B E E L D K W A L I T E I T S P L A N G E M E E N T E R E I D E R L A N D F I N S T E R W O L D E KLINKERWEG DE HARDENBERG
B E E L D K W A L I T E I T S P L A N G E M E E N T E R E I D E R L A N D F I N S T E R W O L D E K L I N K E R W E G D E H A R D E N B E R G 15 februari 2007 Projectnummer 19500061630
Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Planbeschrijving 7 3. Algemene richtlijnen 9 4. Richtlijnen per gebied 11
1. Inleiding Het beeldkwaliteitsplan heeft een tweeledig doel. Enerzijds moet het plan sturing geven aan de keuzen voor de architectonische uitwerking, anderzijds moet het een inspiratiebron en toetsingskader zijn voor de architectonische uitwerkingen van de bouwaanvragen. Het is vooral geen voorbeeldenboekje voor de toe te passen architectuur. Het beeldkwaliteitsplan heeft een directe relatie met het bestemmingsplan. Procedureel staat het beeldkwaliteitsplan los van het bestemmingsplan en wordt het apart door de gemeenteraad vastgesteld. Voor de gehele gemeente is een welstandsnota ontwikkeld. Het beeldkwaliteitsplan wordt door de vaststelling onderdeel van de welstandsnota. Er is er hier voor gekozen een bescheiden kader van architectonische uitgangspunten op te stellen om keuzemogelijkheden en creativiteit van ontwerpers niet te zeer te beperken. Naast de ondersteuning van de algemene stedenbouwkundige kwaliteiten van de betreffende locaties en enkele specifieke keuzen met betrekking tot materiaal- en kleurgebruik, is het vooral van belang dat samenhang ontstaat in de te onderscheiden deelgebieden in het plan. 5
STEDENBOUW- KUNDIG PLAN 6
2. Planbeschrijving Nieuwbouw aan de Klinkerweg In aansluiting op het bestaande historische lint worden aan de Klinkerweg, ter hoogte van de school, zes vrijstaande woningen gebouwd. De meest noordelijke woning ligt los van de overige woningen in verband met een ter plaatse aanwezige ondergrondse middenspanningsleiding. De bestaande bebouwing aan de westzijde van de Klinkerweg kenmerkt zich door smalle kavels, het nagenoeg ontbreken van een voortuin en een nokoriëntatie haaks op de wegas. Van de nieuwbouwlocatie valt vooral het vanaf de straatzijde naar de achterzijde oplopende maaiveld op. De rij nieuwe woningen wordt als een hedendaagse toevoeging aan het bestaande beeld opgevat door de woningen verder van de straat te situeren, waardoor ook de afwijkende maaiveldcondities tot uitdrukking worden gebracht, door de grotere kavelbreedte en een noklijn die evenwijdig aan de wegas is gesitueerd. Woongebied De Hardenberg Het landschap tussen Beerta en Finsterwolde wordt vooral gekenmerkt door de overgang van de heuvel van De Hardenberg naar het dal van de Tjamme. Het hoogteverschil loopt hierbij op tot ongeveer 4,5 m. Een andere kwaliteit is het contrast tussen de openheid van het natuurgebied en de beslotenheid van de bebossing ter plaatse van de nieuwe woonlocatie. Het beplante gebied vormt samen met de andere bossen als het ware de groene achtergrond van de openheid die het ruige gebied van de Tjamme omsluit. Het bestaande landschap zal echter op een ongekende manier worden beïnvloed door De Blauwe Stad die ten westen van De Hardenberg wordt ontwikkeld. Beide gebieden worden van elkaar gescheiden door het bestaande bebouwingslint dat in de toekomst in een heel andere context komt te liggen. Dit wordt zichtbaar en voelbaar gemaakt door de Tjamme aan het lint te laten raken, net zoals het water van De Blauwe Stad eraan raakt. Ter plaatse van de bajonet in de weg wordt een verbinding tot stand gebracht die het lint, De Blauwe Stad, de Tjamme en De Hardenberg bij elkaar brengt. De Hardenberg wordt in dit verband gezien als een zelfstandig element dat in het natuurgebied ligt, als tegenhanger van de woongebieden van De Blauwe Stad. Het nieuwe voorzieningencluster ten noorden van het plangebied zal er bovendien voor zorgen dat de locatie een belangrijke functionele spil binnen de nieuwe structuur wordt. De weg die toegang biedt tot het woongebied De Hardenberg sluit rechtstreeks aan op het nieuwe voorzieningengebied. Om de woningen te bereiken, moet het natuurgebied worden overgestoken, waardoor duidelijk wordt dat het om een nieuw woongebied gaat, een gebied dat zich losmaakt van de oude structuur. Aan de westzijde begeleidt een rij bebouwing de toegangsweg. De hoofdontsluiting kent drie zijwegen met een breed profiel. Hierdoor ontstaat een ruimtelijke verbinding met het fietspad dat op de oorspronkelijke plaats blijft liggen. 7
WELSTAND- GEBIEDEN GEBIED A GEBIED B GEBIED C AANDACHT VOOR HOEKOPLOSSING EXTRA AANDACHT VOOR ARCHITEC- TUUR AANDACHT VOOR ERFSCHEIDING ZIJ- EN ACHTERTUIN HOOFDNOKRICHTING VAST INGANGZIJDE VAST Opzet beeldkwaliteitseisen Voorgaande beschrijving van het stedenbouwkundig plan heeft geleid tot de hiernavolgende richtlijnen voor bebouwing. Op basis van het stedenbouwkundig plan zijn drie deelgebieden te onderschieden. Gebied A, waar bebouwing onderdeel uitmaakt van de Klinkerweg, gebied B, waar een nieuw lint wordt gerealiseerd langs de hoofdontsluiting en gebied C, waar aan doodlopende dwarsstraten in een groene omgeving woningen worden gebouwd. In hoofdstuk 3 wordt eerst een aantal algemene richtlijnen gegeven die gelden voor het gehele plangebied. Daarna worden in hoofdstuk 4 richtlijnen gegeven die alleen gelden voor het betreffende gebied A, B of C. De richtlijnen zijn niet overal even uitgebreid en verschillen per deelgebied.
3 Algemene richtlijnen Samenhang en variatie Om voor bewoners een aantrekkelijke woonomgeving tot stand te brengen, is het gewenst dat het bebouwingsbeeld aan twee voorwaarden voldoet. Tussen de bebouwing per gebied moet een zekere samenhang aanwezig zijn in het bebouwingsbeeld, waardoor de herkenbaarheid en de identiteit van de wijk worden vergroot. Daarnaast moet er in het plan voldoende ruimte voor bewoners zijn om de eigen identiteit in de woning tot uitdrukking te brengen. In het beeldkwaliteitsplan worden richtlijnen gegeven om te komen tot een goede balans tussen deze twee aspecten. Hoewel de eisen concreet zijn, zou het in uitzonderlijke situaties kunnen voorkomen dat hier niet aan wordt voldaan, maar dat door middel van hoogwaardige architectuur toch wordt gekomen tot de gevraagde samenhang met de omgeving. In dat geval kan worden afgeweken van de richtlijnen (dit ter beoordeling van de Welstandscommissie). Aandacht voor hoekoplosseing Op een aantal hoeklocaties in de wijk verdient de nadere detaillering van de zijgevels bijzondere aandacht. Met een tweezijdige oriëntatie van de bebouwing kan worden voorkomen dat een gesloten gevel grenst aan het openbaar gebied. Dit is vanuit sociaal oogpunt veilig en vanuit ruimtelijke beeldvorming wenselijk. Op de gebiedskaarten zijn deze plekken aangegeven. Extra aandacht voor architectuur Op drie locaties in het plan wordt extra aandacht voor de architectuur gevraagd. Dit geldt voor een zichtlocatie op bijzondere plekken in de stedenbouwkundige structuur. Voor de bebouwing betekent dit dat sprake moet zijn van locatiegebonden architectuur, waarbij de vormgeving inspeelt op de desbetreffende plek. Een hoge kwaliteit van de bebouwing is hierbij gewenst. Standaardwoningen zijn hier niet mogelijk. De Welstandscommissie beoordeelt aan de hand van het bouwplan of de extra kwaliteit wordt gerealiseerd. Erfscheiding Voor de erfscheiding van de voortuin wordt ervan uitgegaan dat deze in de vorm van lage beplanting wordt uitgevoerd. De zijerfgrens, vanaf de voorerfgrens tot aan de voorgevellijn van de woning, en op alle plekken in het plan, waar zij- en achtertuinen grenzen aan de openbare ruimte (zoals straten, voetpaden, fietspaden en groenvoorzieningen) of deels aan achtertuinen van aangrenzende kavels, is het plaatsen van schuttingen niet toegestaan. Erfscheidingen dienen hier te worden uitgevoerd in de vorm van beplanting. Op de gebiedskaarten zijn deze erfscheidingen van zij- en achtertuinen aangegeven. Nokrichting Op een aantal plaatsen in het plan ligt de hoofdnokrichting vast om daarmee de op die plekken gewenste samenhang te versterken. Ingangzijde Op een aantal plaatsen in het plan ligt de gerichtheid van de voordeur vast om daarmee de gewenste betrokkenheid op de openbare weg te benadrukken 9
weg berm voortuin natuurlijk verloop achtertuin eventueel damwanden en keermuren groene erfafscheiding sloot schoolterrein WELSTANDSGEBIED A AANDACHT VOOR HOEKOP- LOSSING EXTRA AANDACHT VOOR ARCHITECTUUR AANDACHT VOOR ERF- SCHEIDING ZIJ- EN ACHTER- TUIN HOOFDNOKRICHTING VAST INGANGZIJDE VAST 10 Klinkerweg lage stoep
4 Richtlijnen per gebied GEBIED A Algemeen In aansluiting op het bestaande historische lint worden aan de Klinkerweg, ter hoogte van de school, zes vrijstaande woningen gebouwd. Situering De woningen zijn gericht op de Klinkerweg, dat wil zeggen dat de voorgevel en de voordeur van de woningen zich richten op deze weg. Alle woningen worden met de voorgevel geplaatst in de voorbouwgrens overeenkomstig de bestaande bebouwing langs de Klinkerweg. De voorgevel van bijgebouwen ligt minimaal 3 m achter de voorgevel van het hoofdgebouw waardoor de voorgevels van de hoofdgebouwen het beeld vanaf de straat domineren. Vanaf de voorerfgrens naar achteren loopt het maaiveld op. Dit hoogteverschil wordt geïntegreerd in de situering en in het woningontwerp. De voortuin en de zijtuin tot minimaal 3 m achter de voorgevel lopen geleidelijk op zonder damwanden of keermuren om daarmee een rustig beeld vanaf de straat te realiseren. Twee woningen zijn gelegen bij het kruispunt van wegen, hier wordt extra aandacht gevraagd voor de hoekoplossing (zie algemene richtlijnen). Bovendien wordt voor de hoekwoning die de ingang naar De Hardenberg markeert extra aandacht gevraagd voor de architectuur van de woning Hoofdvorm De woningen krijgen een maximale goothoogte van 4 m en een maximale nokhoogte van 8,5 m. Om de gerichtheid van de voorgevel op de weg te benadrukken, wordt de minimale goothoogte aan de voorzijde vastgelegd op 3,5 m. Zowel hoofdgebouw als bijgebouwen krijgen een zadeldak. De hoofdnokrichting van alle woningen ligt evenwijdig aan de weg, dat wil zeggen dat in het totaalbeeld, vooral gezien vanaf de Klinkerweg, deze nokrichting domineert. Op ondergeschikte delen van de woning, zoals aanbouwen en bijgebouwen, mag een andere nokrichting worden toegepast. Het hoogteverschil in het maaiveld wordt geïntegreerd in de woningen, dat wil zeggen dat hier bijvoorbeeld een split-level oplossing kan worden gekozen of dat het hoogteverschil tot uiting komt in een hoge stoep voor de woning die ook de gerichtheid op de Klinkerweg benadrukt. Om de kap een belangrijke rol te laten spelen in het geheel is hier een behoorlijk stijl dak gewenst. Materiaal en kleurgebruik Door de situering en de nokrichting wordt duidelijk dat bebouwing in dit gebied een hedendaagse toevoeging is in het bestaande lint. Door de keus van materialen wordt daarentegen de nodige samenhang in het lint benadrukt. Gevels worden uitgevoerd in rode baksteen, daken worden belegd met donkergrijze of zwarte dakpannen. Pannen met een hoogglanzende afwerking zijn hier niet op hoge stoep op aanbouwen en bijgebouwen andere nokrichting mogelijk 11
WELSTANDSGEBIED B AANDACHT VOOR HOEKOPLOSSING EXTRA AANDACHT VOOR ARCHITECTUUR AANDACHT VOOR ERFSCHEIDING ZIJ- EN ACHTERTUIN 12 HOOFDNOKRICHTING VAST
GEBIED B Algemeen Aan de westzijde begeleidt een rij woningen de toegangsweg. De rij staat buiten het voormalige bosgebied en vormt een reactie op de bestaande lintbebouwing die wordt gekenmerkt door smalle, diepe kavels. Situering Woningen staan met de voorgevel in of maximaal 1 m achter de voorbouwgrens waardoor de woningen een vrij strakke voorgevellijn vormen overeenkomstig de bestaande linten. De voorgevel van bijgebouwen ligt minimaal 3 m achter de voorgevel van het hoofdgebouw waardoor de voorgevels van de hoofdgebouwen het beeld vanaf de straat domineren. Hoofdvorm De bebouwing krijgt een maximale goothoogte van 6 m en een maximale nokhoogte van 10,5 m. De woningen krijgen een zadeldak. Daken met wolfseinden zijn hier niet passend. Bijgebouwen krijgen een zadeldak of worden plat afgedekt. De hoofdnokrichting van alle woningen ligt loodrecht op de weg, dat wil zeggen dat in het totaalbeeld deze nokrichting domineert. Op ondergeschikte delen van de woning, zoals aanbouwen en bijgebouwen, mag een andere nokrichting worden toegepast. De eerste woning in de rij is bepalend voor de entree van het gebied. De woning is niet alleen gericht op de weg, maar ook op het open gebied ten noorden daarvan. Voor deze woning wordt aandacht gevraagd voor de hoekoplossing en wordt bovendien extra aandacht gevraagd voor de architectuur. Materiaal en kleurgebruik Voor alle woningen in dit plandeel wordt een overeenkomst in de kleur van de gevels en van de daken nagestreefd om daarmee een rustig en samenhangend straatbeeld te realiseren aan deze hoofdontsluiting. De gevels worden gemaakt van gebakken steen in de warme kleuren donkerrood of roodbruin. Het bovenste deel van de gevel kan worden bekleed met hout of een materiaal met dezelfde uitstraling in zachte kleuren. Opvallende kleuren dienen te worden vermeden. Daken worden belegd met dakpannen in de kleuren donkerbruin, donkergrijs of zwart. Pannen met een hoogglanzende afwerking zijn hier niet op hun plaats. Woningen met zadeldak, nokrichting loodrecht op de weg. 13
14 WELSTANDGEBIED C AANDACHT VOOR HOEKOPLOSSING AANDACHT VOOR ERFSCHEIDING ZIJ- EN ACHTERTUIN KAVELS OOK VOOR HOUTEN WONINGEN
GEBIED C Algemeen De hoofdontsluiting kent drie zijwegen met een breed profiel. Hierdoor ontstaat een ruimtelijke verbinding met het fietspad dat op de oorspronkelijke plaats aan de oostkant blijft liggen De bebouwing wordt gevormd door drie rijen van vijf woningen. De eerste twee rijen vormen samen een buurtje met een zeer breed profiel. De laatste rij heeft zicht op de Tjamme. Situering In deze straten is een beperkte variatie in de voorgevellijn mogelijk. Woningen staan met de voorgevel in of maximaal 2 m achter de voorbouwgrens. De voorgevel van bijgebouwen ligt achter de voorgevel van het hoofdgebouw. Bestaand groen schermt een deel van de zijgevels af. De kaart geeft aan waar naast deze bestaande groene erscheidingen alleen groene nieuwe erfscheidingen kunnen komen. Hoofdvorm De bebouwing krijgt een maximale goothoogte van 6 m en een maximale nokhoogte van 10,5 m. De woningen krijgen een kap, de kapvorm en de nokrichting worden niet vastgelegd. Bijgebouwen krijgen een kap of worden plat afgedekt. De eindwoningen in de rijen zijn met hun zijgevel gericht op de hoofdontsluiting of het fietspad. Bij deze woningen wordt extra aandacht gevraagd voor de hoekoplossing. Bovendien wordt voor de woning in de zuidoosthoek van het gebied extra aandacht gevraagd voor de architectuur vanwege het zicht vanaf de Veenweg. Materiaal en kleurgebruik Voor alle woningen in dit plandeel wordt een globale overeenkomst in de kleur van de gevels en van de daken nagestreefd om daarmee een rustig en samenhangend straatbeeld te realiseren. De gevels worden gemaakt van gebakken steen in de warme kleuren rood, donkerrood roodbruin, donkerbruin of antraciet. Ondergeschikt delen van de gevel van de beganegrond en de gehele gevel van de verdieping kan bekleed worden met hout of een materiaal met dezelfde uitstraling in zachte kleuren. Opvallende kleuren dienen te worden vermeden. Daken worden belegd met dakpannen in de kleuren donkerrood, donkerbruin, donker grijs of zwart. Pannen met een hoog glanzendeafwerking zijn hier niet op hun plaats. Woningen met houten gevels (houtskeletbouw, of geheel met hout beklede woningen) kunnen overal in gebied C worden geplaatst, mits de detaillering en het kleurgebruik aansluiten bij de baksteenarchitectuur in de directe omgeving. Wanneer de verschijningsvorm van de houten woning nogal afwijkt van baksteenarchitectuur in dit plandeel (blokhutten) dan zijn in de laatste rij, gericht op de Tjamme, vier kavels aangegeven waar deze houten woningen kunnen worden gerealiseerd. De detaillering en het kleurgebruik wijken hier dus af van hetgeen hierboven is omschreven. Wel geldt ook hier dat opvallende kleuren dienen te worden vermeden en dat pannen met een hoogglanzende afwerking ook hier niet op hun plaats zijn. 15 Woningen met een kap, nokrichting variabel