Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis Benodigheden Digibord Werkblad Wat zou jij doen? Verhalen over seksuele grensoverschrijding (voor elke leerling) Werkblad Situaties seksueel grensoverschrijdend gedrag Vlaggensysteem Lesdoelen De leerlingen krijgen zicht op de aard, omvang en gevolgen van seksueel misbruik en seksuele grensoverschrijding De leerlingen leren seksueel grensoverschrijdende situaties herkennen De leerlingen oefenen met het toepassen van strategieën en doen vaardigheden op om deze in het dagelijkse leven toe te passen De leerlingen zijn zich ervan bewust dat seksueel misbruik veel voorkomt en meestal door bekenden gebeurt De leerlingen benoemen verschillende strategieën om (lichte vormen van) seksuele grensoverschrijding te herkennen en stoppen De leerlingen weten bij wie zij bij bedreigende situaties om hulp kunnen vragen en oefenen met hulp vragen
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 2 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Seksuele weerbaarheid In deze les praten we over seksueel grensoverschrijdend gedrag, misbruik en situaties die niet meer prettig voelen. We gaan met elkaar praten en oefenen. Om welke situaties, gaat het? Hoe kun je ze herkennen? Wat kun je doen? Verhalen over seksuele grensoverschrijding 30 min Welke situaties zijn seksueel grensoverschrijdend? Dia 1 Start de les en introduceer het onderwerp seksueel grensoverschrijdend gedrag. Leg de leerlingen uit waar het in de les over gaat en lees eventueel de tekst op de dia gezamenlijk.
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 3 Dia 2 Deel het werkblad Wat zou jij doen? Verhalen over seksuele grensoverschrijding uit aan de leerlingen. Deel de klas op in twee groepen. Laat de ene helft van de klas de eerste brief lezen en de andere helft van de klas de tweede brief. Laat de leerlingen na het lezen van de brief in tweetallen praten over mogelijke oplossingen. Bespreek vervolgens de oplossingen klassikaal na. Vraag één van de leerlingen om brief één voor te lezen (of een samenvatting van te geven) en één van de leerlingen om brief twee voor te lezen (of een samenvatting te geven). Stimuleer de discussie door de volgende vragen: Wat vinden jullie: is er in brief één sprake van grensoverschrijding? En in brief twee? Vinden jullie dat het meisje dit heeft uitgelokt?/ Is zij zelf schuldig aan wat er is gebeurd? Moet het meisje dit aan haar ouders vertellen? Wat vinden jullie van het gedrag van de jongen in het verhaal? Wat hadden jullie gedaan in deze situatie? Leg uit dat als er over jouw grens heen wordt gegaan het nooit jouw schuld is. Ook als je al A gezegd hebt (of zoals het meisje in brief één een zoen gegeven hebt) hoef je geen B te zeggen (zoals het meisje in brief één nee zegt door weg te lopen als de jongen haar borsten aanraakt terwijl ze dat niet wil). Het is belangrijk om je grenzen aan te geven en te luisteren naar andermans grenzen. Het aangeven van grenzen kan best lastig zijn. Wat is seksueel misbruik? 30 min Instructie vooraf: Gebruik een recent krantenartikel of artikel op (social) media over seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding en introduceer het onderwerp.
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 4 Dia 3 Vraag de leerlingen naar hun definitie van seksuele grensoverschrijding. Wanneer is volgens hen iets seksueel grensoverschrijdend gedrag? Laat de leerlingen hun criteria of eerste gedachten opschrijven. Vraag de leerlingen een aantal van deze woorden te benoemen en vat ze samen door ze op het digibord te schrijven. Vul aan door in ieder geval de onderstaande criteria te benoemen bij het beoordelen van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag: Wederzijdse toestemming. Wil je het allebei? Vrijwillig. Vind je het prettig? Vindt de ander het prettig? Is het gewenst? Gelijkwaardigheid. Is er sprake van machtsmisbruik of dwang? Benoem dat het erg belangrijk is dat de leerlingen deze criteria kunnen gebruiken als een soort checklist of moreel kompas om na te gaan of de situatie oké is of grensoverschrijdend. Dia 4 Vat de discussie naar aanleiding van het woordweb samen en vertel aan de hand van de tekst op de dia een aantal feiten over seksuele grensoverschrijding en seksueel misbruik. Licht toe dat o.a. onderstaande voorbeelden onder seksueel grensoverschrijdend gedrag vallen: Verkrachting, aanranding, aanraking op plekken van je lichaam waar je niet aangeraakt wilt worden, tegen je zin naar blootfoto s of filmpjes moeten kijken, seksueel getinte vragen moeten beantwoorden. En vertel dat seksuele grensoverschrijding vaak binnen een relatie of door een bekende plaats vindt. Meisjes zijn vaker slachtoffer, maar het kan ook jongens overkomen. Benadruk dat het belangrijk is om om hulp te vragen als zoiets gebeurd (is).
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 5 Dia 5 Deel het werkblad Situaties seksuele grensoverschrijding uit aan elke leerling. Laat de leerlingen het werkblad voor zichzelf invullen en deel de leerlingen vervolgens in in aparte jongens groepen en aparte meisjesgroepen. Laat de groepen beoordelen of er sprake is van seksuele grensoverschrijding en wat je zou kunnen doen. Laat de leerlingen in groepen de oplossingen uitbeelden en vervolgens met elkaar bedenken welke oplossing het beste was. Bespreek de oplossingen klassikaal na. Vraag door met behulp van onderstaande vragen: Wat vonden jullie van de opdracht? Herkennen jullie dit soort situaties (van tv of uit je directe omgeving)? Wat kun je het beste doen in zo n situatie? Denk je dat dit altijd lukt? Tips voor hulp 30 min Waarom is hulp vragen lastig in dit soort situaties? Dia 6 Vraag de leerlingen waarom het soms lastig is om grenzen aan te geven of om hulp te vragen in een seksueel grensoverschrijdende situatie. Laat de leerlingen zoveel mogelijk obstakels opnoemen.
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 6 Dia 7 Vraag de klas waarom ze denken dat het lastig is om grenzen aan te geven in seksueel grensoverschrijdende situaties. Lees de antwoorden van de vinkvraag gezamenlijk door en vraag ook of leerlingen nog andere antwoorden hebben. Benoem eventueel een aantal van de antwoorden die de leerlingen bij het woordweb hebben gegeven. Vraag dan een leerling naar voren om de antwoorden van de vinkvraag aan te vinken, of vink zelf de antwoorden aan die het meest gegeven worden. Lees de feedback gezamenlijk. Dia 8 Vraag de klas waarom ze denken dat het lastig is om hulp te vragen in seksueel grensoverschrijdende situaties. Lees de antwoorden van de vinkvraag gezamenlijk door en vraag ook of leerlingen nog andere antwoorden hebben. Benoem eventueel een aantal van de antwoorden die de leerlingen bij het woordweb hebben gegeven. Vraag dan een leerling naar voren om de antwoorden van de vinkvraag aan te vinken, of vink zelf de antwoorden aan die het meest gegeven worden. Lees de feedback gezamenlijk. En benoem nogmaals dat hoe lastig het ook is, je wel om hulp moet vragen.
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 7 Dia 9 Sluit de les af. Gebruik hiervoor ook de Tips voor leerkrachten. Vraag de leerlingen eventueel om een aantal van de tips in hun schrift of werkboek te noteren. Benoem dat als je A hebt gezegd, je niet altijd B hoeft te zeggen. En dat je je grenzen mag aangeven en je andermans grenzen moet respecteren. Anderen moeten dus ook jouw grenzen respecteren. Het aangeven van grenzen mag altijd, hoe moeilijk of lastig het ook is.'
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 8 Afsluiting Als je A hebt gezegd hoef je niet altijd B te zeggen en de ander moet leren jouw grenzen te respecteren. Maak duidelijk dat het aangeven van grenzen altijd mag en van belang is, hoe moeilijk of lastig het ook is.