1 Inleiding 11 Deel 1. Algemeen kader van handhaving op lokaal niveau 1 Belang van handhaving voor lokale besturen 15 1. Voor het welzijn van de burger zelf 17 2. Voor de geloofwaardigheid van de overheid zelf 19 2 Wat is handhaving? 21 1. Het doen naleven van regels 23 2. Handhaven is meer dan repressie 24 3. Handhaving = regelgeving + toezicht + sanctionering 25 4. Verschillende vormen van handhaving 28 4.1. Privaatrechtelijke handhaving 29 4.2. Strafrechtelijke handhaving 30 4.3. Bestuurlijke handhaving 31 4.4. Fiscale handhaving 34 3 Is er een handhavingstekort? 35 4 Waarom is er gebrekkige handhaving? 41 1. Arbiter zonder fluitje 43 2. Schrik voor de rechter 44 3. Gereedschapskistje voldoet niet 46 4. Laksheid 50 5. Eeuwige schaarste 52 6. Pingpong 56 7. Luister naar mijn woorden, maar kijk niet naar mijn daden 58 3
5 Lokale handhaving op verschillende gemeentelijke domeinen 59 6 Gedogen of handhaven? Zacht waar het kan, hard waar het moet 63 1. Wat is gedogen? 65 2. Is handhaven verplicht? 65 3. Is gedogen dan even goed? 68 4. Wanneer eindigt gedogen? 69 5. Kan gedogen getoetst worden? 70 7 Rol van de burger bij handhaving 71 8 Handhaving op de gemeentelijke politieke agenda 75 9 Juridisch kader van lokale handhaving 79 1. Gedecentraliseerde en gedeconcentreerde bevoegdheden 81 2. Onderscheid algemene bestuurlijke politie bijzondere bestuurlijke politie 82 2.1. Algemene bestuurlijke politie 83 2.2. Bijzondere bestuurlijke politie 83 2.3. Onderscheid niet zonder belang 84 10 Hoe kan je als gemeente een lokaal handhavingsbeleid voeren? 87 1. Zorg voor goede regelgeving 89 2. Betrek burgers en doelgroep bij handhaving 89 3. Maak een probleemanalyse 89 4. Van toevaltreffers naar planmatige handhaving 90 5. Probeer helder te handhaven 91 11 Nederland: programmatisch handhaven 95 4
Deel 2. Concrete toepassingen en praktijken uit verschillende gemeentelijke beleidsdomeinen 1 Gemeentelijke administratieve sancties als handhavingstrument 103 1. Wat zijn gemeentelijke administratieve sancties? 105 2. Wat is overlast wel en niet? 106 3. Hoe verloopt de procedure? 106 4. Eerst bemiddelen, dan pas een boete 107 5. Voor welke inbreuken leggen gemeenten boetes op? 108 6. Overlastboetes zijn geen pestboetes 110 7. Capita selecta lokale overlast 114 7.1. Lawaaihinder 114 7.2. Afvaloverlast 115 7.3. Hondenoverlast 116 7.4. Gelaatsverhullende kledij 117 7.5. Verkeersoverlast 117 7.5.1. Van verkeer naar overlast? 117 7.5.2. Is verkeer wel overlast? 118 7.5.3. Draaiende motors en boomcars 118 7.5.4. Quads 119 2 Brandveiligheid: blussen alleen is geen oplossing (meer) 121 1. Handhaving en preventie wint aan belang 123 2. Welke normen? 124 2.1. Reglementering op drie niveaus 124 2.1.1. Federale overheid 125 2.1.2. Vlaamse overheid 126 2.1.3. Gemeentelijke overheid 126 2.2. Bijzondere wetgeving 128 2.2.1. Ziekenhuizen 130 2.2.2. Jeugdlokalen 131 2.2.3. Woonzorgcentra 133 5
3. Rol lokaal bestuur 136 3.1. Burgemeester 136 3.1.1. Nieuwe gemeentewet 136 3.1.2. Wet van 30 juli 1979 en basisnormen 140 3.1.3. Specifieke normen 142 3.2. Brandweer 143 4. Aandachtspunten 145 4.1. Meer controles, maar nog niet systematisch 145 4.2. De deur op slot? 149 4.3. Gemeentelijke administratieve sancties 151 4.4. Een brandverzekering: nice to have or need to have? 152 4.5. Brandweerzones 156 4.6. Community Fire Safety Brandveilig Samenleven 157 4.7. Beleidsplanning 159 4.8. Versnipperde bevoegdheden 159 3 Het milieu handhaven op lokaal niveau 163 1. Beschrijving van de te handhaven regelgeving 165 2. Welke regelgeving is van toepassing? 165 3. Wat is de rol van het lokale bestuur? 165 3.1. Milieutoezicht op gemeentelijk vlak 165 3.2. Bevoegdheidsverdeling 166 3.3. Wie ontvangt een vaststelling van een milieuovertreding? 167 3.4. Wat gebeurt er verder met een pv? 168 3.5. Kan de toezichthouder zelf iets doen? 168 4. Aandachtspunten 168 4.1. Personeelsinzet 168 4.1.1. Personeelsnorm 168 4.1.2. Wanneer is een gemeentelijk milieuambtenaar of een lokaal politieambtenaar ook milieutoezichtsambtenaar? 170 4.2. Gemeentelijke administratieve sancties (GAS) 172 6
5. Goede praktijken 173 5.1. Afspraken tussen administratie en parket: prioriteitennota vervolgingsbeleid 173 5.2. Afspraken tussen gemeente en politie: modelprotocol VVSG 174 5.3. Gemeentelijke inspectieronde in Klein-Brabant 174 4 Het lokaal woonbeleid handhaven 177 1. Verwaarloosde woningen en gebouwen 179 2. Verkrotte woningen en gebouwen 179 3. De opname van een pand op de lijst van leegstaande, verwaarloosde of verkrotte woningen en panden heeft gevolgen 182 5 De ruimtelijke ordening op lokaal niveau handhaven 185 6 Het lokaal mobiliteitsbeleid handhaven 193 1. Parkeren 195 1.1. Mag het een beetje meer zijn? 195 1.2. Parkeren met twee snelheden 195 1.3. Parkeren: pijler van het mobiliteitsbeleid 196 1.4. Parkeerhandhaving op maat 196 1.5. Toch graag ietsje meer 196 2. Trage wegen 197 2.1. Polyvalent 197 2.2. Beter een goede buur 198 2.3. Kort op de bal 198 2.4. Heropleving van de trage wegen 199 3. Taxi s 199 3.1. Geregeld 199 3.2. Of niet geregeld 200 4. Innames openbaar domein 201 4.1. Oh zo verleidelijk 201 4.2. Vergunning vereist 201 7
7 Het lokaal afvalbeleid handhaven 203 1. Beschrijving van handhaving in afvalbeleid 205 2. Welke regelgeving is van toepassing? 206 2.1. Algemeen 206 2.2. Specifiek 206 3. Wat is de rol van het lokale bestuur? 207 4. Aandachtspunten 208 5. Goede praktijken 209 5.1. Stad Ieper maakt gebruik van camera in strijd tegen sluikstorten 209 5.2. De sluikstortprocedure van de stad Lokeren en de afvalintercommunale IDM 209 8 Het lokaal waterbeleid handhaven 1. Afkoppelen van niet-verontreinigd regenwater van de riool en aansluiten van afvalwater op de riool 211 213 1.1. Situering 213 1.2. Keuring 214 1.3. Afkoppelen van regenwater in bestaande woonwijken hoe handhaven? 214 2. Vrije doorgang langs waterlopen 216 9 Het lokaal economisch beleid handhaven 219 1. Beschrijving van handhaving 221 1.1. De rol van inspectiediensten 221 2. Wat is de rol van het lokale bestuur? 222 2.1. De gemeente kan optreden op basis van bijzondere wetgeving 223 2.2. De gemeente kan optreden op basis van de Nieuwe Gemeentewet 224 3. Aandachtspunten 225 3.1. Pingpongspel 225 3.2. Onvoldoende capaciteit bij inspecties 226 4. Goede praktijken 226 4.1. Ieper 226 8
4.2. Politiezone Erpe-Mere/Lede leert winkeliers dieven herkennen en aanpakken 227 10 Krijtlijnen voor het handhaven van sociale fraude door OCMW s 229 1. Fraude is asociaal 231 2. Sociale fraude is een complex fenomeen 231 3. Ook een rol voor de federale en Vlaamse overheid 232 4. Als iedereen voor zijn eigen stoep veegt, blijft de straat schoon 232 5. Handhaving staat niet los van de opdracht van de OCMW s 233 6. Het belang van preventie 234 7. Rol van databanken 235 8. Handhaving en beroepsgeheim 235 9. Handhaving en gedeeld beroepsgeheim 237 10. Handhaving en interne controle 239 11 Inventaris huidige en gewenste stromen binnen de KSZ 241 9