VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF HET GANZENNEST Locatie : Plaats :7741 MA Coevorden Onderzoeksnummer :15415 Datum onderzoek :-9-011 Datum vaststelling rapport : 30-11-011 HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden pedagogisch klimaat educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Context inmiddels 7 jaar oude kinderdagverblijf is gehuisvest in een pand op het industrie terrein aan de N34. Hierin bevindt zich ook een buitenschoolse opvang (BSO), De Wildebras. De buitenruimte biedt vele uitdagende mogelijkheden voor de kinderen van kinderdagverblijf. het kinderdagverblijf heeft twee verticale groepen ingericht, Wammes Waggel en Gijs Gans. Uit deze twee groepen gaan alle driejarige peuters drie dagen per week naar de Drie-plus groep. In deze groep wordt met de Piramide-methode gewerkt. De kinderopvangorganisatie Catalpa werkt ontwikkelingsgericht met door de pedagogisch medewerkers zelf gemaakte thema s. kinderdagverblijf is recent gestart met het werken volgens de Piramide-methode.. Tijdens het inspectiebezoek heeft er geen gesprek met ouders plaats gevonden. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 5, waarvan 1 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 5, waarvan doelgroeppeuters HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina van 8
. HET TOTAALBEELD De inspectie van het onderwijs stelt vast dat de uitvoering van voorschoolse educatie in kinderdagverblijf vorm en inhoud begint te krijgen. Op een aantal indicatoren is voldoende kwaliteit aangetroffen. Dit is zichtbaar aanwezig in de condities en in een klein aantal aspecten van het ouderbeleid. Ook het aanbod, waarin de pedagogisch medewerkers werken met een integraal programma, is positief beoordeeld. Daarbij is sprake van een ondersteunend pedagogisch klimaat waarin de pedagogisch medewerkers een veilige speelomgeving weten te creëren. Gelet op de context, waarin is aangegeven dat het Kinderdagverblijf recentelijk is gestart met de deelname aan de Piramidetraining en daarmee met invoering van de onderliggende werkwijze, biedt dit een gunstig perspectief op verdere ontwikkelingen. Daarbij zijn de leidinggevende van en ook de pedagogisch medewerkers zich bewust dat op een aantal cruciale punten verdere begeleiding en ondersteuning noodzakelijk is. De condities van kinderdagverblijf zijn gunstig: de groepsgrootte voldoet aan de eisen van de OKE-wet, de beroepskrachten zijn voldoende gekwalificeerd en er is een jaarlijks opleidingsplan om hen te ondersteunen in de invoering van het Piramide-traject. In het domein ouders is waargenomen dat er sprake is van een gerichte intake. De pedagogisch medewerkers bieden ouders tevens informatie over de ontwikkeling van hun kind. kinderdagverblijf is weliswaar actief in het benaderen van ouders om deel te nemen aan activiteiten, de opkomst is aan de lage kant. Dit vraagt nog de nodige aandacht. Ontwikkelpunten in het ouderbeleid zijn tevens het opstellen van gericht vve-ouderbeleid, het ondersteunen van ontwikkelingsstimulerende activiteiten in de thuissituatie en ouderparticipatie. kinderdagverblijf maakt voor het aanbod gebruik van Piramide, een integraal VVE-programma. De pedagogisch medewerkers volgen de aanwijzingen van het programma. In de uitwerking en toepassing zijn de kenmerkende fasen van oriënteren - demonstreren, verbreden en verdiepen zichtbaar aanwezig. De verdere uitwerking van de planning waarin doelen zijn geformuleerd, rekening wordt gehouden met differentiatie in het aanbod en een verantwoording van de verschillende taalfacetten zichtbaar is gemaakt, zijn ontwikkelpunten. Dit geldt ook voor enkele van de indicatoren van het educatief handelen. Dit is te verklaren uit het feit dat de pedagogisch medewerkers recentelijk zijn gestart met de uitvoering van het programma en het scholingstraject nog volgen. Wat wel zichtbaar is en tevens voorwaardelijk voor een positief educatief handelen, is de mate van responsiviteit van pedagogisch medewerkers. Zij laten in houding en gedrag zien dat zij beschikbaar zijn voor de kinderen. De kinderen worden in hun ontwikkeling gevolgd met een kindvolgsysteem. De conclusies die hieruit getrokken worden, leiden op het kinderdagverblijf nog niet tot een planmatige opzet en invulling van extra zorgactiviteiten. Hierdoor zijn ook effecten van de geboden zorg niet te achterhalen. kinderdagverblijf heeft een extern netwerk voor kinderen die zorg nodig hebben die zij zelf niet kunnen bieden. domein kwaliteitszorg is op onderdelen nog onvoldoende. Dit is inherent aan de opbouwfase waarin en daarmee ook Catalpa zich bevinden. De doorgaande lijn van voorschool naar vroegschool vraagt om verbetering. kinderdagverblijf heeft geen gegevens beschikbaar over de basisscholen waarnaar de kinderen doorstromen. Er is geen sprake van een structurele warme overdracht en inhoudelijke afstemming van het pedagogische klimaat, educatief handelen en zorg en begeleiding. De leidinggevende van kinderdagverblijf herkent zich in het geschetste profiel. De inspectie heeft vertrouwen in de mogelijkheden om de aangeven ontwikkelpunten op termijn te realiseren. HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Coevorden A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0. In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst - A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1. Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4. Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Gemiddeld als de kinderen drie jaar zijn. VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5. Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 De afgelopen twee jaren heeft de GGD geen kwaliteitsonderzoeken op het kinderdagverblijf uitgevoerd. Er is om die reden geen recent onderzoeksrapport beschikbaar (A0.1) kinderdagverblijf heeft twee verticale groepen, groepen waarin kinderen tussen de nul en de vier jaar zijn geplaatst. Over het algemeen komen deze kinderen drie dagen naar het kinderdagverblijf. Daarmee komen zij voldoende tijd naar de voorschool, echter alleen op de maandag, dinsdag en donderdag wordt er een Drie-plus groep gevormd en wordt er volgens de VVE methode gewerkt. kinderdagverblijf zit in de opstartfase van werken met VVE. is van belang om na te blijven gaan of aan de doelgroepkinderen minimaal 10 uur voorschoolse educatie wordt geboden (A4.1). Op kinderdagverblijf zijn momenteel zijn twee pedagogisch medewerkers in opleiding. Te verwachten valt dat zij aan het eind van 011 gecertificeerd zijn (A5.4). Binnenkort start ook de leidinggevende van de kinderopvangorganisatie met de opleiding Piramide voor leidinggevenden. In oktober starten de overige pedagogisch medewerkers met de scholing Vversterk. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 De oudercomponent is een belangrijk aspect van VVE. Ouders moeten zicht hebben op de ontwikkeling van hun kind en gestimuleerd worden om als partner mee te werken aan het stimuleren van deze ontwikkeling. Omdat er sprake is van een andere ouderpopulatie dan bij de reguliere kinderdagverblijven is het belangrijk een goed beeld te hebben van de wensen en HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 4 van 8
mogelijkheden van deze ouders. Tevens is het van belang, in het kader van VVE, na te denken over de vorm van participatie die men wil nastreven. Vervolgens kunnen de activiteiten voor en met ouders hierop afgestemd worden. In het huidige pedagogisch beleidsplan staat het ouderbeleid slechts in algemene termen beschreven. Kinderdagverblijf heeft nog weinig inzicht in de kenmerken van de ouderpopulatie. De analyse van de ouder- en kind kenmerken vraagt nog om een verdiepingslag. Op basis van een dergelijke analyse kunnen de wensen van de ouders en de eigen doelstellingen concreter geformuleerd worden om sturing te kunnen geven aan de inhoud van ouderbeleid (B1). Bij inschrijving op het kinderdagverblijf ontvangen de ouders een informatiepakket over het kinderdagverblijf en de Piramide-methode. Helaas hebben er tijdens het inspectiebezoek geen oudergesprekken plaats gevonden. kinderdagverblijf heeft wel ouders benaderd hiervoor, maar zonder resultaat. Alle ouders krijgen tijdens de tien-minuten gesprekken ook mondeling de methode toegelicht. Binnenkort wordt er een ouderavond georganiseerd waarin Piramide nogmaals aan de ouders word uitgelegd (B). intake gesprek vindt mondeling plaats. De ouders ontvangen het intakeformulier en brengen dit ingevuld mee naar het kinderdagverblijf. De pedagogisch medewerker en de ouder bespreken dit formulier. Over het algemeen komen de kinderen voor het eerst naar de opvang als zij acht weken oud zijn. De informatie wordt regelmatig aangevuld. is de bedoeling dat het intakeformulier opnieuw wordt ingevuld wanneer de peuter de leeftijd van twee jaar heeft bereikt (B3). programma Piramide heeft een oudercomponent waarvan de pedagogisch medewerkers gebruik kunnen maken. benut deze informatie nog niet of nauwelijks. kinderdagverblijf heeft een maandelijkse nieuwsbrief waarin naast algemene informatie ook de Piramide-thema s worden aangekaart. De inspectie constateert dat daarnaast geen beleid heeft uitgewerkt om ouders te stimuleren ook thuis activiteiten te doen met hun kinderen (B4). Over het algemeen bestaat de ouderhulp uit praktische ondersteuning bij hand- en spandiensten. Er zijn geen activiteiten gericht op opvoedingsondersteuning of andere vormen van ouderparticipatie. Daarbij stimuleert het kinderdagverblijf de doelgroepouders nog onvoldoende om bij het brengen van hun kind deel te nemen aan activiteiten tijdens de inloop (B5). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1. Werken met een doelgerichte planning C1.3 aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C.1 pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C. De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 3 afgestemd C3. Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 5 van 8
het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 3 de kinderen C3.6 gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen De pedagogisch medewerkers werken met een jaarplanning op basis van het VVE-programma. Ook is er een themaplanning uitgewerkt. De inhoud van de week- en dagplanning is weinig doelgericht. Dit een aandachtspunt. Gezien de opstartfase waarin het kinderdagverblijf zich bevindt is dit verklaarbaar. Zonder planning is het gevaar aanwezig dat belangrijke onderdelen van het programma niet worden uitgevoerd of dat er te weinig tijd voor is ingeruimd (C1.). Door het ontbreken van een uitgebreide doelgerichte themaplanning is het niet duidelijk of de aangeboden activiteiten expliciet gericht zijn op de taalontwikkeling (C1.3). Doordat er geen duidelijk planning is, wordt ook niet duidelijk of de pedagogisch medewerkers binnen het VVE-programma de mogelijkheden benutten om te differentiëren naar leeftijd of niveau (C1.4). De inspectie heeft waargenomen dat de pedagogisch medewerkers op respectvolle wijze duidelijke gedraggrenzen stellen, waarbij ze rekening houden met het ontwikkelingsniveau van de groep. De medewerkers laten een wisselend beeld zien in het consequent naleven van de gedragsgrenzen en groepsafspraken (C.). De inrichting van de speelleeromgeving kan een impuls gebruiken voor wat betreft het talige karakter. Ook stelt de inspectie vast dat het thema naast de thematafel, weinig herkenbaar is in de andere hoeken en spelmaterialen. Over het geheel genomen kunnen de hoeken versterkt worden op de mogelijkheden om spelervaringen te verbreden en te verdiepen (C.5). De pedagogisch medewerkers hebben onderling overleg over het uit te voeren thema. Daar waar dit gebeurt is dit vooral organisatorisch van aard en niet gericht op een inhoudelijke afstemming. Vanwege het ontbreken van een inzichtelijke planning is onvoldoende na te gaan of het aanbod in de uitvoering voldoende waarborg biedt voor de verschillende taalfacetten naast de woordenschatuitbreiding (C3.). De pedagogisch medewerkers hebben zicht op de ontwikkelingsbehoefte van elk kind. Zij hebben vooral mondeling overleg hoe de activiteiten hierop af te stemmen. Dit wordt echter onvoldoende vastgelegd. Daarmee ontbreekt het aan een koppeling tussen kindobservaties en planning van doelgerichte activiteiten (3.7) D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1. De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D. Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 6 van 8
Een vroegtijdige signalering vindt plaats aan de hand van een observatie formulier van Catalpa. De pedagogisch medewerkers vullen dit instrument vier keer per jaar in. De inspectie constateer dat er geen gebruik wordt gemaakt van de toetsen van Piramide (D1.1). Elk kind, dus ook de VVE-kinderen, wordt tijdens overlegmomenten besproken en de resultaten daarvan vastgelegd. De pedagogisch medewerkers slagen er nog niet in om op basis van deze signalering een plan op te stellen waarop duidelijk de beginsituatie vermeld staat (naar aanleiding van de observatielijsten) en de doelen die de leidsters voor een peuter willen bereiken. De planmatigheid waarmee de leidsters aan de ontwikkeling werken, is daarom nog een ontwikkelpunt (D1.). Ook de evaluatie van het effect van de extra begeleiding verdient nog aandacht. Omdat niet altijd duidelijk staat beschreven welke doelen de leidsters voor ogen hebben, is het achteraf moeilijk om te bepalen of die begeleiding succes heeft gehad (D1.3). Planmatige vastgelegde taal interventies zijn nog niet in beeld waardoor ook de evaluatie van de effecten van de geboden hulp minder goed mogelijk is ( D1.4). De pedagogisch medewerkers weten welke kinderen zorg nodig hebben en in aanmerking komen voor nadere bespreking of externe hulpverlening. Verder heeft het kinderdagverblijf goede contacten met jeugdhulpinstelling Yorneo en Jeugdgezondheidszorg Icare. Beide instellingen, participeren in het traject, Vroeg erbij van de gemeente Coevorden. De medewerkers missen de terugkoppeling van de stand van zaken over zorgkinderen wanneer zij een beroep hebben gedaan voor externe hulpverlening. Zij ervaren dit als een gemis (D.3). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool E De voorschool evalueert de kwaliteit van haar VVE E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie De inspectie constateert dat een gericht kwaliteitszorgsysteem om de kwaliteit van voorschoolse educatie te realiseren, te bewaken en te borgen nog niet is beschreven. Welk zijn er een aantal elementen aangetroffen. Deze zijn niet zodanig dat gesproken kan worden van een cyclisch kwaliteitszorgproces. De coördinatie van VVE verloopt via de vestigingsmanager en een pedagogisch medewerker. Er is echter nog geen inhoudelijke aansturing. Binnenkort gaat een scholingstraject voor de leidinggevenden van start zodat zij ook inhoudelijk kunnen aansturen (E1). De kwaliteitszorg van de Kinderopvangorganisatie of van het is nog niet gericht op systematische evaluatie van onderliggende processen. Dit geldt ook voor de evaluatie van de opbrengsten. Dit is mede het gevolg van het feit dat er momenteel geen duidelijke gemeentelijke afspraken liggen over de te bereiken doelen. Ook de organisatie zelf heeft geen resultaatgegevens in beeld die jaarlijks geëvalueerd zouden kunnen worden (E en E3). is onlangs gestart met de uitvoering en implementatie van Piramide en de daarbij behorende organisatiestructuur. is op dit moment nog te vroeg om basis daarvan verbetermaatregelen te verwachten en gerealiseerde kwaliteit te borgen. Echter het heeft ook niet vastgelegd hoe zij de gerealiseerde kwaliteitseis straks wil gaan borgen. (E4, E5). F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten met de basisscholen HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 7 van 8
F Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F3 kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen 3 waar de uitstromende peuters naartoe gaan F3.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht F4 kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd De Drie-plus pedagogisch medewerker, de leidinggevende en de BSO-medewerker hebben contacten met de basisscholen. Ook nemen zij deel aan het overleg in het kader van het traject Vroeg erbij. De contacten met de scholen zijn niet expliciet gericht op het realiseren van een doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool (F1). Daarbij is het voor het kinderdagverblijf niet geheel duidelijk naar welke (vroeg)scholen de kinderen uitstromen (F). vult voor elk kind de Peuterestafette in en stuurt deze, wanneer bekend is naar welke basisschool de peuter doorstroomt, naar de betreffende school. De pedagogisch medewerkers ontvangen signalen van basisscholen dat een kind blanco moet kunnen binnenkomen. Van terugkoppeling van de basisschool naar het kinderdagverblijf is nog geen sprake geweest (F3). Momenteel vindt er geen inhoudelijke afstemming plaats tussen de onderbouw van de verschillende basisscholen en het kinderdagverblijf. Voor het behoud van de effecten van VVE is deze afstemming over het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen, het ouderbeleid en zorgbeleid noodzakelijk. Er zijn van de dertien basisscholen, drie scholen die met de Piramidemethode werken (F4, F5, F6). 4. VERVOLGAFSPRAKEN. bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. HB:30038 Onderzoeksdatum: -9-011 Pagina 8 van 8