ja 1
Marktvisie Nu Vorige keer Verwachting komende week Hoogste 14/15 Laagste 14/15 Macroeconomisch Beurzen omhoog door opmerkingen voorzitter ECB AEX 465.5 462.9 507,8 376,3 USD per EUR 1,094 1,101 1,393 1,053 Olie Brent ($) Front month Olie blijft onder druk door oversupply 48,55 47,54 115,5 45,90 Elektra (EUR/MWh) Elektriciteitsprijzen op laagste punt 2015 Cal 16, base, NL 35,79 36,08 44,40 35,91 Cal 16, peak, NL 43,70 44,16 54,95 44,15 Gas (EUR/MWh) Gasprijzen blijven laag door dalende olieprijs Cal 16 17,50 18,08 26,34 18,08 Day Ahead 18,01 18,01 27,20 14,95 2
Macro-economie Afgelopen week De financiële markten in Europa zijn omhoog gegaan door positieve productiedata van Duitsland. De data was beter dan verwacht maar alsnog lager dan vorige maand. De Chinese financiële markten daalden in het begin van de Chinese handelsdag, maar eindigden positief door goede berichten over de economie in Amerika. 3
Wisselkoers (dollar per euro) De Euro is minder waard geworden ten opzichte van de dollar en de pond, de beweging blijft desalniettemin erg klein. USD per EUR 1,20 Wisselkoers GBP per EUR 0,75 1,18 0,74 1,16 0,73 1,14 0,72 1,12 0,71 1,10 0,70 1,08 0,69 EURUSD 1,06 0,68 EURGBP 1,04 0,67 1,02 0,66 1,00 0,65 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov 4
Olie, kolen Afgelopen week De oliemarkt wordt langzaam een steeds saaiere markt. De invloedfactoren veranderen niet en de prijsbeweging ook niet. Weinig producenten schroeven de productie terug, terwijl de vraag naar olie afneemt door de steeds kleinere groei van de Chinese economie. Er zijn zelfs berichten dat sommige landen zoals Rusland nog nooit zoveel olie geproduceerd hebben als nu; het land zette een recordproductie neer in oktober. Tegelijkertijd kiezen producenten in de Golfregio ervoor om noodzakelijk onderhoud uit te stellen naar volgend jaar waardoor de productie ongewijzigd hoog blijft. Kolen Door de grote prijspiek in 2008 is er de afgelopen jaren langzaam een steeds groter overschot ontstaan in kolen-productiecapaciteit. Investeringen zijn gepland toen elke nieuwe mijn nog winstgevend was en nu lijdt de prijs eronder. Er zijn voorspellingen dat de daling van de kolenprijs nog niet voorbij is. Een grote prijspiek in de internationale olie- en gasprijs heeft ervoor gezorgd dat er veel LNG-capaciteit beschikbaar komt de komende tijd.dit zal de prijs van het product drukken. Daarmee heeft LNG de potentie om binnen enkele jaren kolen uit de markt te drukken als schoner alternatief voor elektriciteitsopwekking, met name in Azië. Als deze voorspelling uitkomt, kan het wereldwijde kolengebruik nog veel verder dalen. 5
USD/BBL 60 55 50 45 40 35 Brent oil, front month Brent Crude USD/BBL Brent Crude EUR/BBL EUR/BBL 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30 30 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov Vooruitblik Totdat de OPEC maatregelen wil nemen, lijkt het oliespeelveld te veranderen in een grote concurrentiestrijd die er alleen maar op gebrand is voor zichzelf het meeste geld binnen te halen in een economisch slechte tijd. Opvallend is dat de grote producent Iran nog geen volledige rol heeft omdat de olieproductie daar nog moet worden opgeschaald. Wanneer deze productiecapaciteit hier ook nog bij opgeteld wordt, lijkt de olieprijs in ieder geval nog niet te gaan stijgen. 6
Gas Korte termijn Het blijft enorm mild en warm weer met temperaturen die ver boven het langjarig gemiddelde liggen. Aan het begin van de week was er nog wat onderhoud in het Noorse productienet en dat zorgde voor een licht opdrijvend effect. Maar daarna zijn er geen signalen meer die de markt omhoog wilden duwen. Het is de tweede wintermaand van het jaar en de prijzen liggen een stuk lager dan in de vorige winter. Dit komt natuurlijk door de relatief hoge temperaturen maar ook door de afwezigheid van het Oekraïne-risico. Daarmee is de belangrijkste onzekerheid verdwenen die vorig jaar nog zorgde voor hoge prijzen. Er zijn weinig argumenten over om de marktprijs te verhogen. Lange termijn De olieprijs zorgde alleen voor lichte druk op de gasprijs deze week, doordat de bewegingen niet zo groot waren. De belangrijkste druk kwam van de korte termijn gasprijzen die hard omlaag gingen door de hoge temperaturen. Deze hogere temperaturen geven een domino effect in de markt. Door de dalende prijzen van de komende winter, dalen ook de prijzen van toekomstige winters. Dit komt omdat de beste voorspeller van de toekomst altijd de meest recente informatie is. Deze dalende winters trekken dan ook de jaren verder mee omlaag en uiteindelijk komt de prijs voor 2016 0.25 eur/mwh lager uit dan een week geleden. 7
EUR per MWh 19,5 TTF en Zeebrugge gas 19,0 18,5 18,0 17,5 Zeebrugge Cal16 Cal-16 TTF TTF day-ahead 17,0 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov Vooruitblik De balance of month handelt niet veel hoger dan de day ahead prijs, waarmee de verwachting van de markt op dit moment voor de korte termijn goed wordt weergegeven. Voor november verwacht niemand grote problemen met het huidige inzicht in aanvoer en de voorspellingen over de afname met dit warme weer. Op de lange termijn lijkt het effect van het weer te zijn verwerkt, maar bearish vooruitzichten in de olieprijs kunnen de markt weer verder omlaag duwen. Het enige gevaar komt in de toekomst van lagere temperaturen en van een toenemende hogere vraag in aanloop naar het einde van het jaar door nieuwe contracten. 8
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De eerste paar dagen van november zijn achter de rug en het warme weer was de belangrijkste driver voor de elektriciteitsprijs. De temperatuur in Nederland lag al deze dagen ongeveer 2 graden boven het langjarig gemiddelde. Door deze grote temperatuurverschillen met een normale dag in november is de markt zeer rustig geweest. De prijzen waren niet hoog voor een dag in november door het stabiele aanbod en de lage vraag. Normaal loopt de vraag al aan het begin van november direct wat sneller op door het wisselvallige weer en de eerder ondergaande zon. Enkele weken geleden, toen de temperatuur een stuk lager lag en de prijzen een stuk hoger, was dan ook een goed voorbeeld voor de prijsbeweging die eigenlijk verwacht was. EUR/MWh Elektriciteit 49 47 45 43 41 39 37 35 Cal16 NL Piek 33 Cal16 NL Basis 31 Cal16 BE Base 29 Cal16 DE Base 27 25 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov 9
Lange termijn Het was een spannende week voor de 2016-prijzen. Bij de start van de week leek het nog even alsof er een kentering zou komen in de beweging van de powerprijzen van de hele maand oktober, maar dit was helaas niet het geval. De prijs voor 2016 daalde uiteindelijk door een verder dalende gasprijs en nam daarmee de andere jaren mee op weg omlaag. Het viel daarbij op dat de beweging van 2018 veel groter was dan de andere jaren. Hiermee is de spread tussen 2016 en 2018 toegenomen met 0.50 eur/mwh. Deze grote beweging in toename van de spread geeft aan dat de markt verwacht dat de investeringen in het landelijke net grotere invloed hebben dan eerder gedacht. Vooruitblik De vooruitzichten van de temperatuur blijven bearish met een voorspelling voor de komende dagen dat de temperatuur zelfs 4 graden boven normaal uitkomt. Voor de powerprijzen verwachten we met het huidige stabiele aanbod dan ook dat deze minimaal gelijk blijven met deze week. De enige onverwachte in dit vooruitzicht is de opwekking met windenergie. Deze neemt altijd toe in een winter en de hoeveelheid wind voor de komende week is dus een steeds belangrijkere driver. Dezelfde factoren spelen ook voor de lange termijnverwachting een belangrijke rol. Dit omdat weersverwachtingen worden vertaald in de gasprijs en deze is de belangrijkste beïnvloeder van de elektriciteitsprijs in een winterperiode. 10
Darkspread en sparkspread Door de zijwaartse en op enkele dagen zelfs oplopende kolenprijs is de dark spread erg verslechterd de afgelopen dagen. Hiermee nadert de dark spread zelfs het laagste niveau dat in juli 2015 bereikt was. Voor de spark spread is het een heel ander verhaal. De gasprijs daalt snel, maar door de tijdelijk stilgevallen beweging in de kolenprijs zet de daling van de powerprijs niet net zo hard door. De spark spread loopt daardoor weer steeds verder op, is daarmee als sinds begin juni bullish en lijkt dat niet weg te willen geven. EUR/MWh 16,0 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 Dark spread, Spark spread Darkspread Base Cal16 Sparkspread Peak Cal16 (rechtse as) EUR/MWh 6,0 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 11
Emissies Vrijdag startte een grote VN-conferentie over het klimaat in Parijs. Deze gesprekken leveren geen CO2-prijsverwachting op, maar er is wel weer hernieuwde aandacht voor de CO2- overschotten. Dit kan leiden tot hernieuwd vertrouwen in nationale en regionale initiatieven om de CO2-uitstoot te verminderen. Aan de prijs is dit nog niet te zien, want sinds vrijdag is de markt licht gedaald richting de 8.50 eur/ton. Op dit niveau is er nog niets zeker. In het verleden zijn er prijsbewegingen geweest die binnen enkele dagen de prijs weer opdreven met minimaal 0.50 eur/ton, al blijven dit soort grote bewegingen schaars in deze markt. Emissierechten EUR per ton 8,5 CO 2 8,3 8,1 7,9 7,7 7,5 7,3 7,1 6,9 CO2 Cal15 6,7 6,5 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov 12
Weer 13
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te s-hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan. 14