B&W voorstel Nummer Onderwerp Effecten eigen bijdrage Wmo '""''"'"'!9 Ambtenaar Afdeling Telefoonnummer M.R. Agterberg-Timmerman Maatschappelijke Ondersteuning (0318) 538532 Paraaf afdelingsmanager Datum advies Registratienummer Kopie aan afdeling Openbaar 19 april 2016 0 (1 Ja Paraaf toetser /~ Akkoord Bespreken Kopie Burgemeester Planning behandeling B&W 17-05-2016 Commissie Raad Weth. Verloop Weth. mw. Kundié Weth. mw Hollander Weth. Beckerman Weth. mw. Overduin-Biesma Datum vergadering 1 7 MEI 2016 Advies secretaris Beslissing Á1L * 1 Na aanpas1sing rhet '.memo: 1 ortderzoek eigen ter kennisname aanbieden aan de raad. 2. De bij dit voorstel behorende aangepaste brief toesturen aan het Wmo forum met een reactie op hun advies. Voorgestelde beslispunten 1. Het onderzoek eigen bijdrage Wmo ter informatie aan de raad aan te bieden. 2. Bijgevoegde brief aan het Wmo forum te sturen met een reactie op hun advies 'onderzoek eigen bijdrage Wmo'. Inleiding In het vastgestelde Wmo beleidskader 'Stimuleren en ondersteunen' is in het uitvoeringsplan opgenomen dat in 2016 de effecten van het heffen van eigen bijdrage binnen de Wmo nader onderzocht zal worden. Eind 2015 en begin 2016 ontvingen we signalen vanuit cliënten, zorgpartners en Wmo-consulenten over de effecten van het heffen van de eigen bijdrage. Deze signalen nemen in 2016 toe. Wekelijks ontvangen we hier zorgen, onrust en vragen over. In een onderzoek (bijlage 1) hebben we nader bestudeerd wat deze signalen zijn, in welke mate deze voorkomen en ongewenst zijn. De signalen rondom de eigen bijdrage zijn ook landelijk nader onderzocht door de nationale ombudsman. In dat onderzoek (bijlage 2) komt naar voren dat cliënten onvoldoende vooraf zijn
B&W VOORSTEL van 12 mei 2016, Onderwerp: Effecten eigen bijdrage Wmo geïnformeerd over de H an de eigen bijdrage en dat met name de midden- en hogere inkomens hinder ondervinden va e veranderingen in de eigen bijdrage. Ook weten we dat omli -gende.@emeenten nader onderzoek doen naar de eigen bijdrage en aanpassing van de regeling in overweging nemen. Het Wmo forum heeft een reactie gegeven op dit onderzoek en een aantal vervolgstappen voorgesteld. Omdat vanuit minimabeleid compenserende maatregelen voor cliënten zijn opgenomen inzake de eigen bijdrage zien we graag een gelijktijdige bespreking met de evaluatie minimabeleid in de raadscommissie. Beoogd resultaat Een eigen bijdrage regeling die recht doet aan het uitgangspunt: we bieden de ondersteuning die inwoners nodig hebben. Argumenten 1.1 De effecten zijn door een nadere uitvraag concreter geworden. In het Wmo beleidskader is vastgesteld dat we in 2016 meer inzicht wilden krijgen in hoeverre de hoogte van de eigen bijdrage leidt tot zorgmijdend gedrag. Dit in het kader van doorlopend evalueren en leren. Tijdens de accountgesprekken die we in 2015 met aanbieders hebben gevoerd zijn meerdere effecten zichtbaar geworden. Aanvullend hierop hebben we in februari alle zorgaanbieders en onze Wmo medewerkers van de uitvoering nader op bevraagd. Cliënten hebben we tevens gesproken tijdens de lunchbijeenkomsten met de wethouder Wmo. Ook hebben we de onderbenuttingscijfers van de Wmo maatwerkvoorzieningen nader bestudeerd. Het onderzoek naar de effecten van de hoogte van de eigen bijdrage laat de volgende resultaten zien. Cliënten die gebruik maken van de zwaardere vormen van ondersteuning en een hoger inkomen/vermogen hebben moeten substantieel meer betalen aan eigen bijdrage dan voor 2015. Cliënten met een laag inkomen (tot 130%) van het minimum hebben de mogelijkheid gebruik te maken van compenserende maatregelen zodat zij de eigen bijdrage kunnen betalen. Aandachtspunt is de bekendheid van de regelingen onder de doelgroep. De informatie over de eigen bijdrage door het Wmo loket kan onvoldoende worden gegeven. Om de cliënt voorafgaand aan de ondersteuning volledig te informeren zijn inkomensgegevens nodig. Deze heeft de Wmo consulent niet en mag zij vanuit de Wmo ook niet opvragen. De Wmo consulenten wijzen de cliënt op de mogelijkheid van de eigen bijdrage en op het rekenprogramma van het CAK waar cliënten een proefberekening kunnen maken. Cliënten die geconfronteerd worden met een hoge eigen bijdrage nemen in een aantal gevallen minder dan wel helemaal geen ondersteuning af. Het is aan de hand van de nu beschikbare informatie (vanuit de Wmo mogen we geen inkomensgegevens opvragen) niet mogelijk om te constateren of dit ongewenst zorgmijdend gedrag betreft. 2
1.2 Het heffen van eigen bijdrage kent verschillende varianten. Bij het heffen van de eigen bijdrage hebben we tot nu toe gekozen in Veenendaal om de landelijke parameters te volgen. En we gebruiken de kostprijs van de voorziening bij het bepalen van de hoogte van de eigen bijdrage. Voor de gemeente is het mogelijk van deze landelijke parameters af te wijken. Het CAK en de staatssecretaris communiceren uitvoerig over de verschillende varianten aan alle gemeenten. 1.3 Een redelijke hoogte van de eigen bijdrage is per persoon verschillend. In het onderzoek naar de effecten van de eigen bijdrage is gebleken dat het moeilijk is vast te stellen wanneer een eigen bijdrage (nog) redelijk is. Bepalen of er sprake is van het 'niet willen betalen' of het werkelijk 'niet kunnen betalen' is situationeel bepaald en verschilt per individuele situatie. 1.4 De signalen over de effecten komen niet uit de groep cliënten die onder het minimabeleid vallen. Vanuit het minimabeleid compenseren we de cliënten met een inkomen tot 130%. De signalen over de effecten komen niet uit deze groep cliënten. Dit is ook de motivatie om in de Wmo verordening niet specifiek iets op te nemen over de minima in relatie tot de Wmo. Aandacht vraagt de bekendheid van deze regelingen. Dit is al als actiepunt opgepakt in de afgelopen periode. We blijven deze regelingen onder de aandacht brengen. 1.5 De overgang van AWBZ naar Wmo wordt voor veel cliënten nu pas goed zichtbaar. Het overgangsrecht is per 2016 vervallen. Cliënten merkten eind 2015/2016 wat de veranderingen betekenen. De hoogte van de eigen bijdrage is voor velen toegenomen, ook in de wetenschap dat de oude wtcg/cer regeling is afgeschaft. Cliënten ontvingen voorheen aan het einde van het jaar een compensatie voor de eigen bijdrage/eigen risico. Eind 2015 werd dit niet meer ontvangen. De compenserende maatregelen gelden voor inwoners met een inkomen tot 130% van het minimuminkomen. Voor cliënten met een hoger inkomen zijn de effecten van de verhoging in eigen bijdrage het meest voelbaar. Cliënten die meer moeten gaan betalen moeten hieraan wennen. Niet iedereen wil/kan dit. Het onderscheid tussen niet willen/niet kunnen is erg moeilijk te maken. Het Wmo forum vraagt om nader inzicht in de verschillen tussen de AWBZ en de Wmo en ook om een nadere uitwerking van de verschillende richtingen die de gemeente kan kiezen. In de reactiebrief aan het Wmo forum gaan we nader op deze punten in. 3
1.6 Het heffen van de eigen bijdrage kent meerdere varianten. Als gemeente hanteren we nu de maximale variant. De landelijke paramaters volgen we en de uurtarieven die bij de berekening worden betrokken is de kostprijs. Aanpassingen in de regeling betekent in ieder geval een verlaging van de eigen bijdrage voor (groepen van) cliënten. De knoppen waaraan gedraaid kunnen worden zijn de volgende: We stellen lagere uurtarieven vast. Bij de AWBZ lag het vaste uurtarief voor ondersteuning zonder verblijf op 14,20. De uurtarieven voor deze Wmo-ondersteuning ligt nu tussen de 24,50 en 67,00 De maximale periodebijdrage verlagen (is nu 19,40 cq 27,80). De inkomensgrens verhogen waarbij cliënten de maximale periodebijdrage moeten betalen. Het marginaal tarief verlagen. Deze is nu gesteld op 15%. Door deze te verlagen stijgt de eigen bijdrage minder snel bij een hoger inkomen. Een aantal voorzieningen zijn vanuit de Wmo uitgesloten voor het heffen van een eigen bijdrage. Het is mogelijk om lokaal meerdere voorzieningen uit te sluiten van een eigen bijdrage. 2. 1 In de brief reageren we op de beleidsmatige en procedurele punten van het Wmo forum. Het Wmo forum geeft in haar reactie meerdere adviezen (bijlage 4). In het kort hieronder de reactie per advies. In de brief (bijlage 5) vindt u hierover meer toelichting. Verzoek: Meer inzicht in eigen bijdragen bij gelijkblijvende indicaties. o Hier is in de brief aan Wmo forum op ingegaan (zie ook argument 2.4) Advies 1: Eigen bijdrage voor maatwerkvoorziening én voor algemene voorziening. o Dit heeft niet onze voorkeur om uit te werken. Advies 2: Eigen bijdrage en beleidsvarianten van de gemeente o We voeren eerst nader onderzoek uit. Advies 3: Aansluiting Wmo-beschikking en GAK-rekenprogramma o Dit punt wordt in een andere variant opgepakt binnen de Wmo uitvoering. Advies 4: Eigen bijdrage berekening door Wmo-consulenten o Dit vraagt extra capaciteit. We gaan dit uitvoeren in een pilotvorm om te zien wat de effecten zijn. Vervolgens bepalen we of we dit standaard opnemen in de werkinstructies voor de Wmo consulenten. Advies 5: Eigen bijdrage en noodsituaties o Dit advies wordt deels al gedaan door Wmo uitvoering. ' ' Kanttekeningen 1. 1 Het onderzoek gaat niet in op de vraag of cliënten eigen bijdrage 'niet willen of niet 'kunnen' betalen. De (mogelijke) effecten van de hoogte van de eigen bijdrage zijn inzichtelijk gemaakt. Het was niet mogelijk om te kunnen beoordelen of cliënten de eigen bijdrage niet kunnen of niet willen betalen. Hiervoor ontbreekt het ons aan de noodzakelijke individuele inkomensgegevens van de cliënten (die we vanuit de Wmo niet mogen opvragen). 4
1.2 De effecten van de eigen bijdrage blijven een subjectieve beoordeling. Door de hoogte van de eigen bijdrage maken cliënten nu een bewustere afweging of ondersteuning daadwerkelijk nodig is. Dit is een effect dat we graag zien. Er zijn ook cliënten die minder ondersteuning afnemen omdat zij de eigen bijdrage te hoog vinden. Dit blijft een eigen keuze waarbij het lastig is vast te stellen, wat een redelijke eigen bijdrage is. Landelijk zijn hier maxima voor vastgesteld met de mogelijkheid hier lokaal een andere invulling aan te geven. Zowel vanuit CAK als vanuit het ministerie worden deze mogelijkheden steeds nadrukkelijker aan gemeenten gecommuniceerd. 2. 1 Invulling geven aan alle adviespunten van het Wmo forum kost extra capaciteit. Advies 4 van het Wmo forum vraagt erom dat Wmo consulenten tijdens het keukentafelgesprek samen met de cliënt een berekening maakt van de eigen bijdrage. De precieze gevolgen kunnen we nog moeilijk bepalen. We kiezen ervoor om een pilot met 1 consulent te starten die dit gaat doen bij de gesprekken. Aan de hand daarvan kunnen we scherper vaststellen wat de extra benodigde capaciteit is en of we het in de standaardinstructie voor Wmo consulenten gaan brengen. Alle consulenten geven vanaf het 2 8 kwartaal 2016 meer informatie aan cliënten over de mogelijke hoogte van de eigen bijdrage (aan de hand van een tabel gemaakt door het CAK met richtbedragen). Aanpak en uitvoering Wij investeren in onderzoek om nader inzicht te krijgen in de gevolgen van de eigen bijdrage. Kosten, baten, dekking Voor nu nog niet van toepassing. Communicatieaspecten Tijdens het persgesprek kan een mondelinge toelichting worden gegeven. Aanvullende aandachtspunten Financiële aspecten Niet van toepassing. P&O aspecten OR&GO Advies OR: Advies GO: Juridische aspecten Niet van toepassing. Wkpb-plicht Niet van toepassing Paraaf Wkpb-beheerder: Informatie- en automatiseringsaspecten Niet van toepassing Overleg gevoerd met adviesraden Het Wmo forum is om een reactie gevraagd. 5
Extern / intern overleg gevoerd met Intern: Wmo uitvoering Extern: Zorgpartners en cliënten. Wmo forum. Er is ook met regio-gemeenten gesproken over de ervaringen daar omtrent de eigen bijdrage Wmo. Overige aspecten Niet van toepassing Bijlagen 1. Onderzoek effecten eigen bijdiage 2. Onderzoek nationale ombudsman: Een onverwacht hoge rekening 3. Reactie/Advies van het Wmo forum 4. Antwoordbrief voor het Wmo forum 6