WELSTANDSNOTA 2011 INSPRAAKNOTITIE 1 Inleiding Op de Welstandsnota is de gemeentelijke inspraakverordening van toepassing. De nota lag met ingang van donderdag 15 september 2011 tot en met woensdag 26 oktober 2011 ter inzage. Binnen die termijn ontving de gemeente één reactie. Die reactie kwam van het Gelders Genootschap. In de inspraaknotitie komt eerst de inhoud van de reactie aan de orde en vervolgens de ambtelijke afweging bij elk punt dat het Gelders Genootschap aanvoert. 2 Reactie van het Gelders Genootschap Geacht college, U heeft het Gelders Genootschap om een reactie gevraagd ten aanzien van de nieuwe welstandsnota. Dit stellen wij zeer op prijs en willen met dit schrijven graag een constructieve bijdrage leveren aan de inhoud en bruikbaarheid van de nota. Momenteel heeft de gemeente Doetinchem twee gescheiden welstandsnota s, één van de voormalige gemeente Doetinchem en één van de voormalige gemeente Wehl. Ook geldt een apart beeldkwaliteitplan voor het buitengebied. De Welstandsnota 2011 regelt het welstandsbeleid voor de hele gemeente, zowel voor het stedelijk gebied als voor het buitengebied. De nota vervangt hiermee naast de twee welstandsnota s ook het Beeldkwaliteitplan Buitengebied. Dit is positief. Daarbij wil de gemeente Doetinchem het aantal regels beperken door streng te toetsen waar nodig en soepel waar mogelijk. Binnen de gemeente geldt daarom een soepel welstandsbeleid, behalve daar waar doorgaans veel mensen komen, bijvoorbeeld door de publieke functie, de attractieve waarde, de toeristische waarde of de recreatieve waarde. De welstandscommissie heeft al eerder positief gereageerd op dit principe. In de nota zijn de omschrijvingen voor de strenge welstandsgebieden, en de bijbehorende criteria voor de welstandstoets goed werkbaar. De gekozen insteek om het zwaartepunt te leggen bij routes en plekken waar veel mensen komen, kan volgens de welstandscommissie een duidelijke basis geven aan de nota. De welstandscommissie ondersteunt de omschrijving van de ruimtelijke kwaliteit zowel vanuit de relatie met de omgeving als het bouwwerk zelf. Bouwwerken moeten aansluiten bij de beeldbepalende karakteristieken van de omgeving. Toch zijn er een aantal onduidelijkheden en/of onjuistheden waarvoor wij uw aandacht vragen. Soepele welstandtoets Dit betekent in de praktijk enkel een toetsing of iets een exces is. Dit kan, juridisch gezien, zeker ambtelijk worden uitgevoerd. Volgens het excessentoezicht (art. 12, lid 1 WW) mag toetsing op excessen echter alleen achteraf plaatsvinden en is gekoppeld aan een aanschrijving door B&W (art. 13a). Dat zou betekenen dat alleen achteraf na realisatie mag worden ingegrepen bij constatering van een exces. U beoogt om deze toets vooraf te laten plaatsvinden, hetgeen juridische knelpunten op kan leveren. Als de toetsing toch vooraf plaatsvindt, dan kunnen de excessencriteria formeel gezien worden als gewone welstandscriteria. Omdat volgens de woningwet een onafhankelijk adviesorgaan hierover moet oordelen, zijn wij u graag hiermee van dienst. 1 van 5
Monumentenbeleid en Cultuurhistorie Integratie van het monumentenbeleid en het welstandsbeleid is een landelijke trend. Ook in Doetinchem is het college bezig met een herziening van de werkwijze en samenstelling van de Commissie voor monumenten en Commissie Welstand. Dit wordt door ons zeer gewaardeerd omdat een integrale benadering van het beleid tot de gewenste helderheid leidt vanuit de gemeente naar de burger. Echter, de welstandsnota speelt hier nog onvoldoende op in. Zo lijkt een monumentale status niet van invloed te zijn op de welstandsbeoordelingen en is er onvoldoende duidelijk wat voor welstandtoets geldt voor een pand met monumentale status, gelegen in een soepel welstandgebied. Buitengebied Het is onduidelijk of het buitengebied onder het strenge welstandsregime valt. In tegenstelling tot de mondelinge toelichting van de opsteller blijkt op blz. 16 het buitengebied wél onder het strenge welstandsregime te vallen. Hier staat: Niet de welstandszones op zich, maar de beeldbepalende kenmerken van de verschillende landschapstypes waarin ze liggen, vormen de aanknopingspunten voor de welstandscriteria. Een strenge welstandstoets doet recht aan de bijzondere karakteristiek van het buitengebied, hetgeen wordt toegejuicht. Beeldkwaliteitplannen Onduidelijk is welke welstandstoets geldt voor gebieden met beeldkwaliteitplannen, maar ook voor toekomstige ontwikkelingen (zoals VAB initiatieven en nieuwe landgoederen). Wij gaan ervan uit dat nieuwe ontwikkelingen onder een streng welstandsregime zullen vallen. Kaart met niveaus De scheiding tussen de strenge en soepele niveaus is niet duidelijk. Een kaart waarop dit duidelijk is aangegeven kan dit voor ons en voor de burger verhelderen. Verder wordt een digitaal raadpleegbare welstandsnota (op adres) aangeraden. Berekening methode De berekeningen van de welstandszones door middel van een wiskundige formule zijn onnodig gecompliceerd en onwerkbaar en staan volledig los van de belevingswaarde van een gebied door fietsers, wandelaars en omwonenden. Zeker voor de laatste categorie geldt in zijn algemeenheid dat de waardering van hun straat of wijk ondergeschikt wordt gemaakt aan die van de automobilist. Wij hopen met deze aandachtspunten een positieve bijdrage te plegen aan de verdere totstandkoming van deze nota en zien een mogelijk vervolg met veel interesse tegemoet. Namens het Gelders Genootschap, Ir. W. Broer, Rayonarchitect 2 van 5
3 Afwegingen bij reactie 3.1 Soepele welstandstoets Een ambtelijke toets vooraf op basis van excessencriteria is wettelijk niet mogelijk. Bij een exces mag de gemeente alleen na realisering optreden. Als de gemeente de excessencriteria gebruikt als welstandscriteria dus voor een toets vooraf dan mag volgens de wet alleen een onafhankelijk adviesorgaan toetsen. Afweging Bij een soepel welstandsbeleid hoort een soepele welstandstoets. In die lijn past niet dat een onafhankelijk adviesorgaan elke bouwaanvraag toetst. De inzet is om bouwaanvragen voor gebieden waar een soepel welstandsbeleid geldt ambtelijk af te doen. Het voorstel is om de tekst als volgt aan te passen: Bij aanvragen van een omgevingsvergunning voor het bouwen wijst de toetsende ambtenaar op de criteria die gelden om excessen te voorkomen. Bij twijfel kan de aanvrager van de omgevingsvergunning de welstandsarchitect verzoeken om het bouwplan te toetsen aan de excessencriteria. Als de welstandsarchitect [een onafhankelijk adviesorgaan] de mening is dat inderdaad sprake zal zijn van een exces, dan moet de aanvrager van de omgevingsvergunning het bouwplan aanpassen. Zo voldoet de tekst aan de wet. De ambtenaar die aanvragen van een omgevingsvergunning toetst kan binnen dit kader de afweging maken om aanvragers specifiek te wijzen op de excessencriteria en op de mogelijkheid om het bouwplan vooraf te laten toetsen. 3.2 Monumentenbeleid en cultuurhistorie Integratie van het monumentenbeleid en het welstandsbeleid is een landelijke trend. Het Gelders Genootschap pleit voor een integrale benadering die leidt tot helderheid naar de burger. De welstandsnota speelt hier onvoldoende op in. Zo lijkt een monumentale status niet van invloed te zijn op de welstandsbeoordelingen en is onvoldoende duidelijk wat voor welstandstoets geldt voor een pand met een monumentale status, gelegen in een soepel welstandsgebied. Afweging Integratie van monumentenbeleid en welstandsbeleid is geen uitgangspunt voor de welstandsnota. Een keuze is om in de welstandsnota alleen dat te regelen wat ander beleid niet regelt. Voor monumenten gelden altijd specifieke eisen en criteria, ook waar voor andere bouwwerken een soepel welstandsbeleid geldt. De Monumentenwet, de provinciale monumentenverordening en de gemeentelijke monumentenverordening omschrijven al wat wel en niet mogelijk is bij ingrepen aan of bij beschermde monumenten. Ook de beschrijving van het monument die er voor elk erkend monument is vormt een toetsingskader. De welstandsarchitect zit in de welstandscommissie en in de commissie Cultuurhistorie en zorgt voor een goede onderlinge afstemming. Overigens staat het bovenstaande ook in de welstandsnota. Deze reactie vormt geen aanleiding om de welstandsnota aan te passen. 3.3 Buitengebied Het is onduidelijk of het buitengebied onder het strenge welstandsregime valt. Op bladzijde 16 staat: Niet de welstandszones op zich, maar de beeldbepalende kenmerken van de verschillende landschapstypes waar ze in liggen vormen de aanknopingspunten voor de welstandscriteria. Een strenge welstandstoets doet recht aan de bijzondere karakteristiek van het buitengebied, wat het Gelders Genootschap toejuicht. Afweging De kaart geeft ook in het buitengebied duidelijk de zones aan waar een streng welstandsregime geldt. De zin die het Gelders Genootschap aanhaalt schept de onduidelijkheid ook niet. Voorafgaand aan die zin staat: In het buitengebied is vooral de inpassing van bebouwing in het landschap van belang. Daaruit volgt dat de beeldbepalende kenmerken van het landschap van belang zijn. De welstandszones slingeren door verschillende landschapstypes, waardoor de beeldbepalende kenmerken in een zone kunnen verschillen. Verder geldt in het buitengebied dat voor ingrijpende bouwplannen vrijwel altijd een bestemmingsplan-wijziging nodig is. De gemeente kan dan nadere eisen stellen aan beeldkwaliteit. Een algemene strenge welstandstoets is daarom in het buitengebied niet nodig. In de welstandsnota komt in het hoofdstuk Streng welstandsbeleid voor de duidelijkheid een verwijzing naar de kaart: daarop zijn de welstandszones te zien. Verder vormt de reactie geen aanleiding om de welstandsnota aan te passen. 3 van 5
3.4 Beeldkwaliteitplannen Onduidelijk is welke welstandstoets geldt voor gebieden met beeldkwaliteitplannen, maar ook voor toekomstige ontwikkelingen (zoals VAB initiatieven en nieuwe landgoederen). Wij gaan ervan uit dat nieuwe ontwikkelingen onder een streng welstandsregime zullen vallen. Afweging De welstandsnota geeft duidelijk aan wat de relatie tussen de welstandsnota en beeldkwaliteitplannen is en geeft duidelijk weer waar welke beeldkwaliteitplannen gelden. De insteek van het welstandsbeleid is dat de nota alleen regelt wat ander beleid niet al regelt. Voor VAB-initiatieven en nieuwe landgoederen is altijd een bestemmingsplanwijziging nodig. De gemeente kan dan nadere eisen stellen aan beeldkwaliteit. Het welstandsbeleid is dan net zo streng als de gemeente het in het specifieke geval wil maken. Deze reactie vormt geen aanleiding om de welstandsnota aan te passen. 3.5 Kaart met niveaus De scheiding tussen strenge en soepele niveaus is niet duidelijk. Een kaart waarop dit helder is aangegeven kan dit voor het Gelders Genootschap en voor de burger verhelderen. Verder wordt een digitaal raadpleegbare welstandsnota (op adres) aangeraden. Afweging Op de analoge kaart is de grens bewust geen strakke lijn. De wijze van aanduiden geeft weer dat er niet een 100% strakke grens is tussen strenge en soepele niveaus. Als een deel van een gebouw of van een ensemble van gebouwen binnen de zone valt is het aan de welstandscommissie om te beoordelen of het in het belang van het bouwwerk of van het ensemble van bouwwerken is om een soepele of strenge toets toe te passen, lettend op de geest van de welstandsnota. Een toelichting hierop in het hoofdstuk Streng welstandsbeleid zal dit principe duidelijk maken. Daar hoort ook een verwijzing naar de digitaal raadpleegbare welstandsnota (op adres) bij. Verder vormt de reactie geen aanleiding om de welstandsnota aan te passen. 3.6 Berekening methode De berekeningen van de welstandszones door middel van een wiskundige formule zijn onnodig gecompliceerd en onwerkbaar en staan volledig los van de belevingswaarde van een gebied door fietsers, wandelaars en omwonenden. Zeker voor de laatste categorie geldt in zijn algemeenheid dat de waardering van hun straat of wijk ondergeschikt wordt gemaakt aan die van de automobilist. Afweging De methode is niet eenvoudig, maar ook niet onnodig gecompliceerd. Het is een poging om een min of meer objectieve oplossing te vinden voor een gecompliceerd probleem. Bestaand onderzoek naar deze problematiek biedt nog onvoldoende houvast. Goede suggesties waren welkom, maar bleven uit. Duidelijk is dat de berekening vooral vragen zal oproepen. De poging om de breedte van welstandszones min of meer objectief vast te stellen verzandt ook in teveel aannames. Het voorstel is om met vaste breedtes van welstandszones te werken. De basis blijft een berekening op grond van de zichthoek van iemand die van a naar b beweegt: 60 naar links en 60 graden naar rechts. Verder blijft de snelheid van de fietser bepalend in de berekening. Het gaat om de algemene beleving van een zone, niet om de beleving van elk detail. Dat de waardering van de zone ondergeschikt wordt gemaakt aan die van de fietser heeft ook te maken met de aard van de zones, namelijk wegen. Uit een eenvoudige berekening komen de volgende vaste breedtes van welstandszones: - stedelijk gebied, uitgaande van 5 seconden goede waarneming: 35 meter uit de kant van de weg. - buitengebied, uitgaande van 20 seconden goede waarneming: 140 meter uit de kant van de weg. Voor berekening zijn nog maar twee aannames gedaan: de snelheid van de fietser als basis en het aantal seconden voor een goede waarneming. Verder vormt de reactie geen aanleiding om de welstandsnota aan te passen. 4 van 5
4 Conclusie De reactie van het Gelders Genootschap heeft geen invloed op de essentie van de Welstandsnota 2011. Een paar punten leidt wel tot een verduidelijking van de nota: - de ambtenaar die de aanvraag van een omgevingsvergunning toetst mag het bouwplan volgens de wet niet toetsen aan welstandscriteria, maar mag de aanvragers wel specifiek wijzen op de criteria die excessen moeten voorkomen en op de mogelijkheid om het bouwplan vooraf te laten toetsen. - in de welstandsnota komt in het hoofdstuk Streng welstandsbeleid voor de duidelijkheid een verwijzing naar de kaart waarop de welstandszones zijn te zien. - in de welstandsnota komt in het hoofdstuk Streng welstandsbeleid een toelichting waarom de welstandszones geen strakke lijn als grens hebben. Daar hoort ook een verwijzing naar de digitaal raadpleegbare welstandsnota (op adres) bij. - de bereking voor het bepalen van de breedte van welstandszones wordt eenvoudig. De keuze is om in stedelijk gebied en in het buitengebied te werken met vaste breedtes: in stedelijk gebied 35 meter uit de kant van de weg en het buitengebied 140 meter uit de kant van de weg. 5 van 5