Het (Boxtels) landschap is de leesbare biografie van Boxtel. Erfgoednota gemeente Boxtel BELEID Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 1
Inleiding en leeswijzer Boxtel is een prachtige gemeente met een lange historie. Dit heeft geresulteerd in een dorp met een rijke cultuurhistorie: fraaie monumentale panden, historische parken, archeologische monumenten en vondsten en uiteraard het landschap met daarin de verschillende gehuchten. Het is van belang dat de cultuurhistorie in de toekomst voelbaar aanwezig is, waardoor de Boxtelse identiteit behouden blijft. Deze erfgoednota speelt hierin een cruciale rol. De Boxtelse identiteit wordt beschreven, de kaders worden gesteld voor nieuwe ontwikkelingen en een actieprogramma opgezet voor projecten in de toekomst. De erfgoednota is opgedeeld in een vijftal onderdelen: Beleid Werk in uitvoering Inhoudelijke onderbouwing (bijlage) Communicatie (bijlage) Inspiratie (bijlage) Beleid In dit deel worden heldere beleidslijnen en maatregelen genoemd op het gebied van ruimtelijke ordening, bouwen, monumenten, recreatie en inrichting openbare ruimte. Werk in uitvoering De actiepunten en projecten die op korte termijn worden uitgevoerd zijn in een uitvoeringsprogramma vervat. Daarnaast zijn actiepunten en projectideeën opgenomen die in de toekomst een plaats kunnen krijgen in het uitvoeringsprogramma. Inhoudelijke onderbouwing De projectbeschrijving, de aanleiding en de doelstelling worden in dit deel beschreven. De inventarisatie van overheidsbeleid en het Boxtelse erfgoed komt daarna aan bod. Communicatie Het uitgebreide communicatietraject en de verschillende onderdelen worden in dit deel beschreven. Dit is het traject om tot deze erfgoednota te komen. Inspiratie In dit deel zijn een aantal mogelijke ontwikkelingslocaties met als inspiratiebron het cultuurhistorische erfgoed, ontworpen. Deze ontwerpen dienen alleen ter inspiratie en zijn geen vastgesteld document. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 2
Voorwoord De erfgoednota van Boxtel is bedoeld als een werkdocument. Of misschien beter gezegd: het is een beleidsstuk waarvan wij hopen dat het onze inwoners inspireert om met gebruikmaking van ons verleden, tastbare herinneringen te bewaren en te versterken. Waat ze dus ook zelf mee aan het werk gaan. Daarmee kan Boxtel haar identiteit versterken. Daarmee kunnen onze inwoners, omdat zij hun verleden kennen, ook trots zijn op het heden. En kunnen onze inwoners zich door hun erfgoed laten inspireren om aan onze toekomst te werken. De erfgoednota is ook een hulpmiddel om het ons gemakkelijker te maken om de ontwikkeling van onze kernen Boxtel, Liempde en Lennisheuvel, samen met het omringende landschap, beknopt weer te geven. Landschap dat van groot belang is voor onze eigen identiteit. Er is ook een uitvoeringsprogramma aan gekoppeld. In de begroting hebben we een budget voor uitvoering van dit programma opgenomen. Zeker is dat de projecten alleen werkelijkheid kunnen worden als er samenwerking gevonden wordt tussen onder andere gemeente en archeologen, heemkundekringen, ondernemers, onderwijs, eigenaren van gebouwen en gronden en vrijwilligers vanuit de bevolking. Zeker is ook dat ook andere projecten als die in deze nota zijn opgenomen aan bod zullen komen. Want we weten nog lang niet alles van ons verleden. Als we meer kennis vergaren en de kans zich aandient, mag deze erfgoednota niet het keurslijf zijn om nieuwe, actuele kansen teniet te doen. Ik hoop dat deze nota dan de inspiratiebron is om nieuwe kansen te grijpen zodat we het waardevolle uit ons verleden, beter kunnen begrijpen in het heden en kunnen gebruiken als uitgangspunt voor onze toekomstplannen. Lukt ons dit, dan is erfgoed geen loden last, maar wordt het een lust die de basis kan worden voor een stevig verankerde economische drager in de vorm van toerisme en recreatie. Is dit een droom, ver weg van de werkelijkheid? Misschien wel, maar wie had dertig jaar geleden gedacht dat de belangrijkste economische kracht in Den Bosch nu toerisme en recreatie zou zijn? Boxtel is geen Den Bosch, dat is maar goed ook, maar Boxtel heeft wel haar eigen erfgoed en haar eigen kansen. Gaan we er voor? Ger Wouters wethouder Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 3
Inhoudsopgave DE LEESBARE BIOGRAFIE VAN BOXTEL 1. Het erfgoedbeleid... 7 1.1. Algemeen... 8 1.1.1. Aanleiding en doelstelling... 8 1.1.2. Strategieën... 8 1.2. Ruimtelijke ordening... 8 1.2.1. Doel... 8 1.2.2. Algemeen... 8 1.2.3. StructuurvisiePIus... 10 1.2.4. Bestemmingsplannen... 10 1.2.5. Groenstructuurplan... 11 1.2.6. Beeldbepalend groen in de tijd... 11 1.2.7. (Her)inrichtingsplannen... 11 1.3. Bouwbeleid... 12 1.3.1. Bouwen en archeologie... 12 1.3.2. Erfgoed en welstand... 12 1.3.3. Erfgoed en beeldkwaliteitbeleid... 13 1.4. Monumenten- en cultuurbeleid... 13 1.4.1. Rijks-, gemeentelijke monumenten en overig gebouwd erfgoed... 13 1.4.2. Communicatie en educatie... 14 1.5. Toerisme en recreatie... 15 1.5.1. Routevorming... 15 1.5.2. Boxtelse lekkernij... 16 1.6. Organisatie... 16 1.6.1. Bemensing... 16 1.7. Bijlage 1 Bestemmingsplan paragraaf erfgoed... 17 1.7.1. Voorstel onderzoek cultuurhistorische paragraaf bestemmingsplan... 17 Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 4
Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 5 DE LEESBARE BIOGRAFIE VAN BOXTEL
1. Het erfgoedbeleid In het beleidsdeel van de erfgoednota zijn per beleidsterrein heldere lijnen uitgezet. Deze resulteren in duidelijke actiepunten. Deze actiepunten (al of niet uitgewerkt) komen voor een gedeelte terug in het huidige uitvoeringsprogramma (welke onder de huidige besluitvorming valt) Tijdens de jaarlijkse evaluatie van het uitvoeringsprogramma wordt bekeken of deze actiepunten een plek in het uitvoeringsprogramma van dat betreffende jaar kunnen krijgen. Dit is natuurlijk afhankelijk van de beschikbare budgetten en cofinanciering van de gemeente en mogelijke initiatiefnemers. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 7
1.1. Algemeen 1.1.1. Aanleiding en doelstelling 1.1.2. Strategieën Boxtel is een gemeente met een lange geschiedenis, die op diverse manieren tot uitdrukking komt. Monumentale gebouwen, archeologische monumenten, historische parken, landschappelijke structuren. Allen maken zij deel uit van ons gezamenlijk erfgoed en ons collectief geheugen. Cultuurhistorie levert een bijdrage aan de kwaliteit van het veranderende dorpsgezicht en maakt van Boxtel een aantrekkelijk dorp. Met het nieuwe erfgoedbeleid streven wij naar een duidelijke en samenhangende inzet van de Boxtelse cultuurhistorische kwaliteit binnen het geheel van de stedelijke ontwikkeling en een beter gebruik van het onderscheidende vermogen van Boxtel. Cultuurhistorie moet gebruikt worden als ontwikkelingskans en niet als beperking van de gewenste ontwikkeling. De beschikbare kennis en ervaring op dit gebied zal beter worden ingezet, meer vooraan in projectontwikkelingen en processen en vooral meer kaderstellend. In de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening is het mogelijk om behalve een structuurvisie, waarin de lange termijn toekomst van de gemeente omschreven wordt, ook deelstructuurvisies te maken op basis van een bepaald onderwerp. Deze erfgoednota kan gezien worden als een dergelijke deelstructuurvisie. Bij het maken van bestemmingsplannen zal deze visie voor zover van toepassing opgenomen moeten worden. Om de doelstelling van deze erfgoednota te realiseren worden een aantal strategieën ingezet. Deze zijn in verschillende verhoudingen mogelijk, zonder dat er sprake is van een bepaalde hiërarchie. Afhankelijk van de cultuurhistorische waarde van een object, structuur of gebied, zullen meerdere strategieën worden ingezet. De strategieën zijn: Behoud door ontwikkeling Behoud door bescherming Adviseren, stimuleren en verleiden Kennis verwerven en verspreiden Hieronder worden deze strategieën nader uitgewerkt in onderdelen: 1.2. Ruimtelijke ordening 1.2.1. Doel De erfgoednota wil de cultuurhistorische factor een beleefbare en samenhangende rol geven in de stedelijke ontwikkeling. 1.2.2. Algemeen Dit is gebaseerd op het verwerven van kennis en het verspreiden daarvan. Door inventarisatie en waardering van het erfgoed kunnen betere besluiten genomen worden over bijvoorbeeld het beheer en ontwikkeling van waardevolle vindplaatsen, objecten en structuren. Door deze informatie actief en breed te verspreiden kan het draagvlak voor de rol van cultuurhistorie in ruimtelijke Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 8
ontwikkelingen worden versterkt. Meer dan voorheen zal worden gekozen voor de dialoog om de betrokkenheid van de burgers te vergroten. Ruimtelijke ordening algemeen Het toegankelijk maken van het erfgoed voor de burgers Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 9
Het ontsluiten van de erfgoednota op de gemeentelijke website Het opzetten van een databank, te beginnen met de door drs. J. Coenen verzamelde gegevens ten behoeve van zijn publicatie (eigendom van de gemeente Boxtel), zodat veel gegevens per cultuurhistorisch object / structuur (digitaal) beschikbaar worden gesteld voor alle Boxtelse burgers. Inventarisatie bij specifieke locaties / objecten / structuren / cultuurhistorische aspecten (b.v. locatie Sint-Petrus) 1.2.3. StructuurvisiePIus De StructuurvisiePlus gaat uit van de periode 2001 tot 2015. Het structuurbeeld gaat uit van een integrale en kwaliteitsbenadering van het gebied van de gemeente Boxtel. De StructuurVisiePlus wordt gewijzigd vanwege de Nieuwe WRO. Bij deze actualisering zal het respect voor de cultuurhistorische onderlegger als uitgangspunt worden genomen. De cultuurhistorische onderlegger wordt gevormd door archeologie, historisch-stedenbouwkundig, historischgeografisch, landschappelijk en monumentaal. Ruimtelijke ordening structuurvisieplus Een uitbreiding van de te actualiseren Structuurvisie Plus (conform nwro) met een cultuurhistorische kanskaart (en bijbehorende beschrijving / aanbevelingen). 1.2.4. Bestemmingsplannen Het belangrijkste instrument in de ruimtelijke ordening is het bestemmingsplan: de burger ontleent hieraan rechten en plichten: een bestemmingsplan heeft de kracht van wet. Daarom zijn een goede voorbereiding en een zorgvuldige procedure onontbeerlijk. Er is veel te doen geweest over het behoud van cultuurhistorische waarden bij landinrichtingen (Boxtel Sint-Oedenrode). Een van de knelpunten was, dat die waarden onvoldoende waren opgenomen in de bestemmingsplannen van het buitengebied. Hetzelfde was van toepassing op andere bestemmingsplannen. In het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied Boxtel 2006, zijn diverse kaarten voor wat betreft cultuurhistorie en archeologie als bijlage toegevoegd. In het bestemmingsplan centrum Boxtel is de voorlopige archeologische verwachtingenkaart opgenomen. Het vastleggen van bestaande sporen van cultuurhistorische waarde moet uiteraard niet beperkt blijven tot het buitengebied, maar speelt ook binnen de bebouwde kommen. Het vastleggen in een bestemmingsplan betekent niet dat zo'n element voor altijd bevroren is. Het betekent dat bij nieuwe ontwikkelingen de aanwezigheid van archeologische verwachtingswaarden moet worden afgewogen tegen andere belangen. Tevens dienen de vastgestelde historische waarden een positieve impuls te geven voor nieuwe ontwikkelingen. Door de cultuurhistorie op te nemen in het bestemmingsplan, wordt voorkomen dat veel waarden, door onwetendheid of onachtzaamheid verloren gaan. Voor bestemminsgplan Centrum heeft het e.e.a. al plaatsgevonden. Ruimtelijke ordening - bestemmingsplannen Bij actualisering van bestemmingsplannen in het stedelijk gebied, dient erfgoed in het bestemmingsplan geïntegreerd te worden. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 10
Het opstellen van archeologische en cultuurhistorisch beleid door middel van beleid en beleidskaarten. Bestemmingsplannen uitbreiden d.m.v. het toevoegen van een cultuurhistorische paragraaf. (De inhoud van de bijlage bij deze erfgoednota kan daar al voor een belangrijk gedeelte in voorzien) Nieuwe bestemmingsplannen (of andere RO-plannen) dienen vanuit de nieuwe nwro uit te gaan van juridische mogelijkheden om erfgoed te beschermen en om erfgoedkwaliteiten te versterken. 1.2.5. Groenstructuurplan De afdeling Ruimtelijke ontwikkeling dient een groenstructuurplan op te stellen voor alle kernen van de gemeente Boxtel. Hierin dienen de cultuurhistorische waardevolle elementen en hun onderlinge verbanden beschreven en vastgelegd te worden. In het aanwezige plan ligt de nadruk op de groene landschapselementen: bomen, bomenrijen, ecologische verbindingszones etc. Gedeeltelijk overlappen deze elementen ook de in deze erfgoednota aangegeven objecten. Gedeeltelijk ook niet. Toch hebben diverse waardevolle elementen onderhoud en beheer nodig. Onderdelen van het groenstructuurplan zijn het groenbeheerplan en het (reeds vastgestelde) bomenbeleidsplan. Ruimtelijke ordening groenstructuurplan Waardevolle cultuurhistorische structuren en elementen die verdwenen zijn, dienen, indien mogelijk, in het groenstructuurplan terug te komen. 1.2.6. Beeldbepalend groen in de tijd In het deelproject Beeldbepalend groen in de tijd (DG groep 2006), is het bomenbeleidsplan opgesteld. Dit beleidsplan is opgesteld voor (gemeentelijke / particuliere / monumentale) bomen in Boxtel en is ondersteunend voor het groenstructuurplan. Ruimtelijke ordening bomenbeleidsplan De waardevolle groenstructuren opnemen en integreren in overige beleidsstukken. De bijzondere en monumentale bomen beschikbaar stellen d.m.v. de website. Het stimuleren van lokale en regionale initiatieven welke gericht zijn op het terugbrengen van het cultuurhistorische populierenlandschap, dat voornamelijk in oostelijk Boxtel en Liempde voorkwam in de periode 1750 tot 1950. 1.2.7. (Her)inrichtingsplannen Bij de opstelling van beeldkwaliteitplannen is verhoging van de ruimtelijke kwaliteit uitgangspunt. Waar waardevolle elementen en structuren aanwezig zijn, spelen die een rol in de cultuurhistorie en moeten dus zijn opgenomen in beeldkwaliteitplannen. Bij de landschaps-, architectonische en stedenbouwkundige vormgeving en in de inrichting van de openbare ruimte van (her)inrichtingsplannen in het stedelijk en landelijk gebied moet het erfgoed nadrukkelijker dan voorheen een rol gaan spelen. Dergelijke plannen worden door de gemeente gemaakt als die het voortouw neemt bij een gebiedsgerichte reconstructie of door een particulier (of Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 11
projectontwikkelaar) die een (bouw)plan wil ontwikkelen. Het erfgoed moet daarbij inspiratiebron zijn, maar ook een beelddrager. Bij plannen zal het toetsingscriterium onder andere erfgoed zijn. Ruimtelijke ordening - (her)inrichtingsplannen Opstellen van toetsingscriteria voor (her)inrichtingsplannen. 1.3. Bouwbeleid 1.3.1. Bouwen en archeologie Sinds de invoering van het nieuwe monumentenwet is er een wettelijke verplichting tot het uitvoeren van archeologisch bodemonderzoek bij bouwwerkzaamheden. In de gemeentelijke erfgoedverordening wordt geregeld dat bij sloop-, bouw- en saneringswerkzaamheden de volgende voorschriften worden gehanteerd (indien de gemeentelijke beleidswaardenkaart daar aanleiding toe geeft): de verplichting tot het treffen van technische maatregelen waardoor monumenten in de bodem kunnen worden behouden de verplichting tot het doen van opgravingen de verplichting de activiteit die tot bodemverstoring leidt, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties. Bouwbeleid - bouwen en archeologie Het opstellen van archeologisch beleid. 1.3.2. Erfgoed en welstand Ingevolge de Woningwet dient bij het beoordelen van een bouwaanvraag ook antwoord te worden gegeven op de vraag of het beoogde bouwwerk zowel op zichzelf als in relatie tot zijn omgeving voldoet aan de door de gemeenteraad vastgestelde welstandscriteria. Met name door de toevoeging in relatie tot zijn omgeving ontstaat er een koppeling naar het erfgoedbeleid. In grote delen van de gemeente vormt het erfgoed een (mede)bepalende factor in de ruimtelijke kwaliteit. Het welstandsbeleid speelt in zulke omgevingen dus een grote rol bij het op elkaar afstemmen van nieuwe ontwikkelingen en bestaande ruimtelijke kwaliteiten. Met name in de hoogwaardige gebieden, in de omgeving van (archeologische) monumenten en andere cultuurhistorische objecten / elementen, is een hoog welstandsniveau (niveau 1) vereist. Bouwbeleid - welstand Het integreren van erfgoed in de welstandsnota Welstandsnota uitbreiden / wijzigen: o De cultuurhistorische waardevolle gebieden dienen een hoog welstandsniveau (niveau 1) te krijgen. o De welstandscriteria worden in die gebieden uitgebreid en de karakteristieken verder uitgewerkt, zodat de aanwezige ruimtelijke kwaliteiten van het erfgoed meegenomen worden in de welstandsbeoordeling. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 12
De welstandscommissie dient (indien van toepassing) te worden uitgebreid met deskundigen op het gebied van monumenten, cultuurhistorie, archeologie. De commissie dient een onafhankelijk en deskundig oordeel te kunnen geven, zodat belangrijke beeldkwaliteitswaarden behouden kunnen worden. 1.3.3. Erfgoed en beeldkwaliteitbeleid Bij de opstelling van beeldkwaliteitplannen is verhoging van de ruimtelijke kwaliteit uitgangspunt. Waar waardevolle elementen en structuren aanwezig zijn, spelen die een rol in de beeldkwaliteit en moeten dus zijn opgenomen in beeldkwaliteitplannen. Beeldkwaliteitplannen moeten niet alleen worden opgesteld voor nieuw te ontwikkelen (woon- of werk-)gebieden, waar veel nieuwbouw plaatsvindt, maar ook voor de waardevolle gebieden. Deze moeten bijvoorbeeld betrekking hebben op de vormgeving van hoofdgebouwen, plaatsing en vormgeving van bijgebouwen, gebouwde erfafscheidingen, zo nodig terrein inrichting, kleur en materiaalgebruik. Bouwbeleid - beeldkwaliteitplannen Het integreren van het erfgoed in beeldkwaliteitsplannen. De aanwezige (ruimtelijke) kwaliteiten, samenhangend met het aanwezige erfgoed, in nieuwe beeldkwaliteitplannen weergeven en beschermen. (bijvoorbeeld in noord-oost, waarbij Romeinse invloed in Boxtel tot uitdrukking gebracht kan worden door b.v. het toepassen van bouwkundige Romeinse elementen in de gebouwen). Het opstellen van beeldkwaliteitsplannen voor waardevolle gebieden en ensembles, o.a. voor de gehuchten (voor Hezelaar is reeds een beeldkwaliteitsplan opgesteld). 1.4. Monumenten- en cultuurbeleid 1.4.1. Rijks-, gemeentelijke monumenten en overig gebouwd erfgoed Het gemeentelijk beleid ten aanzien van Rijks- en gemeentelijke monumenten is vastgelegd in de Monumentenverordening en in de monumentenwet van 1988. De gemeenteraad heeft in het kader daarvan een Monumentencommissie aangesteld. In de toekomst zou de taakstelling van deze commissie uitgebreid moeten worden tot het gehele erfgoed (en niet alleen het gebouwde erfgoed). Hierdoor kan deze commissie gevraagd en ongevraagd adviseren over alles, wat in deze erfgoednota geregeld en voorgesteld is. Het gemeentelijk beleid dient ook gericht te zijn op het behoud en versterken van de overige aanwezige cultuurhistorische elementen en structuren zoals bijvoorbeeld de Vlaamse schuren, redoutes, bakhuizen, de vele kapellen, muren en waterputten. Maar ook lijvormige elementen als het Duits Lijntje, de Cultuurhistorische As of een oude wal of steilrand. Monumenten- en cultuurbeleid monumenten Het uitbreiden van de monumentenverordening met een cultuurhistorische paragraaf. Het uitbreiden van de monumentencommissie met een archeoloog / cultuurhistoricus (e.e.a. afhankelijk van het project). De taakstelling van de Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 13
Monumentencommissie omvat niet alleen advisering over gebouwde monumenten, maar over het gehele erfgoed. In het uitvoeringsprogramma wordt een bedrag opgenomen voor de instandhouding en/of de versterking van aanwezige waardevolle cultuurhistorische elementen en structuren. Herstel en of herbouw van bijzondere cultuurhistorische objecten (b.v. Antselse watermolen, redoute Jan van Brabantstraat en Breukelsestraat) 1.4.2. Communicatie en educatie Veel bewoners van de gemeente Boxtel zijn zich bewust van het feit dat ze in een waardevolle, historische omgeving wonen. Dat aantal zal zich in de toekomst moeten handhaven en liefst uitbreiden. Voorlichting en educatie zijn daarbij belangrijk. In de nota Boxtel geboeid door kunst - Notitie Kunst en Cultuur (2004) zijn hiervoor diverse actiepunten opgenomen ten behoeve van de cultuureducatie. Voorlichting en educatie kan worden opgesplitst in verschillende doelgroepen, zodat er voor elke groep een eigen activiteit is, naast de gezamenlijke activiteiten (bijvoorbeeld de jaarlijkse Bloedprocessie). Kinderen kunnen op diverse manieren worden betrokken bij de geschiedenis van Boxtel. Van belang is dat de geschiedenis van Boxtel elk jaar terugkeert en ingepast wordt in het lesprogramma van de verschillende scholen. Het volgende idee dat is geopperd door Boxtelse bevolking: het organiseren van een toneelstuk in een historische setting (b.v. Kasteel Stapelen). Deze wordt door de hogere klassen van de basisschool georganiseerd en uitgevoerd. Jongere kinderen kunnen bijvoorbeeld door middel van liedjes, kleurplaten (www.ridderboxtel.nl), een historische speurtocht, prehistorische pannenkoeken bakken e.d. worden betrokken. Voor volwassenen kunnen andere activiteiten worden georganiseerd. Bijvoorbeeld een discussie-avond waarbij de toekomst van Boxtel op basis van de geschiedenis wordt doorgetrokken. Deskundigen op het gebied van cultuurhistorie worden uitgenodigd om de input te leveren. Andere activiteiten kunnen liggen in het organiseren van buitenfilms / toneelstukken op historische locaties, maaltijden uit een andere perioden te maken (koppeling met museum cultuurhistorie). Boxtelnaren hebben, alleen al doordat ze in Boxtel wonen, werken en / of recreëren, diverse verhalen van de gemeente. Door Boxtelnaren aan het woord te laten, kan er een verzameling verhalen ontstaan, die kenmerkend is voor de gemeente. Dit kan een wekelijkse rubriek zijn in de streekkrant of vormgegeven worden door middel van een interactieve website. De heemkundekringen betekenen veel voor het Boxtelse erfgoed en worden regelmatig door de gemeente gevraagd te participeren in diverse projecten (in klankbordgroepen, informatie e.d.). Voor het behoud van het erfgoed zijn enthousiaste plaatselijke historische verenigingen een voorwaarde. Uitgangspunt in beleid is dat groepen zoals deze vanaf het eerste moment betrokken worden bij het ontwikkelen van (ruimtelijk) beleid. Dit trekt echter ook een zware wissel op een beperkt aantal mensen. De inzet van particulieren bij het behoud en beheer van monumenten en andere cultuurhistorisch waardevolle objecten is onmisbaar. Daarbij gaat het niet alleen om het restaureren van monumenten, maar ook om (historisch verantwoorde) aankleding van woningen en tuinen of beheer van waardevolle landschapselementen. Zulk positief gedrag moet gewaardeerd en gestimuleerd Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 14
worden. Het instellen voor een erfgoedprijs (vergelijkbaar met architectuurprijs of de Boxtelse monumentenprijs ) kan hier een positieve stimulans geven. Ter bevordering van de kennis van de dagelijkse leefomgeving heeft iedereen toegang tot de erfgoednota en de resultaten van de deelprojecten, dat Via de internetsite http://erfgoed.boxtel.nl heeft iedereen toegang tot de Erfgoednota en de resultaten van de deelprojecten. Hierdoor wordt de kennis van de dagelijkse leefomgeving bevorderd. Monumenten- en cultuurbeleid communicatie en educatie Erfgoed dient toegankelijker te zijn voor de bewoners. Het betrekken van diverse doelgroepen door aparte en gezamenlijke activiteiten, waarin de gemeente de heemkundekringen wil ondersteunen en waarbij partcipatie van burgers voorop staat. Het ondersteunen van historische publicaties die de kennis van het Boxtelse en Liempdse erfgoed vergroten. Een compositie maken van verhalen van Boxtelse burgers, door bijvoorbeeld een publicatie (1 keer per 2 weken) in een plaatselijke krant, een interactieve website en het jaarlijks bundelen van deze verhalen. Het instellen van een jaarlijkse erfgoedprijs. Het plaatsen van een klein artikel (1 keer per 2 weken) over erfgoed, gekoppeld aan een activiteit (b.v. tentoonstelling, voorstelling e.d.) Het positief benaderen van particuliere initiatieven (b.v. de klompengeschiedenis en het ambacht levend houden in Liempde) In de bebouwde kommen, de straten, huizen, bruggen e.d. van historische uitleg voorzien, zodat de historie zichtbaar wordt en beleefbaar in het dagelijkse leven. Veldpoorten met historische toponiemen terugbrengen in het landschap Voorlichting en erfgoed activiteiten op scholen over verschillende aspecten van erfgoed. Het verspreiden van voorlichtingsfolders over de procedure toetsing erfgoed, inrichting erf, voorpootrecht, etc.) Het bevorderen van levend erfgoed via het stimuleren van lokale of regionale initiatieven zoals populierenactieplan, een hoogstamboomgaard, spelt op de bolle akkers, Brabantse Boerenhoenders op de Boerderij, Branderode Boxtelse runderen en landgeiten. 1.5. Toerisme en recreatie 1.5.1. Routevorming Voor een goede recreatieve structuur is een doeltreffende routevorming van groot belang. Er zijn diverse wandel- en fietsroutes op het gebied van cultuurhistorie, landschap e.d. Tevens zijn er via het VVV kuiertochten uitgezet, waarbij een historische wandelroute kan worden gelopen. Van belang zijn eveneens de ommetjes, zoals de Blauwhoefseloop en de Maai. De cultuurhistorie stopt niet bij de (huidige) gemeentegrenzen. Van belang is dat de routes gekoppeld kunnen worden aan de aangrenzende gemeenten, zodat er een aaneenschakeling van routes ontstaat. Thematische cultuurhistorische routes kunnen een bijzondere variant van het netwerk vormen. Een voorbeeld hiervan is de Hendrik Verheesfietsroute. E.e.a. kan wellicht worden aangesloten op de ommetjes. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 15
Tevens dient te worden gestreefd naar een eenduidige bewegwijzering, zodat er een herkenbaar en rustig beeld ontstaat. Toerisme en recreatie - routes Het Boxtelse erfgoed toegankelijk maken voor de toerist / recreant. Het creëren van thematische erfgoedroutes, b.v. redoute-route, Romeinse Route, route in Veldersbos, bestuurlijke route, bomenroute (monumentale bomen en voorpootecht), Duits lijntje (regionaal reeds opgestart met combinatie erfgoed en ecologie). Evt. te combineren met toelichting door cultuurhistoricus. De routes zijn voor de diverse recreanten: wandelaars, fietsers, op het water, koetsjes e.d. Het e.e.a. in samenwerking met de regio. 1.5.2. Boxtelse lekkernij In navolging van de Bossche Bol, het Haagse Hopje, het Vughtse Vughtenaartje, de Heezer parel, de Boxtelse In het verleden is de Boxtelse mop ontstaan. Dit is een soort speculaas. Tevens is er het likeurtje het Dommeltje. In Liempde is er het Liempds klumpkesbrood en de Teuniskoek en het Liemdps bitterke en snevelke. Op de Hezelaarse akkers wordt spelt geteeld, dat de basis vormt voor het Speltbier. Het stimuleren (b.v. prijsvraag of het inschakelen van Sint-Lucas of Helicon) van lokale initiatieven die de Boxtelse lekkernijen promoten. 1.6. Organisatie 1.6.1. Bemensing De in deze erfgoednota aangegeven maatregelen lijken zeer uitgebreid, maar vallen grotendeels in het gebruikelijke dagelijks werk van de gemeente. Belangrijk is echter wel, dat er op het gemeentehuis één aanspreekpunt komt voor het totale erfgoed als het gaat om de eerste externe contacten. Het aanspreekpunt volgt de verdere uitvoering van het erfgoedbeleid op de voet, fungeert als intermediair tussen de gemeente en de bevolking. De afdeling communicatie houdt de website up-to-date. Organisatie Bemensing Actie(punten) Het binnen de gemeentelijke organisatie aanstellen van een aanspreekpunt voor erfgoedbeleid. Voorgesteld wordt dit te koppelen aan Plattelandsvernieuwing i.v.m. het integrale karakter. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 16
1.7. Bijlage 1 Bestemmingsplan paragraaf erfgoed 1.7.1. Voorstel onderzoek cultuurhistorische paragraaf bestemmingsplan Bij de voorbereiding van een bestemmingsplan wordt een onderzoek gedaan naar de situatie van het erfgoed in het plangebied. Dit onderzoek wordt vervat in een cultuurhistorische parargraaf (in de toelichting) en omvat de volgende punten: een beschrijving van de ondergrond in het plangebied voor zover relevant voor de historische situatie een beschrijving van de bewoningsgeschiedenis en/of de stedenbouwkundige geschiedenis van het gebied een beschrijving / kaart van aanwezige monumenten en andere karakteristieke bebouwing een beschrijving / kaart van het archeologisch onderzoek naar de waarden en de verwachtingen een weergave van andere nog aanwezige relicten een beschrijving / kaart van de monumenten, karakterisitieke bebouwing en andere relicten in de aanwezige ruimtelijke karakteristiek een beschrijving / kaart van de (relicten van) historische terreininrichting (verkaveling, begroeiing, wallen, sloten, bolle akkers, steilranden, holle wegen etc.) een beschrijving van het in het bestemmingsplan neergelegde beleid ten anzien van deze objecten en structuren een motivering van de wijze waarop in het eventuele ruimtelijk ontwerp in omgegaan met de aanwezige objecten en structuren. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 17
COLOFON Deze erfgoednota is opgesteld in opdracht van de gemeente Boxtel. Samenstelling en redactie Ir. K.G.M. Vissers Ir. J.C.S. Roelands Vissers en Roelands architecten en ingenieurs Carmelitessenstraat 6 5652 EW Eindhoven t. 040 2692233 f. 040 2692034 e. info@vissersroelands.nl www.vissersroelands.nl Medewerking vanuit Gemeente Boxtel Peter van Oers Nicole van Dal Henk Heling Uitgave Gemeente Boxtel Markt 1 Postbus 10.000 5280 DA Boxtel t. 0411-655911 f. 0411-655225 e. www.boxtel.nl Auteursrecht Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 18
Niets uit dit rapport mag verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, webpublicaties of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur(s) van dit rapport. Erfgoednota Beleid gemeente Boxtel 19