RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij basisschool Den Boogerd Plaats : Aalst Gld BRIN-nummer : 08HK Onderzoeksnummer : 125673 Datum schoolbezoek : 10 mei 2012 Rapport vastgesteld te Tilburg op 29 augustus 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 10 mei 2012 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op basisschool Den Boogerd. Daarbij is gekeken naar de kwaliteit van het onderwijs en naar naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het onderzoek naar kwaliteitsverbetering dat is uitgevoerd op 1 november 2011 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op basisschool Den Boogerd. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 8 december 2011. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Toezichthistorie In 2006 stelde de inspectie nog vast dat de school op basis van haar bevindingen onder het regulier toezicht viel. Op basis van signalen die de inspectie bereikten, heeft zij in september 2008 besloten een onderzoek te doen. De signalen hadden betrekking op onrust in het team en als gevolg daarvan op de kwaliteit van het onderwijs. Met name het schoolklimaat werd als onveilig ervaren. In 2008 stelde de inspectie vast dat de kwaliteit van het onderwijs weliswaar nog aan de normen van de inspectie voldeed, maar dat er tekortkomingen waren in de zorg voor kwaliteit, de voorwaarden voor de kwaliteitszorg, de afstemming en de zorg en begeleiding. Ook de resultaten van het onderwijs waren kwetsbaar. Op basis van deze bevindingen is de inspectie toen beredeneerd afgeweken van haar beslisregels en heeft zij de school onder intensief toezicht geplaatst. Er zijn toen met het bevoegd gezag afspraken gemaakt over de opheffing van de geconstateerde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en dat na een jaar een heronderzoek zou worden uitgevoerd naar de resultaten van het onderwijs, de kwaliteitszorg en de zorg en begeleiding. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden op 6 juli 2010. Naar aanleiding van dit onderzoek heeft de inspectie vastgesteld dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool Den Boogerd zwak was, ondanks het verbetertraject dat sinds 2008 was ingezet en dat de school er op een aantal cruciale onderdelen niet in geslaagd was haar onderwijskwaliteit te verbeteren. De inspectie besloot het traject van intensief toezicht voort te zetten. Met het (nieuwe) bevoegd gezag is toen afgesproken dat de onderwijskwaliteit in 2011 weer van voldoende kwaliteit zou zijn. In het onderzoek van 1 november 2011 stelde de inspectie echter opnieuw vast dat de kwaliteit van het onderwijs niet voldeed aan de normen van de inspectie en werd het intensief toezicht op de school gecontinueerd. Er werden in dit onderzoek tekortkomingen vastgesteld in de onderwijstijd, de zorg, de kwaliteitszorg en de opbrengsten. Met het bevoegd gezag werd de afspraak gemaakt dat er in mei 2012 weer een onderzoek naar kwaliteitsverbetering zou plaatsvinden. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. pagina 5 van 13
Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten Toetsanalyse tussenopbrengsten 2012 en kwaliteitsmonitor april 2012. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1-2, 3-4, 5, 6 en 7-8. Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: de opbrengsten, het onderwijsaanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen, de afstemming, het volgen van leerlingen, de zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 8 van 13
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op basisschool Den Boogerd van voldoende kwaliteit is. Ten opzichte van het laatste onderzoek naar kwaliteitsverbetering van 1 november 2011 is de school erin geslaagd om in de afstemming en de onderwijstijd verbeteringen te realiseren, waardoor deze nu als voldoende worden beoordeeld. Ook zijn de resultaten die de leerlingen aan het einde van de basisschoolperiode, alsmede de resultaten tijdens de schoolperiode als voldoende beoordeeld. Daarbij wil de inspectie wel opmerken dat deze nog fragiel zijn. De school staat nu dan ook voor de uitdaging deze kwaliteit de komende jaren te bestendigen tot een stabiel niveau. Het team en de directie van de school zorgen met hun inspanningen voor een positief schoolklimaat. Ook het aanbod, de leertijd en het didactisch handelen beoordeelt de inspectie als voldoende. De wijze waarop de leraren de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen volgen, vormt nog een verbeterpunt voor de school, evenals de planmatige uitvoering van de zorg. Ook dient de school verbeteringen te realiseren in de wijze waarop de school het onderwijs voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften volgt. Dit geldt ook voor de wijze waarop de school inzicht in de leerlingkenmerken verwerft en daaraan conclusies verbindt voor het onderwijsleerproces. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting De resultaten zijn nu voldoende. De leerresultaten die leerlingen aan het einde van de schoolperiode behalen, beoordeelt de inspectie nu als voldoende. Deze zijn nog wel kwetsbaar. In 2012 liggen deze boven de ondergrens van de inspectie, maar in 2010 en 2011 is dit niet het geval. De inspectie heeft zich ook een oordeel gevormd over de leerresultaten gedurende de basisschoolperiode. Deze worden als voldoende beoordeeld. Omdat het aantal leerlingen in de verschillende groepen op basisschool Den Boogerd onevenwichtig verdeeld is, heeft de inspectie bij haar beoordeling van de tussenopbrengsten ook groep 5 betrokken. De resultaten voor technisch lezen in de groepen 3 en 4, voor begrijpend lezen in de groepen 5 en 6 en voor rekenen en wiskunde in de groepen 4, 5 en 6 liggen op het niveau dat van de school verwacht mag worden. Op basisschool Den Boogerd is er een aantal leerlingen, dat naar verwachting van de school op één of meerdere vakgebieden het aanbod op het niveau van groep 8 niet aangeboden zullen krijgen. Om te kunnen bepalen of deze leerlingen voldoende resultaten behalen, volgt de school deze leerlingen met behulp van een ontwikkelingsperspectief. Dit ontwikkelingsperspectief voldoet nog niet aan de eisen van de inspectie vanwege het te volgend karakter. Om die reden beoordeelt de inspectie indicator 1.4 als onvoldoende. Basisschool Den Boogerd beschikt over een instrument waarmee zij de ontwikkeling van de sociale competenties van de leerlingen kan volgen. De school is echter ontevreden over dit instrument en gebruikt het daarom niet meer. Omdat de school niet beschikt over resultaten op dit gebied kan de inspectie niet vaststellen of de sociale competenties van de leerlingen op het niveau liggen, dat van de school verwacht mag worden. Om die reden onthoudt de inspectie zich van een oordeel. pagina 9 van 13
De kwaliteit van het onderwijsleerproces is voldoende. De school hanteert een onderwijsaanbod dat op belangrijke gebieden voor taal en rekenen voldoet aan de kerndoelen en dat wordt aangeboden aan voldoende leerlingen tot en met het niveau van groep 8. Verder zorgt de school ervoor, dat er voldoende onderwijstijd wordt ingezet om met de leerlingen het onderwijsaanbod voor rekenen en wiskunde en Nederlandse taal te realiseren. Gedurende de lesobservaties stelde de inspectie vast dat door effectief klassenmanagement van de leraren er weinig tijd verloren gaat. De leerlingen hoeven veelal niet lang te wachten als zij behoefte hebben aan extra instructie of vragen hebben. Het didactisch handelen van de leraren is van voldoende niveau. De elementaire principes van goed onderwijs, zoals een heldere structuur, duidelijke uitleg, een taakgerichte werksfeer en het realiseren van betrokkenheid van de leerlingen, zijn in voldoende mate aanwezig. De leerkrachten slagen erin het leerstofaanbod en de verwerking ervan voldoende af te stemmen op het niveau van de leerlingen en de leertijd te variëren, afhankelijk van wat een leerling nodig heeft. Tijdens de geobserveerde lessen zag de inspectie veelal instructies, die afgestemd waren op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en waarbij de betere leerlingen eerder aan de verwerking van de leerstof begonnen. Dit is een verbetering ten opzichte van het kwaliteitsonderzoek van 1 november 2011. Een aantal onderdelen van de zorg en begeleiding vraagt nog de aandacht. De school beschikt over een nagenoeg compleet systeem van methodeafhankelijke en landelijk genormeerde toetsen, aangevuld met een observatiesysteem in de groepen 1-2 om de cognitieve en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen te volgen. Op schoolniveau zijn er afspraken gemaakt over de inzet van dit toetsmateriaal en over de interpretatie van de toetsresultaten. De leraren houden de gegevens over de methodegebonden toetsen goed bij. In de klassenadministraties is zichtbaar dat de vorderingen bij die toetsen worden geanalyseerd. Doordat de school niet beschikt over een instrument om de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen te volgen, beoordeelt de inspectie het volgen en analyseren van de brede ontwikkeling van de leerlingen toch nog als onvoldoende. De inspectie heeft in het nagesprek het belang van het volgen van de sociale ontwikkeling van de leerlingen onder de aandacht van de school gebracht. De organisatiestructuur van de zorg en begeleiding is helder en het is duidelijk welke taken door wie worden uitgevoerd. Er vinden frequent groepsbesprekingen plaats, waarin de zorgleerlingen besproken worden. De signalering van zorgleerlingen aan de hand van de landelijk genormeerde toetsen verloopt transparant en voor leerlingen, die extra zorg nodig hebben, wordt een handelingsplan opgesteld. Voor de leergebieden spelling en rekenen en wiskunde wordt de extra hulp aan de leerlingen in de groepsplannen beschreven. In een enkel geval stelt de school een individueel handelingsplan voor deze leerlingen op, ondermeer als het om rugzakleerlingen gaat. De inspectie heeft tijdens het onderzoek geconstateerd dat de hulpvraag van de leerling in de groeps- en handelingsplannen over het algemeen voldoende concreet wordt geformuleerd, hoewel deze hier en daar aangescherpt kan worden. Na afloop van de periode van uitvoering van de extra zorg reflecteren de leraren op de geboden hulp en, indien nodig, wordt nader diagnostisch onderzoek verricht. Deze informatie vormt, indien nodig, weer de opmaat voor een nieuwe periode van zorg. Een verbeterpunt voor de school is nog de wijze waarop zij de zorg planmatig vormgeeft. De waarborgen voor een planmatige uitvoering van de zorg ontbreken. Er is onvoldoende controle op de uitvoering van de hulp en in de klassenadministraties is niet zichtbaar, dat de leraren in toereikende mate extra instructie, passend bij de problematiek van de leerling, verzorgen. pagina 10 van 13
De kwaliteitszorg is van voldoende kwaliteit. Basisschool Den Boogerd benut de leerresultaten van de leerlingen als kwaliteitszorginstrument. De school volgt de ontwikkeling van de leerlingen zorgvuldig, zowel op leerling-, groeps- als schoolniveau. Via trendanalyses evalueert zij de kwaliteit van het onderwijs en het effect van ingezette veranderingen. Na elke toetsronde worden scores vergeleken met eerdere resultaten. Indien nodig onderneemt het team gerichte stappen. Zo is de onderwijstijd voor diverse leergebieden voor de midden- en bovenbouw van de school dit schooljaar uitgebreid vanwege tegenvallende resultaten. Het kwaliteitszorgsysteem is cyclisch van opzet en uit de opgestelde documenten (schoolplan, jaarplan en jaarplanner) blijkt dat deze cyclus ook in de praktijk wordt gerealiseerd. De school heeft haar beleidsvoornemens voor de huidige planperiode vastgelegd in haar schoolplan. Vervolgens wordt een jaarplan opgesteld dat de verbeteractiviteiten op een meer specifiek niveau omschrijft. Daarmee werkt de school voldoende planmatig aan het verbeteren van haar onderwijs. Daarnaast heeft de school een instrument ingevoerd waarmee zij nu planmatig en in een vastgestelde cyclus het onderwijsleerproces evalueert. De resultaten van verbeteractiviteiten worden vastgelegd in het kwaliteitshandboek van de school. De directeur van de school legt frequent klassenbezoeken af, waarin zij nagaat of de leraren de afspraken uit dit kwaliteitshandboek nakomen. Over de gerealiseerde kwaliteit informeert de school belanghebbenden in de schoolgids, nieuwsbrieven en een intern jaarverslag. Een verbeterpunt voor de school vormt nog de wijze waarop de school de leerlingkenmerken benut voor de inrichting van het onderwijsleerproces. De school heeft in samenwerking met de gemeente een onderzoek gestart waarin zij de kenmerken van de leerlingpopulatie in beeld heeft gebracht. De vertaling hiervan in consequenties voor het onderwijsleerproces is nog een punt van aandacht. Om die reden handhaaft de inspectie haar oordeel uit het kwaliteitsonderzoek van 1 november 2011 en wordt deze indicator als onvoldoende beoordeeld. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de basisschool Den Boogerd het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13