Telefoonnummer {0318)

Transcriptie

1 MEMO Documentnummer 2016\ 5841 Aan De Raad Kopie aan Van Afdeling Het college Maatschappelijke Ondersteuning Telefoonnummer {0318) Datum Onderwerp 19 april 2016 Onderzoek eigen bijdrage Wmo Veenendaal 1. Inleiding Op 26 november 2015 heeft u het Wmo beleidskader 'stimuleren en ondersteunen' vastgesteld. In dit beleidskader is een nader onderzoek naar de eigen bijdrage (EB) en de effecten daarvan aangekondigd. In februari hebben we dit onderzoek lokaal uitgevoerd. Vervolgens hebben we de resultaten aan het Wmo forum voorgelegd. Nu we de reactie van het Wmo forum hebben ontvangen sturen we de resultaten ook aan u. In dit memo leest u meer over dit onderzoek. Na het vaststellen van het Wmo beleidskader bereikten ons signalen dat de hoogte van de eigen bijdrage mogelijk een effect heeft op het minder gebruiken of stopzetten van ondersteuning. De afgelopen maanden namen de signalen toe. Zowel landelijk als lokaal is duidelijker geworden dat de hoogte van de eigen bijdrage tot zorgmijding kan leiden en dat inwoners meer voor de zorg en ondersteuning zijn gaan betalen. Dit geldt overigens niet alleen voor de kosten van de Wmo ondersteuning. Ook de zorgkosten in het algemeen zijn voor veel inwoners toegenomen. In februari 2016 zijn de resultaten uit een landelijk rapport 'Meldactie eigen bijdrage' gepubliceerd. Aan het onderzoek hebben 600 cliënten en 70 gemeenten meegewerkt. Gezien de aantallen (cliënten en gemeenten) is het geen representatief onderzoek maar het geeft inzicht in de effecten die het heffen van eigen bijdrages kan hebben. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat 1 op de 4 cliënten door de hoogte van de eigen bijdrage minder zorg afnemen of er helemaal van afzien. Bovenstaand in ogenschouw genomen heeft ons onderzoek tot doel inzicht te geven in welke mate zorgmijdersgedrag optreedt door de hoogte van de eigen bijdrage. Deze analyse moet in nauwe samenhang met het minimabeleid worden bekeken. Binnen het minimabeleid zijn een aantal maatregelen getroffen om de hoogte van de eigen bijdrage voor minima te compenseren. De tussenevaluatie van dit beleid wordt om deze reden bij voorkeur gelijktijdig met deze analyse in de gemeenteraad van juni besproken. Raadhuisplein GA Veenendaal Postbus BC Veenendaal Tel. (0318) Fax (0318) info@veenendaal.nl

2 2. De eigen bijdrage regeling in Veenendaal Binnen de Wmo is geregeld dat de hoogte van de eigen bijdrage niet hoger mag zijn dan de kostprijs van de voorziening of ondersteuning die geleverd wordt. In het landelijk uitvoeringsbesluit Wmo zijn de parameters vastgesteld waarbinnen de eigen bijdrage mag worden gevraagd. Veenendaal heeft ervoor gekozen om aan te sluiten bij de landelijke parameters en hier geen afwijkende regels op vast te stellen (in de bijlage ziet u de landelijke parameters). Bij het berekenen van het uurtarief voor geleverde ondersteuning berekenen wij maximaal de kostprijs toe. 3. Resultaten onderzoek Voor dit onderzoek wilden we inzicht krijgen in de effecten die in Veenendaal merkbaar zijn als gevolg van de huidige eigen bijdrage regeling. Hiervoor zijn de volgende acties ondernomen: Alle gecontracteerde aanbieders zijn gevraagd inzicht te geven in de mate van niet afnemen van zorg dan wel minder afnemen van zorg en signalen die zij daarbij ontvangen van hun cliënten. Tijdens de accountgesprekken met zorgaanbieders is het onderwerp eigen bijdrage in de meeste gevallen een gespreksonderwerp geweest. De Wmo consulenten en de frontoffice medewerkers hebben inzicht gegeven in de vragen en signalen die zij hebben ontvangen. Tijdens de lunchbijeenkomsten tussen de wethouder en Wmo cliënten is de hoogte van de eigen bijdrage meerdere keren besproken. Daarnaast zijn de gemeentelijke registratiegegevens geanalyseerd 3. 1 Gecontracteerde zorgaanbieders Onze aanbieders zijn een belangrijke partner in het signaleren van eventuele problemen bij de matching tussen de geïndiceerde ondersteuning en afname van ondersteuning (waar de eigen bijdrage onderdeel van is). In dit kader zien we ook Veens als een belangrijke gecontracteerde zorgpartij. Zij spreken en zien veel inwoners. Vandaar dat zij ook gevraagd zijn om aan ons kenbaar te maken wat zij zien gebeuren rondom de eigen bijdrage en op welke wijze dit invloed heeft op de te leveren ondersteuning. Een cliënt ontvangt de indicatie van het Wmo loket. Het CAK 1 berekent de hoogte van de eigen bijdrage nadat alle gegevens zijn ontvangen van een cliënt. Feitelijk krijgt de cliënt dus pas na de indicatie zicht op de hoogte van de eigen bijdrage. Bij de zorgaanbieder (na het keukentafelgesprek en de indicatie) komt de hoogte van de eigen bijdrage ter sprake. De zorgaanbieder heeft hierdoor in beeld welk effect de eigen bijdrage heeft op de afname van ondersteuning. In 2015 gaven aanbieders in onze accountgesprekken aan dat zij zien dat de hoogte van de eigen bijdrage voor cliënten aanleiding is om minder of geen ondersteuning af te nemen. In februari 2016 zijn alle aanbieders gevraagd schriftelijk aan te geven welke signalen zij af willen geven m.b.t. eigen bijdrage versus afname van ondersteuning. 1 CAK: Centraal Administratie Kantoor Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 2

3 Van de meeste aanbieders hebben wij een reactie ontvangen. Deze zorgaanbieders geven het volgende aan: Op het moment van indicatie door het Wmo loket weet de cliënt zijn eigen bijdrage niet. Zie hiervoor het onderdeel Wmo loket. Als precies duidelijk is wat de eigen bijdrage is voor de cliënt is maken een aantal nu de afweging om geheel dan wel gedeeltelijk te stoppen met ondersteuning. Meerdere aanbieders geven aan dat er cliënten met midden- en hoge inkomens zijn gestopt of minder dagdelen afnemen vanwege de eigen bijdrage. De aanbieders signaleren bij cliënten met een minimuminkomen nauwelijks tot geen gevolgen inzake het afnemen van de geïndiceerde ondersteuning Dit komt waarschijnlijk door de beschikbare regel ingen voor minima in Veenendaal. Een aandachtspunt hierbij is dat niet iedereen voldoende op de hoogte is van de beschikbare minimaregelingen. Bij Veens komen meer meldingen van cliënten die wel geïndiceerd zijn voor ondersteuning maar hier geen gebruik van maken. Zij vragen Veens (niet geïndiceerde ondersteuning) om hulp. Bij cliënten met een hoger inkomen kan de hoogte van de eigen bijdrage de gehele kostprijs voor bijvoorbeeld dagopvang zijn. Aanbieders zien dat vooral ouderen met een hoger inkomen zich gesteld zien voor het volledig zelf betalen van de dagopvang.. Zij hebben veelal eigen vermogen (spaargeld, huizenbezit). Dit is voor hun reden om minder zorg af te nemen, terwijl ze deze zorg wel geïndiceerd hebben gekregen. Onze aanbieder van materiële voorzieningen constateert een afname in aanschaf van voorzieningen van 10%, dit betreft met name scootmobielen en handbewogen rolstoelen. De groep cliënten met een niet aangeboren hersenaandoening (NAH) wordt genoemd als groep die vaak een hoge eigen bijdrage hebben. Dit raakt vooral NAH cliënten die voordat zij beperkt raakten een hoog salaris ontvingen waardoor hun inkomen bij start zorg nog als hoog berekend wordt door CAK en er dus ook een hoge eigen bijdrage wordt gevraagd. Feitelijk zien zij zich dus gesteld voor een teruggang is inkomsten (vanwege ziektewet of (gedeeltelijke) WAO) en een eigen bijdrage voor zorg. Dit is anders bij bijvoorbeeld de licht verstandelijk beperkte (LVB) cliënten. Hun eigen bijdrage is gemiddeld laag doordat zij veelal een Wajong uitkering hebben. Aanbieders verwachten dat meer cliënten minder zorguren gaan afnemen of stoppen na het eerste kwartaal van Dit omdat dan duidelijk wordt hoe hoog de eigen bijdrage in 2016 voor hen is. In 2015 vielen meerdere cliënten nog onder het overgangsrecht waardoor de eigen bijdrage berekening nog volgens de AWBZ systematiek ging. 3.2 Wmo loket De medewerkers van het Wmo loket zijn bevraagd op signalen van cliënten m.b.t. eigen bijdrage. Bij onderstaande punten hebben we ook de opmerkingen betrokken die gemaakt zijn tijdens lunchbijeenkomsten met de wethouder. Wmo-consulenten kunnen tijdens het keukentafelgesprek geen inzicht geven in de werkelijke hoogte van de eigen bijdrage, vanwege het feit dat zij niet over inkomensgegevens beschikken van de cliënt. De feitelijke eigen bijdrage berekent het CAK. Zij beschikken over de inkomensgegevens (via de belastingdienst). De consulent wijst de cliënt op het feit dat er een eigen bijdrage wordt geheven, vertelt de kostprijs van de zorg waarvoor geïndiceerd wordt en geeft aan dat de hoogte van de eigen bijdrage afhankelijk is van het inkomen en het eigen vermogen. Ook wijzen zij de cliënt op de mogelijkheid een voorbeeld berekening te maken via het rekenprogramma van het CAK. Echter niet iedereen maakt deze proefberekening. Hierdoor weet de cliënt voorafgaand aan de ondersteuning niet wat hij of zij exact aan eigen bijdrage moet betalen. Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 3

4 De ervaring vanuit het Wmo-loket is dat voor de lagere inkomens de minimaregeling voldoet. De regelingen raken steeds beter bekend bij deze doelgroep. De zorgaanbieders ervaren de bekendheid van de regelingen nog wel als een aandachtspunt. Als cliënten niet in aanmerking komen voor een minimaregeling leidt dit regelmatig tot vermindering/beëindiging van zorg. De eigen bijdrage kan hoog zijn voor cliënten met midden en hogere inkomens, vooral bij een indicatie uit de midden en zware categorie zorg. Zo is de kostprijs voor dagbesteding midden 38,- per dagdeel. Voor een cliënt met een hoog inkomen die hiervoor een indicatie van drie dagen (6 dagdelen) per week ontvangt, kan dit een eigen bijdrage van 912,- per 4 weken (periode) betekenen. Bij de berekening van de eigen bijdrage door het CAK wordt het inkomen en het vermogen gebruikt. Er wordt geen rekening gehouden met de vaste lasten en bestedingen van de cliënt. Terwijl deze uitgaven wel mee spelen in het kunnen voorzien in het levensonderhoud van de cliënt. De 1 e facturen over de eigen bijdrage 2015 ontvingen cliënten medio juli/augustus. Voor zorgaanbieders en CAK was het na de transitie veel werk om alle administratieve systemen op orde te krijgen. In veel gevallen betrof de eerste factuur een opeenstapeling van meerdere periodes. Het Wmo-loket zoekt contact met de cliënt als zij een signaal ontvangt over ongewenst 2 zorgmijdend gedrag door de hoogte van de eigen bijdrage.. Er is hierbij een onderscheid te maken tussen de doelgroep die voor materiële voorzieningen (bv een scootmobiel) is geïndiceerd en immateriële voorzieningen (bv zorg bij psychische problematiek) Deze signalen ontvangt zij van aanbieders waardoor de cliënt in beeld blijft. Het verzoek tot het innemen van een materiële voorziening (bijvoorbeeld scootmobiel) in verband met de eigen bijdrage heeft vaak te maken met een hoog inkomen waardoor de cliënt de voorziening uiteindelijk zelf betaalt. Deze kiest er dan voor om de voorziening zelf te kopen zonder tussenkomst van de gemeente.. Het Wmo loket kan niet beoordelen of er sprake is van het 'niet willen betalen' of het werkelijk 'niet kunnen betalen'. Het is niet mogelijk te bepalen of er werkelijk een financieel probleem is aangezien het Wmo loket de financiële situatie van de cliënt niet kent en vanuit de Wmo ook niet mag opvragen. 3.3 Gemeentelijke gegevens over onderbenutting van de geïndiceerde ondersteuning door eigen bijdrage Voor een analyse onderbouwd met financiële gegevens over de cliënt ontbreekt het de gemeente aan de noodzakelijke gegevens. De eigen bijdrage wordt berekend door het CAK. Het inkomensniveau en de zorgzwaarte zijn de belangrijkste factoren voor de berekening. Het wettelijk kader (Wmo) biedt de gemeente geen ruimte om inkomensgegevens van Wmo-cliënten op te vragen, hierdoor is het onmogelijk om met zekerheid te stellen bij welke inkomens het accent ligt van onderbenutting van ondersteuning. In 2015 was de onderbenutting van Wmo ondersteuning groot; er werd minder gebruik gemaakt van ondersteuning dan dat er geïndiceerd was. Juist bij de zwaardere categorie van ondersteuning was de onderbenutting hoog. Zo loopt het percentage onderbenutting van individuele ondersteuning op van 28% bij licht tot 43% bij de categorie zwaar. Bij groepsgerichte ondersteuning is dit van 36% licht naar 46% bij de categorie zwaar. Dit zijn de cliënten die gebruik maken van ondersteuning vanwege o.a. psychische problematiek, niet aangeboren hersenletsel, dementie. 2 Ongewenst: zorgaanbieder of omstanders van een cliënt merken en vinden dat cliënt meer ondersteuning nodig heeft. Client is hiervoor geïndiceerd maar maakt hier geen gebruik van. Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 4

5 Om meer zicht te krijgen op de onderbenutting zijn in februari 2016 van de 300 beëindigingen van ondersteuning 65 onderzocht. Van deze klanten hebben 12 aangegeven dat ze de eigen bijdrage te hoog vinden, hun inkomen is ons niet bekend. Dit gaat met name over het verminderen van uren huishoudelijke hulp en beëindigen van gebruik scootmobiel. Hiermee hebben we niet de verklaring voor de onderbenutting van individuele - en groepsondersteuning achterhaald. Over de onderbenutting zijn wij continu met onze aanbieders in gesprek om de reden te achterhalen. Onderbenutting merken we op als de aanbieder minder declareert dan is beschikt aan een cliënt. Gezien de uitkomsten van dit onderzoek onder de aanbieders, het Wmo loket en de cijfers over onderbenutting is de verwachting reëel dat de hoogte van de eigen bijdrage een rol speelt in onderbenutting. De signalen geven echter geen inzicht of het hier ongewenst zorgmijdend gedrag betreft. Dit kan niet aangetoond worden op deze manier omdat de gemeente niet over inkomensgegevens van zijn Wmo-cliënten beschikt. Dit is een beperking in ons onderzoek. Ook in landelijke onderzoeken zijn deze gegevens niet cijfermatig naast elkaar gelegd. 4. Eigen bijdrage en ons minimabeleid Vanuit de medewerkers van het Wmo loket wordt ervaren dat de lage inkomens voldoende gecompenseerd worden vanuit minimabeleid. De vastgestelde regeling vanuit minima voldoet om cliënten met een laag inkomen te compenseren. Het aandachtspunt dat hier nog door de zorgaanbieders wordt ervaren is de onbekendheid van de regelingen. Dit punt was al bekend en is reeds opgepakt vanuit de afdeling Economie en Werk. Hieronder een opsomming van de compensatie regelingen en het gebruik ervan. 4.1 De compensatieregelingen vanuit minimabeleid inzake tegemoetkoming kosten eigen bijdrage. Aanvullende verzekering via de collectieve ziektekostenverzekering Veenendaal kent een collectieve ziektekostenverzekering voor minima bij Menzis. Er bestaan 3 aanvullende verzekeringspakketten (Garant 1,2, en 3). Garant 3 is het meest uitgebreide pakket. Binnen alle pakketten is de eigen bijdrage Wmo verzekerd. Pakket 1 en 2 staat open voor inkomens tot 120% van de bijstandsnorm. Pakket 3 is toegankelijk voor inkomens tot 130%. De verzekering kent geen vermogenstoets. De gemeente betaalt een deel van de premie, Binnen pakket 3 betaalt de gemeente voor aanvullende vergoedingen en het eigen risico ziektekostenverzekering (ad 385) Begin 2016 zijn volwassenen bij Menzis verzekerd. Hiervan zijn 790 personen Garant 3 verzekerd. Regeling eigen bijdrage Wmo Inwoners die niet bij Menzis zijn verzekerd kunnen gebruik maken van de regeling eigen bijdrage Wmo. Voor 2016 is de norm opgehoogd van 110% naar 130%. Dit betekent dat er in de praktijk een eigen bijdrage dient te worden betaald bij een inkomen boven de 130% (of lager inkomen met vermogen). Regeling meerkosten chronisch zieken en gehandicapten Per 1 januari 2016 kent de gemeente de regeling tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Deze regeling is bedoeld om indirecte zorgkosten, zoals hoge stookkosten of kledingslijtage, te compenseren. De tegemoetkoming bedraagt 200,- en is beschikbaar voor mensen met een inkomen tot maximaal 110% van de bijstandsnorm. Andere voorwaarden zijn dat iemand in het afgelopen jaar Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 5

6 het volledige eigen risico voor de zorgverzekering heeft betaald, of een eigen bijdrage betaalt aan het CAK voor Wmo-maatwerkvoorzieningen of een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt. Tussenevaluatie minimabeleid Tegelijkertijd met deze notitie ligt ook de tussenevaluatie minimabeleid voor aan het Wmo forum en vervolgens gaat dit naar de Raad. Landelijk onderzoek leert dat in 2015 van de consumenten met betalingsproblemen 22% hoge zorgkosten aanvoert als reden. In 2012 was dit percentage 10%. 5. Samenvatting en vervolgonderzoek Dit onderzoek over de eigen bijdrage laat samengevat het volgende zien. Cliënten die gebruik maken van de zwaardere vormen van ondersteuning en een hoger inkomen/vermogen hebben moeten substantieel meer betalen aan eigen bijdrage dan voor Cliënten met een laag inkomen (tot 130%) van het minimum hebben de mogelijkheid gebruik te maken van compenserende maatregelen zodat zij de eigen bijdrage kunnen betalen. Aandachtspunt hierbij is de bekendheid van de regelingen onder de doelgroep. De mogelijkheden voor informatievoorziening over de eigen bijdrage door het Wmo loket zijn beperkt. Omdat de wet niet toelaat inkomensgegevens door Wmo medewerkers te laten opvragen. Cliënten die geconfronteerd worden met een hoge eigen bijdrage nemen in een aantal gevallen minder dan wel helemaal geen ondersteuning af. Het is aan de hand van de nu beschikbare informatie niet mogelijk om te constateren of dit ongewenst zorgmijdend gedrag betreft. Hiervoor is nader onderzoek nodig waarbij de inkomens- en vermogenspositie van de cliënt wordt betrokken. Een dergelijk kwalitatief en kwantitatief onderzoek moet worden uitbesteed De hoogte van de eigen bijdrage leidt bij cliënten tot een bewustere afweging of de ondersteuning wel/niet wordt afgenomen. We zien bij de hogere inkomens dat dit vaker leidt tot minder gebruik van de geïndiceerde ondersteuning. Tevens dat minder materiële voorzieningen worden aangeschaft Vervolgonderzoek De resultaten die we nu hebben vinden we te prematuur om hier conclusies aan te kunnen verbinden. De komende periode voeren we nader onderzoek uit waarbij we de volgende vragen centraal stellen: Wat is ongewenste zorgmijding; Zijn er specifieke groepen waar de gevolgen van de hoogte van de eigen bijdrage groter zijn. Welke zijn dit dan? Wat zijn de effecten van de eigen bijdrage in het bestedingspatroon van cliënten. Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 6

7 Bijlage 1: Landelijke parameters Eigen bijdrage In het landelijk Uitvoeringsbesluit Wmo staan de landelijke parameters benoemd die het CAK standaard hanteert bij het berekenen van de maximale periodebijdrage. Een inwoner betaalt nooit meer dan deze bijdrage en nooit meer dan de kostprijs van de voorziening. Onderstaande bedragen zijn standaard, de gemeente mag en kan hier van afwijken. De maximale periodebijdrage mag dan alleen later uitvallen nooit hoger. Parameters 1 persoons- of Minimale Drempelinkomen % boven het meerpersoonshuishouden periodebijdrage (Bijdrageplichtig meerinkomen inkomen 3 waarboven hogere eigen bijdrage wordt gevraagd). Niet 1 persoons 19, ,- 1 persoons 19, ,- Niet Meerpersoons 27, ,- Meerpersoons 27, ,- Uitleg en voorbeeldberekening Een alleenstaande die is. Bijdrageplichtig inkomen + 8% grondslag sparen en beleggen ,- van ,20 (13*19,40) 13 perioden Maximale periodebijdrage ,00 0, ,00 -/ , ,95 252,20 +/ ,15 147,63 147,63 3 Bijdrageplichtig inkomen: het totaal van het verzamelinkomen en 8% van de grondslag sparen en beleggen. Onderzoek Eigen bijdrage Wmo Veenendaal 7