Dagvlinders in t Gooi 2008 t/m 2012

Vlinder en Libellenwerkgroep t Gooi Monitor routes 9 mei 2013 Dagvlinders in t Gooi 2008 t/m 2012 Rapportage van tellingen op monitorroutes Samengesteld door Pascal Huybers Inhoudsopgave 1. Routeoverzicht en bezoeken... 2 2. Het weer in 2012... 3 3. Tellingen 2012 absolute aantallen... 4 4. Totalen per jaar geïndexeerd... 5 5. Aardjesberg geïndexeerd... 6 6. Blukheide geïndexeerd... 7 7. Groene Long geïndexeerd... 8 8. Laegieskamp geïndexeerd... 9 9. Limitische heide - geindexeerd... 10 10. Natuurbrug geïndexeerd... 11 11. Zanderij Crailo geïndexeerd... 12 Dagvlinders 2008 t/m 2012 in t Gooi Pagina 1

Vlinder en Libellenwerkgroep t Gooi Monitor routes 9 mei 2013 1. Routeoverzicht en bezoeken Als we naar het aantal bezoeken kijken, valt snel op dat er in 2012 minder vaak geteld is. Dat had vooral met het weer te maken. Er waren minder vlinderbare dagen. Route 2008 2009 2010 2011 2012 Blukheide Hilversum 27 36 33 43 31 Laegieskamp Bussum 34 22 21 28 17 Groene Long Bussum 17 31 26 29 27 Zanderij Crailo 32 25 28 21 Natuurbrug 24 29 24 25 19 Aardjesberg 24 31 24 28 22 Limitische Heide 27 22 22 21 Heksenwei 3 2 Totaal bezoeken 126 208 175 206 160 Totaal routes 5 7 7 7 7 Om tellingen te kunnen vergelijken is er geïndexeerd. Bij indexeren doen we alsof elke route steeds 25x gelopen is. Is er minder vaak geteld dan worden de cijfers naar verhouding opgewaardeerd, is er meer geteld dan worden ze verlaagd. Landelijk was 2012 een slecht vlinderjaar, zelfs het slechtste ooit. Na indexatie bleek dit echter voor t Gooi best mee te vallen. De grootste dank gaat uit naar de monitoorders, zonder wie deze gegevens niet verkregen zouden zijn. Dit waren dit jaar (in alfabetische volgorde): Anja Schuitema Astrid Medema Conny Leijdekker Derek Laout Els Rademaker Gerrit Boot Jacques Groen Maaike van Lidth Michel Vlaanderen Monique Slootbeek Pascal en Ellen Huybers Pieter Bogaers Rob Lips Ronald Hofmeester Wouter Rohde Yvonne Ris Dagvlinders 2008 t/m 2012 in t Gooi Pagina 2

2. Het weer in 2012 Tot en met begin januari was er in Nederland een milde winter met vrij hoge temperaturen. Er werden regelmatig vlinders gezien. Begin februari viel er plotseling 2 weken strenge vorst in, de meeste vlinders zullen het hier zwaar mee hebben gehad. De eerste 3 weken van maart werd het zonnig en warm, tot wel 15-18 graden, en vlogen er veel vlinders. Voor maart werden er zelfs warmterecords gevestigd. Daarna werd het de laatste week maart en geheel april koud (nooit boven 11 graden) met soms nachtvorst, een lange onderbreking van de lente. De tweede en derde week van mei waren warm en zonnig en geen grote droogte. Het weer was gunstig, maar veel nectarplanten hadden al te vroeg gebloeid of sloegen de bloei over waardoor er weinig nectar aanbod was. Vanaf eind mei tot en met half juni was het weer koel en tamelijk herfstig, vrijwel geen vlinderweer. Ook juli was regenachtig, maar had ook regelmatig dagen waarop gevlinderd kon worden. In augustus en september werd het weer nog beter en werden er redelijk veel vlinders gezien. Foto: Pascal Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 3

3. Tellingen 2012 absolute aantallen 2012 Totaal Aardjesberg Blukheide Groene Long Laegieskamp Limitische Heide Natuur -brug Zanderij Crailo Heksenwei Atalanta 22 3 10 1 5 3 Bont zandoogje 88 1 2 53 1 3 20 8 Boomblauwtje 25 10 1 3 5 4 2 Bruin blauwtje 37 1 7 29 Bruin zandoogje 1423 19 5 456 604 88 251 Citroenvlinder 24 1 1 3 2 1 9 7 Dagpauwoog 42 4 7 22 9 Distelvlinder 1 1 Eikenpage 2 2 Gehakkelde aurelia 6 2 1 2 1 Groentje 42 12 28 2 Groot dikkopje 7 2 1 2 2 Groot koolwitje 52 11 1 3 13 16 8 Heideblauwtje 1 1 Heivlinder 8 1 7 Hooibeestje 144 63 28 3 1 15 34 Icarusblauwtje 114 7 23 84 Klein geaderd witje 238 89 5 45 53 10 22 14 Klein koolwitje 301 114 10 48 56 10 35 28 Kleine vos 50 2 8 2 4 4 17 13 Kleine vuurvlinder 135 31 9 8 3 13 15 51 5 Landkaartje 2 2 Oranjetipje 2 1 1 Zwartsprietdikkopje 66 8 15 43 totaal vlinders 2832 351 130 625 768 47 309 525 77 Soorten 24 13 17 13 16 8 16 18 3 bezoeken 160 22 31 27 17 21 19 21 2 De prijs voor de meeste vlinders gaat dit jaar naar Laegieskamp, de meeste soorten zijn in Zanderij Crailo geteld. Heksenwei heeft goede potentie, opvallend zijn de aantallen Bruin blauwtjes en de Zwartsprietdikkopjes, die twee soorten werden minder gezien op de andere routes in 2012. We laten deze route in de volgende tabellen buiten beschouwing omdat hij te weinig gelopen is. Twee tellers meldden zich voor Warandapark in Huizen, misschien wel onze meest bloemrijke route, hopelijk krijgt deze route in 2013 ook gestalte. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 4

4. Totalen per jaar geïndexeerd Deze tabel toont de ontwikkeling per soort in t Gooi. Totaal 2008-2012 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 11 30 21 25 23 Bont zandoogje 41 48 29 50 93 Mooie stijging Boomblauwtje 13 31 29 54 27 Bruin blauwtje 7 67 35 97 10 Sterke daling Bruin zandoogje 744 1390 923 945 1751 Spectaculaire verdubbeling! Citroenvlinder 3 5 13 42 29 Dagpauwoog 24 73 38 52 55 Distelvlinder 534 2 3 1 Eikenpage 3 24 13 9 3 Gehakkelde aurelia 1 4 10 5 7 Groentje 36 91 159 40 39 Heeft moeilijke jaren Groot dikkopje 3 15 34 13 8 Gedaald Groot koolwitje 54 140 102 86 66 Voortzettende daling Heideblauwtje 2 1 9 8 1 Slecht jaar Heivlinder 44 46 18 4 7 Wederom een zwak jaar Hooibeestje 94 135 166 133 158 Goed jaar Icarusblauwtje 197 525 260 211 141 Voortzettende daling Klein geaderd witje 130 249 128 329 282 Klein koolwitje 209 409 786 429 356 Voortzettende daling Kleine vos 13 65 91 85 59 Had een zwak jaar Kleine vuurvlinder 96 134 130 140 150 Gestage toename Landkaartje 4 18 3 2 Oranje luzernevlinder 2 Oranje zandoogje 2 1 Oranjetipje 1 1 2 2 Zwartsprietdikkopje 38 55 20 47 32 totaal vlinders 1767 4095 3018 2811 3299 Soorten 22 26 24 24 24 Bezoeken (abs) 126 208 175 206 160 Bezoeken (index) 125 175 175 175 175 Routes 5 7 7 7 7 2012 lijkt in t Gooi dus een iets beter jaar dan de vorige twee jaar. Het aantal soorten is al drie jaar constant. Meer dan de helft van de getelde vlinders waren Bruin zandoogje, als je die buiten beschouwing laat hadden we een slechter jaar dan ooit. De daling vinden we vooral bij de witjes en de blauwtjes. Verder in dit rapport zien we dat er ook grote verschillen tussen de routes zijn. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 5

5. Aardjesberg geïndexeerd Aardjesberg 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 1 7 3 2 3 Bont zandoogje 4 4 0 4 1 Boomblauwtje 0 2 6 4 0 Bruin zandoogje 19 45 0 2 22 Citroenvlinder 0 1 0 1 1 Dagpauwoog 1 2 1 0 5 Distelvlinder 0 126 0 0 0 Eikenpage 1 6 0 0 0 Gehakkelde aurelia 0 1 1 0 0 Groentje 5 27 58 9 14 Groot dikkopje 1 0 0 0 0 Groot koolwitje 3 19 29 9 13 Heivlinder 1 0 0 0 1 Hooibeestje 39 48 45 35 72 Icarusblauwtje 1 1 1 0 0 Klein geaderd witje 59 48 61 51 101 Klein koolwitje 77 99 354 106 130 Kleine vos 0 1 7 3 2 Kleine vuurvlinder 27 27 31 26 35 totaal vlinders 240 464 599 251 399 Soorten 14 17 12 12 13 bezoeken 25 25 25 25 25 Foto: Conny De Aardjesberg was in elk geval weer een stuk vlinderrijker dan vorig jaar. De kleine witjes en Hooibeestje deden het goed, ook liet het Bruin zandoogje zich weer aardig zien. Er zijn in 2012 geen Boomblauwtjes meer gezien, maar wel weer een Heivlinder. foto: Pascal Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 6

6. Blukheide geïndexeerd Blukheide 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 7 1 5 5 8 Bont zandoogje 4 1 1 2 2 Boomblauwtje 7 12 9 11 8 Bruin zandoogje 16 19 7 1 4 Citroenvlinder 0 0 1 1 1 Dagpauwoog 0 1 0 1 0 Distelvlinder 0 24 0 1 0 Eikenpage 0 0 0 1 0 Gehakkelde aurelia 0 0 0 1 2 Groentje 27 55 89 19 23 Groot dikkopje 0 8 5 1 2 Groot koolwitje 2 7 2 13 1 Heideblauwtje 2 1 7 8 1 Heivlinder 37 33 14 3 6 Hooibeestje 24 34 41 26 23 Klein geaderd witje 3 4 5 5 4 Klein koolwitje 7 11 8 13 8 Kleine vos 0 1 1 1 6 Kleine vuurvlinder 31 19 7 13 7 Oranjetipje 0 0 0 0 1 totaal vlinders 168 230 199 124 105 soorten 12 16 15 19 17 bezoeken 25 25 25 25 25 Foto s: Pascal Verdergaande achteruitgang voor de Blukheide. De route loopt door struikheide, dopheide en langs bosranden. Het was het tweede slechte jaar van de groentjes. Was het in 2011 droogte (weinig bloesem), in 2012 was het regen en lage temperaturen die het ze lastig maakten. Veel eenlingen van vorig jaar zijn niet meer gezien, maar wel een opvallende nieuwkomer: het Oranjetipje! Voor hem is het geen geschikt terrein, blijkbaar een zwerver. De natte juni decimeerde het Heideblauwtje tot slechts 1 mannetje. Hopelijk handhaaft hij zich. De Kleine vos en de Atalanta hadden in 2012 hun beste jaar ooit. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 7

7. Groene Long geïndexeerd Groene Long 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 0 2 1 0 1 Bont zandoogje 16 18 13 18 49 Mooie toename! Boomblauwtje 0 1 0 3 1 Bruin blauwtje 0 0 1 1 0 Bruin zandoogje 110 141 163 316 422 Gezonde groei! Citroenvlinder 0 0 2 3 3 Dagpauwoog 0 0 3 3 0 Niet meer gezien Distelvlinder 0 94 0 0 1 Gehakkelde aurelia 0 0 0 1 0 Groot dikkopje 0 1 0 2 1 Groot koolwitje 9 28 10 0 3 Hooibeestje 10 7 6 11 3 Slecht jaar Icarusblauwtje 1 6 6 0 0 Klein geaderd witje 18 65 17 112 42 Sterke schommelingen Klein koolwitje 19 52 120 43 44 Kleine vos 0 2 6 0 2 Kleine vuurvlinder 4 6 5 4 7 Landkaartje 0 0 0 1 0 Oranje luzernevlinder 0 1 0 0 0 Zwartsprietdikkopje 0 1 0 1 0 totaal vlinders 188 424 353 517 579 Soorten 8 15 13 14 13 Bezoeken 25 25 25 25 25 Foto s: Conny De Groene Long de locatie waar de aantallen vlinders zijn blijven stijgen, tegen de trends in. Het eerste jaar was dit nog een van onze armste routes, in 2012 was hij één van de meest vlinderrijke! Conny: Vanwege de weeromstandigheden was het gras erg hoog en was de Groene Long een waar oerwoud. Hierdoor werden sommige bloemen en open plekken overwoekerd (beduidend minder Jacob kruiskruid en Knoopkruid) en hebben we dit jaar een aantal vlinders niet gezien die we andere jaren wel zagen, zoals Bruin blauwtje, Zwartsprietdikkopje en Icarusblauwtje. Ook de Klein geaderde witjes waren er dit jaar minder dan vorig jaar. Aanbevelingen voor de beheerder: een paar plekken afplaggen, voor b.v. het Bruin blauwtje. De brandnetels gefaseerd gaan maaien, dit is de waardplant voor heel veel vlinders. Bloemen inzaaien Het was dit jaar een prima jaar in de Groene Long voor het Bruin zandoogje en ook het Bonte zandoogje heeft het dit jaar heel goed gedaan. We hebben tijdens één monitoring 13 Bonte zandoogjes geteld verdeeld over de gehele route, wat natuurlijk hartstikke goed is. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 8

8. Laegieskamp geïndexeerd Laegieskamp 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 1 2 2 2 0 Bont zandoogje 10 3 0 0 1 Boomblauwtje 2 2 2 6 4 Bruin blauwtje 0 2 1 0 0 Bruin zandoogje 459 648 487 221 888 Was talrijker dan ooit! Citroenvlinder 2 1 1 12 3 Dagpauwoog 21 35 12 26 10 Distelvlinder 0 86 0 0 0 Eikenpage 1 2 0 0 3 Gehakkelde aurelia 1 1 2 0 1 Groentje 1 2 0 9 3 Groot dikkopje 0 0 23 0 3 Gelukkig nog aanwezig Groot koolwitje 38 49 17 14 19 Hooibeestje 4 2 6 2 0 Icarusblauwtje 73 119 73 6 10 Herstelt zich moeizaam Klein geaderd witje 46 58 21 93 78 Klein koolwitje 38 101 80 78 82 Kleine vos 9 19 11 28 6 Kleine vuurvlinder 17 18 24 17 4 Landkaartje 3 18 0 2 0 Oranje zandoogje 0 2 1 0 0 Oranjetipje 0 1 0 1 0 Zwartsprietdikkopje 37 31 1 7 12 totaal vlinders 762 1206 764 523 1129 Uitstekend jaar! Soorten 18 22 17 16 16 bezoeken 25 25 25 25 25 Derek: Dit jaar was een rustig jaar voor het Laegieskamp. Na de afgravingen is het toch spannend hoe de dieren in het gebied er mee omgaan. Wat betreft de libellen kan je concluderen dat er vele mooie soorten zitten. Denk hierbij aan Koraaljuffers, Tengere grasjuffers, Zwervende heidelibel en de Bandheidelibel. Zou het aan het nieuwe plasdras gebied liggen? Op het vlindergebied vind ik het moeilijk om een conclusie te trekken. Ik ben teller, geen wetenschapper! We komen dit jaar na 17 keer tellen op 16 verschillende soorten. Het weer zat ook dit jaar niet mee! Het Bruin zandoogje heeft een goed jaar met 604 (red: niet geïndexeerd). Bijna net zoveel al het jaar 2008 (624). Ten opzichten van vorig jaar zijn het Bont zandoogje, Eikenpage, Gehakkelde aurelia en het Groot dikkopje weer geteld op de route. Bruin blauwtje, Atalanta, Oranjetipje, Landkaartje zijn niet op de route, tijdens tellingen, geteld, maar wel in het gebied waargenomen. De Distelvlinder en het Hooibeestje zijn dit jaar niet geteld. Verder zijn de aantallen van de aanwezige vlinders niet erg hoog in vergelijking met andere jaren. Tot slot wil ik mijn medetellers, Gerrit, Els en Yvonne weer enorm bedanken voor hun inzet! Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 9

9. Limitische heide - geindexeerd Limitische heide 2009 2010 2011 2012 Bont zandoogje 1 1 0 4 Boomblauwtje 6 3 9 6 Bruin zandoogje 1 0 0 0 Citroenvlinder 0 3 8 1 Dagpauwoog 5 3 5 0 Distelvlinder 20 1 1 0 Eikenpage 10 9 7 0 Groot koolwitje 12 0 2 0 Heivlinder 0 2 0 0 Hooibeestje 0 0 0 1 Klein geaderd witje 3 10 5 12 Klein koolwitje 3 8 8 12 Kleine vos 0 1 1 5 Kleine vuurvlinder 5 3 2 15 Zwartsprietdikkopje 3 0 0 0 totaal vlinders 69 47 48 56 soorten 11 11 10 8 bezoeken 25 25 25 25 Foto s: Pascal In tegenstelling tot de landelijke trend had de Limitische heide een iets vlinderrijker jaar dan de vorige twee jaren. De keerzijde was dat er minder soorten waren en dat zelfs de Eikenpage niet gezien is. Het was een goed jaar voor de Kleine vuurvlinder en ook de kleine witjes deden het beter. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 10

10. Natuurbrug geïndexeerd Natuurbrug 2008 2009 2010 2011 2012 Atalanta 2 15 3 11 7 Bont zandoogje 6 18 11 20 26 Boomblauwtje 3 4 1 17 5 Bruin blauwtje 7 18 17 13 1 Bruin zandoogje 141 244 128 129 116 Citroenvlinder 1 3 4 12 12 Dagpauwoog 2 26 11 11 29 Distelvlinder 0 143 0 0 0 Eikenpage 0 5 0 0 0 Gehakkelde aurelia 0 2 3 1 3 Groentje 3 5 11 4 0 Groot dikkopje 2 2 4 2 0 Groot koolwitje 3 17 27 33 21 Heivlinder 6 13 2 1 0 Hooibeestje 18 20 10 8 20 Icarusblauwtje 122 187 38 44 30 Klein geaderd witje 4 40 2 31 29 Klein koolwitje 67 91 132 123 46 Kleine vos 4 33 56 40 22 Kleine vuurvlinder 16 33 9 32 20 Landkaartje 1 0 0 0 0 Oranje luzernevlinder 0 1 0 0 0 Oranjetipje 0 0 1 0 0 Zwartsprietdikkopje 1 9 14 32 20 totaal vlinders 409 928 486 564 407 soorten 19 22 20 19 16 bezoeken 25 25 25 25 25 afwijkende Kleine vuurvlinder Foto: Anja Bij de Natuurbrug was de daling het sterkst van alle routes. Niet alleen in aantallen, we telden ook 3 soorten minder. Dit komt door het dichtgroeien van de Natuurbrug. Struikjes worden bomen, het aantal nectarplanten neemt langzaam af. Meer schaduw. Dit is voor de meeste soorten ongunstig, alleen Bont zandoogje en Citroenvlinder profiteren ervan. De Dagpauwoog had vooral een goed naseizoen. De Natuurbrug is de meest dynamische route, hier kunnen we dus de meeste verschuivingen in aantallen verwachten. Mogelijk gaan we in de toekomst meer Eikenpages zien. De blauwtjes lijken het meeste last van de verandering te ondervinden. Ten behoeve van de meeste vlinders zouden we graag zien dat er hier en daar een boompje werd afgezaagd. Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 11

11. Zanderij Crailo geïndexeerd Zanderij Crailo 2009 2010 2011 2012 Atalanta 4 6 5 4 Bont zandoogje 3 2 5 10 Boomblauwtje 3 7 4 2 Bruin blauwtje 47 16 83 8 Zeer slecht jaar voor bruin blauwtje Bruin zandoogje 292 138 277 299 Citroenvlinder 0 2 5 8 Dagpauwoog 5 7 7 11 Distelvlinder 41 1 1 0 Eikenpage 1 4 1 0 Gehakkelde aurelia 1 3 3 1 Groentje 1 1 0 0 Groot dikkopje 4 3 8 2 Groot koolwitje 8 17 14 10 Heideblauwtje 0 2 0 0 Hooibeestje 23 58 51 40 daling Icarusblauwtje 212 143 161 100 Sterke daling Klein geaderd witje 32 11 33 17 Klein koolwitje 52 84 58 33 Kleine vos 9 9 13 15 Kleine vuurvlinder 27 51 46 61 Landkaartje 0 0 0 2 Oranjetipje 0 0 1 1 Zwartsprietdikkopje 11 5 7 0 totaal vlinders 775 570 784 625 soorten 19 21 20 18 bezoeken 25 25 25 25 Opvallend slecht jaar voor Bruin blauwtje en icarusblauwtje alle foto s: Conny Dagvlinders 2012 - telresultaten Pagina 12