Masterclass Beperkte Gemeenschap van Goederen 22 maart 2017 Drs. J.O. Horsthuis MFP RFEA (Jasper) 1
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Initiatief Wetsvoorstel 33 987 Swinkels (D66) / Recourt (PvdA) en Van Oosten (VVD) Wetsvoorstel op 19 april 2016 aangenomen door de tweede kamer (129/150) Deskundigenbijeenkomst: 7 februari 2017 Plenaire debat over het initiatief wetsvoorstel: 21 maart 2017 Stemming 28 maart 2017 2
Introductie Agenda Huidig stelsel gemeenschap van goederen Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Verdelen gemeenschap: nu en straks De eigen woning en vergoedingsrechten: nu en straks Behandelen casus en MC vragen Afronding en Evaluatie 3
Huidig stelsel gemeenschap van goederen Wettelijke gemeenschap van goederen (art. 1:94 BW) Alle goederen en schulden van echtgenoten bij aanvang van de gemeenschap (boedelmenging) Alle goederen en schulden verkregen gedurende het bestaan van de gemeenschap Uitgezonderd: Erfenis/schenking onder uitsluitingsclausule Pensioenrechten WVPS en PW Erfrechtelijk vruchtgebruik Verknochte goederen en schulden Vruchten van goederen die geen onderdeel zijn van de gemeenschap 4
Zaaksvervanging (art. 1:95 BW jo. 1:87 BW) In welk vermogen valt een vermogensbestanddeel, Privévermogen of gemeenschap? In principe alles in gemeenschap Tenzij: Tegenprestatie van een verwerving meer dan 50% uit privévermogen + levering aan die echtgenoot: Goed valt in privévermogen Gemeenschap krijgt evenredige vordering op privévermogen ( récompense ) Relevant voor vaststelling bezit en waardeverandering. 5
Vergoedingsrechten (art. 1:95/96 BW jo. 1:87 BW) Ontstaan door investeringen vanuit privévermogen in gemeenschappelijk vermogen of andersom Verwerving Verbetering Aflossing schulden 6
Vergoedingsrechten (art. 1:95/96 BW jo. 1:87 BW) Nominaliteitsleer vs. evenredigheidsleer Investering of verwerving vóór 01-01-2012 => nominaliteitsleer Investering of verwerving ná 01-01-2012 => evenredigheidsleer Stellen kunnen hiervan afwijken Samenwoners niet geregeld in BW (nominaal tenzij anders overeengekomen) 7
Vergoedingsrechten (art. 1:95/96 BW jo. 1:87 BW) Afwijking hoofdregel (dan nominaal): Als een echtgenoot het privévermogen van de andere echtgenoot investeert in zijn eigen vermogen of gemeenschapsvermogen, zonder toestemming Als er geïnvesteerd wordt in goederen die naar hun aard bedoeld zijn om te worden verbruikt Als partijen andere afspraken hebben gemaakt (geen vormvereiste voor overeenkomst) 8
Ontbinding van de gemeenschap (art. 1:99 BW ev) De gemeenschap wordt van rechtswege ontbonden: Overlijden, op het tijdstip van overlijden Door indienen van het verzoek tot scheiden. Op het moment van indienen van het verzoek tot echtscheiding Scheiding van tafel en bed. Moment van indienen verzoek scheiding van tafel en bed Opmaken van latere huwelijkse voorwaarden Et cetera Denk aan derdenwerking. Inschrijving huwelijks goederenregisters art. 1:116 BW Na ontbinden gemeenschap geldt boek 3 Oud recht tot 01-01-2012, ontbinding gemeenschap op moment van inschrijving scheiding registers van de burgerlijke stand 9
Huwelijksvermogensrecht in beweging vanaf 2001 Vanaf 2001: drie tranches tot herziening. 22 juni 2001 (geen verplichting om samen te wonen) 1 september 2002 (Wet Regels Verrekenbedingen) 1 januari 2012 (invoering derde tranche aanpassing huwelijksvermogensrecht) Ontbinding gemeenschap bij scheiding Vruchten van uitgesloten vermogen Evenredigheidsleer vergoedingsrechten 10
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Initiatief Wetsvoorstel 33 987 Swinkels (D66) / Recourt (PvdA) en Van Oosten (VVD) Wetsvoorstel op 19 april 2016 aangenomen door de tweede kamer (129/150) Wie stemden voor? SP, PvdA, PvdD, Groenlinks, D66, 50 Plus, VVD, PVV, en diverse eenmansfracties 11
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Deskundigenbijeenkomst: 7 februari 2017 Plenaire debat over het initiatief wetsvoorstel: 21 maart 2017 Stemming 28 maart 2017 12
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Huidige recht niet in lijn met hetgeen internationaal gebruikelijk is Maatschappelijke opvattingen passen niet bij huidig stelsel Huidig recht beschermt echtgenoten niet tegen voorhuwelijkse schulden Willekeur positie van schenkingen en erfenissen Circa 25% maakt huwelijkse voorwaarden om reguliere stelsel te doorbreken Uitsluitingsclausule noodzakelijk om te voorkomen dat schenking of erfenis in een gemeenschap valt 13
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Geldt voor: Huwelijk of geregistreerd partnerschap Per 1 januari 2018? Strekking: Enkel hetgeen echtelieden gedurende het huwelijk opbouwen valt in de gemeenschap Voorhuwelijks vermogen valt buiten de gemeenschap Erfenissen en schenkingen vallen buiten de gemeenschap Gemeenschappelijk voorhuwelijksvermogen valt in de gemeenschap 14
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Ontwikkeling loopt parallel aan: 1 mei 1995 invoering Wet Verevening Pensioenen bij Scheiding 1 september 2002 Wet Regels Verrekenbedingen 15
Wetsvoorstel beperking gemeenschap van goederen Veranderingen: Beperking omvang gemeenschap Bewijsvermoeden Verhaal en draagplicht schulden Winst uit voorhuwelijkse onderneming Faillissementswet 16
Beperking omvang gemeenschap Artikel 1:94 lid 2 BW nieuw De gemeenschap omvat, wat haar baten betreft, alle goederen die reeds vóór de aanvang van de gemeenschap aan de echtgenoten gezamenlijk toebehoorden, en alle overige goederen van de echtgenoten, door ieder van hen afzonderlijk of door hen tezamen vanaf de aanvang van de gemeenschap tot haar ontbinding verkregen, met uitzondering van: a. erfenissen en schenkingen; b. pensioenrechten WVPS en PW; c. erfrechtelijk vruchtgebruik. 17
Beperking omvang gemeenschap Artikel 1:94 lid 3 en 4 BW nieuw Lid 3: De volgende zaken vallen in de gemeenschap: a. giften van tot de gemeenschap behorende goederen aan de andere echtgenoot; b. goederen, alsmede de vruchten van die goederen, ten aanzien waarvan bij uiterste wilsbeschikking of bij de gift is bepaald dat zij in de gemeenschap vallen (insluitingsclausule). Insluitingsclausule van erflater/schenker kan worden overruled door een uitsluitingsclausule in de huwelijkse voorwaarden op te nemen. Deze kan door erflater/schenker worden omzeild door rechtstreeks na te laten/te schenken aan schoonzoon/dochter. Lid 4: Uitsluitingsclausule erflater/schenker overruled insluitingsclausule in huwelijkse voorwaarden. Dergelijke erfenissen en schenkingen vallen buiten de gemeenschap. 18
Beperking omvang gemeenschap Vraag: Bas en Manon trouwen na invoering van de Wet Beperkte gemeenschap van goederen. Zij maken geen huwelijkse voorwaarden op. De vader van Bas komt een jaar later te overlijden. 1) Valt de erfenis van de vader van Bas in de huwelijksgemeenschap (geen testament)? 2) Wat als de vader van Bas een testament heeft opgemaakt met een insluitingsclausule? 3) En wat als er een uitsluitingsclausule zou zijn opgenomen in het testament? Kunnen Bas en Manon middels huwelijkse voorwaarden afwijken van de insluitingsclausule en uitsluitingsclausule? 19
Antwoord: Beperking omvang gemeenschap 1) Geen testament: Privévermogen Bas, zie artikel 1:94 lid 2 onder a BW nieuw 2) Insluitingsclausule testament: GVG, zie artikel 1:94 lid 3 onder b BW nieuw 3) Uitsluitingsclausule testament: Privévermogen Bas, zie artikel 1:94 lid 4 BW nieuw Indien Bas en Manon een insluitingsclausule in huwelijkse voorwaarden zouden opnemen, zou de erfenis in situatie 1 en 2 in de gemeenschap zijn gevallen. Een insluitingsclausule in huwelijkse voorwaarden wordt namelijk overruled door een uitsluitingsclausule in een testament (art. 1:94 lid 4 BW nieuw). Indien Bas en Manon een uitsluitingsclausule in huwelijkse voorwaarden zouden opnemen, zou de erfenis in alle gevallen buiten de gemeenschap blijven. Een uitsluitingsclausule in huwelijkse voorwaarden overruled een insluitingsclausule in een testament. 20
Beperking omvang gemeenschap Artikel 1:94 lid 7 BW nieuw De gemeenschap omvat, wat haar lasten betreft, alle vóór het bestaan van de gemeenschap ontstane gemeenschappelijke schulden, alle schulden betreffende goederen die reeds vóór de aanvang van de gemeenschap aan de echtgenoten gezamenlijk toebehoorden, en alle tijdens het bestaan van de gemeenschap ontstane schulden van ieder van de echtgenoten, met uitzondering van schulden: a. betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen; 21
Artikel 1:94 lid 8 BW nieuw Bewijsvermoeden Indien echtgenoten niet kunnen bewijzen dat een goed privévermogen is, valt het in de gemeenschap. Dit bewijsvermoeden mag niet ten nadele van schuldeisers werken. Het ontbreken van bewijs dat een goed privé is en daarmee in de gemeenschap valt wordt niet gezien als schenking (nota n.a.v. nader verslag juni 2015, blz 24). 22
Verhaal en draagplicht schulden Aansprakelijkheid: diegene die rechtstreeks jegens de schuldeiser aansprakelijk is (schuldeiser-schuldenaar) Verhaal: op wiens vermogen de schuld kan worden verhaald (extern, schuldeiser-echtgenoten) Draagplicht: welke echtgenoot dient welke schuld te dragen (intern, tussen echtgenoten) 23
Verhaal en draagplicht schulden Verhaal huidig recht: Gemeenschapsschuld en overeenkomst op één naam Vóór ontbinding gemeenschap: Gemeenschapsvermogen Privévermogen contracterende echtgenoot Ná ontbinding gemeenschap: Aandeel in gemeenschapsvermogen Geen verhaal op niet-contracterende echtgenoot indien deze niets uit de gemeenschap krijgt Privévermogen contracterende echtgenoot 24
Verhaal en draagplicht schulden Verhaal toekomstig recht (artikel 1:96 lid 3 BW nieuw): Het verhaal op de goederen van de gemeenschap voor een niet tot de gemeenschap behorende schuld van een echtgenoot is beperkt tot de helft van de opbrengst van het uitgewonnen goed. De andere helft komt de andere echtgenoot toe en valt voortaan buiten de gemeenschap. De andere echtgenoot is bevoegd, indien een schuldeiser verhaal op een goed van de gemeenschap zoekt, over te nemen tegen betaling van de helft van de waarde van dat goed uit zijn eigen vermogen. Vanaf het tijdstip van de overneming is dit een eigen goed van deze echtgenoot, dat niet in de gemeenschap valt. De nieuwe regeling beperkt de positie van schuldeisers. 25
Verhaal en draagplicht schulden Draagplicht huidig recht: Gezamenlijk bij: een gemeenschapsschuld (art. 1:94 lid 5 BW); een schuld aangegaan voor de gebruikelijke kosten van de huishouding (art. 1:85 BW). Alleen schuldenaar indien de schuld samenhangt met privévermogen (art. 1:94 lid 5 BW). 26
Verhaal en draagplicht schulden Draagplicht toekomstig recht (art. 1:100 lid 2 BW nieuw): Draagplicht voor schulden ná ontbinding gemeenschap Voor zover bij de ontbinding van de gemeenschap de goederen van de gemeenschap niet toereikend zijn om de schulden van de gemeenschap te voldoen, worden deze gedragen door beide echtgenoten ieder voor een gelijk deel, tenzij uit de eisen van redelijkheid en billijkheid, mede in verband met de aard van de schulden, een andere draagplicht voortvloeit. Bovenstaand lid is codificering van rechtspraak van de Hoge Raad. 27
Winst uit voorhuwelijks onderneming Artikel 1:95a BW nieuw: Lid 1: Indien een onderneming buiten de gemeenschap valt, komt ten bate van de gemeenschap een redelijke vergoeding voor de kennis, vaardigheden en arbeid die een echtgenoot ten behoeve van die onderneming heeft aangewend, voor zover een dergelijke vergoeding niet al op andere wijze ten bate van beide echtgenoten komt of is gekomen. Lid 2: Bovenstaande geldt ook indien het gaat om een personenvennootschap of een rechtspersoon, waarbij de echtgenoot die gerechtigd is in overwegende mate bij machte is te bepalen dat de winst van de onderneming hem rechtstreeks of middellijk ten goede komt. 28
Faillissementswet Artikel 61 FW nieuw: Een faillissement van een in gemeenschap van goederen gehuwde echtgenoot heeft geen faillissement van de gemeenschap tot gevolg Bij een faillissement van de ene echtgenoot kan de andere echtgenoot aanspraak maken op terugname privégoederen als hij kan aantonen dat goederen niet tot de gemeenschap behoren. Nieuwe regelgeving alleen van toepassing op faillissementen die worden uitgesproken ná inwerkingtreding van de wet beperking gemeenschap van goederen. 29
Twee werelden: Eigen woning en gemeenschapsvormen Gemeenschap van goederen of beperkte gemeenschap Eenvoudige gemeenschap Aansprakelijkheid en draagplicht Denk aan goede vastlegging! 30
Fiscale aspecten In het wetsvoorstel wordt nauwelijks aandacht besteed aan de fiscale gevolgen van het nieuwe Huwelijks vermogensrecht. Geen afstemming Civiel en Fiscaal Losse eindjes? 31
Heeft u nog vragen? Neem gerust contact op! Jasper Horsthuis 06-30202887 32