Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie K.J. Kaland, AIOS klinische geriatrie, Parnassia Groot Haags Geriatrie Referaat 6 februari 2017
Gedragsproblemen bij dementie Behavioral disorders and psychological symptoms (BPSD) bij ziekte van Alzheimer: 70% tenminste 1 symptoom (Lyketsos 2000) Kan al voorkomen in vroege of preklinische stadia van AD (Craig 2005, Vicini Chilovi 2009) Meest voorkomend: apathie, depressie, angst en wanen (Wilson 2000)
Gevolgen Snellere functionele en cognitieve achteruitgang (Starkstein 2006) Hogere kans op progressie van MCI naar AD (Lyketsos 2011) Negatieve effecten voor patiënt (kwaliteit van leven, beperkingen in ADL, eerdere institutionalisatie) en mantelzorger (depressie) (Black 2004) Sterkere associatie met kwaliteit van leven dan cognitie of functionele beperking (Banerjee 2006)
Herkomst symptomen? Alzheimer tot nu toe gezien als neurodegeneratieve ziekte die voornamelijk geheugen aantast
Vraag Hoe zijn deze verschillende symptomen te verklaren? Waarom heeft de ene patiënt wel BPSD en de andere niet?
Terug naar de basis: neuro-anatomie
Het limbisch systeem Bevat Amygdala, Cingulate cortex, Fornix, Hippocampus, Hypothalamus Betrokken bij emoties, geheugen, leren, motivatie, herinneringen en seksueel gedrag
Frontostriatale circuits Verbindt frontaalkwab met basale ganglia (striatum) Emoties, motivatie, executieve functies en gedrag
Bensamoun et al. Prospectieve cohortstudie 2010-2014 Frankrijk, Zwitserland, USA. Doel: Associaties tussen BPSD en amyloiddepositie in het brein onderzoeken N= 657 (230 controles, 308 MCI, 119 AD) Methoden: 18 F-Florbetapir PET-scan, CDR, MMSE, NPI. Outcome: Correlatie tussen amyloiddeposities en symptomen
Groepskarakteristieken
Symptoom vs localisatie
Amyloiddepositie vs symptoomclusters
Conclusie Positieve correlatie tussen: Mate van angst en amyloiddepositie frontaal (MCI) Mate van prikkelbaarheid en depositie pariëtaal (AD) Amyloiddepositie nam toe over het diagnostisch continuum van gezond naar AD
Discussie Alleen patiënten met milde tot matige AD geincludeerd Effect van psycho-actieve medicatie niet meegewogen Associaties zijn klein, vele statistische berekeningen gedaan
Makovac et al. Prospectieve cohortstudie 2015, Rome. Doel: Correlatie tussen grijze stof atrofie en wittestofafwijkingen in het corpus callosum bij AD pt met verschillende neuropsychologische symptomen 85 AD-patienten, 25 gezonde controles Methoden: MMSE, NPO, NPI, MRI Indeling in 4 clusters obv symptomen: psychose, stemming, frontaal, geen BPSD.
Outcomes MRI techniek: diffusion tensor MR imaging, waarmee wittestofbanen (tractography) in vivo in kaart kunnen worden gebracht FA: fractional anisotropy MD: mean diffusivity Dus: de relatie van wittestofschade in het corpus callosum met atrofie in de cortex
Groepskarakteristieken Geen verschil in CDR score Geen verschil in NPO uitslag tussen wel of geen BPSD, wel in MMSE-score.
Resultaten: stemming Opvallende correlatie met atrofie in cerebellum
Resultaten: psychose
Resultaten: frontaal
Conclusie Specifieke gedragsstoornissen in AD zijn geassocieerd met frontale dysfunctie (orbitofrontaal en frontostriatale netwerken) Neuronale dysfunctie in de cortex specifiek geassocieerd met wittestofschade in het corpus callosum Hypothese: Grijze stof verlies in AD mogelijk secundair aan neuronale disconnectie
Discussie Kleine sample size van de subgroepen
Take home message Gedragsproblemen bij 70% van de patiënten met Alzheimer Associaties met specifieke lokalisaties van amyloiddepositie en wittestofschade / atrofie in het brein Zichtbaar te maken met Amyloid-PET-scan en MRI Toekomst: mogelijk diagnostische en prognostische waarde bij MCI?
Referenties 1. Bensamoun et al, Associations between Neuropsychiatric Symptoms and Cerebral Amyloid Deposition in Cognitively Impaired Elderly People, Journal of Alzheimer s Disease, 2016;49(2):387-98. 2. Makovac et al, Different Patterns of Correlation between Grey and White Matter Integrity Account for Behavioral and Psychological Symptoms in Alzheimer s Disease, Journal of Alzheimer s Disease, 2016;50(2):591-604 3. Hu et al, Anatomical Correlates of the Neuropsychiatric Symptoms in Alzheimer s Disease, Current Alzheimer Research, 2015,12, 266-277