RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK IN HET KADER VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE Peuterspeelzaal De Piraat Plaats : Lelystad LRKP nummer : 107238688 Onderzoeksnummer : 271690 Datum onderzoek : 14 januari 2014 Datum vaststelling : 10 maart 2014
Pagina 2 van 16
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 CONCLUSIE........................................... 12 BIJLAGE 1 OORDELEN................................... 13 Pagina 3 van 16
Pagina 4 van 16
1 INLEIDING Op 14 januari 2014 heeft de inspectie peuterspeelzaal De Piraat onderzocht. Het onderzoek is gedaan vanwege het toezicht van de Inspectie van het Onderwijs op de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (vve). De inspectie monitort in 2013 en 2015 de kwaliteit van vve in de 37 grote gemeenten (G37). Vve is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie beoordeeld met een set indicatoren, waarmee zij overeenkomstig de Wet op het Onderwijstoezicht (WOT) kan beoordelen of de vve-locaties op belangrijke onderdelen vve van voldoende kwaliteit biedt. Deze indicatoren hebben betrekking op: De voorwaarden voor vve De ouders De kwaliteit van de educatie: - Het vve-programma, zoals dat wordt aangeboden - Het pedagogisch klimaat - Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van vve. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van de door de locaties ingevulde digitale vragenlijsten. Analyse van documenten en gegevens over de locaties die de inspectie voorafgaand aan het onderzoek heeft opgevraagd. Vve-locatiebezoeken, waarbij: documenten, handelingsplannen en groepsplannen zijn bestudeerd; een groepsbezoek is uitgevoerd; gesprekken met ouders, pedagogisch medewerkers, leidinggevenden en een vertegenwoordiging van het bestuur zijn gevoerd. Pagina 5 van 16
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader vve 2010. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 van dit rapport beschrijft de inspectie de bevindingen die uit haar onderzoek naar voren zijn gekomen. Bij de geconstateerde verbeterpunten is tevens een onderbouwing opgenomen. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie. Bijlage 1 van dit rapport bevat een overzicht van de bij dit onderzoek gebruikte indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover. Pagina 6 van 16
2 BEVINDINGEN Uit het overzicht in bijlage 1 valt op te maken dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie voor een deel op orde is. Er is ook een aantal verbeterpunten; met betrekking tot ouderbeleid, de uitvoering, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. De Piraat is een voorbeeld voor anderen als het gaat om de werkwijze rond de intake. Totaalbeeld Peuterspeelzaal De Piraat is één van de locaties van Stichting Kinderopvang Lelystad (SKL) die het peuterspeelzaalwerk in Lelystad verzorgt. SKL heeft sinds de bestandsopname vve een aantal maatregelen genomen om kwaliteitsverbeteringen door te voeren. De inhoudelijke ontwikkelingen richten zich op vier speerpunten: beredeneerd handelen, ouderbetrokkenheid, de doorgaande lijn en opbrengstgericht werken. Voor deze speerpunten zijn meetbare doelen geformuleerd en is in de kwaliteitskalender een planning uitgewerkt die erop gericht is de doelen te bereiken in 2015. Gedurende het verbetertraject vindt voor elk speerpunt drie maal een monitor plaats om de voortgang in beeld te brengen. Het bezoek aan De Piraat vindt plaats op een moment dat de speelzaal volop in ontwikkeling is op weg naar 2015. In het ontwikkelplan (oktober 2012) is te zien dat de focus eerst ligt op beredeneerd handelen en vervolgens verschuift naar ouderbetrokkenheid, de doorgaande lijn en opbrengstgericht werken. Het beeld dat tijdens het bezoek naar voren komt, weerspiegelt deze ontwikkeling. Ten opzichte van de monitor in 2010 heeft De Piraat zich op een aantal indicatoren verbeterd. De kwaliteit van het aangeboden programma en het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters is nu grotendeels op orde. Ook het beeld van het ouderbeleid is overwegend positief. Aandachtspunten voor De Piraat liggen in het verder uitwerken van de planmatigheid en doelgerichtheid van de werkwijze. Dit geldt zowel voor de begeleiding en zorg als voor de kwaliteitszorg. Daarnaast vraagt de doorgaande lijn tussen de voorschool en de vroegschool nog verdere uitwerking. Hoewel met één van de twee afnemende basisscholen afspraken zijn gemaakt, is dit nog onvoldoende het geval voor de andere school. Pagina 7 van 16
Toelichting Condities De condities op peuterspeelzaal De Piraat zijn op orde. Er is op de peuterspeelzaal een recent GGD-rapport aanwezig (van 29 oktober 2013), waarin de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie zijn getoetst. De inspectie neemt de oordelen op de indicatoren A2, A3, A4.1, A5.2, A5.3, A5.4 en A5.5 daarom over. Positief te benoemen is dat De Piraat meewerkt aan een pilot in de gemeente Lelystad (september 2012 september 2014), waarbij in de peuterspeelzaal een pilotgroep draait voor drie-jarige peuters onder leiding van een pedagogisch medewerkster en een leerkracht van De Optimist. Ouders Met betrekking tot de samenwerking met de ouders laat De Piraat een overwegend positief beeld zien. De wijze waarop de intake van kinderen plaatsvindt, is een voorbeeld voor anderen. Daartegenover staat dat er nog onvoldoende sprake is van een gericht ouderbeleid. De ouders van de kinderen op de voorschool waarmee de inspectie heeft gesproken, zijn tevreden over de contacten die zij hebben met de pedagogisch medewerkers. De ouders geven aan dat de pedagogisch medewerkers hen stimuleren thuis ontwikkelingsgerichte activiteiten uit te voeren en mee te doen aan de ouderactiviteiten op de speelzaal. Een sterk punt is dat de intake voor alle kinderen thuis plaatsvindt. Dit werkt voor de ouders drempelverlagend en levert de pedagogisch medewerkers veel informatie op over de thuissituatie, die benut kan worden in de verdere contacten met de ouders. De inspectie waardeert de werkwijze rond de intake dan ook als een voorbeeld voor anderen (indicator B3). Naast de intake hebben de ouders gedurende de peuterspeelzaalperiode drie keer een gesprek met de pedagogisch medewerkers over de ontwikkeling van hun kind. Een verbeterpunt voor De Piraat is het aanscherpen van het ouderbeleid op basis van een analyse van de kenmerken van de ouderpopulatie (indicator B1). Het algemene ouderbeleid dat de SKL heeft geformuleerd is nog onvoldoende toegespitst en uitgewerkt op basis van de behoeften van de ouders van de kinderen die De Piraat bezoeken. De intake tijdens het huisbezoek kan, meer dan nu gebeurt, gebruikt worden om gerichte informatie te verzamelen die benut kan worden om het ouderbeleid aan te scherpen. Pagina 8 van 16
Kwaliteit van de uitvoering van vve De kwaliteit van het aanbod en het pedagogisch klimaat op De Piraat is op orde. Het educatief handelen vraagt een aanscherping op één indicator. Het aanbod op De Piraat heeft voldoende kwaliteit. De pedagogisch medewerkers werken volgens de principes van Kaleidoscoop en zijn goed op elkaar ingespeeld. In overleg met de beide basisscholen kiezen zij de thema s. Op De Piraat zijn er aparte groepen voor twee- en driejarigen. Het aanbod in deze groepen is afgestemd op verschillen in ontwikkeling. De dagplanning beschrijft de uitwerking van het aanbod. Daarin is ook te zien wat de pedagogisch medewerkers aanbieden aan peuters die een stapje hoger aankunnen of een stapje lager nodig hebben. Een punt dat in de dagplanning concreter kan worden uitgewerkt is het formuleren van de leerdoelen bij de activiteiten. Het activiteitenaanbod rond taalontwikkeling kan aangescherpt worden door geplande herhaling van eerder aangeboden woorden in volgende thema s, om ervoor te zorgen dat de woorden beklijven. Het pedagogisch klimaat is positief. De pedagogisch medewerkers en leerkrachten zijn responsief, ze hebben oog voor de kinderen, zijn beschikbaar en gaan in op wat het kind zegt of doet. Ze stemmen hun benadering af op verschillen in ontwikkeling en bieden activiteiten aan om kinderen een stapje verder te helpen. Ook zijn zij in de omgang gericht op taalontwikkeling van de peuters. De pedagogisch medewerkers zorgen er ook voor dat de regels duidelijk zijn en dat de kinderen op een positieve manier (leren) samen spelen. Hoewel ook het merendeel van de indicatoren van het educatief handelen voldoet aan de criteria, is één onderdeel nog onvoldoende te zien. Het gaat daarbij om het bevorderen van interactie tussen kinderen (indicator C3.3). De interactie speelt zich vooral af tussen leidster en peuter. De leidsters kunnen meer aandacht geven aan het opmerken van interacties tussen kinderen, deze uitlokken en stimuleren door er positieve feedback op te geven. Ontwikkeling, begeleiding en zorg Positief is dat de pedagogisch medewerkers de brede ontwikkeling van alle peuters volgen. De begeleiding van en zorg voor individuele kinderen vraagt echter op twee indicatoren om een verbetering. De pedagogisch medewerkers volgen de ontwikkeling van de peuters aan de hand van het Kind Observatie en Registratiesysteem van Kaleidoscoop (KOR). Ze voeren deze werkwijze nauwkeurig uit. In aanvulling daarop geeft de Sneltoets een indicatie van de taalontwikkeling. De observaties en de resultaten van Snel-toets leiden voor een aantal kinderen tot het opstellen van een stimuleringsplan. Pagina 9 van 16
Deze plannen hebben vooral betrekking op het stimuleren van de woordenschat. Af en toe wordt voor een peuter een stimuleringsplan gemaakt gericht op gedrag. De begeleiding van deze zorgkinderen aan de hand van de stimuleringsplannen is echter nog onvoldoende op orde als het gaat om de planmatigheid (indicator D1.2) en de evaluatie (indicator D1.3). In de stimuleringsplannen is namelijk niet voldoende vastgelegd welke concrete doelen de pedagogisch medewerkers willen bereiken. De evaluatie van de plannen richt zich op de uitvoering van de activiteiten en de inzet van het kind. Dit is niet voldoende. Evaluatie in een planmatige werkwijze vraagt ook dat de leidster nagaat en vastlegt of een kind de geformuleerde doelen wel of niet bereikt en wat dit betekent voor het vervolg van de begeleiding. Kwaliteitszorg Twee indicatoren met betrekking tot kwaliteitszorg zijn op De Piraat nog onvoldoende. Het gaat om de evaluatie van de resultaten van vve (indicator E3) en om de borging (indicator E5). Dit heeft te maken met de fase van de ontwikkeling waarin de organisatie zich bevindt. De kwaliteitszorgcyclus is op centraal niveau van SKL uitgewerkt in de kwaliteitskalender. Om de benoemde speerpunten (beredeneerd handelen, ouderbetrokkenheid, doorgaande lijn en opbrengstgericht werken) te verbeteren zijn er plannen opgesteld en afspraken gemaakt. Recent heeft SKL in het kader van opbrengstgericht werken een normering bij het KOR ontwikkeld. Het hanteren van deze normering met daarbij het analyseren van gegevens en trekken van conclusies voor verbeteractiviteiten moet nog gestalte krijgen. Als het gaat om borging, zal het kwaliteitsverbeteringstraject dat de speelzaal onder regie van SKL doorloopt moeten uitmonden in afspraken en procedures om de nieuwe werkwijzen levend te houden. De monitor die op SKL-niveau wordt uitgevoerd zorgt er voor dat de kwaliteit van deze onderdelen van vve wordt geëvalueerd. Ook vinden regelmatig observaties plaats in de groep door de locatiemanager. Het perspectief op verbetering van de twee onvoldoende indicatoren met betrekking tot de kwaliteitszorg is daarom gunstig. Doorgaande lijn De doorgaande lijn tussen De Piraat en de basisscholen is nog niet op alle indicatoren voldoende aanwezig en vraagt een verbetering. Nagenoeg alle kinderen van De Piraat stromen door naar basisschool De Optimist en basisschool Al Ihsaan. Deze scholen zijn beide, net als de peuterspeelzaal, in het Atolclustergebouw gehuisvest. Pagina 10 van 16
De samenwerking tussen De Piraat en De Optimist heeft geleid tot regelmatig overleg en het maken van afspraken over de doorgaande lijn rond aanbod, werkwijze, zorg en begeleiding en ouderbeleid. Dit is nog niet gebeurd tussen De Piraat en de Al Ihsaan. Hoewel er een start is gemaakt met het gezamenlijk vaststellen van de thema s, is er meer overleg nodig om ook met deze school een doorgaande lijn te realiseren. Het gaat daarbij om het afstemmen van het aanbod, het pedagogisch klimaat, het educatief handelen, het ouderbeleid en de begeleiding en zorg. Opbrengsten De gemeente Lelystad verzamelt resultaten van vve door het laten uitvoeren van de onderwijsmonitor. De peuterspeelzaal werkt hieraan mee door de gegevens van instroom en uitstroom en observaties en toetsresultaten aan te leveren. Er zijn op gemeentelijk niveau afspraken gemaakt over de te bereiken resultaten met vve. Het ijkpunt daarvoor is eind 2015. Op dat moment is het doel dat 97% van de kleuters met een vve-indicatie zonder taalachterstand doorstroomt naar groep 3. Op het moment van het onderzoek kan nog geen uitspraak gedaan worden over het niveau van de resultaten. Pagina 11 van 16
3 CONCLUSIE De Inspectie van het Onderwijs constateert dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie op peuterspeelzaal De Piraat voor het merendeel van de onderzochte indicatoren op orde is en nog een aantal tekortkomingen kent. Het onderzoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van afspraken. Pagina 12 van 16
BIJLAGE 1 OORDELEN In de onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Peuterspeelzaal Piraat 1 Condities 1 2 3 4 A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A3 Pedagogisch medewerker - kind ratio ("dubbele bezetting") Voldoende vve-tijd A4.1 De peuters volgen gedurende voldoende tijd (per week) een vve-programma op de voorschool Kwaliteit pedagogisch medewerkers A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend vve-geschoold A5.5 Er is een jaarlijks vve-opleidingsplan Ouders 1 2 3 4 B1 B2 B3 Gericht vve-ouderbeleid Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd Intake Pagina 13 van 16
Ouders 1 2 3 4 B4 B5 B6 B7 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen Participatie in vve-activiteiten in de voorschool/vroegschool Informeren over de ontwikkeling van hun kind Rekening houden met thuistaal Kwaliteit van de uitvoering van vve 1 2 3 4 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal vve-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het activiteitenaanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend en geconcretiseerd C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de pedagogisch medewerkers/ leerkrachten is respectvol C2.2 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten structureren en hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de zelfstandigheid van de kinderen en tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide pedagogisch medewerkers/ leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden structureel effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de pedagogisch medewerkers/leerkrachten met de kinderen is responsief Pagina 14 van 16
Kwaliteit van de uitvoering van vve 1 2 3 4 C3.7 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Ontwikkeling, begeleiding en zorg 1 2 3 4 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling bij begeleiding en zorg Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voorresp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten zorgen dat kinderen aangemeld worden voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Kwaliteitszorg binnen de voor- en de vroegschool 1 2 3 4 E1 E2 E3 E4 E5 E6 Er is vve-coördinatie op de voor- resp. vroegschool De voor- resp. vroegschool evalueert de kwaliteit van vve regelmatig De voor- resp. vroegschool evalueren de resultaten van vve De voor- resp. vroegschool werkt planmatig aan vveverbetermaatregelen De voor- resp. vroegschool borgt de kwaliteit van haar vveeducatie In de kwaliteitszorg van de vroegschool wordt ook specifiek naar vve gekeken Doorgaande lijn 1 2 3 4 F1 F2 F3 Er is vve-coördinatie tussen de voor- en vroegschool Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht Pagina 15 van 16
Doorgaande lijn 1 2 3 4 F4 F5 F6 F7 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd De manier om met de ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd Opbrengsten van vve 1 2 3 4 G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijke afspraken Pagina 16 van 16