RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij De Tender Plaats : Schagen BRIN-nummer : 11HX Onderzoeksnummer : 124896 Datum schoolbezoek : 24 januari 2012 Rapport vastgesteld te Leeuwarden op 5 april 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 11 pagina 3 van 11
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 24 januari en op 23 februari 2012 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op sbo De Tender. Daarbij is gekeken naar de kwaliteit van het onderwijs en naar naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 14 september 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in het aanbod, de zorg en de kwaliteitszorg en de naleving van wettelijke vereisten op sbo De Tender. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 6 december 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Dat onderzoek is in twee delen uitgevoerd. Dat heeft te maken met het feit dat op 24 januari de toetsen net waren afgenomen. De zorgcoördinatoren en de leraren waren volgens de planning bezig met het verwerken van de gegevens om op basis daarvan de nieuwe didactische groepsoverzichten samen te stellen en eventueel de ontwikkelingsperspectieven bij te stellen. Om de school de gelegenheid te bieden deze fase goed af te ronden, is een tweede afspraak gemaakt. Op 23 februari 2012 hebben directie en zorgcoördinatoren dit onderdeel gepresenteerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd of tijdens het schoolbezoek ter inzage heeft gelegd. Het betreft onder meer enkele groepsplannen, ontwikkelingsperspectieven, het schoolontwikkelingsplan 2011-2012 en het zorgplan. Schoolbezoek, waarbij in alle groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Gesprekken met de directie en de zorgcoördinatoren over de kwaliteit van de indicatoren op 24 januari en op 23 februari. Een gesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: leerstofaanbod, schoolklimaat, didactisch handelen, begeleiding en zorg en kwaliteitszorg. pagina 5 van 11
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 11
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde standaard gecontroleerde wettelijke voorschriften. Of de school voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.4 De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. 5 pagina 7 van 11
Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. Naleving wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Directie en team hebben met succes het verbeterplan uitgevoerd: vrijwel alle indicatoren zijn als voldoende beoordeeld. Het veranderingsproces wordt geïnitieerd en geregisseerd door de directeur en de zorgcoördinatoren en heeft draagvlak gevonden bij alle leraren. Dat draagvlak is versterkt doordat leraren deel uit maken van zogenoemde kwaliteitsgroepen die specifieke opdrachten hebben, gericht op het versterken van inhoudelijke aspecten van het onderwijs. In de afgelopen periode is vooral ingezet op het planmatig werken in brede zin, terwijl onderwijsinhoudelijk het speerpunt gelegd is bij taal en lezen. pagina 8 van 11
Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De inspectie heeft op dit moment onvoldoende aanknopingspunten om een oordeel te geven over de resultaten aan het einde van een speciale basisschool. Tijdens het onderzoek in september 2010 heeft de inspectie de indruk gekregen dat de leeropbrengsten overeen lijken te komen met wat van de groep schoolverlaters verwacht mag worden. Dat lijkt ook in 2011 het geval te zijn. Onderwijsleerproces - Leerinhouden Na het vorige onderzoek heeft het managementteam een aantal stappen gezet om te realiseren dat het aanbod voor de basisvaardigheden voldoet aan de kerndoelen. Zo wordt de taalmethode systematisch aangeboden volgens een planning. Er zijn kinderen die het aanbod doorwerken tot en met het niveau van groep 8. Het implementatietraject voor de taalmethode en voor een woordenschatprogramma, de vernieuwing van het aanvankelijk leesonderwijs en de versterking van het onderwijs in begrijpend lezen getuigen van een doelgerichte werkwijze die effect sorteert. - Didactisch handelen / afstemming Het didactisch handelen van de leraren kenmerkt zich door een duidelijke structuur, die gevisualiseerd wordt door de zogenoemde gip-lat, die in alle groepen het uitgangspunt vormt. Het gebruik van deze lesindeling vloeit voort uit de afspraak om te werken volgens het groeps- en individueel gericht pedagogisch en didactisch handelen van de leraren. Die afspraak en het werken met groepsplannen hebben er ook toe geleid dat de leraren de instructie planmatig afstemmen. - Schoolklimaat Tijdens dit onderzoek naar kwaliteitsverbetering zijn ook enkele indicatoren van het schoolklimaat nader aan de orde geweest. Het betreft die indicatoren die in 2010 als onvoldoende zijn beoordeeld: 4.4 [inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel] en 4.6 [veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten]. Deze indicatoren zijn nu als voldoende beoordeeld. In het veiligheidsbeleid zijn de omissies aangevuld. De wijze waarop het veiligheidsbeleid wordt uitgevoerd duidt op een actieve houding van directie en team. Begeleiding en zorg De begeleiding van de leerlingen laat in alle opzichten een positieve ontwikkeling zien: de indicatoren 7.1 tot en met 7.4 zijn overtuigend als voldoende beoordeeld. Het leerlingvolgsysteem is waar nodig geactualiseerd en de toetsen worden afgenomen volgens de planning op de toetskalender. De leraren gebruiken de methodetoetsen en bekwamen zich merkbaar in het analyseren van de gegevens. Die analyse vormt het uitgangspunt voor de afstemming van de instructie en de verwerking. Juist bij de analyse en de consequenties daarvan voor het aanbod zijn de zorgcoördinatoren actief in de ondersteuning van de leraren. Die ondersteuning is nodig omdat er nog wel relevante verschillen zijn tussen de leraren die zich onder meer manifesteren in vorm en inhoud van de dagelijkse planning. pagina 9 van 11
Alle kinderen krijgen bij plaatsing een beredeneerd ontwikkelingsperspectief, dat sturend is voor het aanbod. Voor de kinderen in de bovenbouw worden uitstroomdoelen geformuleerd in termen van prestatieniveaus. De belemmerende en bevorderende factoren worden gebruikt om het onderwijs af te stemmen op de behoeften en de mogelijkheden van de leerlingen. Ten opzichte van het vorige onderzoek heeft de school een goede stap gezet als het gaat om het hanteren van eigen criteria die mede bepalen of een perspectief moet worden bijgesteld. Dat betekent dat daardoor het geplande leerstofaanbod aantoonbaar wordt bijgesteld. De leraren benutten de observatie- en toetsgegevens steeds beter: onder meer de didactische groepsoverzichten zijn daarop gebaseerd. Deze groepsoverzichten bieden veel houvast, zeker nu er ook nog een verbetering is aangebracht in de structuur. Vroegtijdig wordt gesignaleerd - aan de hand van de criteria die de school daarvoor hanteert - of kinderen extra zorg nodig hebben. Mocht dat het geval zijn, dan volgt een nadere analyse van de gegevens, waarbij de zorgcoördinatoren nadrukkelijk in beeld zijn. Voor sommige kinderen is extra zorg gepland, die in een handelingsplan verwoord is. Omdat enkele handelingsplannen niet voldoen aan de criteria heeft de inspectie de betreffende indicator [8.3] als onvoldoende beoordeeld. Deze handelingsplannen zijn expliciet besproken met de zorgcoördinatoren. Zij zullen zich de komende tijd richten op de verbetering hiervan. Dat betekent, dat alle handelingsplannen minimaal voorzien worden van concrete doelen, concreet beschreven activiteiten en het tijdstip en de wijze van evaluatie van de extra zorg. De overige indicatoren van de zorg zijn voldoende, waarbij de opmerking past dat er opmerkelijke ontwikkelingen in positieve zin waarneembaar zijn, zowel wat betreft analyse als evaluatie. Kwaliteitszorg De directie heeft in de achterliggende periode duidelijk ingezet op versterking van het kwaliteitsbeleid. Het plan van aanpak en het schoolontwikkelingsplan vormen de kaders van waaruit het beleid vorm en inhoud krijgt. Inmiddels is het vanzelfsprekend dat de resultaten van de kinderen tegen het licht gehouden worden. Die evaluaties worden gebruikt voor beleidsafspraken. Niet alleen de resultaten maar ook overige aspecten van het onderwijsleerproces passeren regelmatig de revue. Op grond daarvan geeft de directie de prioriteiten in de ontwikkelingen aan. Die prioriteiten zijn vastgelegd in doelen en volgens een planning komen de doelen systematisch aan de orde, zowel in het managementteam als in het teamoverleg en de kwaliteitsgroepen. pagina 10 van 11
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan sbo De Tender het basisarrangement toe. Dit betekent, dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 11 van 11