JONG GELEERD MONDRIAAN EN DE STIJL VOOR KLEUTERS LEES- EN VERTELTEKST s GROEP 1 2
VOOR DE LEERKRACHT MUSEUMLESBESCHRIJVING Dit is een kennismakingsles voor jonge kinderen die misschien wel voor het eerst in een museum komen. In de museumles Jong geleerd Mondriaan en De Stijl voor kleuters worden de kinderen meegenomen in een verhaal over twee kunstenaars die maar niet kunnen besluiten hoe ze het allerbeste schilderij zullen maken. Spelenderwijs onderzoeken de kinderen de afzonderlijke bouwstenen die zo kenmerkend zijn voor de kunstenaars van De Stijl lijnen, vormen & primaire kleuren. voorzijde: Bart van der Leck, Compositie nr. 8, 1917 Tijdens de les wordt niet alleen aanspraak gedaan op de ogen. Ook tast en beweging worden gebruikt om op een fantasievolle manier begrippen te ervaren die een rol spelen in de tentoongestelde kunstwerken zoals verdelen en ritme. Telkens wordt er gekeken naar schilderijen en beelden van Piet Mondriaan en zijn tijdgenoten van kunstbeweging De Stijl, waarna kinderen zelf actief aan de slag gaan met vormspelletjes. In het museumatelier staan bijzondere stempels en stempelkussens in de primaire kleuren klaar. De kinderen maken vrolijke kleurenwerken die een tastbare herinnering vormen aan de eerste belevenissen in het museum.
LESDOELEN KERNDOELEN PRAKTISCHE TIPS s De leerlingen maken op speelse wijze 54 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE s Deze lees- en verteltekst is bedoeld om naar s Het is toegestaan om tijdens de museumles kennis met kunst in De leerlingen leren eigen inzicht ter voor- foto s van uw leerlingen het museum. beelden, taal, muziek, bereiding van en verwer- te maken zónder flits/ s De leerlingen leren spel en beweging te king van de museum les statief. begrippen rond de gebruiken, om er gevoe- te gebruiken. U kunt s Deze lees- en vertel- thema s kleur en vorm. lens en ervaringen mee deze bijvoorbeeld tekst is ook te down- s De kinderen maken uit te drukken en om er (gedeeltelijk) voorlezen, loaden vanaf onze site: zelf een beeldend werk in het museumatelier. mee te communiceren. 55 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE navertellen, als basis gebruiken voor een kringgesprek of spel- www.gemeentemuseum.nl. Ook handig in het geval u in de klas beschikt over De leerlingen leren op letjes, of als inspiratie een digitaal schoolbord/ eigen werk en dat van voor een andersoortige smartboard. anderen te reflecteren. 56 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE les. Ook treft u aan tot besluit suggesties aan voor een vervolgles na De leerlingen verwerven het museumbezoek. enige kennis over en s Het is voor de kinde- krijgen waardering voor ren fijn om bij hun naam aspecten van te worden aangesproken cultureel erfgoed. 12 NEDERLANDS in het museum. Een naambordje op hun De leerlingen verwerven kleding werkt goed. een adequate woorden- s Het is prettig als u de schat. kinderen alvast zou willen uitleggen dat kunstvoorwerpen in een museum niet aangeraakt mogen worden. s Mocht het voorkomen dat u met de kinderen ruim voor aanvang van de museumles arriveert in het museum, dan kunt u de Bewaking of de Informatiebalie in de hal vragen om tekenspullen of prentenboeken. Zo kan de wachttijd plezierig en zinvol worden besteed. s De inrichting van het museum is aan wisselingen onderhevig. Daardoor kan het voorkomen dat er tijdens de museumles andere kunstwerken worden behandeld dan in deze lees- en verteltekst afgebeeld staan.
VOOR DE LEERLINGEN ZO GAAT DAT: SCHILDERIJEN MAKEN Kunstenaars maken schilderijen voor hun beroep. Iedere dag zijn ze er mee bezig. Dat doen ze in hun atelier een werkplaats. Eerst hebben ze er op een speciale school les in gehad. Hun schilderijen komen, als ze klaar zijn, bij mensen thuis of in een museum te hangen. Je hebt vast zelf wel eens geschilderd op school. Dus weet je ongeveer hoe het gaat. Op school krijg je meestal papier om op te schilderen. Maar kunstenaars schilderen vaak op een lap stof. Echt waar. Een stuk wit linnen zit dan strak vast op vier houten latjes. Voor het ene schilderij zijn felle kleuren nodig en voor het andere juist lichte of donkere. OM TE BEDENKEN Weet jij welke spullen een kunstenaar nodig heeft om een schilderij te maken? Uit kinderkunstboek En toen De Stijl van Joost Swarte PIET MONDRIAAN Piet Mondriaan was een kunstenaar, hij maakte schilderijen. Toen Piet Mondriaan nog maar een kleine jongen was ging hij weleens schilderen met zijn oom, die was ook kunstenaar. Piet begon te schilderen en wist het meteen: ik wordt kunstenaar, net zoals mijn oom. Overal waar Piet Mondriaan keek zag hij mooie vormen. Hij gebruikte al die vormen om schilderijen te maken. Bovenop een rechthoek schilderde hij een driehoek, zo werd het een schilderij van een grote boerderij. Of hij schilderde een cirkel, daar maakte hij dan weer een gezicht van. Gerard Hordijk, Portret van Piet Mondriaan, 1927
OM TE ZOEKEN Kun jij de driehoek vinden op het schilderij van Piet Mondriaan? En de rechthoek? Piet Mondriaan, Boerderij met hooiberg, 1894-1897 Soms schilderde Piet alleen mooie vormen. Een vierkant en een rechthoek, net naast elkaar. De ene keer schilderde hij de vorm klein, een andere keer juist weer heel groot. Dat vond hij fijn om te doen. Piet zei: Ik vind het helemaal niet erg dat je niet kunt zien wat ik heb geschilderd. OM TE DOEN Kun jij in de klas iets aanwijzen dat vierkant is, en een rechthoek, of een driehoek? Piet Mondriaan zag ook mooie kleuren, die kon hij als kunstschilder mengen met verf. Welke kleuren zie jij in de klas? Kijk maar eens om je heen. Rood, geel en blauw waren de lievelingskleuren van Piet. Heb jij ook een lievelingskleur? Piet Mondriaan, Victory Boogie Woogie, 1942-1944
NAAR HET MUSEUM Binnenkort ga je met je klas naar het Gemeentemuseum. Misschien wel voor de eerste keer. We gaan kijkspelletjes doen bij schilderijen van Piet Mondriaan en we gaan ook zelf een kunstwerk maken in het museumatelier. Piet Mondriaan, Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw, 1921 HOE ZIET DAT ER UIT? Kun jij de vormen van Piet Mondriaan met je vinger in de lucht tekenen? Probeer het maar eens.
VOOR DE LEERKRACHT SPELLETJES RONDOM VORM EN KLEUR LESSUGGESTIES VOOR NÁ DE MUSEUMLES VORMEN- EN KLEURENKRING Noem een vorm en de kinderen noemen om de beurt iets in de klas dat die vorm heeft. Bij een rechthoek horen: een raam, deur, tafel, puzzel, etc. Breng eventueel een wedstrijdelement in: wie niets meer weet te noemen is af, dan is de volgende aan de beurt, varieer ook met vormen, het wordt uitdagender om iets te vinden dat vierkant, driehoekig of cirkelvormig is. KLEURENZOEKER Iedereen zingt: Rood, rood, k heb geen rood, ik moet nog rood gaan zoeken, hier in alle hoeken. Eén kind gaat vervolgens een voorwerp in de klas zoeken dat rood is en legt het in de kring. Daarna wordt er verder gezongen, waarbij een andere kleur aan bod komt. LOGIBLOKKEN WIE IS HET De docent en alle kinderen pakken een logiblok. De kinderen gaan achter hun stoel staan, met het logiblok duidelijk zichtbaar voor zich, de docent houdt het blok achter zich. De kinderen mogen raden welk logiblok de leerkracht vasthoudt. Is het een cirkel? Nee? Dan gaan alle kinderen met een cirkel in de hand zitten. Is het blok rood? Nee? Dan gaan alle kinderen met een rode vorm ook zitten. Er blijven steeds minder kinderen over en de vorm die jij in gedachten hebt zal een keer geraden worden. Teken met stoepkrijt grote vormen op het schoolplein. Een cirkel, vierkant, rechthoek, ruit. Als jij een vorm noemt gaan de kinderen in de juiste vorm staan. In de schilderhoek maken de kinderen net als Piet Mondriaan schilderijen met rechte en schuine vormen. De kinderen richten een kleurentafel in met primaire kleuren, zwart en wit. Ze maken een stilleven met dingen die ze ordenen naar kleur: witte veertjes bij witte watten en witte schelpjes; een rood potlood naast een rode haarspeld en een rood pannetje uit de poppenhoek enz. Geef een gymles waarin spelletjes worden gedaan met vormen en kleuren. Maak een grote kring (cirkel) door elkaars handen vast te houden, kunnen de kinderen nu een driehoek maken? Etc. En wie kan er hoekig bewegen, net zoals een robot. leg gekleurde hoepels neer, kinderen rennen naar een hoepel toe als de leerkracht die kleur noemt. In de bouwhoek maken kinderen platte en ruimtelijke vormen met blokken. Een vierkant wordt een kubus, een rechthoek een balk en een driehoek wordt een piramide.
Januari 2017 Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl