Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 3-12-2013 Nummer voorstel: 2013/86 Voor raadsvergadering d.d.: 17-12-2013 Agendapunt: 21 Onderwerp: Evaluatie beleid internationale samenwerking Steenwijkerland Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: 1. kennis te nemen van de evaluatie van het internationale samenwerkingsbeleid 2010-2013 2. de bezuinigingstaakstelling extensivering internationale samenwerking in te vullen door de Millenniumregeling en het streven om fair trade gemeente te worden niet voort te zetten; 3. in te stemmen met de in paragraaf 5 van deze nota voorgestelde invulling van ons beleid op het gebied van internationale samenwerking Samenvatting: In april 2009 heeft uw raad ingestemd met een initiatiefvoorstel om voor Steenwijkerland als millenniumgemeente ontwikkelingssamenwerkingsbeleid op te stellen, duurzaamheid te promoten en een fairtradegemeente te worden. In het voorjaar van 2010 is in dat verband de nota Internationale samenwerking vastgesteld, waarin 4 ontwikkellijnen zijn uitgewerkt en voor de periode tot en met 2013 jaarlijks een budget van 44.000 is gereserveerd ( 1,-- per inwoner). Ook in het collegeakkoord Met kracht naar kwaliteit is opgenomen dat internationale samenwerking bevorderd zou worden door financiële ondersteuning van per jaar minimaal 2 initiatieven voor ontwikkelingssamenwerking, het herzien van stedenbanden en partnerschappen en door aandacht te schenken aan de Dag van Europa. De nota Internationale samenwerking heeft betrekking op de periode 2010 2013. In het collegeakkoord is aangegeven dat het beleid t.a.v. internationale samenwerking geëvalueerd zou worden. Dat doen we bij deze. 1
In paragraaf 1 geven we op basis van de 4 ontwikkellijnen die in de nota Internationale samenwerking geformuleerd zijn aan: - welk doel werd nagestreefd; - welke resultaten zijn behaald; - wat op dit moment de stand van zaken is. Daarna geven we in paragraaf 2 een financiële verantwoording over de besteding van de beschikbare gestelde middelen. Buiten de nota Internationale samenwerking zijn er nog andere initiatieven geweest die we kunnen scharen onder de noemer internationaal beleid (o.a. jumelage en bijdrage aan Talent for Governance); in paragraaf 3 gaan we daar op in. In paragraaf 4 maken we de balans op, en in paragraaf 5 kijken we naar onze wensen en mogelijkheden in de toekomst op dit gebied. Ten slotte doen wij in paragraaf 6 een concreet voorstel. 1. De nota Internationale samenwerking (2010): wat zijn de resultaten? De beleidsnota van 2010 straalt, in de tijdgeest van toen, enthousiasme en ambitie uit. Het doel van de nota was om ontwikkelingssamenwerking een gezamenlijke verantwoordelijkheid te laten zijn van gemeente, inwoners, ondernemers, stichtingen, scholen en bedrijven van Steenwijkerland. En om bestaande initiatieven te structureren en nieuwe te stimuleren. De afsluitende tekst van de samenvatting van de nota geeft dat treffend weer: Voorliggend plan is een plan vol ambitie en goede voornemens. Laten we er met zijn allen iets van maken. Burgers, ondernemers, bestuurders en ambtenaren, allemaal moeten we onze verantwoordelijkheid nemen en onze kansen grijpen. Dit plan biedt volgens ons voldoende handvatten voor de komende vier jaar om ontwikkelingssamenwerking op de lokale kaart te zetten. De samenvatting van de nota Internationale samenwerking is als bijlage 1 toegevoegd. Na het vaststellen van het beleid is de uitvoering ter hand genomen. Er zijn initiatieven opgestart, er is publiciteit gegeven aan de subsidiemogelijkheden en er is een bijdrage geleverd aan een landelijk programma waarin jonge ambtenaren uit ontwikkelingslanden in Nederland getraind worden. Gaandeweg hebben we echter moeten constateren dat de aandacht en het enthousiasme voor dit onderwerp geleidelijk zijn weggeëbd. De economische omstandigheden veranderden snel, waardoor zowel bij inwoners en ondernemers als bij de gemeente andere prioriteiten werden gesteld. Bovendien zijn belangrijke spelers op dit terrein binnen en buiten de organisatie weggevallen. Al met al moeten we constateren dat we er maar beperkt in geslaagd zijn onze hoge ambities van destijds te realiseren. Dat neemt niet weg dat er op onderdelen wel degelijk resultaten zijn geboekt. In de nota Internationale samenwerking zijn destijds vier ontwikkellijnen geformuleerd. Voor elk van die vier geven we hieronder het doel, de behaalde resultaten en de stand van zaken op dit moment kort weer: 2
3
Ontwikkelingssamenwerking en bedrijven & ondernemers Doel Resultaten Stand van zaken nu Fairtrade - om dit doel te bereiken is in 2010 i.s.m. COS - titel fairtrade gemeente gemeente worden Overijssel 1 de werkgroep Fairtrade Steenwijkerland opgericht waarin ondernemers, scholen en stichtingen waren vertegenwoordigd; - de werkgroep heeft geïnventariseerd hoeveel fairtrade producten in de Steenwijkerlandse winkels lagen; - in 2011 werd duidelijk dat de inzet van de werkgroep niet tot voldoende resultaten leidde om te komen tot een groot aanbod van fairtrade producten in de gemeente; - werkgroep heeft zichzelf opgeheven; - COS Overijssel is in 2011 failliet gegaan. is niet gehaald; - wel worden fairtrade producten aangeboden in (wereld-)winkels; - wereldwinkels Steenwijk en Vollenhove krijgen jaarlijks ieder 1500 subsidie; - verder geen beleid / invloed van de gemeente op het assortiment van bedrijven. Ontwikkelingssamenwerking en burgers van Steenwijkerland Doel Resultaten Stand van zaken nu Ondersteunen van particuliere organisaties in Steenwijkerland die fondsen willen werven voor projecten die bijdragen aan het realiseren van de Millenniumdoelen (voor een beschrijving van deze doelen zie bijlage 1b). - In 2010 is een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Impulsis en COS Overijssel en in dat kader is de Millennium-regeling opgegesteld: een regeling die door particulier initiatief ingezamelde fondsen verdubbelt en voorziet in begeleiding in de uitvoering van projecten die zich richten op het realiseren van millenniumdoelstellingen; - Er is een informatie-avond georganiseerd voor kerken, scholen en maatschappelijke organisaties, een folder gemaakt en bekendheid gegeven aan de regeling via de website; - In totaal zijn vanaf 2010 negen projecten ondersteund. De specificatie is opgenomen in bijlage 2. Veel aanvragen waren afkomstig van kerken of kerkelijke organisaties en het betreft relatief kleine projecten / bedragen. - Alle aanvragende organisaties hebben de vereiste eigen bijdrage ruim gehaald, zowel financieel als wat betreft het invulling geven aan draagvlakactiviteiten binnen de gemeente (dit is een voorwaarde in de regeling). Ook hebben de meeste projecten hun doelstellingen gehaald. - in 2013 zijn drie aanvragen ingediend in het kader van de Millenniumregeling; daarvan is er één gehonoreerd (peildatum 29 oktober) - door het verdwijnen van COS Overijssel en pensionering van de ambtelijke ambassadeur is er weinig zicht meer op eventuele locale initiatieven. 1 Centrum voor internationale samenwerking Overijssel, een niet-gouvernementeel provinciaal kennis- en expertisecentrum op het gebied van ontwikkelingsvraagstukken en internationale samenwerking 4
Ontwikkelingssamenwerking en de gemeente als organisatie Doel Resultaten Stand van zaken nu Ambtenaren en bestuurders van Steenwijkerland dragen kennis en ervaring over aan collega s in ontwikkelingslanden, in samenwerking met VNG International - VNG International had voor het versterken van locale overheden in ontwikkelingslanden een speciaal programma (LOGO East en LOGO South) en bijbehorend budget. Steenwijkerland heeft tussen 2005 en 2007 en in 2008/2009 deelgenomen aan dit programma (zie paragraaf 4). De VNG heeft dit budget in de loop der jaren wegbezuinigd. Na 2009 zijn in dit verband geen noemenswaardige activiteiten ontwikkeld. In 2011 en 2012 is wel een bijdrage geleverd aan Talent for Governance 2 : we hebben stagiaires opgevangen en er is een financiële bijdrage betaald aan het programma ( 4.000 per jaar). In 2013 organiseren we het programma samen met Meppel. Ontwikkelingssamenwerking, een zaak voor iedereen Doel Resultaten Stand van zaken nu Burgers, bedrijven en ambtenaren in actie krijgen door activiteiten te organiseren voor een goed doel in een ontwikkelingsland. - In 2010 heeft het MT het FairClimateFund geadopteerd (een project dat erop gericht is CO2 uitstoot in Nederland te compenseren met duurzame projecten elders). - Er zijn geen gemeentelijke middelen voor dit doel beschikbaar gesteld. Er zijn geen acties uitgevoerd om fondsen voor dit project in te zamelen. 2 In dit programma krijgen talentvolle jonge ambtenaren uit gemeenten in ontwikkelingslanden een 2-weekse training aan The Hague Academy for Local Governance en een aantal dagen stage bij een Nederlandse gemeente. Deelname aan dit programma betekent dat je als gemeente 4.000 bijdraagt en een aantal dagen stage organiseert (inhoudelijk en logies/maaltijden). 5
2. Financiële verantwoording Zoals in de inleiding al aangegeven, heeft u bij het vaststellen van de nota Internationale samenwerking voor de uitvoering daarvan voor de periode 2010 2013 budget beschikbaar gesteld van in totaal 44.000 per jaar ( 1 per inwoner). Dit budget was vooral bedoeld voor de uitvoering van de Millenniumregeling die Impulsis voor ons uitvoert en voor fair trade. Bij de vaststelling van de programmabegroting heeft u besloten met ingang van 2013 20.000,= te bezuinigen op internationale samenwerking. De beschikbaar gestelde middelen zijn als volgt besteed: Jaar Besteding Totaal Budget 2010 Subsidie wereldwinkels 3.000 Bijdrage traject Fair Trade gemeente 2.150 Div. kleine subsidies / werkbudget 2.650 7.800 44.000 2011 Subsidie wereldwinkels 3.000 Millenniumregeling 29.500 Bijdrage Talent for Governance 4.000 36.500 44.000 2012 Subsidie wereldwinkels 3.000 Millenniumregeling 13.300 Bijdrage Talent for Governance 4.000 Diverse kleine subsidies/fair trade 1.900 22.200 44.000 2013 Subsidie wereldwinkels 3.000 Milleniumregeling (tot 29 okt 13) 15.000 Bijdrage Talent for Governance 4.000 22.000 24.000 ========= ========= 88.500 156.000 Uit dit overzicht blijkt dat het beschikbare budget sinds 2010 niet volledig besteed is. Voor het onderdeel millenniumregeling is dit deels veroorzaakt door het feit dat in 2010 (bij de start van de millenniumregeling) de communicatie tussen de bij de regeling betrokken partijen niet goed is verlopen, waardoor het budget voor 2010 onbenut is gebleven. Daarnaast heeft het eerder genoemde faillissement van COS Overijssel ons de jaren daarna parten gespeeld; deze organisatie beschikte over ruime kennis van de locale particuliere initiatieven en had een belangrijke rol in het actief bekend maken van de Millenniumregeling in de gemeente. Ten slotte is, zoals bij dergelijke ontwikkelingsprojecten niet ongewoon is, bij de meeste projecten de doorlooptijd langer geworden door een latere start, tegenslagen bij de uitvoering e.d. 6
Voor het onderdeel fair trade geldt dat, zoals eerder aangegeven, de werkgroep zichzelf in 2011 heeft opgeheven en dat we ook hier last hadden van het faillissement van COS Overijssel. Het niet bestede deel van het budget is jaarlijks teruggevloeid naar de algemene reserve. 3. Overige internationale activiteiten In de nota Internationale samenwerking uit 2010 is ook gerefereerd aan andere internationale activiteiten vanuit de gemeente Steenwijkerland: de jumelage met de Duitse gemeente Herzebrock- Clarholz en de samenwerking met de Servische gemeente Bela Crkva. Jumelage Herzebrock-Clarholz De relatie met Herzebrock-Clarholz dateert uit 1983. Aanleiding is de historische band vanwege een monnikenspoor van het klooster in Clarholz naar de havezathe Vollenhove. Vanaf 1983 ging het aanvankelijk om vriendschapsbanden tussen Brederwiede en deze Duitse gemeente, in 1994 werd het officiële partnerschap ondertekend. In 2001 heeft de toenmalige raad zich uitgesproken voor een voortzetting van deze contacten. De stichting Jumelage Steenwijkerland Herzebrock-Clarholz heeft tot doel de vriendschapsbetrekkingen tussen de inwoners van beide gemeenten te bevorderen door uitwisselingen tussen bewoners te stimuleren. Door de financiële bijdrage van de gemeente ( 4.000 per jaar) worden contacten tussen verenigingen, instellingen en scholen gestimuleerd. De laatste jaren hebben in dit verband o.a. de volgende activiteiten plaatsgevonden: - uitwisseling van scholieren RSG Steenwijk en de Von Zumbusch Hauptschule; - volwassenuitwisseling op het gebied van kunst en cultuur: kunsttentoonstelling, musici, koren (ook tijdens het weekend van Kopje Cultuur); - uitwisseling van diverse bevolkingsgroepen zoals de ANBO. In 2013 zijn opnieuw uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd (van scholieren en volwassenen). Ook is het veertigjarig bestaan gevierd van de partnerschap van Herzebrock-Clarholz met de Franse gemeente Le Chambon-Feugerolles, waarbij de gemeente Steenwijkerland ook aanwezig was. Bela Crkva In 2005 heeft Steenwijkerland samen met drie andere Nederlandse gemeenten en VNG International een samenwerkingsverband gesloten met vier Servische gemeenten in de autonome provincie Vojvodina. Wij werden gekoppeld aan Bela Crkva, een gemeente met ongeveer 25.000 inwoners verdeeld over een groot aantal dorpen; het thema voor de samenwerking was het bevorderen van burgerparticipatie. De gemeente Steenwijkerland wilde op deze manier bijdragen aan het helpen vormgeven van het democratiseringsproces van (toekomstige) Europese lidstaten. Al vóór 2010 (het jaar waarin de nota Internationale samenwerking werd vastgesteld) zijn twee projecten in Bela Crkva succesvol afgerond. Het eerste betrof het ontwikkelen en realiseren van een speelterrein voor kinderen. Hiervoor heeft Bela Crkva voor het eerst interactief beleid ontwikkeld en burgerparticipatie toegepast, gebaseerd op ons kernen- wijkenbeleid. Vanuit dit project ontstond de wens om de eigen organisatie meer in te richten op het versterken van dienstverlening aan burgers en bedrijven. Daarop is (in het kader van het VNG Logo East programma) naar ons voorbeeld een publieksbalie ingericht, zijn medewerkers getraind en is een automatiseringssysteem ingericht. 7
Sinds 2010 zijn nog 25 oude PC s aan Bela Crkva geschonken. Verder wordt er in stukken nog melding gemaakt van het helpen ontwikkelen van een haven en recreatie&toerisme, een zgn. marina. Onduidelijk is of deze ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Door het vertrek van sleutelfiguren aan beide kanten zijn de contacten sinds 2010 verwaterd. 4. Conclusie Op basis van het voorgaande kunnen we concluderen dat: - de ambities en doelstellingen uit de nota Internationale samenwerking uit 2010 als gevolg van interne en externe factoren in beperkte mate zijn gerealiseerd; - de niet bestede middelen uit het budget voor internationale samenwerking de afgelopen jaren zijn teruggevloeid naar de algemene reserve; - de jumelage met Herzebrock Clarholz jaarlijks leidt tot uitwisseling tussen groepen inwoners; - de contacten met Bela Crkva na 2010 zijn verwaterd; - de wereldwinkels in Steenwijk en Vollenhove tot nu toe jaarlijks een subsidie ontvangen van 1.500 per winkel; - we sinds 2011 meedoen aan het programma Talent for Governance met een financiële bijdrage en door een stagiaire te ontvangen en te begeleiden. 5. Hoe gaan we internationaal verder? Het is duidelijk dat de wereld er anno 2013 anders uitziet dan ten tijde van de nota Internationale samenwerking in 2009. Op landelijk niveau liggen de politieke prioriteiten op dit moment elders en worden andere keuzes gemaakt voor de inzet van schaarsere middelen. Ook in Steenwijkerland hebben we hiermee te maken, wat geresulteerd heeft in de reeds genoemde bezuiniging van 20.000,- met ingang van 2013; deze bezuiniging is nog niet nader gespecificeerd. Daarvoor doen we in het hiernavolgende een voorstel. Als het gaat om internationale samenwerking, dan is het in deze tijd o.i. niet realistisch om hoge verwachtingen te hebben van wat onze betekenis als gemeente kan zijn. Dat neemt niet weg, dat we met gerichte inspanningen op kleine schaal wel degelijk een bijdrage kunnen leveren. En dat we oog willen blijven houden voor de wereld om ons heen en invulling willen geven aan de Europese gedachte. Op basis van deze hoofdlijnen stellen wij concreet het volgende voor: - de jumelage met Herzebrock Clarholz te continueren. Vanwege de sterke historische band en het feit dat de jumelage bij kan dragen aan een Europees gevoel willen wij deze op dezelfde voet voortzetten. De meerwaarde van de uitwisselingen met Herzebrock Clarholz ligt vooral op het gebied van cultuur en taal en in het feit dat het gaat om uitwisselingen dwars door samenleving heen. In verband met het 20-jarig bestaan vindt in 2014 een lustrumviering van de jumelage plaats, met extra activiteiten. Daaraan zullen we een (extra) bijdrage leveren. 8
- de subsidies aan de wereldwinkels te handhaven. De voor ons relatief kleine bijdrage is zeer betekenisvol voor de beide wereldwinkels. Deze geven op bescheiden schaal invulling aan mondiaal bewustzijn (o.a. door het geven van voorlichting op scholen ) en vormen een gewilde werkplek voor vrijwilligers en scholieren/studenten (stages). - de bezuinigingstaakstelling extensivering internationale samenwerking in te vullen door de Millenniumregeling en het streven om fair trade gemeente te worden niet voort te zetten. De in 2010 gestarte millenniumregeling beleeft in 2013 zijn laatste jaar. Gelet op de resultaten tot nu toe en op het feit dat Impulsis, belangrijke partner in deze regeling, heeft aangegeven beperkt belang te hechten aan het voortzetten daarvan, stellen wij voor deze regeling niet te continueren. Zoals in paragraaf 1 al is aangegeven, is de doelstelling om fair trade gemeente te worden, niet gerealiseerd; de werkgroep die hiervoor was opgericht is opgeheven en ook hier was COS Overijssel een belangrijke speler die inmiddels is weggevallen. Wij stellen dan ook voor om de bezuinigingstaakstelling voor internationale samenwerking van 20.000,= in te vullen door de millenniumregeling en het streven om fair trade gemeente te worden niet voort te zetten. - de samenwerking met de Servische gemeente Bela Crkva als beëindigd te beschouwen. Deze samenwerking leidt een slapend bestaan; na het vertrek van een aantal sleutelfiguren is geen invulling meer gegeven aan de samenwerking met deze gemeente en zijn er geen recente contacten meer geweest. - waar mogelijk een bijdrage te leveren aan het programma Talent for Governance. Deelname aan dit programma is wat ons betreft een goed voorbeeld van de manier waarop we als kleine gemeente in financieel mindere tijden toch invulling kunnen geven aan onze wens om oog te hebben voor de wereld om ons heen en daar waar mogelijk een bijdrage aan te leveren. Afhankelijk van de inhoudelijke vraag die door de organisatie wordt gesteld bekijken we ieder jaar of we een bijdrage kunnen leveren. Dat is al een aantal jaren gelukt, dit jaar organiseren we het programma samen met Meppel. - ons open te stellen voor internationale verzoeken tot kennisoverdracht / samenwerking en daar vanuit goed gastheerschap uitvoering aan te geven. Wanneer zich daarvoor gelegenheden voordoen staan wij open voor internationale uitwisselingen op het gebied van recreatie, toerisme, cultuur, economie e.d. Wanneer er passende initiatieven van anderen zijn of zich anderszins mogelijkheden voordoen die ook voor ons kansen bieden, dan zullen we daarvoor met een voorstel komen. Financieel betekent dit dat wij voorstellen de bezuinigingstaakstelling op internationale samenwerking als volgt in te vullen: - schrappen van het budget voor fair trade ( 5.000,=) - verlagen van het budget voor internationale samenwerking met 15.000,= Het resterende budget voor internationale samenwerking willen wij besteden aan het verkennen van mogelijke samenwerking, internationale verzoeken tot kennisoverdracht en samenwerking, een extra bijdrage aan de stichting Jumelage in 2014 i.v.m. het lustrum, subsidie aan de wereldwinkels en de bijdrage aan Talent for Governance.
6. Voorstel Op grond van het voorgaande stellen wij u voor: 1. kennis te nemen van de evaluatie van het internationale samenwerkingsbeleid 2010-2013 2. de bezuinigingstaakstelling extensivering internationale samenwerking in te vullen door de Millenniumregeling en het streven om fair trade gemeente te worden niet voort te zetten; 3. in te stemmen met de in paragraaf 5 voorgestelde invulling van ons beleid op het gebied van internationale samenwerking. Bijlagen bij het voorstel 1. Samenvatting beleid internationale samenwerking Steenwijkerland en Millenniumdoelen (2010) 2. Verslag Millenniumregeling Steenwijkerland, Impulsis en COS Overijssel Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie CS Janneke Hagemans, tel.: 369, email: Janneke.Hagemans@Steenwijkerland.nl x ja, nl. 3 december 2013 nee 10
Raadsbesluit Steenwijk, 17-12-2013 Nummer: 2013/86 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 5-11-2013, nummer 2013/86; b e s l u i t : 1. kennis te nemen van de evaluatie van het internationale samenwerkingsbeleid 2010-2013 2. de bezuinigingstaakstelling extensivering internationale samenwerking in te vullen door de Millenniumregeling en het streven om fair trade gemeente te worden niet voort te zetten; 3. in te stemmen met de in paragraaf 5 van deze nota voorgestelde invulling van ons beleid op het gebied van internationale samenwerking De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1