Voorontwerp Actieplan fijn stof en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse kanaalzone

Wat vooraf ging 29 april 2014 - startconferentie nieuw actieplan luchtkwaliteit Gent (kanaalzone en agglomeratie) Resterende luchtkwaliteitsknelpunten in GKZ (PM 10 ) en de agglomeratie Gent (PM 10 en NO 2 ) Gezamenlijk initiatief: Vlaams minister leefmilieu, stad Gent, havenbedrijf Gent, gemeente Zelzate en Evergem, Vegho-VOKA, provincie O-Vl.

Ontwikkeling nieuw AP Gent Participatief traject om tot nieuw actieplan te komen Stuurgroep (SG) WG personenvervoer WG goederenvervoer WG industrie WG gebouwen en andere niet-mobiele bronnen WG kennisopbouw

Afbakening gebied - Gentse KZ met kanaaldorpen, randgemeenten Zelzate en Evergem - Gent-centrum - Agglomeratie Gent met randgemeenten Destelbergen, Heusden, Melle en Merelbeke

Doel van het plan Duurzaam respecteren van daggrenswaarde PM 10 en jaargrenswaarde NO 2 Nastreven van gezondheidsbeschermende (WGO) streefwaarden van PM 10, PM 2,5, NO 2 Nodige aandacht voor BC en EC Focus op blootstelling bevolking Suggesties: aandacht BC, niet enkel EU GW, ook in streetcanyons Strategische doelstelling plan: concentraties PM 10, PM 2,5, EC en NO 2 blijven dalen Operationele doelstelling: dalingen van de emissies

Overzicht van het plan A. Beschrijving van de problematiek 1. Noodzaak 2. Afbakening van het gebied Gentse kanaalzone en agglomeratie Gent en ligging van de meetpunten 3. Normen 4. Concentraties (gemeten en gemodelleerd) 5. Emissies PM 10, PM 2,5, EC en NOx

A. Beschrijving van de problematiek Suggesties Toevoeging voornaamste bevindingen uit het recente wetenschappelijke onderzoek hierover in de Gkz (momenteel beschreven in deel B) Link met recent opgemaakte gedetailleerdere concentratiekaarten en brontoewijzing Gkz

Overzicht van het plan B. Lopende plannen en lopend beleid overzicht van uitgevoerde en lopende plannen en acties en reeds opgebouwde kennis Lopende plannen en acties op Vlaams en lokaal niveau Het uitgevoerd plan GKZ (dd 2007) en uitgevoerde acties naar industrie

Overzicht van het plan Suggesties Aanvullingen onderzoek humane biomonitoring (zie eerder) Welke maatregelen Vlaams Gewest? => Vlaams Luchtkwaliteitsplan Aandacht voor wegverkeer (details zie sessie personenvervoer) Stand van zaken terug te vinden op http://www.lne.be/themas/luchtverontreiniging Actualisatie voorzien obv evaluatie huidig plan Focus APGent: Vlaams beleid met lokale impact

Overzicht van het plan C. Nieuw actieplan 2016 2020 1. Procesverloop voor het ontwikkelen van het actieplan en opvolging 2. Strategische doelstellingen voor het actieplan 3. Operationele doelstellingen en nieuwe acties voor het actieplan 3.1. Kennisopbouw 3.2. Vervoer 3.3. Industrie (geleide en diffuse emissies en off-road) 3.4. Gebouwenverwarming en andere niet-mobiele bronnen

Overzicht van het plan C. Nieuw actieplan 2016 2020 Brongerichte maatregelen Kennisopbouw Vervoer Industrie Gebouwenverwarming Suggestie: aandacht blootstelling Grotere schaal Ruimtelijke planning inzet hulpmiddelen Kleinere schaal Bewustwording en gedragsverandering alle acties - communicatie

Fase van ruimer stakeholderoverleg Januari februari - Consultatie diverse stakeholdergroepen Minaraden Gent, Zelzate, Evergem Verkeerscommissie Evergem Bewonersgroepen Gent (21) Gezondheidsactoren medisch milieukundigen van LOGO Gezond+ lokale gezondheidsgerelateerde stakeholders Industriële sectoren: Vegho/VOKA leden, bedrijven in de zone Lokale transportverenigingen: Citydepot/Bpost, Bubblepost, Cargovélo, UPTR Unie van professionele Transporteurs en Logistieke Ondernemers, BCA Belgian Courier Association, TLV Transport en Logistiek Vlaanderen, PBV Promotiebureau Binnenvaart, SSS Short Sea Shipping Stuurgoep projectbureau Gentse kanaalzone: werknemersverenigingen, belangenverenigingen, overheden, bedrijven, bewonersgroepen (8), Havenbedrijf, ngo s Bewonersgroep Gentse kanaalzone => heel wat suggesties

Volgende stappen? Suggesties meegenomen in presentaties + debat Per thema voorontwerp plan overlopen Doelstellingen Acties, inclusief antwoorden op de vragen/suggesties vanuit het stakeholderoverleg Per thema debat: Standpunt over bepaald thema uit stakeholderoverleg Reactie hierop Vragen vanuit de zaal Verduidelijkingen Suggesties mee te nemen door SG en/of WG-en Verslaggeving Bespreking in stuurgroep (en/of werkgroep(en)) Afwerken van het plan

Communicatie Suggesties - Open en transparante communicatie over de lokale milieuproblematiek, de actuele luchtkwaliteit, de geleverde inspanningen en de effecten daarvan - concreet: vb: centrale webpagina, link op de gemeentelijke websites, info in gemeentebladen, Verder te bekijken binnen de stuurgroep Reeds bestaande infokanalen: www.vmm.be www.lne.be www.properelucht.be www.mimolo.be

Programma Inleiding Tania Van Mierlo, LNE Schets problematiek Mirka Van der Elst, LNE Kennisopbouw OD s en 8 acties: Christine Matheeusssen, VMM Debat Suggesties gezondheidsactoren: Karl Segers Reactie: dlne, AZG, stad Gent Vragen/suggesties vanuit zaal Goederenvervoer OD s en 16 acties: Elisa Taelman, Havenbedrijf Gent Debat Suggesties Milieuraad Zelzate: Urbain Vanheyghen Antwoord: Alain Moerman, projectbureau Gkz Vragen/suggesties vanuit zaal

Programma Industrie Overzicht OD s en 5 acties: Jasper Wouters, LNE Vragen/suggesties vanuit zaal PAUZE Gebouwenverwarming Overzicht OD s en 4 acties: Leen Meheus, provinciaal centrum voor Milieuonderzoek Provincie Oost-Vlaanderen Debat Suggesties AGORIA-CIV: Guy Gommeren Reactie: Jasper Wouters, dlne Vragen/suggesties vanuit zaal

Programma Personenvervoer OD s en 22 acties: Peter Van Sevenant, Mobiliteitsbedrijf Gent Debat: Suggesties bewonersgroep Gentse Kanaalzone: Erik Steuperaert Reactie: Patrick Huyge, Schepen van Evergem Peter Hofman, beleidsmedewerker Mobiliteit en Openbare Werken Tania Van Mierlo, dlne Eindconclusie Chris Vandenabeele, VRT Netwerking (met broodjes)

Stakeholderoverleg Actieplan Gent donderdag 3 maart 2016 Luchtkwaliteit en bijdragen sector

Gezondheidseffecten verbanden PM omgevingslucht en gezondheidseffecten: KT 24 uur bestaande gezondheidsproblemen erger: luchtweginfecties en astma. LT - Chronische blootstelling: vermindering longfunctie, toename chronische luchtwegaandoeningen, verminderde levensverwachting (cfr MIRA, 1 gezond levensjaar). PM cfr WGO geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten. dieseluitlaatgassen cfr International Agency for Research on Cancer (IARC) dd 2012 kankerverwekkend (diesel = NOx en roet) zwarte koolstof (EC/BC) is een maat voor roet fijn stof eind 2013 ook kankerverwekkend cfr IARC NO 2 : irritatie van de luchtwegen, korte episodes met hoge concentraties en langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk.

Normen: richtlijn luchtkwaliteit en WGO + overschrijdingen Stof Middelingstijd Grenswaarde / streefwaarde (SW) NO 2 1 uur 200 µg/m³ (max 18 x overschreden) In werking Behaald Richtwaarde WGO 1/01/2010 Kalenderjaar 40 µg/m³ 1/01/2010 40 µg/m³ Behaald PM 10 PM 2,5 FASE 1 24 uur 50 µg/m³ (max 35 x overschreden) 1/01/2005 / 50 µg/m³ (max 3 x overschreden) Kalenderjaar 40 µg/m³ 1/01/2005 20 µg/m³ Kalenderjaar 25 µg/m³ 1/01/2015 10 µg/m³ 24 uur / 25 µg/m³ Stedelijk achtergrondniveau Kalenderjaar 20 µg/m³ 1/01/2015 10 µg/m³ 2020 10 µg/m³ Kalenderjaar 15,7 µg/m³ (streefwaarde) Elemental/Black Carbon (EC/BC) maat voor roetfractie, nog geen norm

Norm voor EC/BC? BC door WGO beschouwd als waardevolle bijkomende parameter voor de evaluatie van de gezondheidseffecten van deeltjes van primaire verbranding (zoals wegverkeer) Nog geen veilige dosis of gezondheidskundige drempelwaarden beschikbaar voor BC (of verkeersgerelateerde luchtpolluenten). Er bestaan wel dosis-effectrelaties voor BC, die kunnen gebruikt worden om de gezondheidsimpact te beoordelen, maar actueel minder robuust. Ook nog geen consensus over het type polluent (BC of EC) en meetmethode. Grenswaarde of streefwaarde ikv herziening richtlijn luchtkwaliteit? In elk geval: in Vlaanderen EC opgenomen in emissieinventaris en BC in meetnet.

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Aantal overschrijdingen van de PM10-dagnorm van 50 µg/m³ Aantal overschrijdingen van de PM10-dagnorm van 50 µg/m³ 140 120 100 80 60 40 20 0 Luchtkwaliteit: PM 10 (meting) 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Jaartal Evergem Sint-Kruis-Winkel Zelzate Max. aantal overschrijdingen dagnorm 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Jaartal Gent Baudelo Destelbergen Gent G. Callierlaan Max. aantal overschrijdingen dagnorm - Conc dalend (ook voor PM 2,5 en BC), pieken oiv meteo - Conc GKZ dicht bij elkaar - Conc agg Gent verder uit elkaar ifv verkeersdrukte - Laatste jaren geen overschrijdingen, duurzaam? Norm WGO (3 overschrijdingen) niet in verschiet - Hogere conc (potentieel overschrijdingen) in streetcanyons Invalsweg Streetcanyon PM 10 -stedencampagne (2011-2012) Gent (GN), Antwerpen (AT), Brugge (BB), Oostende (OS) 2011-2012. Groen: achtergrond, blauw: invalsweg, zwart: streetcanyon

Opbouw concentratie in stad Sterke lokale variatie

Luchtkwaliteit PM (modellering), 2013 PM 2,5, jaargemiddeld EC, jaargemiddled PM 10 : # dagen overschrijding (bron www.atmosys.eu) (zonder streetcanyoneffecten, 2013 PM 10 : Concentratiegradiënt van centrum naar rand PM 2,5 : weinig variatie (grensoverschrijdend aandeel), EC: verkeer! Streetcanyoneffecten niet gemodelleerde (verhogingen tgv aaneengesloten bebouwing dus niet zichtbaar)

Luchtkwaliteit PM (modellering), 2014 PM 10 : # dagen overschr www.vmm.be (geen streetcanyoneffecten) PM 2,5 (jaargemiddeld) 2014 (en 2015) duidelijk warmer dan 2013.

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jaargemiddelde NO2- concentratie (µg/m³) Jaargemiddelde NO2-concentratie (µg/m³) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Luchtkwaliteit: NO 2 (metingen) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Evergem Sint-Kruiswinkel Zelzate Ertvelde Jaargrenswaarde 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Gent Baudelo Wondelgem Destelbergen Gent (Gustaaf Callierlaan) Mariakerke Jaartal Jaartal Jaargrenswaarde - GKZ: Concentraties, waarden vergelijkbaar, relatief laag. Enkele grote bronnen maar emissie op grote hoogte. Geen straatstation - Agg Gent: Concentraties, waarden ver(der) uit elkaar ifv verkeersdrukte (lage bronnen): G. Callier (straatstation) > Gent-Baudelo > Wondelgem > Delstelbergen > Mariakerke. - Overschrijdingen in streetcanyons Gent Gemeten NO 2 -jaar (juni 2011-juli 2012) (achtergrond, invalsweg en streetcanyon) Antwerpen (AT), Gent (GN), Brugge (BB) en Oostende (OS), VMM (2013).

Luchtkwaliteit: NO 2 (modellering), 2013 NO 2 : (bron www.atmosys.eu) (zonder streetcanyoneffecten Opvallende verhogingen thv drukke verkeersaders Streetcanyoneffecten niet gemodelleerd, verhogingen tgv aaneengesloten bebouwing dus niet zichtbaar (wel vastgesteld via meting zie vorige slide)

Luchtkwaliteit: NO 2 (modellering), 2014 NO 2 : (bron www.vmm.be (zonder streetcanyoneffecten) Iets beter dan 2013, opvallende verkeersgerichte overschrijdingen, geen streetcanyon modellering, overschrijdingen in streetcanyons zeer waarschijnlijk

PM10-emissies Vlaanderen

Emissie PM 10 - GKZ PM 10, PM 2,5, EC gelijkaardig patroon GKZ 60% van totaal Gent, grootste aandeel door industrie (Arceor-Mittal) Totale emissies gedaald, vnl door inspanningen sector energie, evolutie industrie is schommelend Niet-geleide emissies open overslag nog niet opgenomen in figuur, eerste rapporteringen in IMJV (4 van de 9 bedrijven). Mogelijk paar 100 ton extra voor industrie

Emissie PM 10 agglomeratie en Gent-c PM 10 agglomeratie (32%) en Gent-c (9%) gelijkaardig patroon (behalve landbouw, handel-diensten) Huishoudens grootste aandeel 90% Houtverbranding evolutie (? methodiek vroeger en nu) Wegverkeer Niet geleide emissies iets > geleide, geleide 99% diesels, evolutie

Emissie EC agglomeratie en Gent-c agglomeratie en Gent-c gelijkaardig patroon (behalve landbouw, handel-diensten) EC Wegverkeer iets groter aandeel dan huishoudens Huishoudens (houtverbranding) (?), wegverkeer (diesels), globaal

Emissie NOx - GKZ GKZ 70% van totale emissies Belangrijkste sectoren: industrie (ArcelorMittal), verkeer en energie dalend verloop, vnl door sector energie of de energiecentrales

Emissie NOx agglomeratie en Gent-c De agglomeratie en Gent-c nemen 23,8% en 6,3% in van de globale emissie. Sector energie in Gent-c: 1 bedrijf - EDF-Luminus Ham. Grootste bron: wegverkeer vnl dieselwagens (dieselpersonenwagens en dieselvrachtwagens), klein deeltje benzinewagens. Emissies : vernieuwing van de benzinewagens en vrachtwagens op diesel

Groen en luchtkwaliteit Effect van groene buffers: Verlaging temperatuur in steden Meer biodiversiteit Aantrekkelijker Minder vandalisme en criminaliteit Filterende werking? Buitenstedelijk: afstand + geen bronnen >> filterende werking Binnenstedelijk (bomen in straat): aerodynamische effect (windsneheid = negatief effect) >> filterende werking Indicatie impact: factor 1,25 tot 1,5 (EC)

Geluid en luchtkwaliteit Halvering intensitiet (1500 750 of 15 000 7 500) ± halvering van de lokale verkeersbijdrage daling van 3 db(a) Betere doorstroming Daling emissies Daling geluid Snelheidsverlaging leidt niet altijd tot een daling van de emissies (optimale snelheid voor personenwagens (70 km/u) en vrachtwagens (90 km/u) Daling db(a) Personenwagens vrachtwagens

Conclusies luchtkwaliteit & emissies (deel A AP) Luchtkwaliteit PM 10 en NO 2 : GW laatste jaren gehaald in de meetpunten, nog (potentiële) knelpunten thv streetcanyons. RW WGO nergens gehaald Emissies GKZ (60 à 70 % van tot. emissies voor PM 10 resp NOx): grootste aandeel in PM 10 en NOx emissie: industrie voor NOx energie en wegverkeer ook belangrijk emissies dalend, behalve PM 10 industrie Agglomeratie PM: vnl van huishoudens (vnl houtverbranding), vervolgens verkeer (diesels!) EC: vnl verkeer (diesels!), vervolgens huishoudens, evolutie dalend NO 2 : vnl verkeer (diesels!), evolutie dalend

Doelstellingen en acties werkgroep kennisopbouw

Operationele doelstelling het wegwerken van bestaande hiaten in de kennis betreffende luchtverontreiniging in de Gentse agglomeratie en de Gentse kanaalzone 9 acties 10/03/2016 41

Acties Opvolgen van emissies Opvolgen van luchtkwaliteit Metingen Nieuwe meettechnieken Fijnmazigere metingen Gedetailleerde luchtkwaliteitskaarten o.b.v. modellen Maken van prognoses inzake luchtkwaliteit Modellen Verder onderzoek naar aanleiding van bevindingen in het vaste meetnet 10/03/2016 42

Opvolgen emissies Jaarlijks opstellen van emissie-inventaris voor de Gentse kanaalzone, Gentse agglomeratie en Gentse binnenstad VMM 10/03/2016 43

Opvolgen luchtkwaliteit door inzetten nieuwe meettechnieken en fijnmazigere metingen Onderzoek naar bijdrage houtverbranding in de Gentse binnenstad met multiwavelength aethalometer VMM (voorwaardelijk) Onderzoek naar ruimtelijke spreiding van zwarte koolstof in de Gentse binnenstad met draagbare aethalometer stad Gent Participatieve meetcampagne met NO 2 -samplers stad Gent Ook met doel bewustmaking van Gentse burger 10/03/2016 44

Opvolgen voorspellen van luchtkwaliteit door modellering Opstellen van meer gedetailleerde luchtkwaliteitskaarten op regelmatige tijdstippen en/of in functie van bepaalde scenario s stad Gent (voorwaardelijk) Verbeteren van de modellering door het inschatten van resuspensie van PM 10 bij modellering in streetcanyons VMM 10/03/2016 45

Verder onderzoek n.a.v. bevindingen in het meetnet Bronnenonderzoek in verband met gemeten PM 10 concentraties in het meetstation R731 in Evergem VMM, LNE 10/03/2016 46

Verder onderzoek n.a.v. bevindingen in het meetnet Onderzoek in het meetstation R702 Gustaaf Callierlaan naar samenstelling PM 10 en bijdrage bronnen VMM 10/03/2016 47

Verder onderzoek n.a.v. bevindingen in het meetnet Onderzoek representativiteit meetstation Baudelohof VMM Onderzoek invloed Gentse Feesten op PM 10 -concentraties in het centrum VMM 10/03/2016 48

Suggesties en vragen (1) Voldoende meetpunten? Waarom niet op alle meetpunten alle polluenten? Voldoende kijk op alle schadelijke emissies? Aantal meetplaatsen en gemeten polluenten wordt bepaald door Vereisten regelgeving (2008/50/EG, 2004/107/EG, Vlarem) Niveau van gemeten concentraties Aantal inwoners Gezondheidseffecten van bepaalde polluenten Gekende en potentiële bronnen Regelmatige evaluatie Modelkaarten schatten luchtkwaliteit in op plaatsen waar niet gemeten wordt http://www.vmm.be https://www.vmm.be/publicaties/luchtkwaliteit-in-hetvlaamse-gewest-2014 10/03/2016 49

Beoordelen luchtkwaliteit in Gent en Gentse kanaalzone meetnet PM 10 PM 2,5 Zwarte koolstof NO 2 10/03/2016 50

Beoordelen luchtkwaliteit in Gent en Gentse kanaalzone meetnet SO 2 O 3 CO PAK BTEX Zware metalen Dioxines 10/03/2016 51

Suggesties en vragen (2) Extra meetpunten in Merelbeke en Zwijnaarde? VMM heeft niet mogelijkheid (middelen, personeel) om in te gaan op deze vraag naar extra vaste meetplaatsen Modelkaarten schatten luchtkwaliteit in op plaatsen waar niet gemeten wordt http://www.vmm.be https://www.vmm.be/publicaties/luchtkwaliteit-in-hetvlaamse-gewest-2014 10/03/2016 52

Suggesties en vragen (3) Voorbarig om over korte perioden besluiten te trekken omdat geen correctiefactoren in functie van meteo Gemeten concentratie = concentratie waaraan mensen blootgesteld Langere perioden worden bekeken vooraleer uitspraken te doen over trends Actieplan Trend > 10 jaar voor PM 10, PM 2,5 en NO 2 metingen zwarte koolstof pas gestart in 2012 in Gent en Gentse kanaalzone Jaarrapport luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Trends vanaf begin van metingen https://www.vmm.be/publicaties/luchtkwaliteit-in-hetvlaamse-gewest-2014 10/03/2016 53

Suggesties en vragen (4) Gedetailleerde luchtkwaliteitskaarten ook voor Zelzate, Evergem, Merelbeke, Destelbergen Gedetailleerde luchtkwaliteitskaarten Rekening houdend met streetcanyon effecten Meer gedetailleerde verkeersgegevens Technisch mogelijk Taak voor steden / gemeenten 10/03/2016 54

Advies vanuit gezondheidsactoren De Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) De astma- en allergiekoepel vzw Universiteit Gent, Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg Geneeskunde voor het volk Universiteit Antwerpen De gemeente Merelbeke De gemeente Destelbergen De Fietsersbond Sadaci NV Dienst Regie, Samenleven en Welzijn, Stad Gent Het Agentschap Zorg en Gezondheid, afdeling Preventie Het lokaal gezondheidsoverleg (Logo Gezond+) Aanwezige burgers met (milieu)gezondheidskundige betrokkenheid Luchtactieplan Gent vertegenwoordigd en Kanaalzone stakeholdersoverleg 3maart2016: door inbreng dokter gezondheidsactoren Karl Segers

en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse Kanaalzone: bespreking doelstellingen en acties: kennisopb ouw ADVIES VAN DE GEZONDHEIDSACTOREN Dr Karl Segers Luchtactieplan Gent en Kanaalzone stakeholdersoverleg 3maart2016: inbreng gezondheidsactoren

Aandachtspunten van de gezondheidsactoren: kennisopbouw 1. Verder onderzoek naar gezondheidseffecten op korte en lange termijn 2. Meer aandacht voor streetcanyons 3. Acties om de blootstelling van de bevolking aan luchtvervuiling te beperken 4. Een luik rond communicatie toevoegen Luchtactieplan Gent en Kanaalzone stakeholdersoverleg 3maart2016: inbreng gezondheidsactoren

WG Goederenvervoer Elisa Taelman Havenbedrijf Gent

Operationele doelstellingen > Modal split voor goederenvervoer volgens strategisch plan Havenbedrijf > Vergroening voer- en vaartuigenpark Toename gebruik alternatieve brandstoffen Toename gebruik walstroom door scheepvaart > Reduceren van impact van lokaal & doorgaand verkeer Verbetering doorstroming Beperking / andere organisatie van toegang tot bepaalde zones 10/03/2016 pag. 60

Acties Duurzame modal split > Mobiliteitsmanagement bij nieuwe bedrijventerreinen + individuele begeleiding bedrijven > Alternatieve vormen van stadsdistributie stimuleren: Watergebonden distributiecentrum Proefprojecten voor transport via water voor werven en opslagpunten in stadsrand Ophaalpunten shopping 2.0 Vlaams beleidskader uitwerken 10/03/2016 pag. 61

Acties Duurzame modal split > Stimuleren shift naar binnenvaart Proefprojecten en innovatie in vervoersconcepten Aanboren nieuwe markten & productgroepen Containershuttle Gent-Antwerpen > Aanleg infrastructuur Optimalisatie binnenvaartinfra Uitbouw multimodale terminals (zeevaart/binnenvaart/spoor) Reserveringsstroken voor pijpleidingen 10/03/2016 pag. 62

Acties Vergroening voer/vaartuigen > Vergroening zee & binnenvaart Proefprojecten & steunmaatregelen inzake aandrijving & nabehandeling motoren binnenvaart Uitbouw walstroom in haven en sluis Evergem Aanpassing havengelden > Uitbouw netwerk alternatieve brandstoffen CNG, elektrische laadpunten,. > Verspreiden van goede voorbeelden Milieucharter en Lean & Green 10/03/2016 pag. 63

Acties Blootstelling verminderen > Raamplan R4O-R4W (Ombouw knooppunten Volvo Cars, Rieme: in uitvoering) Haalbaarheidsonderzoek naar zuidelijke ontsluitingsweg havengebied (doortrekking Zeeschipstraat) uitgevoerd Verdere aanpak resterende knooppunten in PPS-project > Verzoek tot evaluatie van raamplan tijdelijke zuidelijke havenring nieuw? 10/03/2016 pag. 64

Acties Blootstelling verminderen > Uitbreiden en verbeteren van vrachtroutenetwerk Lokale vrachtroutes in binnenstad Gent Onderzoek naar verwijdering van aantakking van lokale wegen, tonnagebeperkingen,. in Evergem > Vermijden van stationair draaien vrachtwagens 10/03/2016 pag. 65

Stakeholderoverleg Actieplan Gent donderdag 3 maart 2016 Thema Industrie

Jaargemiddelde PM10-concentratie (µg/m³) Karakterisatie industriële emissies in Gentse kanaalzone 30 25 20 15 10 5 0 Evergem Sint-Kruis-Winkel Zelzate Kluizendok 0,61 0,43 0,55 Langerbrugge-eiland 1,01 0,11 0,06 Kronos - Sadaci 0,53 0,09 0,04 GhentCoalTerminal - Shanks - Sifferdok 0,38 1,16 0,2 Wegen 0,28 0,15 0,35 Andere industriële bronnen 1,64 1,56 1,38 Arcelor-Mittal 0,92 3,17 4,13 Achtergrond 22,97 22,5 21,63

Karakterisatie industriële emissies in Gentse kanaalzone Één dominante emissiebron: geïntegreerd staalbedrijf Diverse andere emissiebronnen: Energiecentrales Productie stoffen en goederen Bouwmaterialen, veevoeders, Diffuus stof: Op- en overslag droge bulk goederen Opwaaiend stof vanop stoffige wegen en bedrijfsterreinen

Operationele doelstelling Een systematische afname van de hoeveelheid fijn stof uitstoot per ton geproduceerd goed = relatieve doelstelling ~ milieuperformantie moet verder opgedreven worden zonder uitstootplafond op te leggen Redenen relatieve doelstelling: Industrie heeft reeds heel wat inspanningen geleverd + wordt in haven Gent gedomineerd door een bedrijf zie verder Lokale luchtverontreiniging wordt meer en meer gestuurd door transport en gebouwenverwarming Capaciteitsuitbreiding industrie hoeft dus niet te leiden tot verslechtering van de lokale luchtkwaliteit, mits voldoende strikte opvolging emissievoorwaarden

Keuze acties Arcelor-Mittal Gent 2014 + 2015: MER + toetsing VLAREM III (~ BREF Iron & Steel) Februari 2016: dossier aanvraag hervergunning Belangrijkste bijkomende maatregelen ter reductie van fijn stof emissies: SIFA 1: vernieuwing multicycloon + ombouw elektrofilter tot hybride filter SIFA 2: Vernieuwing elektrofilters Bijkomende mouwenfilter in serie met de elektrofilters Volledige rookgasrecirculatie Diffuse stofemissies: Mouwenfilter op ontstoffing gietvloer hoogoven B Nieuwe ontstoffing pannenoven staalfabriek Diverse andere acties: mobiele stofafzuiginstallaties, loskranen voorzien van windschermen en besproeiingen, korstvormers, Investeringsbudget +/- 40 M

Keuze acties Arcelor-Mittal Gent Impact maatregelen: Actuele uitstoot (volle capaciteit): 850 900 ton PM 10 Uitstoot na implementatie maatregelen: 300-400 ton PM 10 Kan nog lager liggen igv invoer pellets ( lagere productie SIFA 1) Diverse maatregelen hebben ook impact op diffuse stofemissies (moeilijk te kwantificeren, maar aantoonbaar effect op metingen) Ook positieve impact op dioxines en zware metalen Volledige rookgasrecirculatie op SIFA 2 + low NOx-branders hefbalkoven reductie van ongeveer 500 ton NO x Volledige rookgasrecirculatie op SIFA 2 reductie van ongeveer 800 ton SO 2

Keuze acties andere Verderzetten van vergunningen- en handhavingbeleid: Bij (her)vergunning: toetsing aan Vlaamse BBT-studies en Europese BREF-studies Handhaven Vlaamse emissienormen uit Vlarem + bijzondere vergunningsvoorwaarden Betere afspraken + handhaving kortstondige opslag op voorkaaien Beperken opwaaiend stof vanop (gewest)wegen en bedrijfsterreinen Stimuleren rationeel energiegebruik

Conclusie Industriële fijn stof uitstoot in haven Gent wordt gedomineerd door één bedrijf voorziene emissiereductie van ongeveer 50 % (en meer) Overige bedrijven worden verder opgevolgd via vergunningen (voldoen aan Vlarem en BBT!) en handhaving Verdere aandacht voor diffuus stof

STAKEHOLDEROVERLEG ACTIEPLAN GENT werkgroep gebouwenverwarming en andere niet mobiele bronnen

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Taak werkgroep: Meest relevante bronnen identificeren Operationele doelstellingen formuleren Nieuwe acties formuleren om luchtverontreiniging door deze bronnen tegen te gaan Aandachtspunten bij deze bronnen : Meest relevant (en minst gereglementeerd): houtstook in individuele toestellen en stof van bouwen infrastructuurwerken Andere bronnen minder relevant of reeds in lopende acties opgenomen Zeer groot aandeel in uitstoot primair fijn stof (zie emissie-inventaris VMM) Bijdrage tot concentratie PM 10 van houtstook belangrijkst tijdens de wintermaanden (zie VMM studies) Tijdens smogperiodes stijgt het belang van deze relatief lage lokale bronnen Geven aanleiding tot meldingen van lokale hinder (bij diverse meldpunten van lokale besturen en samenwerkingsverbanden) Bij kachels wordt extra hinder ook veroorzaakt door slecht geplaatste (oude) schoorstenen en slechte stookgewoonten

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Niet behandeld door deze werkgroep (buiten scope) Verbranding hout en biomassa in stookinstallaties > 300 kw Verbranding houtafval (vb van inzameling in containerparken) in afvalverbrandingsinstallaties Is gevat door Vlarem-reglementering Emissiereglementering (strengst voor afvalverbranding) Schoorsteenhoogte Meetverplichtingen

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Operationele doelstelling 1: Afname van de bijdrage van houtverbranding tot de gemeten luchtverontreiniging Indicator: gemeten concentratie met de aethalometer (onderscheid verkeer/houtverbranding) bij begin en einde plan. Operationele doelstelling 2: Terugdringen van het aantal geregistreerde klachten met betrekking tot het thema lucht Indicator: Aantal ontvangen klachten bij de lokale overheden

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Acties Actie G1: Opmaak van een Vlaams actieplan voor het terugdringen van de uitstoot van luchtpolluenten en van de geur- en rookhinder door houtkachels Beschrijving: Het Vlaamse Gewest zal een actieplan uitwerken met als oogmerk (1) het terugdringen van de fijnstofuitstoot door houtkachels en (2) het terugdringen van het aantal gehinderden door houtkachels. Dat actieplan zal opgesteld worden in samenwerking met de diverse bevoegde overheidsentiteiten (dlne, dept. Ruimte Vlaanderen, VMM, OVAM, VEA, FOD Leefmilieu) en de sectorfederaties voor productie en plaatsing van houtkachels. De drie grote assen waar tijdens de uitwerking van het actieplan rond gewerkt zal worden zijn: 1.Het versnellen van de vernieuwing van het houtkachelpark 2.Betere installatie, gebruik (incl. kwalitatieve brandstof) en onderhoud van het kachelpark 3.Betere plaatsing van schouwmonden bij nieuwbouwwoningen

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Acties Actie G2: Lokale besturen nemen inspanningen om bij het grote publiek volgende thema s onder de aandacht te brengen: het goed gebruik van de houtkachel het ontraden van stoken op dagen met slechte luchtkwaliteit en het verbod op verbranding in open lucht. Beschrijving: Gemeentelijke communicatiekanalen (informatiebladen en -websites), provinciale informatiekanalen (waaronder Duurzaam wonen en bouwen ) en organisaties zullen worden ingezet om de stook slim campagne onder de aandacht te brengen. Er zal bij hinder en klachten ook reactief gecommuniceerd worden naar de wijk of buurt m.b.v. hiertoe bestemde folders/flyers. In de toekomst zal er een lijst van gecertificeerde installateurs beschikbaar zijn. Op gemeentelijk niveau zal deze informatie naar de burger verspreid worden via de meest geschikte kanalen. Er zal gezocht worden naar een lokale waarschuwingsdrempel voor piekdagen met slechte luchtkwaliteit. In samenspraak met de VMM en IRCEL zal bekeken worden wat de meest geschikte voorspellingsparameter hiervoor is. Piekdagen zullen via digitale media gecommuniceerd worden. Er kan op overschrijdingsdagen bijkomend gesensibiliseerd worden over het gebruik van de kachel. Uitvoerder: stad Gent, gemeente Evergem, gemeente Zelzate, provincie Oost-Vlaanderen, Logo Gezond Plus

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Acties Actie G3: Het organiseren van een samenaankoop van pelletkachels ter vervanging van oude hout- en kolenkachels. Beschrijving: De provincie Oost-Vlaanderen onderzoekt hoe zij samen met de gemeenten een samenaankoop van pelletkachels ter vervanging van oude hout- en kolenkachels (inefficiënt en vervuilend) kan organiseren. De kachels dienen te voldoen aan de meest ambitieuze emissie-eisen (Fase III uit het Koninklijk Besluit ter zake). Deze actie wordt verder uitgewerkt en geprioriteerd in het kader van het provinciaal klimaatbeleid/plan. Een voorwaarde is het ter beschikking zijn van voldoende gecertifieerde installateurs. Uitvoerder: provincie Oost-Vlaanderen Betrokkene(n): gemeenten Gent, Evergem, Zelzate, dlne en andere

Werkgroep gebouwenverwarming en andere nietmobiele bronnen Acties Actie G4: Instellen van Vlarem-wetgeving ter beheersing van stofemissies die vrijkomen tijdens bouw-, sloop en infrastructuurwerken Beschrijving: De fijnstofmetingen en chemische analyses van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) tonen aan dat het fijn stof dat vrijkomt tijdens bouw-, sloop- en infrastructuurwerken vaak leidt tot significante verhogingen van het lokaal gemeten fijn stof. Ook worden regelmatig klachten geregistreerd omwille van de hinder die het vrijgekomen stof teweegbrengt bij omwonenden. Om aan die problematiek te verhelpen wordt in Deel 6 van Vlarem II een hoofdstuk opgenomen met als doel het opleggen van maatregelen die leiden tot een beheersing van stofemissies die vrijkomen tijdens bouw-, sloop- en infrastructuurwerken. Er zal eveneens een sensibiliseringsactie worden opgezet. Dat zal leiden tot een verbetering van de binnenstedelijke luchtkwaliteit. Uitvoerder: dlne: ALHRMG

Building Technology Committee Building Technology Agoria CIV Actieplan fijnstof en NO2 Gent en Gent kanaalzone

Agoria CIV 87

ActieG1 en ActieG2 Actie G1 : Opmaak van een Vlaams actieplan voor het terugdringen van de uitstoot van luchtpolluenten en de geur- en rookhinder door houtkachels Actie G2 : Lokale besturen nemen inspanningen om bij het grote publiek volgende thema s onder de aandacht te brengen: (1) het goed gebruik van de houtkachel, (2) het ontraden van stoken op dagen met slechte luchtkwaliteit en (3) het verbod op verbranding in open lucht.

Installatie Product ActieG1 en G2 + + + + + + vervangen oude toestellen terugnameplicht marktcontrloles gecertificeerd Installateur brandstof onderhoud verlagen fijn uitstoot (van 5.000mg/m³naar40mg/m³) energie efficiënt verwarmen stimulans voor vernieuwing geen tweedehands markt inspectie aanhouden en opdrijven focus op toestellen die niet beantwoorden aan Fase 3KB. behalen rendement toestel optimaal functioneren juiste keuze (vochtigheid tussen 12-15%) kwaliteitslabel regelmatige tijdstippen rendement garantie op lange termijn Informatie en sensibilisering - B2B en B2C

ActieG3 Actie G3 : Het organiseren van een samenaankoop van pelletkachels ter vervanging van oude hout- en kolenkachels. Als sectorfederatie kunnen wij het stimuleren de aankoop van nieuwe toestellen enkel maar toejuichen en ondersteunen ook dit project. Aangezien de zeer lage uitstoot van de innovatie toestellen voor hout en pellets stelt Agoria voor om de aankoop niet enkel te beperken tot de pellet kachels maar deze uit eveneens uit te breiden naar de houtkachels rekening houdend dat deze regel enkel van toepassing is voor toestellen die beantwoorden aan het KB fase 3 met zeer strenge fijnstofemissiewaardes. Verder raad Agoria aan om de aankoopscritera niet enkel te richten op prijs maar te verruimen naar bijkomende aspecten zoals : veiligheid, kwaliteit, gebruiksgemak, garantie, onderhoud, service op lange termijn.

Acties sector personenvervoer Peter Vansevenant Mobiliteitsbedrijf Stad Gent

Inhoud van de presentatie Lopende plannen en lopend beleid Operationele doelstellingen en indicatoren Overzicht acties Maatregelen ter bevordering van een duurzame modale verdeling Acties ter vermindering van de blootstelling Acties ter bevordering vergroening van het wagenpark 93

Lopende plannen en lopend beleid (Vlaanderen) - I Vergroening Belasting op Inverkeerstelling (2012): shift richting benzine ingezet Vergroening Jaarlijkse Verkeersbelastingen (2016) Subsidie roetfilter personenwagens (2009), ecologiepremie roetfilter vrachtwagens & alternatieve brandstoffen, ecologiepremie voor offroad Kilometerheffing voor vrachtwagens (2016)/ Proefproject voor personenwagens 90 km/uur bij smogalarm 94

Lopende plannen en lopend beleid (Vlaanderen) - II Wettelijk kader lage-emissie-zones: www.lne.be/lez Vergroening van het bussenpark van De Lijn: hybride als transitie naar elektrisch Ecoscore.be informeert over de milieuvriendelijkheid van voertuigen Advisering en ondersteuning lokale besturen: Bvb: wegwijzer voor duurzame stedelijke distributie : 15 concrete maatregelen om mee aan de slag te gaan 95

Lopende plannen en lopend beleid (Vlaanderen) - III Clean Power for Transport (CPT) voor aardgas en elektrische voertuigen: www.milieuvriendelijkevoertuigen.be Aankooppremie zero-emissievoertuigen (max 5.000 ) geen belasting op inverkeerstelling voor BEV en H2, PHEV en CNG (tot 2020) geen jaarlijkse verkeersbelasting basisinfrastructuur van 5000 elektrische laadpunten tegen 2020 een databank waarin alle laadpunten worden opgenomen 96

Lopende plannen en lopend beleid Stad Gent Mobiliteitsplan Fietsverkeer bevorderen Autodelen stimuleren Aantrekkelijker openbaar vervoer Sturend parkeerbeleid Mobiliteitsmanagement Communicatie en sensibilisatie Promotie alternatieve brandstoffen 97

Lopende plannen en lopend beleid Gemeenten Evergem - Zelzate Mobiliteitsplan Evergem Verbeteren van voetgangersstructuur Stimuleren fietsgebruik Optimaliseren openbaar vervoer. Actieplan Zelzate Herinrichting busstation Aanpassen kruispunten R4 Oost Stimuleren fietsgebruik in woon-werkverkeer 98

Operationele doelstellingen en indicatoren (I) Daling van de verkeersemissies Emissietotalen Bevorderen van duurzame modale verdeling binnen Gent Modal Split Bevorderen van duurzame modale verdeling binnen woon-werkverkeer naar de haven Modal split woon-werkverkeer naar de haven 100

Operationele doelstellingen en indicatoren (II) Vergroenen van het voertuigenpark Toename alternatief aangedreven voertuigen en reductie dieselvoertuigen bij personenvervoer Aantal dieselwagens ingeschreven in de betrokken gemeenten Afname dieselbussen De Lijn in openbaar vervoer in Gent Reduceren impact van lokaal en doorgaand verkeer Reductie blootstelling van inwoners in 2020

Overzicht acties Maatregelen ter bevordering van een duurzame modale verdeling Acties ter vermindering van de blootstelling Acties ter bevordering vergroening van het wagenpark

Acties ter bevordering een duurzame modale verdeling (I) Fietsbeleid Verder uitbouwen van de fietsinfrastructuur, ook in kanaalzone Verder inzetten op kwalitatieve fietsenstallingen Bewegwijzering Autodeelplan Inzetten op mobiliteitsmanagement

Acties ter bevordering een duurzame modale verdeling (II) Bevorderen openbaar vervoer Onderzoek naar kwalitatief openbaar vervoer in de zuidelijke mozaïek Vertramming van buslijn 3 & 7 Onderzoek naar Gewestelijk Expresnet

Acties ter vermindering van de blootstelling (I) Invoering nieuw circulatieplan als onderdeel van het mobiliteitsplan (minder doorgaand verkeer, uitbreiding voetgangersgebied, ) Onderzoek naar optimalisatie R40 Onderzoek naar alternatief B401

Acties ter vermindering van de blootstelling (II) Snelheidsoptimalisatie langs E17 en R4 Actie V34 geeft hier een antwoord op. Onderzoek of en onder welke voorwaarden de snelheid kan geoptimaliseerd worden. Focus ligt hierbij op de zones waar de problematiek het grootst is. Meenemen luchtkwaliteit bij inrichtingsstudies knooppunten (Dampoort, Heuvelpoort,..)

Acties ter bevordering vergroening van het wagenpark (I) Subsidie mv mobiliteit vb autodeelwagens Voorzien van laadpunten + Implementatiestrategie EV voor verder uitrol Vergroenen eigen wagenpark (Evergem, Gent)

Acties ter bevordering vergroening van het wagenpark (II) Acties rond taxisector Lage Emissiezone Onderzoek naar milieucriteria bij vergunningen Faciliteren CNG

Conclusies