Gelderse Bestuursscan Gemeente Geldermalsen
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Gemeente Geldermalsen Geldermalsen is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telt 26.339 inwoners (per 1 januari 2014) en heeft een oppervlakte van 101,67 km² (waarvan 1,97 km² water). De huidige gemeente Geldermalsen is op 1 januari 1978 ontstaan door samenvoeging van de voormalige gemeenten Beesd, Buurmalsen, Deil en Geldermalsen. De gemeente is gelegen in het zuidwestelijke deel van de provincie Gelderland, in de Tielerwaard in de Betuwe. Het riviertje de Linge loopt door de gemeente heen. De gemeente wordt in twee delen gesplitst door de rijksweg A2 s-hertogenbosch-utrecht. Deze weg kruist de rijksweg A15 Rotterdam-Nijmegen/Arnhem bij het knooppunt Deil. In Beesd en Geldermalsen bevinden zich treinstations. De gemeente Geldermalsen grenst aan de gemeenten Culemborg, Buren, Tiel, Neerijnen en Lingewaal (Gelderland) en Leerdam (Zuid-Holland). De gemeente Geldermalsen bestaat uit 11 kernen. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001-2013 toegenomen met 5%. Over de periode 2008-2013 is er sprake van een nagenoeg ongewijzigde bevolkingsomvang. De groene druk -de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Geldermalsen 45,2%. De grijze druk -de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar- is met 28,4% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Geldermalsen kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. De grijze druk is in de periode 2001-2013 toegenomen met 50%. In de gemeente Geldermalsen wonen relatief minder allochtonen (8,2%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) en het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,4% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Sinds 2001 is het aantal banen in de gemeente Geldermalsen toegenomen met 9%. Momenteel zijn er 15.239 banen. De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 12.000. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Geldermalsen meer vestigingen van bedrijven. In de gemeente Geldermalsen bevinden zich 154 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegen 116 in de referentiegroep. Het aantal banen per 1.000 inwoners bedraagt 762 en ligt daarmee ook hoger dan in de referentiegroep (610). Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Geldermalsen 10.188. 73,8% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is groter dan de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse. 21,8% van de woningen in de gemeente Geldermalsen bevindt zich in de sociale huursector, en 4,4% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente 103 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 971 (11%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 319.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 256.000, ) en gemeenten met vergelijkbare omvang ( 256.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Geldermalsen bedraagt de functiemengingsindex: 55,9. Daarmee is de gemeente meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (incl. studenten) in de gemeente Geldermalsen bedraagt 39.100, en is hoger dan het gemiddelde besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van 34.300, in Gelderland. In de gemeente Geldermalsen vallen 1.420 personen terug op een uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 83 op 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruik maakt van een uitkering is kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 21 zetels) Dorpsbelangen 6 zetels SGP 4 zetels VVD 3 zetels CDA, PvdA, Leefbaar allen 2 zetels en D66 College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Miranda de Vries (PvdA) Wethouder Ronald van Meygaarden (Dorpsbelangen) Wethouder Ton van Maansen (SGP) Wethouder Niko Wiendels (CDA) Gemeentesecretaris Jan Steurrijs Organisatiemodel De gemeentelijke organisatie is opgebouwd via het klassieke directiemodel en bestaat naast de concernstaf (control, juridische zaken, communicatie) uit drie afdelingen: Klanten Contact Centrum, Maatschappelijke en Ruimtelijke Ontwikkeling en Ruimtelijke Beheer. Aan het hoofd van de organisatie staat de gemeentesecretaris, tevens algemeen directeur. Iedere afdeling heeft een afdelingshoofd. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van Dorpsbelangen, SGP en CDA gevormd. De coalitiepartijen hebben samen 12 van de 21 zetels en gaan werken op basis van het coalitieakkoord Samen voor elkaar. De burgemeester is sinds 2011 burgemeester van Geldermalsen. In 2012 is het college ten val gekomen. Dat kwam door een motie van wantrouwen van de VVD, onderwerp was de bouw een multifunctioneel centrum. Met behulp van twee externe informateurs is toen een coalitie van Dorpsbelangen, CDA en PvdA aan de slag gegaan. Organisatie op orde: De organisatie bestaat uit circa 167 fte (incl. medewerkers in bedrijfsvoeringsorganisatie West-Betuwe met Tiel en Culemborg). Een meerjarenprognose van het aantal fte is niet aanwezig. In de afgelopen drie jaar is voor in totaal 1.6 miljoen bezuinigd op bedrijfsvoering (incl. personeel). In 2014 wordt (een deel van de) 700.000, (waarvan 336.000, door efficiency/uitvoeren van kerntaken) aan bezuinigingen verder ingevuld. Het ziekteverzuim lag in 2013 op 6%. Financiële positie: De gemeente Geldermalsen staat onder repressief toezicht van de provincie. In het kader van de uitgangspunten voor de solide begroting wil Geldermalsen tegenvallers binnen de begroting kunnen opvangen zonder dat bij elke grote tegenvaller een pakket van bezuinigingsmaatregelen moet worden getroffen. Hiervoor wordt een bufferbedrag in de begroting opgenomen dat toereikend moet zijn om de financiële risico s te kunnen opvangen. Feitelijk wordt er een positief begrotingsresultaat gecreëerd waarbinnen de financiële risico s kunnen worden opgevangen. Uit de risico analyse van de Programmabegroting 2014 blijkt dat de risico s (excl. Grondexploitatie) incidenteel 1.900.000, en structureel 874.000, bedraagt. De beide weerstandsratio s voldoen daarbij aan de eigen normen (respectievelijk 2,4 en 1,8). Daarnaast is een jaarlijkse buffer opgenomen binnen de exploitatie voor risico's van circa 1.200.000, voor de jaren 2014, 2015, 2016 en 2017. De afgelopen jaren is voor tientallen miljoenen euro s afgeschreven op de grexen. Samenwerking: In het recent gesloten coalitieakkoord staat dat actieve samenwerking in de regio Rivierenland veel voordelen biedt. De huidige samenwerking van Culemborg, Geldermalsen en Tiel zorgt voor efficiëntie en een brede, deskundige organisatie. De coalitie wil graag meer gemeenten bij deze samenwerking betrekken, met name Lingewaal en Neerijnen en mogelijk Buren. Zo n verbreding biedt ruimte voor behoud van de eigenheid van dorpen. Voor 2014 ligt de focus op het afmaken van wat in gang is gezet. Samen met de raad wil Geldermalsen kaders stellen voor de belangrijkste regionale samenwerkingsverbanden, uiteindelijk leidend tot handhavingsarrangementen per samenwerkingsverband. Wij zetten in op een meer actief sturend beleid. Een fusie met de steden in de regio heeft niet de voorkeur. Medio 2011 heeft een eerste verkenning plaatsgevonden of en hoe samenwerking van de werkorganisaties van de gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel kan bijdragen aan het verminderen van de kosten, het verhogen van de kwaliteit van dienstverlening en het verminderen van de kwetsbaarheid van de ambtelijke organisatie. Op 25 oktober 2011 heeft dit geresulteerd in een bestuursopdracht van de drie colleges onder het motto Ga een Kathedraalbouwen. De colleges van de drie gemeenten besloten op 7 mei 2013, op basis van business cases, definitief te gaan samenwerken, door bedrijfsvoeringonderdelen samen te gaan voegen (Informatiemanagement, Financiën en P&O). De samenwerking is gepositioneerd als groeimodel, waarbij er in de nabije toekomst mogelijk meer taken gezamenlijk worden uitgevoerd (met als basis de PIJOFACH-taken).
Strategie en Leiderschap: Geldermalsen kent geen aparte bestuurs- of managementfilosofie of organisatieverordening. In het coalitieakkoord staat wel dat inwoners die iets van de gemeente nodig hebben, niet lang hoeven te zoeken. We verbeteren de digitale en de persoonlijke dienstverlening en zetten eenvoudige middelen in zoals de Openbare ruimte App. De huidige website zal doorontwikkeld worden om de digitale serviceverlening te optimaliseren. Dorpsbelangen, SGP en CDA willen een stabiel, betrouwbaar en daadkrachtig bestuur vormen. De dorpsplannen vormen de basis voor de toekomstvisie. Het college ziet gemeente Geldermalsen als de rustige, groene Betuwse gemeente, waar het goed wonen, werken en vertoeven is. Rust en ruimte, cultuur en natuur zijn in harmonie met een actieve, bruisende bevolking. De elf dorpen zijn in deze sfeer met elkaar verbonden. Deze kwaliteiten plus een goede bereikbaarheid maken sociaal en economisch succesvol functioneren mogelijk. Interactie met de samenleving: In het coalitieakkoord staat het volgende. Inwoners willen steeds meer zelf bepalen hoe hun dorp eruit ziet, op welke manier ze met elkaar leven en elkaar ondersteunen. Dorpen en de wijken in Geldermalsen en Beesd waar inwoners meer zeggenschap willen over de eigen leefomgeving, krijgen daar de gelegenheid voor. Elk dorp kan een eigen dorps- of wijkplan met een begroting maken. Het gemeentebestuur vertaalt dat in een uitvoeringsbudget voor leefbaarheid en groenbeheer. Via deze plannen streeft het college er bijvoorbeeld naar dat inwoners op ongeveer een derde deel van het totale dorpsbudget voor groenonderhoud en infrastructurele aanpassingen invloed hebben. Elk dorp heeft een contactambtenaar en een aanspreekpunt in het college van burgemeester en wethouders, de dorpswethouder. In 2018 verwacht het college dat elk dorp deze uitdaging heeft opgepakt. Met betrekking tot de dienstverlening aan inwoners, bedrijven en organisaties wil Geldermalsen gebruik maken van kanaalsturing (bij kanaalsturing gaat het erom klanten naar het optimale kanaal te sturen). De diverse kanalen (balie, telefoon, post, mail en website) worden zo slim en efficiënt mogelijk ingezet. Dit gebeurt ook door de dienstverleningsprocessen te monitoren en zo nodig aan te passen. Van de gemeente Geldermalsen zijn geen (recente) resultaten bekend van de Burgerpeiling of het Klanttevredenheidsonderzoek. Bezuinigingen: In 2014 is de begroting van Geldermalsen sluitend, met een positief resultaat ( 1.000.000, ). Voor de komende jaren (2015, 2016, 2017) zijn er negatieve resultaten geraamd, oplopend tot een negatief resultaat van 770.000 in 2017. Dit is wel inclusief bufferbedragen, waardoor tegenvallers kunnen worden opgevangen. Hiervoor zijn er risico s in kaart gebracht, met daarbij de kans dat het risico zich manifesteert. Ten aanzien van het weerstandsvermogen kan het volgende worden geconcludeerd: de incidentele weerstandscapaciteit bedraagt 4.5 miljoen. Afgezet tegen een gekwantificeerd risico van 1.9 miljoen betekent dit een ratio van 2.4. De structurele weerstandscapaciteit bedraagt 1,5 miljoen, tegenover een risico van circa 873.500,. Dit betekent een ratio van 1,8. De lokale lastendruk ligt in Geldermalsen hoger dan in gemeenten van vergelijkbare omvang en de rest van de provincie. De netto schuld per inwoner bedraagt 2.809,. Krimp: Er is in de gemeente Geldermalsen sprake van een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft wel te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas, waardoor de gemeente niet krimpt. In 2011 zijn er 103 woningen bijgekomen. Grondproblematiek: In de nota grondbeleid 2011 is overgestapt van actief grondbeleid naar gepast actief grondbeleid. Dat betekent: gepast opereren waar winst kan worden gerealiseerd, waar het in belang maatschappelijke en bestuurlijke doelstellingen gewenst is, ter realisatie infrastructurele werken of in geval gunstig gelegen gronden met ontwikkel perspectief. Alle grondexploitaties zijn geactualiseerd per peildatum 1-6-2013. De afgelopen jaren is er voor 23 miljoen aan voorzieningen genomen op diverse projecten. De meest risicovolle projecten zijn De Plantage (woningbouw) en Hondsgemet Noord- en Zuid (bedrijventerrein). Samenwerking 4 O s: In Geldermalsen zijn 2.528 bedrijven gevestigd. Zakelijke dienstverlening en industrie zijn de grootste sectoren. De gemeente werkt samen met Zelfstandig Professionals/Partners in Business (samen met Neerijnen) en de Bedrijfskring Groot Geldermalsen. Op provinciaal niveau bestaat het RCT (Regionaal Centrum voor Technologie Rivierenland), dat helpt ondernemers om te innoveren. Uit de MKB-monitor voor ondernemersvriendelijke gemeenten 2012-2013 blijkt dat Geldermalsen als 32 e van de 56 Gelderse gemeenten scoort. In de gemeente Geldermalsen bevinden zich in 2009 26 scholen voor het basisonderwijs, en één school voor het voortgezet onderwijs. 34,6% van de scholen in het basisonderwijs behoort tot het openbaar onderwijs. Er zijn geen scholen ten behoeve van het speciaal basisonderwijs aanwezig binnen de gemeentegrenzen. Alle scholen in het voortgezet onderwijs zijn openbare scholen. Decentralisaties sociale domein: Er is de afgelopen jaren door de deelnemende gemeenten in Rivierenland gewerkt aan de decentralisaties. Er is samengewerkt om te komen tot een Regionale Infrastructuur voor Werk en inkomen (RIW). Er is tevens een impactanalyse voor de regio Rivierenland en afzonderlijke gemeenten opgesteld. Er komt één portaal voor ondersteuning op alle levensgebieden waarin de toekomstige Wmo, Jeugdzorg en Participatiewet worden geïntegreerd. Jeugdzorg: De jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Voor de uitvoering en het transitiearrangement wordt gekeken naar de regio Rivierenland. In dit samenwerkingsverband worden ook de afspraken gemaakt met Bureau Jeugdzorg Gelderland. De Groeinota Jeugdzorg is een voorbereidend beleidskader voor de Jeugdzorg. Een regionaal document met een lokale paragraaf. Eind 2014 wordt het definitieve beleid 2015-2016 ter vaststelling aan de raden aangeboden. AWBZ/Wmo: Door de gemeenten, verbonden in de Regio Rivierenland, is een plan van aanpak opgesteld. Begin maart is een planning vastgesteld met de route op het gebied van beleid, uitvoering en inkoop. Er moet van een regionale visie een vertaalslag worden gemaakt naar een lokale uitwerking. Een aantal raadsleden denkt mee in de Denktank solide transities. Participatiewet: Regionaal worden een aantal onderdelen gezamenlijk opgepakt (werkbedrijf, Werkplein, werkgeversbenadering, re-integratie) in de Regionale Infrastructuur Werken en Inkomen (RIW). Lokaal is Geldermalsen zelf verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de bijzondere bijstand en schuldhulpverlening. Passend Onderwijs: Op 1 augustus 2014 wordt de Wet Passend Onderwijs van kracht. Binnen de gemeente Geldermalsen zijn vier samenwerkingsverbanden werkzaam, twee voor primair onderwijs, te weten: Betuws Passend Onderwijs en Berséba (reformatorisch) en twee voor voortgezet onderwijs, te weten: Samenwerkingsverband Rivierenland en Samenwerkingsverband Reformatorisch Voortgezet Onderwijs. De Reformatorische samenwerkingsverbanden zijn landelijk georganiseerd, de andere twee regionaal. De regionale samenwerkingsverbanden beslaan beide dezelfde zes gemeenten: Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder- Betuwe, Neerijnen en Tiel. Deze zes gemeenten overleggen gezamenlijk met alle vier de samenwerkingsverbanden zowel over passend onderwijs (ondersteuningsplan) als over de Groeinota, Jeugdzorg in Rivierenland. Operationele samenwerking: De Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) verzorgt VTH-taken op het gebied van milieu voor de deelnemende gemeenten en heeft een efficiencytaakstelling van 5%, te realiseren binnen vijf jaar. Tevens is er op Regio Rivierenland-niveau een samenwerking in de afvalketen: Netwerk Waterketen Regio Rivierenland. De Belastingsamenwerking Rivierenland (BSR) verzorgt alle belastingaanslagen (rioolheffing, waterschapsbelasting etc.) voor de regio. Op ICT-gebied, financiën en P&O werkt Geldermalsen samen met Culemborg en Tiel. Via werkvoorzieningsschap LANDER wordt met buurgemeenten samengewerkt aan uitvoering van, straks, de Participatiewet.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - Werkvoorzieningschap Lander (GR) - Belastingsamenwerking Rivierenland (GR) - Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (GR) - Regio Rivierenland (GR) - GGD Gelderland Zuid (GR) - Omgevingsdienst Rivierenland (GR) - Natuur- en recreatieschap Lingegebied (GR/BV) - Regionaal Archief Rivierenland (GR) - Netwerk Waterketen Regio Rivierenland Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. Bij het sociale domein werkt Geldermalsen bijvoorbeeld samen met 80 andere gemeenten in 16 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Geldermalsen: 17% (gemiddelde Nederland bedraagt 18%)
Kansen- en ontwikkelanalyse Op dinsdag 27 mei 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de gemeente Geldermalsen voor de openhartigheid waarmee zij ons deelgenoot hebben gemaakt van de uitdagingen waar de gemeente voor staat en de oplossingen die hiervoor worden gevonden. Wij stellen daarbij vast dat we een ambitieus en plezierig MT hebben aangetroffen, een college dat met een duidelijke visie over de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille sprak en een gemeenteraad die zelfbewust en kritisch van gedachten wisselt over de toekomstige opgaven van de gemeente. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen of moeten worden. De reactie van de gemeente hebben wij, daar deze ingaat tegen de opvatting van de commissie, cursief toegevoegd. De gemaakte opmerkingen over de juistheid van de gegevens in het zelfevaluatierapport zijn doorgegeven aan BMC. Kansen Organisatie De organisatie is zich goed bewust van haar mogelijkheden en onmogelijkheden en spreekt het bestuur daar ook op aan. Zo zijn de afspraken uit het bestuursakkoord 2014-2018 door het MT op hun haalbaarheid getoetst. De kwaliteit van de dienstverlening, gemeten onder het burgerpanel, scoort ruim voldoende. Met het oog op de naderende decentralisaties kent de ambtelijke organisatie een (in omvang beperkte) professionaliseringstraining voor medewerkers. Bestuur Na een periode van politieke crisis (na de val van het vorige college) zijn de verhoudingen in de raad gestabiliseerd. De verbeterde omgangsvormen komen de kwaliteit van het debat en de besluitvorming ten goede. De gemeenteraad ervaart een sterke verantwoordelijkheid voor het op orde brengen van de gemeentefinanciën. Om te voorkomen dat lastige politieke discussies uit de hand lopen en om een breed draagvlak te krijgen voor omstreden beslissingen, werkt Geldermalsen met zogenoemde solide denktanks : informele overleggen met fractievoorzitters, collegeleden en ambtenaren over gevoelige dossiers, zoals decentralisaties en bezuinigingen. Deze bevorderen de kwaliteit van de besluitvorming. Geldermalsen is gunstig gelegen aan de A2 en A15 en kent daardoor een gunstige economische dynamiek. Intergemeentelijke samenwerking Geldermalsen werkt voor strategische opgaven op ruimtelijk-economisch gebied en voor de decentralisaties in het sociaal domein samen in Rivierenland; Geldermalsen speelt daarin een stevige rol. Geldermalsen heeft een heldere visie op samenwerking. Op het gebied van bedrijfsvoering en dienstverlening wordt samengewerkt met Culemborg en Tiel. Het perspectief is om Lingewaal en Neerijnen hier later bij aan te laten sluiten. 7
Ontwikkelpunten Organisatie Het ambtelijk apparaat kent door een groot aantal eenpersoonsfuncties nogal wat kwetsbaarheden. De kwaliteit van de dienstverlening, gemeten bij het burgerpanel, scoort ruim voldoende, maar staat wel onder druk. Ook de bestuursondersteuning aan B&W is niet optimaal; voor het ontwikkelen van strategisch beleid ontbreekt het aan ambtelijke capaciteit. Door bezuinigingen op het ambtelijk apparaat is de ambtelijke capaciteit te krap om de taken waarvoor de gemeente wordt gesteld en de taken die de gemeente zichzelf heeft gesteld, op te pakken. De commissie spreekt haar zorgen hierover uit. Door capaciteitsproblemen loopt de uitvoering van beleidsprogramma s vertraging op. Verder wordt de implementatie van minder urgente wettelijke taken tijdelijk uitgesteld. De voorbereiding van de 3 decentralisaties vraagt het uiterste van de organisatie. De ambtelijke organisatie kent een betrekkelijk hoog ziekteverzuim. Relatie met de samenleving De meerkernigheid van de gemeente (elf kernen) vraagt veel tijd en aandacht van de gemeente. Ook bestaat het beeld dat dit een extra druk legt op de gemeentefinanciën. Een duidelijke visie op de herschikking van verantwoordelijkheden tussen overheid en samenleving ontbreekt, net als een visie op de bijdrage die de inwoners van de kernen kunnen leveren aan de kernenkwaliteit van de gemeente. De gemeente Geldermalsen werkt met dorpsraden en dorpsplannen. Er is veel particulier initiatief waarbij de gemeente een faciliterende rol heeft. We willen nu de stap maken naar een meer stimulerende faciliterende rol die past bij de maatstaven van 2014, met alertheid op de verschillende rollen van de overheid van en naar de samenleving en onze specifieke rol om uitsluiting tegen te gaan. De gemeente staat voor grote bezuinigingsopgaven. Het ontbreekt nog aan perspectief met betrekking tot de wijze waarop het debat hierover met de samenleving moet worden gevoerd. Op basis van de huidige programmabegroting is dat niet aan de orde. Daarnaast is en blijft de gemeente scherp, vraagt de grondexploitatie veel aandacht en is de rest goed op orde. Tevens valt de gemeente nog onder het ruimhartige provinciaal toezichtsarrangement. Intergemeentelijke samenwerking Geldermalsen ervaart dat de samenwerking in Rivierenland op ruimtelijk en economisch gebied nog te weinig oplevert. De potenties van de regio worden hierdoor onvoldoende benut. De vorming van een gezamenlijke bedrijfsvoeringsorganisatie met Culemborg en Tiel zet de verhoudingen in regio Rivierenland wat onder druk. Het gevaar bestaat dat andere gemeenten zich teweer gaan stellen tegen de (vermeende) dominantie van de sterke trojka die hiermee is ontstaan. De gemeenteraad ervaart weinig grip te hebben op de samenwerking in Rivierenland, zeker nu er geen vertegenwoordigers uit de gemeenteraad zitting hebben in het regiobestuur. 8
Hoewel de samenwerking in Rivierenlandverband een lange traditie kent, is het zinvol om opnieuw na te denken over de vraag of dit samenwerkingsverband goed aansluit bij de strategische opgaven van de gemeente. Met name de gemeenteraad vraagt aandacht voor mogelijke samenwerkingsverbanden met de buiten de provincie gelegen gemeenten Leerdam en Houten. Het college van B&W plaatst hierbij de nuancering dat op dit moment, in lijn met het coalitieakkoord, de intergemeentelijke samenwerking zich richt op de gemeenten Culemborg en Tiel eventueel aangevuld met de gemeenten Neerijnen en Lingewaal. Decentralisaties Wat hiervoor is gezegd over de betrokkenheid van de gemeenteraad bij regionale aangelegenheden, geldt ook voor hun betrokkenheid bij de decentralisaties die immers ook op regionaal niveau zijn voorbereid. Aangezien het gaat om politiek gevoelige taken waarop raadsleden aangesproken zullen worden, is het zaak om de raad meer invloed te geven met betrekking tot belangrijke keuzes ten aanzien van de afwegingskaders die gehanteerd zullen worden bij zorgverlening en arbeidstoeleiding. Het gevaar bestaat dat de decentralisaties in het sociaal domein zo veel tijd en aandacht vragen van de ambtelijke organisatie en het gemeentebestuur (zowel raad als B&W) dat belangrijke strategische keuzes op andere terreinen veronachtzaamd worden. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, namens deze, Marcel Boogers 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Sterk Bestuur in Gelderland Geldermalsen, 15 mei 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. De betreffende vraag is niet beantwoord. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Mee oneens Mee oneens Mee oneens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. Resultaatgerichtheid 2. Flexibiliteit3. Loyaliteit en 4. communicatief 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. Strategie/Lange termijn denken 2. Innovatie3. integraliteit 12
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Gericht op de burger Detaillistisch 2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Niet eens en niet oneens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Helemaal mee eens Helemaal mee eens Niet eens en niet oneens 13
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1 Welke gemeenten zijn de voornaamste partners voor de strategische opgaven? Geldermalsen werkt voor de strategische opgaven samen met bovenstaande gemeenten opgenomen in de netwerkanalysen. Met uitzondering van West Maas en Waal behoren de gemeenten tot de regio Rivierenland. Onlangs is West Maas en Waal op onderdelen ook toegetreden tot het samenwerkingsverband in deze regio. In de toekomst verwacht men met dezelfde partners samen te werken. 3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? Nee 14
3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Mee oneens 3.4 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Goed 3.5 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? 15
3.6 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Nee 3.7 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Mee oneens 3.8 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed 16
3.9 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zouden in de toekomst uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies kunnen zijn? In de toekomst gaat Geldermalsen focussen in het kiezen van haar samenwerkingspartners op beleidsmatig terrein. Onderstaande netwerkanalyse geeft dit weer. 3.10 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? Hierboven geldt exact hetzelfde als nu of de vier aangekruiste gemeenten 17
3.11 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? 3.12 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel niveau samenwerkt? Belastingdienst Samenwerking Rivierenland betreft ook de gemeentes IJsselstein, Montfoort en Wijk bij Duurstede 3.13 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. 18
3.14 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed 3.15 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? Zoals ook geldt voor het beleidsmatige niveau, verwacht men op operationeel niveau in de toekomst ook met minder gemeenten samen te werken. Er wordt meer focus aangebracht. 3.16 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? Nee 19
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 20
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 21
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 22
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisaties voor? De opgaven voor de 3 decentralisaties bereidt de Geldermalsen met de gemeenten voor die zijn opgenomen in de netwerkanalyse. 23
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland