Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: cursusbijeenkomst 3, werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen...2 1.1 Introductie 3 1.2 Stellingen en discussie..5 1.3 Praktische oefening en klassikale nabespreking..7 1.4 Theorie overdragen 9 1.5 Afsluiten...19 Hoofdstuk 2: Draaiboek..20 Hoofdstuk 3: Bijlagen..22 3.1 Instructie praktische oefening...22 3.2 Observatielijst praktische oefening. 25 3.3 Hand-out bijeenkomst 3, werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen......28 3.4 PowerPoint...32 3.5 Evaluatieformulier...37 ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 1
Hoofdstuk 1: Cursusbijeenkomst 3: werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen Onderwerpen: 1. Introductie. 10 min 2. Discussie door middel van stellingen 20 min 3. Praktische oefening: werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen 30 min 4. Reflectie op de praktische oefening. 15 min 5. Theoretische uitleg.. 30 min 6. Afsluiten.. 5 min Beoogde resultaten, de cursist: - weet wat het doel en de inhoud van de bijeenkomst is; - staat open voor de bijeenkomst; - deelt ervaringen/ meningen die gaan over fysieke belasting; - brainstormt over het thema fysieke belasting; - verkrijgt inzicht over het thema fysieke belasting; - verkrijgt kennis over het thema fysieke belasting; - doet ervaring op omtrent werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - weet wat goed/ fout is tijdens het aannemen van een werkhouding/ tijdens statische belasting/ tijdens het uitvoeren van repeterende bewegingen; - is zich bewust van de risico s omtrent het verantwoord en onverantwoord aannemen van een werkhouding/ omtrent statische belasting/ omtrent repeterende bewegingen; - kan verantwoord een juiste werkhouding aannemen/ statische belastende werkzaamheden uitvoeren/ repeterend bewegen; - kan de opgedane kennis generaliseren/ koppelen naar eigen en/ of andere situaties; - herkent knelpunten omtrent werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - leert praktisch en inhoudelijk van andere cursisten; - heeft kennis van zijn/ haar eigen lichaam om de knelpunten van fysieke belasting te begrijpen. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 2
Start van cursusbijeenkomst 3 1.1 Introductie Activiteit: Iedereen wordt welkom geheten. De cursisten komen het praktijklokaal binnen en nemen plaats. Eén cursusleider zal het woord nemen. Het is de bedoeling dat hij/ zij beknopt vertelt wat er tijdens de derde bijeenkomst zal gebeuren. De andere cursusleider bedient de computer om de spreker te ondersteunen. Hierbij gebruikt hij/ zij PowerPoint om de opzet van de derde bijeenkomst visueel te maken Er wordt vervolgens uitgelegd dat er aan het einde van deze bijeenkomst zal worden geëvalueerd, de gehele cursus wordt kort samengevat en besproken. De cursisten vullen tijdens deze evaluatie een vragenlijst in die zal gaan over de gehele cursus (zie 3.5). De andere cursusleider zal aan de hand van PowerPoint de spreker ondersteunen. Beoogt resultaat: - De cursist weet wat het doel en de inhoud van de derde bijeenkomst is; - De cursist staat open voor de bijeenkomst. Tijd: 10 minuten Materialen: - Laptop met PowerPoint; - Cd-rom met PowerPoint; - Beamer; - Sheets (back-up); - Overhead projector (back-up); - 10 stoelen. Uitgangssituatie: - De cursisten zitten in een U-vormige opstelling, zodat de cursisten elkaar kunnen aankijken; - De laptop met PowerPoint wordt op een tafel gezet en aangesloten op de beamer; - De beamer wordt op een muur of een diascherm geprojecteerd; - De cursusleider staat naast de beamer. Interventies: - De cursusleiders hebben de rol van docent tijdens de inleiding van de cursus. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 3
Werkvorm: - Informeren: uitleg geven over de inhoud van de cursus en de derde bijeenkomst; - Presenteren. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 4
1.2 Discussie door middel van stellingen Activiteit: Op PowerPoint of sheet staan verschillende stellingen (één tegelijk). Deze stellingen worden klassikaal besproken. De cursusleider leidt de discussie en zal bepalen wanneer de volgende stelling aan bod komt. De stellingen zullen onderwerpen aansnijden over onder andere: fysieke belasting, werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen en materialen. Stelling 1:.. Stelling 2:.. Stelling 3:.. Beoogd resultaat: - De cursist deelt ervaringen/ meningen/ discussieert die gaan over werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - De cursist brainstormt over werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - De cursist verkrijgt inzicht in de onderwerpen werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen. Tijd: 20 minuten Materialen: - Laptop met PowerPoint; - Beamer; - Sheets (back-up); - Overhead projector (back-up); - 10 stoelen. Uitgangssituatie: - De tafels worden in een U-vorm in het praktijklokaal klaargezet, zodat de cursisten elkaar kunnen aankijken; - De laptop met PowerPoint wordt op een tafel gezet en aangesloten op de beamer; - De beamer wordt op een muur of een diascherm geprojecteerd; - De cursusleider staat naast de beamer. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 5
Interventies: - De cursusleiders hebben de rol van docent tijdens de discussie en het introduceren van de stellingen; - De cursusleiders leiden de discussie (zij zorgen dat iedereen aan het woord komt en dat er naar elkaar wordt geluisterd). Werkvorm: - Overleggen; - Brainstormen; - Discussiëren; - Luisteren naar elkaar. Beginsituatie - De activiteit wordt uitgelegd aan de groep door één cursusleider. Opdracht - De stelling verschijnt op het projectiescherm; - De cursisten benoemen ideeën en voor/ tegen argumenten voor het onderwerp van de stelling; - De cursisten luisteren naar de ideeën en voor/ tegen argumenten van anderen; - De cursusleiders sturen de groep waar nodig of stellen prikkelende vragen om de cursisten te laten brainstormen. Evaluatie Eén cursusleider vat samen wat er gezegd is (argumenten voor én tegen de stelling) en legt de koppeling naar de volgende stelling. Aanvulling: mogelijke stellingen 1. Een goede werkhouding is afhankelijk van het materiaal waarmee je werkt. 2. Oog hebben voor de werkhouding van een ander is collegiaal. 3. In een pan roeren die op het gasstel staat is statische belasting. 4. Repeterende bewegingen kunnen op geen enkele wijze goed worden uitgevoerd. 5. Repeterende bewegingen kunnen voorkomen worden door werkzaamheden anders uit te voeren. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 6
1.3 Praktische oefening & klassikale nabespreking Activiteit: Tijdens de praktische oefening worden er 3 oefensituaties gecreëerd (werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen). De groep wordt onderverdeeld in 3 subgroepen; iedere subgroep gaat één situatie oefenen, waarna er gerouleerd wordt, zodat iedere groep elke situatie oefent en ervaring opdoet. Nadat iedere subgroep iedere oefening gedaan heeft worden de ervaringen klassikaal nabesproken. Beoogd resultaat: - De cursist deelt ervaringen/ meningen die gaan over werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - De cursist verkrijgt inzicht over de onderwerpen werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - De cursist doet ervaring op omtrent werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen. Tijd: 30 minuten praktische oefening & 15 minuten evaluatie Materialen: - 1 werksituatie (reëel nagebootst), sokken rollen; - 1 grote pan gevuld met water met lepel; - 3 dienbladen; - 50 plastic salade bakjes; - 50 kleine voorwerpen om in de bakjes te doen (bijvoorbeeld kralen); - 3 instructieformulieren met schriftelijke uitleg van de opdrachten; - Observatieformulieren (circa 6 per oefening). Uitgangssituatie: - Deze oefening vindt plaats in het praktijklokaal; - Er wordt ruimte gecreëerd, waarin 3 situaties (werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen) geoefend kunnen worden; - Tijdens de uitleg zitten de cursisten op hun stoel; - Tijdens de praktische oefensituatie worden er 3 groepen van 3 cursisten gevormd; - De materialen van de praktische oefening zijn klaargezet door de cursusleiders; - Tijdens de nabespreking van de praktische oefening zit iedere subgroep bij elkaar. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 7
Interventie: - Tijdens de uitleg en nabespreking van de praktische oefening hebben de cursusleiders een docentenrol; - Tijdens de praktische oefening hebben de cursusleiders een coachende rol; - Tijdens de praktische oefening lopen de cursusleiders door de ruimte voor het geven van aanwijzingen, instructies, het beantwoorden van vragen en indien nodig voor het motiveren van de cursisten. Werkvorm: - Praktisch ervaren, zowel individueel als in groepsverband; - Reflecteren, zowel individueel als in groepsverband; - Individuele bewustwording. Beginsituatie - Tijdens de beginsituatie wordt uitleg gegeven over de praktische oefening, zodat de cursisten weten wat de oefening inhoud; - Er wordt tijdens de uitleg een toelichting gegeven over de aandachtspunten tijdens het uitvoeren van de oefening; - Er wordt uitleg gegeven over de instructieformulieren die klaar liggen; - Er wordt uitleg gegeven over de observatieformulieren die klaar liggen; - De groep cursisten wordt in 3 subgroepen verdeeld. Opdracht - Er zijn 3 verschillende oefensituatie s (werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen) - Tijdens de praktische oefensituatie wordt geoefend en nagedacht over werkhouding/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - Bij de 1 ste oefening Werkhoudingen moeten de cursisten in een nagebootste werksituatie (sokken rollen) bedenken welke mogelijke werkhoudingen de persoon kan hebben die in deze werksituatie werkt. Met behulp van een vragenlijst worden de cursisten gestimuleerd na te denken over verschillende werkhoudingen; - Bij de 2 de oefening Statische belasting moeten de cursisten één voor één in een grote pan (gevuld met water) roeren. De andere twee groepsgenoten observeren de cursist die de oefening uitvoert met behulp van de observatielijst; - Bij de 3 de oefening Repeterende bewegingen moeten de cursisten één voor één 6 dienbladen vullen met plastic salade bakjes. De saladebakjes worden daarna nog gevuld met een klein voorwerp. De andere twee groepsgenoten observeren de cursist die de oefening uitvoert met behulp van de observatielijst. Evaluatie - Tijdens de nabespreking wordt er gereflecteerd op de observaties die de cursisten hebben uitgevoerd en beschreven; - Door de reflectie op de ervaringen kunnen de cursisten zelf tot inzichten komen waar en/ of hoe zij knelpunten hebben ervaren; - De cursisten stimuleren en/ of geven elkaar feedback. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 8
1.4 Theorie overdragen Activiteit: Er wordt op een begrijpelijke manier informatie/ theorie overgedragen die gaat over het lichaam en de lichamelijke gevolgen van fysieke belasting die betrekking hebben op werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen. Vervolgens worden er goed/ fout foto s getoond die gaan over de onderwerpen werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen. Beoogd resultaat: - De cursist verkrijgt inzicht over het thema fysieke belasting; - De cursist verkrijgt kennis over het thema fysieke belasting; - De cursist weet wat goed/ fout is tijdens het aannemen van een werkhouding/ tijdens statische belasting/ tijdens het uitvoeren van repeterende bewegingen; - De cursist is zich bewust van de risico s omtrent het verantwoord en onverantwoord aannemen van een werkhouding/ omtrent statische belasting/ omtrent repeterende bewegingen; - De cursist kan de opgedane kennis generaliseren/ koppelen naar eigen en/ of andere situaties. Tijd: 30 minuten Materialen: - 10 stoelen; - Wervelkolom (model); - PowerPoint met goed/ fout foto s; - Sheets (back-up); - Overhead projector (back-up): - Hand-out met informatie en plaatjes. Uitgangssituatie: - De cursisten zitten in een U-vormige opstelling, zodat alle cursisten zicht hebben op het projectiescherm en de cursusleiders. Interventie: - Tijdens de overdracht van theoretische kennis hebben de cursusleiders een docentrol. Zij zullen de groep actief betrekken bij het overdragen van kennis en de theorie aanbieden op het niveau van de cursisten. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 9
Werkvorm: - Informeren; - Presenteren; - Individuele bewustwording; - Vragen stellen. Beginsituatie - Er wordt een inleiding gegeven waarom theoretische kennis van belang is bij werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen; - Er wordt uitleg gegeven en handvatten geboden hoe de cursisten de theorie kunnen koppelen naar het eigen lichaam; - Er wordt uitleg gegeven en handvatten geboden hoe de cursisten de theorie kunnen koppelen naar de dagelijkse werkzaamheden. Opdracht Er wordt (interactief) kennis overgedragen omtrent: - De wervelkolom; - De mogelijke gevolgen van verkeerde werkhoudingen/ teveel statische belasting/ en/ of het uitvoeren van repeterende bewegingen; - Leersituaties uit de eigen praktijk door middel van goed/ fout foto s. Evaluatie Er worden vragen gesteld, zoals: - Herkent iemand iets van deze theorie met betrekking tot zijn/ haar eigen lichaam? - Kan iemand praktische voorbeelden bij de theorie bedenken? - Zijn de gevolgen van verkeerde werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen bekend? - Zijn er nog andere vragen? Aanvulling: theorie over werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen Stapsgewijs zal hieronder beschreven worden hoe het theoretische gedeelte het best kan worden overgedragen door de cursusleiders. Het is de bedoeling dat iedere stap aan bod komt en dat er interactief wordt lesgegeven. Dit houdt in dat de cursisten continue de mogelijkheid geboden wordt om vragen te stellen of om meningen te geven. De theorie: 1. Wat was Fysieke Belasting ook alweer? We komen er even kort op terug 1 A Lichamelijke belasting, ook wel fysieke belasting genoemd, is in het algemeen een belasting van het houdings- en bewegingsapparaat. Bijvoorbeeld belasting van de rug, de botten en spieren in armen en benen. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 10
1 B Klachten ontstaan vaak door: - Een combinatie van belastende factoren; bijvoorbeeld werken in een verkeerde houding/ een houding lang vasthouden en tegelijk veel kracht leveren/ het uitvoeren repeterende bewegingen. Daarbij is het evenwicht verstoord tussen fysieke belasting en belastbaarheid. - Klachten aan rug, nek, schouder en armen, elleboog, hand en pols, heupen, knieën en voeten kunnen het gevolg zijn. - Niet alleen door lichamelijke overbelasting, maar ook door onderbelasting, zogenaamde bewegingsarmoede kunnen klachten ontstaan. 2. Wat doet fysieke overbelasting met het lichaam? 2 A De wervelkolom Er is een wervelkolom nodig om de theorie uit te leggen. Het is de bedoeling dat iedere cursist de wervelkolom in handen krijgt. Hierbij kan de cursusleider onder andere de volgende vragen stellen: - Weet iemand wat dit is? (indien er nieuwe cursisten aanwezig zijn). - Kan iemand uitleggen/ benoemen hoe de wervelkolom is opgebouwd? - Kan iemand uitleggen aan de hand van de wervelkolom wat er kan gebeuren wanneer iemand een verkeerde werkhouding aanneemt? - Kan iemand uitleggen wat er in de rug gebeurt wanneer iemand statisch belastende werkzaamheden uitvoert? - Kan iemand uitleggen wat er in de rug gebeurt wanneer iemand repeterende bewegingen uitvoert? - Etc. 2B De volgende vragen* worden gesteld door de cursusleiders: - Wat gebeurt er met de wervels en tussenwervelschijven wanneer iemand teveel voorovergebogen staat bij zijn werk omdat hij/ zij aan een te lage tafel werkt? - Wat gebeurt er met de wervels en tussenwervelschijven wanneer iemand met een gedraaide rug repeterende bewegingen uitvoert? - Wat gebeurt er met de wervels en tussenwervelschijven wanneer iemand boven zijn/ haar macht in een grote pan soep moet roeren? - Wat zou er met de zenuwen kunnen gebeuren in de bovenstaande situaties? *Tijdens het behandelen van deze vragen is het raadzaam de wervelkolom te gebruiken en de situaties na te bootsen, zodat de cursisten kunnen zien wat er gebeurd. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 11
3. Handige tips en foto s om verantwoord te kunnen duwen/ trekken/ manoeuvreren. Het is de bedoeling dat de cursisten een aantal foto s bekijken die gaan over de onderwerpen duwen/ trekken/ manoeuvreren. Er kan gevraagd worden of de cursisten de situaties op de foto s herkennen. De onderwerpen worden apart besproken en toegelicht aan de hand van foto s. Werkhoudingen: staan Wat is staan? - Lang achter elkaar staan is belastend voor je lichaam. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan één uur achter elkaar staan, en niet langer dan 4 uur in totaal. Hoe doe je het in de praktijk? Zet je voeten op schouderbreedte; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 12
Verander af en toe van standbeen; Pas op voor schouderheffing; Pas op voor bewegingen waarbij je je rug moet draaien; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 13
Wissel staan af en toe af met zitten of zit-staan; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 14
Werkhoudingen: knielen/ bukken Wat is knielen/ bukken? - Bij knielen/ bukken ga je door de knieën om ergens bij te kunnen dat laag bij de grond is. Wat zijn de regels? - De norm is: niet langer dan 30 seconden aaneengesloten en 15 minuten totaal per dag knielen/ bukken; - Werkzaamheden onder heuphoogte worden voorkomen. Hoe doe je het in de praktijk? Probeer werkzaamheden onder heuphoogte te voorkomen of te minimaliseren; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 15
Statische belasting Wat is statische belasting? - Statische belasting is het min of meer langdurig werken in dezelfde houding (denk aan koken, strijken, stofzuigen etc.); - Wanneer die houding niet gunstig is, moeten de spieren lang aangespannen blijven waardoor er vrij snel een zeurende pijn kan ontstaan. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan één minuut werken met gedraaide en/ of meer dan 30 graden voor-of zijwaarts gebogen romp. Hoe doe je het in de praktijk? Zorg dat de afstand tussen jou en datgene waarmee je bezig bent, zo klein mogelijk is. Pas de werkhoogte aan; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 16
Breng het voorwerp naar je toe; Verander regelmatig van houding; Zorg dat je bovenlichaam zoveel mogelijk rechtop is; ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 17
Repeterende bewegingen Wat zijn repeterende bewegingen? - Werk waarbij je vaak en snel achter elkaar steeds dezelfde handelingen moet herhalen noemen we repeterend werk. - Hoewel je het niet zou verwachten kan dit tot ernstige klachten leiden, kunnen ze erg pijnlijk zijn en zijn ze moeilijk te genezen. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan in totaal één uur per dag repeterende handelingen uitvoeren. Hoe doe je het in de praktijk? Taken onderling uitwisselen (taakroulatie); het scheelt vaak al enorm als je het werk kunt verdelen over meerdere collega 's; Decentraal taken verdelen over meerdere personen; Mechaniseren; Het werk spreiden over een langere periode; Het spreiden over meerdere personen, het spreiden in de tijd, of het afwisselen met andere werkzaamheden werkt natuurlijk alleen als je het afwisselt met taken die geen repeterend karakter hebben. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 18
1.5 Afsluiten Activiteit: De bijeenkomst wordt afgesloten door één van de cursusleiders. Tijdens het afsluiten is er de gelegenheid voor het stellen van vragen en zullen de cursisten een hand-out uitgereikt krijgen. Tijd: 5 minuten Materialen: - 10 stoelen; - Hand-out (9 exemplaren). Uitgangssituatie: - De cursisten zitten in een U-vormige opstelling, zodat alle cursisten de cursusleider kunnen zien tijdens de afsluiting; - Tijdens het afsluiten staan de cursusleiders voor de groep. Interventies: - De cursusleiders bieden de cursisten de mogelijkheid vragen te stellen; - De cursusleiders bieden de cursisten de mogelijkheid om feedback te geven; - De cursusleiders delen de hand-out uit. Werkvorm: - Luisteren; - Vragen stellen. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 19
Hoofdstuk 2: Draaiboek Titel bijeenkomst Doel bijeenkomst Werkhoudingen/ statische belastingen/ repeterende bewegingen Zie de beschrijving van de doelen bij de beoogde resultaten (zie blz. 3) Duur van de bijeenkomst Datum Tijd Activiteit/ werkvorm 13:30 Ruimte open, tijd voor inloop 1 ½ uur Cursisten Cursusleiders Materiaal/ attributen o p e n s t a a n b e g r ij p e n w i l l e n k u n n e n d o e n 13:35 Welkom heten, introductie, uitleg van de cursus 13:40 Stellingen en discussie 14:00 Uitleg praktische oefening x Laptop, beamer, PowerPoint, overhead projector, sheets x x x docentrol Laptop, beamer, PowerPoint, overhead projector, sheets x x x docentrol 14:05 Praktische oefening x x x coach Schriftelijke uitleg van de opdrachten, observatielijsten materialen voor de oefening 14:30 Reflectie op de praktische oefening x x x docentrol 14:40 Theorie x x x docentrol Model van de rug, PowerPoint, plaatjes ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 20
14:55 Afsluiten, evaluatie x x docentrol 15:00 EINDE ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 21
Hoofdstuk 3: Bijlagen 3.1 Instructie praktische oefening Instructie praktische oefening: WERKHOUDINGEN 1. Eén persoon gaat staand aan een tafel sokken rollen. 2. De anderen bekijken en beschrijven hoe de werkhouding is. 3. Er wordt nagedacht over andere/ verschillende werkhoudingen. 4. Eén persoon probeert de verschillende werkhoudingen uit, eventueel met aanwezige materialen. 5. Voer de werkhoudingen uit zoals je ze normaal zou uitvoeren. 6. De anderen observeren de werkhoudingen. 7. Wissel daarna de rollen om (mits er tijd voor is). ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 22
Instructie praktische oefening: STATISCHE BELASTING 1. Eén persoon roert in de grote pan met inhoud. 2. De anderen bekijken en beschrijven hoe er geroerd wordt. 3. Roer in de pan zoals je ze normaal ook zou roeren. 4. De anderen observeren het roeren en schrijven de dingen die opvallen op het observatieformulier. 5. Wissel daarna de rollen om (mits er tijd voor is). ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 23
Instructie praktische oefening: REPETERENDE BEWEGINGEN 1. Eén persoon gaat repeterende bewegingen uitvoeren. 2. De anderen bekijken en beschrijven hoe de repeterende bewegingen uitgevoerd worden. 3. Er staat 6 dienbladen klaar. 4. Eén persoon zet de 6 dienbladen vol met plastic saladebakjes. 5. Vul de salade bakjes daarna met een klein voorwerp (bijvoorbeeld kralen). 6. De anderen observeren de repeterende handelingen en schrijven de dingen die opvallen op het observatieformulier. 7. Wissel daarna de rollen om (mits er tijd voor is). ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 24
3.2 Observatielijst praktische oefening Observatielijst: WERKHOUDINGEN Welke bewegingen in de lichaamshouding zie je bij het uitproberen van de werkhoudingen? Wat zie je tijdens de verschillende werkhoudingen gebeuren met de rug? Bijvoorbeeld: werkt iemand met een gedraaide rug of voorovergebogen rug? Wat zie je tijdens de verschillende werkhoudingen gebeuren met de benen, knieën en voeten? Bijvoorbeeld: wat is de positie van de benen of zijn de knieën gebogen? Welke lichaamsdelen worden belast tijdens de verschillende werkhoudingen? Overig, wat valt er verder op? Bijvoorbeeld: hoe ging het uitvoeren van de werkhoudingen? ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 25
Observatie lijst: STATISCHE BELASTING Welke bewegingen zie je in de lichaamshouding bij statische belasting? Wat zie je met de rug gebeuren tijdens statische belasting? Bijvoorbeeld: werkt iemand met gedraaide of gebogen rug? Wat zie je tijdens statische belasting gebeuren met de benen, knieën en voeten? Bijvoorbeeld: wat is de positie van de benen of worden de knieën gebogen? Omschrijf de positie van de armen en handen tijdens statische belasting? Welke lichaamsdelen worden belast tijdens statische belasting? Overig, wat valt er verder op? Bijvoorbeeld: hoe ging het uitvoeren van de oefening? ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 26
Observatie lijst: REPETERENDE BEWEGINGEN Welke bewegingen zie je in de lichaamshouding bij repeterende bewegingen? Wat zie je tijdens repeterende bewegingen gebeuren bij de rug? Bijvoorbeeld: werkt iemand met gedraaide of gebogen rug? Wat zie je tijdens repeterende bewegingen gebeuren met de benen, knieën en voeten? Bijvoorbeeld: wat is de positie van de benen of worden de knieën gebogen? Omschrijf de positie van de armen en handen tijdens repeterende bewegingen? Bijvoorbeeld: zijn de ellebogen gebogen? Welke lichaamsdelen worden belast tijdens repeterende bewegingen? Overig, wat valt er verder op? Bijvoorbeeld: hoe ging het uitvoeren van repeterende handelingen? ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 27
3.3 Hand-out bijeenkomst 3, werkhoudingen/ statische belasting/ repeterende bewegingen Werkhoudingen: staan Wat is staan? - Lang achter elkaar staan is belastend voor je lichaam. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan één uur achter elkaar staan, en niet langer dan 4 uur in totaal. Hoe doe je het in de praktijk? Zet je voeten op schouderbreedte; Verander af en toe van standbeen; Pas op voor schouderheffing; Pas op voor bewegingen waarbij je je rug moet draaien; Wissel staan af en toe af met zitten of zit-staan. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 28
Werkhoudingen: knielen/ bukken Wat is knielen/ bukken? - Bij knielen/ bukken ga je door de knieën om ergens bij te kunnen dat laag bij de grond is. Wat zijn de regels? - De norm is: niet langer dan 30 seconden aaneengesloten en 15 minuten totaal per dag knielen/ bukken. Werkzaamheden onder heuphoogte worden voorkomen. Hoe doe je het in de praktijk? Probeer werkzaamheden onder heuphoogte te voorkomen of te minimaliseren. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 29
Statische belasting Wat is statische belasting? - Statische belasting is het min of meer langdurig werken in dezelfde houding (denk aan koken, strijken, stofzuigen etc.); - Wanneer die houding niet gunstig is, moeten de spieren lang aangespannen blijven waardoor er vrij snel een zeurende pijn kan ontstaan. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan één minuut werken met gedraaide en/ of meer dan 30 graden voor- of zijwaarts gebogen romp. Hoe doe je het in de praktijk? Zorg dat de afstand tussen jou en datgene waarmee je bezig bent, zo klein mogelijk is. Pas de werkhoogte aan; Breng het voorwerp naar je toe; Verander regelmatig van houding; Zorg dat je bovenlichaam zoveel mogelijk rechtop is. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 30
Repeterende bewegingen Wat zijn repeterende bewegingen? - Werk waarbij je vaak en snel achter elkaar steeds dezelfde handelingen moet herhalen noemen we repeterend werk; - Hoewel je het niet zou verwachten kan dit tot ernstige klachten leiden; - Ze kunnen erg pijnlijk zijn en moeilijk genezen. Wat zijn de regels? - De norm is niet langer dan in totaal één uur per dag repeterende handelingen uitvoeren. Hoe doe je het in de praktijk? Taken onderling uitwisselen (taakroulatie); het scheelt vaak al enorm als je het werk kunt verdelen over meerdere collega 's; Decentraal taken verdelen over meerdere personen; Mechaniseren; Het werk spreiden over een langere periode; Het spreiden over meerdere personen, het spreiden in de tijd, of het afwisselen met andere werkzaamheden werkt natuurlijk alleen als je het afwisselt met taken die geen repeterend karakter hebben. ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 31
3.4 PowerPoint Bijeenkomst 3 Introductie Werkhouding/ repeterende bewegingen/ statische belasting Introductie Stellingen en discussie Welkom De derde bijeenkomst Stellingen en discussie Praktische oefening Theorie Evaluatie Stelling Een goede werkhouding is afhankelijk van het materiaal waarmee je werkt Stelling Oog hebben voor de werkhouding van een ander is collegiaal Stelling Praktische oefening Repeterende bewegingen kunnen voorkomen worden door werkzaamheden anders uit te voeren ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 32
Reflectie op praktische oefening Theorie Werkhoudingen Statische belasting Repeterende bewegingen Theorie Fysieke Belasting, wat was het ook al weer? Wat doet Fysieke Belasting met het lichaam? Handige tips en foto s! Wat is staan? Langdurig staan is belastend voor het lichaam Wat zijn de regels? Niet langer dan 1 uur achter elkaar staan, en niet langer dan 4 uur in totaal Handige tips en foto s Hoe doe je het in de praktijk? Zet je voeten op schouder breedte Verander af en toe van standbeen ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 33
Pas op voor schouderheffing Pas op voor bewegingen waarbij je je rug moet draaien Wat is knielen/ bukken? Bij knielen/ bukken ga je door de knieën om ergens bij te kunnen dat laag bij de grond is Wat zijn de regels? Niet langer dan 30 seconden aaneengesloten knielen/ bukken Niet langer dan in totaal 15 minuten per dag knielen/ bukken Probeer werkzaamheden onder heuphoogte te voorkomen Handige tips en foto s Hoe doe je het in de praktijk? Probeer werkzaamheden onder heuphoogte te voorkomen of te minimaliseren Wat is statische belasting? Statische belasting is langdurig werken in dezelfde houding Wat zijn de regels? Niet langer dan 1 minuut met een gedraaide en/ of meer dan 30 graden voor- of zijwaarts gebogen romp werken ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 34
Hanidge tips en foto s Hoe doe je het in de praktijk? Zorg dat de afstand tussen jou en datgene waar je mee bezig bent, zo klein mogelijk is Breng het voorwerp naar je toe Verander regelmatig van houding Zorg dat je bovenlichaam zoveel mogelijk rechtop is Wat zijn repeterende bewegingen? Werk waarbij je vaak en snel achter elkaar steeds dezelfde handelingen moet herhalen Wat zijn de regels? Niet langer dan 1 uur per dag Handige tips Taken onderling uitwisselen (taakroulatie) Decentraal taken verdelen over meerdere personen Mechaniseren Het werk spreiden over een langere periode Het werk spreiden over meerdere personen ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 35
Vragen/ opmerkingen Evaluatie Afsluiten Afsluiten ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 36
3.5 Evaluatieformulier 1. Wat heb je van de scholing geleerd? Kun je er iets mee in de praktijk? 2. Wat vind je van de duur van de scholing? (drie bijeenkomsten en 1 ½ tot 2 ½ uur) 3. Hoe vond je dat de cursusleiders de cursus gaven? 4. Heb je ideeën of suggesties om de scholing te verbeteren? 5. Omcirkel het cijfer dat jij aan de scholing geeft en schrijf op waarom je dit cijfer geeft. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Waarom geef je dit cijfer? ONDERSTEUNENDE DIENSTEN ONDERSTEUN JEZELF! 37