.1 Definitie van arbeidsovereenkomst 3.2.2 Enkele afspraken in de arbeidsovereenkomst 3.2.3 Het ontslagrecht 3.3 De koopovereenkomst 3.3.1 Definitie van koop 3.3.2 Handelskoop en consumentenkoop 3.3.3 Verplichtingen van de verkoper 3.3.4 Verplichtingen van de koper 3.3.5 Risico van beschadiging en vernietiging 3.3.6 Het recht van reclame 3.3.7 Koop op proef 3.3.8 Algemene voorwaarden 4 Verbintenissenrecht de onrechtmatige en rechtmatige daad 4.1 Rechtsgrond schadevergoeding 4.2 Wat te bewijzen? 4.2.1 De onrechtmatigheid van de daad 4.2.2 De toerekening 4.2.3 Schade 4.2.4 Causaal verband 4.3 Verweermiddelen gedaagde 4.3.1 De rechtvaardigingsgrond 4.3.2 Het relativiteitsvereiste 4.4 Omvang van de schade 4.5 Andere vorderingen dan schadevergoeding 4.6 Risicoaansprakelijkheid voor andere personen 4.6.1 Ouders/voogden ten opzichte van hun kinderen 4.6.2 Werkgevers ten opzichte van hun werknemers 4.6.3 Overzicht risicoaansprakelijkheid 4.6.4 Andere vormen van risicoaansprakelijkheid 4.7 De rechtmatige daad 4.7.1 Zaakwaarneming 4.7.2 Onverschuldigde betaling 4.7.3 Ongerechtvaardigde verrijking 5 Goederenrecht 5.1 Onderscheid tussen verbintenissenrecht en goederenrecht 5.2 Absoluut en relatief recht 5.3 Goed, zaak en (vermogens)recht 5.4 Uitwerking absoluut recht 5.5 De verschillende absolute rechten 5.5.1 Eigendom Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 2
5.5.2 Erfdienstbaarheid 5.5.3 Erfpacht 5.5.4 Opstal 5.5.5 Appartementsrecht 5.5.6 Recht van vruchtgebruik 5.5.7 Pandrecht 5.5.8 Recht van hypotheek 5.5.9 Geestesproducten (rechten op immateriële goederen) 5.6 Enkele kenmerken verbonden aan absolute rechten 5.7 Enkele onderscheidingen 5.8 De (eigendoms)overdracht 5.8.1 Beschikkingsbevoegdheid 5.8.2 Geldige titel 5.8.3 Levering 5.9 Bescherming tegen beschikkingsonbevoegdheid 6 Verdieping goederenrecht 6.1 Samenhang rechtsgebieden 6.2 Verkrijging onder algemene en onder bijzondere titel 6.3 Absolute en relatieve vermogensrechten 6.3.1 De onderlinge afdwingbaarheid 6.3.2 Overlijden 6.3.3 Overdracht door Berends 6.3.4 Overdracht door Adriaansen 6.4 Kwalitatieve verbintenissen 6.4.1 Uit de wet 6.4.2 Uit overeenkomst 6.5 Het kettingbeding 7 Ondernemingsrecht 7.1 Ondernemingsvormen 7.2 Onderneming, bedrijf en beroep 7.3 De eenmanszaak 7.4 Samenwerkingsovereenkomsten: de maatschap 7.4.1 Beheersdaden en beschikkingshandelingen 7.4.2 Aansprakelijkheid van de maten 7.4.3 Privé- en maatschapsvermogen 7.5 Samenwerkingsovereenkomsten: de vennootschap onder firma 7.6 Samenwerkingsovereenkomsten: de commanditaire vennootschap 7.7 Rechtspersonen: de NV en BV 7.7.1 De oprichting van een NV of BV 7.7.2 De BV i.o. en de NV i.o. 7.7.3 De organen van een NV en BV 7.7.4 Aandelen en de aandeelhouder 7.8 De algemene vergadering van aandeelhouders 7.9 Het bestuur Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 3
7.10 De Raad van Commissarissen 7.11 De structuurvennootschap 7.12 De coöperatie en de onderlinge waarborgmaatschappij 7.13 De Wet op de ondernemingsraden 7.14 Het recht van enquête 7.15 De jaarrekening 8 Burgerlijk procesrecht 8.1 Inschakeling van de rechter 8.2 De rechterlijke organisatie 8.2.1 De rechtbank (sector kanton) 8.2.2 De rechtbank (sector civiel) 8.2.3 Het gerechtshof 8.2.4 De Hoge Raad 8.3 Absolute en relatieve bevoegdheid 8.4 Enkele beginselen van burgerlijk procesrecht 8.4.1 De civiele rechter is in vergaande mate lijdelijk 8.4.2 Verplichte procesvertegenwoordiging 8.4.3 Beide partijen worden gehoord 8.4.4 De behandeling van de zaak is openbaar 8.5 De civiele procedure: feitelijke gang van zaken 8.6 Dagvaarding en verzoekschrift 8.7 De rechtsmiddelen 8.7.1 Verzet 8.7.2 Hoger beroep 8.7.3 Cassatie 8.7.4 Gevolg instellen rechtsmiddel 8.8 Buitengewoon rechtsmiddel: cassatie in het belang der wet 8.9 Het kort geding 9 Staatsrecht 9.1 De staat 9.2 Spreiding van macht: Montesquieu 9.3 Spreiding van macht: decentralisatie 9.4 De organen van de centrale overheid 9.4.1 De Staten-Generaal 9.4.2 De regering 9.4.3 De minister 9.4.4 De staatssecretaris 9.5 Wetgevende macht bij de centrale overheid 9.5.1 Regering en Staten-Generaal 9.5.2 De regering 9.5.3 De minister 9.6 Hoe ontstaat een wet in formele zin? 9.6.1 De gewone wet in formele zin 9.6.2 Wijziging van de Grondwet Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 4
9.7 Hoe ontstaat een algemene maatregel van bestuur? 9.8 Hoe ontstaat een ministeriële regeling? 9.9 (Sub)delegatie 9.10 Bestuurlijke macht bij de centrale overheid 9.10.1 De regering 9.10.2 De ministers individueel 9.11 Andere taken van de Staten-Generaal 9.11.1 Het vragenrecht 9.11.2 Het recht van interpellatie 9.11.3 Het enquêterecht 9.11.4 Het budgetrecht 9.12 De ministeriële verantwoordelijkheid 9.13 Het einde van het kabinet 9.14 De provincie 9.14.1 Provinciale Staten 9.14.2 Gedeputeerde Staten 9.14.3 De commissaris van de Koningin 9.14.4 Wetgevende macht op provinciaal niveau 9.14.5 Bestuurlijke macht op provinciaal niveau 9.15 De gemeente 9.16 Klassieke grondrechten 9.17 Sociale grondrechten 9.18 Horizontale werking van grondrechten 9.19 Rechtsbronnen van staatsrecht: het verdrag 9.20 Hiërarchie van regelgeving 10 Bestuursrecht en bestuursprocesrecht 10.1 Relatie overheid-burger 10.2 Overheidshandelingen 10.3 De beschikking 10.4 Soorten beschikkingen 10.4.1 Constitutieve en declaratoire beschikkingen 10.4.2 Begunstigende en belastende beschikkingen 10.4.3 Vrije en gebonden beschikkingen 10.5 Algemeen verbindende voorschriften 10.6 Beleidsregels 10.7 Het plan 10.8 Attributie, delegatie en mandaat 10.9 Gelede normstelling 10.10 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 10.10.1 De formele beginselen van behoorlijk bestuur 10.10.2 De materiële beginselen van behoorlijk bestuur 10.11 Bestuursrechtelijke sancties 10.12 Rechtsbescherming in het bestuursrecht 10.13 Administratief beroep 10.14 Administratieve rechtspraak 10.15 Administratieve rechtspraak krachtens de Awb 10.16 Het procesrecht en de Awb 10.17 De onrechtmatige overheidsdaad Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 5
11 Strafrecht en strafprocesrecht 11.1 Het bereik van het strafrecht 11.2 De strafprocedure: feitelijke gang van zaken 11.2.1 De opsporing 11.2.2 De vervolging 11.2.3 De terechtzitting 11.3 Misdrijf en overtreding 11.4 De tenlastelegging 11.5 De vragen van artikel 348 Sv 11.6 Het legaliteitsbeginsel 11.7 De uitbreiding van hij die 11.8 De strafuitsluitingsgronden 11.8.1 Rechtvaardigingsgronden 11.8.2 Schulduitsluitingsgronden 11.9 De vragen van art. 350 Sv 11.10 De strafoplegging 11.11 Economisch strafrecht 12 Europees/internationaal recht 12.1 Invloed vanuit het buitenland 12.2 Het verdrag 12.3 Verdrag en internationale organisatie 12.4 Dualisme en monisme 12.5 EEG, EG en EU 12.6 De kwestie van de productenaansprakelijkheid 12.6.1 De regeling in het BW 12.6.2 De EU-geschiedenis 12.6.3 De EU-organisatie 12.7 Richtlijnen en verordeningen 12.7.1 Compromissen 12.7.2 Harmonisatie van wetgeving 12.7.3 Eén interne markt 12.8 Het Europese Hof van Justitie van de EG 12.9 De EU en de Europese Ondernemingsraad Inleiding 12.9.1 De Europese Ondernemingsraad Zijn EU-geschiedenis 12.10 Enkele andere bij verdrag opgerichte Europese organisaties 12.10.1 De Benelux 12.10.2 De Raad van Europa Antwoorden toetsvragen Antwoorden meerkeuzevragen Register Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 6
Hoofdlijnen Nederlands Recht Wolters-Noordhoff 7