RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1148730 Datum: Behandeld door: 10 september 2014 G.C. Sweers-Hoogland, A. Hiemstra Afdeling / Team: Raadsgriffie Onderwerp: Onderzoek naar het minimabeleid van de gemeente Purmerend Samenvatting: De rekenkamercommissie (RKC) heeft onderzoek gedaan naar het minimabeleid van de gemeente Purmerend. Een actueel thema omdat het aantal huishoudens met een minimuminkomen zowel in Nederland als in Purmerend stijgt. Het onderzoek van de RKC richt zich op het gemeente specifieke beleid voor huishoudens met een minimuminkomen. Om participatie in de samenleving van inwoners met een minimuminkomen te stimuleren en om sociale uitsluiting van deze inwoners te voorkomen heeft de gemeente Purmerend het beleid "M r om mee te doen" vastgesteld. De RKC heeft in haar onderzoek gekeken naar de ontwikkelingen in de omvang en samenstelling van de doelgroep, het gebruik van de huidige regelingen en de effectiviteit van het beleid. Vlak na afronding van het onderzoek werd bekend dat de nieuwe wet Maatregelen Wet Werk en Bijstand per 1 januari 2015 in werking treedt. Deze wet heeft vergaande gevolgen voor het gemeente specifieke minimabeleid, waardoor het beleid op korte termijn moet worden herzien. Om de meerwaarde van het onderzoek te vergroten heeft de RKC besloten om op basis van de uitkomsten een oplegnotitie te maken waarin de RKC aanbevelingen doet voor de herijking van het beleid op basis van het onderzoek naar het huidige beleid. De RKC doet vijf aanbevelingen.
Purmerend, 10 september 2014 Aan de gemeenteraad van Purmerend, Inleiding en probleemstelling: De Rekenkamercommissie (RKC) heeft een onderzoek uitgevoerd naar het minimabeleid van de gemeente Purmerend. Doel van het onderzoek is om de raad inzicht te geven in de opzet en effectiviteit van het minimabeleid en de uitwerking van het beleid in de praktijk. Het onderzoek betreft het jaar 2012. Het minimabeleid is gestart in 2006 en kent tot 2012 enkele aanpassingen. Vlak na afronding van het onderzoek werd bekend dat de nieuwe wet Maatregelen Wet Werk en Bijstand (WWB) per 1 januari 2015 in werking treedt. Deze wet heeft vergaande gevolgen voor het gemeente specifieke minimabeleid. Door de nieuwe wet moet het minimabeleid van de gemeente Purmerend op korte termijn worden herzien. De grootste veranderingen die de nieuwe WWB met zich mee brengt zijn: - Een sterke beperking van de categoriale bijstand (wat een groot deel van de huidige regelingen in "M r om mee te doen" te doen betreft); - Vervallen van de inkomensgrens voor de gehele bijzondere bijstand. Om de meerwaarde van het onderzoek te vergroten heeft de RKC besloten om op basis van de uitkomsten van het onderzoek een oplegnotitie te maken waarin de RKC aanbevelingen doet voor de herijking van het beleid op basis van het onderzoek naar het huidige beleid. Oplossingsrichtingen De RKC doet de volgende aanbevelingen voor de herziening van het beleid: 1. Start met een schone lei. In het huidige beleid is het verband tussen de doelstellingen (participatie) en het palet aan vergoedingen niet altijd eenduidig te leggen. De RKC beveelt aan om bij de herziening van het beleid met een schone lei te beginnen. Stel heldere doelstellingen op voor het beleid en werk vanuit deze doelstellingen de bijbehorende/passende regelingen uit. 2. Besteed in het beleid specifiek aandacht aan het bereiken van de risicogroepen betreffende sociale uitsluiting en aan de huishoudens met een minimuminkomen die buiten het primaire blikveld van de gemeente vallen. Zoals blijkt uit de onderzoekscijfers met betrekking tot het bereik van het beleid, maken niet alle huishoudens met een minimuminkomen gebruik van het minimabeleid. Voor de regelingen waarvan de RKC het gebruik kon meten varieerde dat van 35% tot 52%. De redenen voor het niet-gebruik zijn onbekend. De RKC beveelt aan om bij de herziening van het beleid specifiek aandacht te besteden aan het bereiken van de risicogroepen betreffende sociale uitsluiting. Op dit moment besteedt de gemeente Purmerend geen specifieke aandacht aan deze groepen. Het CBS en het SPB hebben in het kader van het armoedebeleid onderzoek gedaan naar sociale uitsluiting en zij benoemen op basis van dit onderzoek de volgende risicogroepen: - eenoudergezinnen met minderjarige kinderen; - alleenstaanden tot 65 jaar; - niet-westerse huishoudens. De RKC beveelt aan om bij de herziening van het beleid specifiek aandacht te besteden aan huishoudens die buiten het primaire blikveld van de gemeente vallen. Uit het onderzoek blijkt dat huishoudens die een uitkering van de gemeente ontvangen in het systeem van de gemeente zitten en daardoor automatisch de informatie ontvangen over het gemeente specifieke minimabeleid. Van oudsher was deze groep tevens de grootste binnen het minimabeleid. blz. 2 van 5
De afgelopen jaren, onder andere door de economische crisis, is de samenstelling van de doelgroep van het minimabeleid veranderd en zijn er steeds meer huishoudens met een minimuminkomen uit arbeid. Deze doelgroep staat letterlijk niet in het systeem van de gemeente en is daardoor veel lastiger te bereiken. Uit de (beperkte) interviews die de rekenkamercommissie bij de voedselbank heeft gehouden bleek dat deze huishoudens via informele lijnen (buren, vrienden) op de hoogte waren van het beleid of geheel niet op de hoogte waren. Dit terwijl zij, naast de voedselbank, gebruik maken van de dienstverlening van verschillende instanties die ondersteuning bieden aan o.a. minima. 3. Heroverweeg de keuzevrijheid binnen de vergoeding voor sportieve en culturele activiteiten. Uit het onderzoek blijkt dat de diversiteit aan activiteiten en onkosten die via de regeling voor sportieve en culturele activiteiten wordt vergoed, groot is. Huishoudens met een minimuminkomen hebben in evaluaties van het beleid aangegeven dat zij het zeer waarderen dat zij zelf kunnen bepalen hoe zij de vergoeding willen besteden. Zodoende is er sprake van maatwerk. Echter de huidige lijst van activiteiten laat zien dat er ook vergoedingen worden verstrekt waarbij de vraag kan worden gesteld of dat een sportieve c.q. culturele activiteit is. Ook of de activiteit de participatie, zoals beoogd in het beleid, bevordert. Zo is één van de grootste uitgaven het gebruik van internet. De rekenkamercommissie kan en wil geen uitspraak doen of het gebruik van internet de vorm van 'mee doen' is die de raad beoogt. Wij bevelen de raad aan om bij de herziening van het beleid te overwegen kaders te stellen voor de vergoeding voor sportieve en culturele activiteiten. 4. Er geldt een strikte vermogenstoets voor gemeentelijke uitkeringsgerechtigden. De RKC beveelt aan om deze lijn door te trekken naar de gehele doelgroep van het minimabeleid ofwel de vermogenstoets geheel af te schaffen Voor alle vergoedingen die uitgekeerd worden onder het beleid "M r om mee te doen" te doen geldt naast een inkomensgrens een vermogensgrens. Uit het onderzoek blijkt dat de vermogenstoets niet voor alle groepen eenduidig is doorgevoerd. Bij huishoudens die algemene bijstand ontvangen wordt dit vermogen inhoudelijk getoetst. Hierdoor ligt vast dat zij aan de vermogensnorm voldoen op het moment dat zij een aanvraag indienen. Bij huishoudens die geen uitkering ontvangen vindt geen inhoudelijke vermogenstoets plaats. Zij verklaren in het aanvraagformulier dat zij aan de vermogensnorm voldoen. De rekenkamercommissie beveelt aan een procedure in te voeren waarin het vermogen inhoudelijk wordt getoetst voor alle groepen of de vermogenstoets af te schaffen. 5. De RKC beveelt aan om vooraf te bepalen welke indicatoren de gemeenteraad nodig acht om de effectiviteit van het nieuwe beleid te kunnen beoordelen en om de uitvoering dusdanig in te richten dat de informatie voor deze indicatoren beschikbaar is. De rekenkamercommissie beveelt aan om bij de herijking van het beleid te bepalen welke informatie de gemeenteraad wil ontvangen om achteraf te kunnen bepalen of het beleid effectief en efficiënt is. Voor veel informatie geldt dat deze vrij gemakkelijk te verzamelen is als deze geïntegreerd wordt in het aanvraagsysteem. Meetbare doelstellingen: De raad is in staat om op een heldere manier de effectiviteit van het nieuwe beleid te beoordelen (tellen en vertellen) en (desgewenst) bij te sturen. Financiële consequenties: Het voorliggende voorstel als zodanig kent geen financiële consequenties. blz. 3 van 5
Communicatie: In het Raadsnieuws en via de website van de gemeenteraad wordt gepubliceerd over de discussie in de raad over de rapporten van de rekenkamercommissie. Monitoring/evaluatie: Na een periode van twee jaar evalueert de Rekenkamercommissie de opvolging/uitwerking van haar aanbevelingen. Voorstel: De gemeenteraad neemt de aanbevelingen van de rekenkamercommissie over. Het college wordt opgedragen de aanbevelingen mee te nemen in de herziening van het minimabeleid. Op het moment dat het herziené minimabeleid aan de raad wordt voorgelegd wordt expliciet aangegeven hoe de aanbevelingen hierin zijn verwerkt. Bijlage(n): Rapport minimabeleid blz. 4 van 5
De raad van de gemeente Purmerend, gelezen het voorstel van het presidium d.d. 10 september 2014, BESLUIT: 1. onderstaande aanbevelingen van de Rekenkamercommissie over te nemen: a. Start met een schone lei: de rekenkamercommissie beveelt aan om bij de herijking van het minimabeleid primair te kijken naar de doelstellingen van het beleid in plaats van naar de huidige vergoedingen. b. Specifieke aandacht voor communicatie aan risicogroepen: eenoudergezinnen met minderjarige kinderen alleenstaanden tot 65 jaar niet-westerse huishoudens en huishoudens die buiten het primaire blikveld van de gemeente vallen: huishoudens met een minimuminkomen uit arbeid. wmmmm c. Heroverweeg de keuzevrijheid binnen de vergoeding voor sportieve en culturele activiteiten. De Rekenkamercommissie beveelt de raad aan om bij eventuele herijking van het beleid te overwegen kaders te stellen voor de vergoeding sportieve en culturele activiteiten. d. Er geldt een strikte vermogenstoets voor gemeentelijke uitkeringsgerechtigden, trek deze lijn door naar de gehele doelgroep van het minimabeleid. De rekenkamercommissie beveelt aan een procedure in te voeren waarin het vermogen inhoudelijk wordt getoetst of de vermogenstoets geheel af te schaffen. e. Bepaal vooraf welke indicatoren de gemeenteraad nodig acht om de effectiviteit van het nieuwe beleid te kunnen beoordelen en richt de uitvoering dusdanig in dat de informatie voor deze indicatoren beschikbaar is. 2. het college opdracht te geven de aanbevelingen van de RKC te betrekken bij de herziening van het Minimabeleid. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering d.d. 30 oktober 2014 de griffier, de voorzitter, blz. 5 van 5