Rapport naar aanleiding van het algemeen toezichtbezoek aan de Longdagen 2015 georganiseerd door NVALT, NRS en Longfonds op 21 april Utrecht Utrecht, September, 2015
1 Inleiding 3 2 Resultaten toezichtbezoek 4 2.1 Inleiding 4 2.2 Algemene gegevens 4 2.3 Organisatie samenkomst 5 2.4 Reclame-uitingen 6 2.5 Gunstbetoon (gastvrijheid, geschenken en wetenschappelijke prijzen) 6 2.6 Opgevraagde documenten 8 3 Conclusies 9 3.1 Inleiding 9 3.2 Bijeenkomst voldoet overwegend aan de reclameregels 9 3.3 Te nemen maatregelen 11 Pagina 2 van 11
1 Inleiding In het kader van haar toezichthoudende taak heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) op 21 april 2015 een onaangekondigd bezoek gebracht aan de Longdagen Utrecht. De Longdagen 2015 werd georganiseerd door Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT), Nederlands Respiratoir Samenwerkingsverband (NRS) en het Longfonds. Doel van het inspectiebezoek was te beoordelen in hoeverre de organisatie de regels voor geneesmiddelenreclame naleefde. Om tot een verantwoord oordeel te kunnen komen, heeft de inspectie getoetst aan de toepasselijke wet- en regelgeving. Het gaat om de Geneesmiddelenwet en de Beleidsregels gunstbetoon Geneesmiddelenwet (Beleidsregels gunstbetoon). Afschriften van de wetteksten zijn te vinden op www.overheid.nl. Meer specifiek heeft de inspectie getoetst aan de regels voor gastvrijheid, geschenken en transparantie, te vinden in artikel 94, onder b en c van de Geneesmiddelenwet en onderdeel 2.1 onder b en c van de Beleidsregels gunstbetoon. De inspectie heeft een beoordelingskader opgesteld, waarmee zij heeft getoetst aan deze aspecten. Ten eerste heeft de inspectie beoordeeld of de gastvrijheid beperkt is gebleven tot hetgeen strikt noodzakelijk is om aan de bijeenkomst te kunnen deelnemen. Daartoe heeft de inspectie beoordeeld of het programma, de locatie en de kosten van de bijeenkomst te rechtvaardigen zijn. Ten tweede heeft de inspectie beoordeeld of de uitgereikte geschenken - en indien van toepassing wetenschappelijke prijzen - een geringe waarde hebben en of ze relevant zijn voor de beroepsuitoefening. Tenslotte heeft de inspectie gekeken naar de transparantie over banden van sprekers. Zij heeft hierbij gekeken of (eventuele) banden vooraf bekend zijn gemaakt en of de vertegenwoordigers vanuit de farmaceutische industrie als zodanig herkenbaar zijn. Daarnaast toetste de inspectie aan de regels voor reclame-uitingen, te vinden in artikel 84 t/m 93 van de Geneesmiddelenwet. Zo beoordeelde de inspectie of farmaceutische bedrijven bij hun stands - indien aanwezig - verboden publieksreclame maakten voor receptgeneesmiddelen. In dit rapport leest u de resultaten van het onderzoek naar de mate waarin NVALT, NRS en het Longfonds de regels op het gebied van geneesmiddelenreclame naleefde tijdens het bezochte bijeenkomst. Achtereenvolgens worden twee vragen beantwoord: Hoe heeft NVALT, NRS en het Longfonds invulling gegeven aan de Longdagen 2015 voor wat betreft de organisatie, reclame-uitingen en gunstbetoon (hoofdstuk 2); Wat is het oordeel van de inspectie over in hoeverre NVALT, NRS en het Longfonds de regels voor geneesmiddelenreclame naleefde (hoofdstuk 3) Pagina 3 van 11
2 Resultaten toezichtbezoek 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk leest u hoe NVALT, NRS en het Longfonds invulling heeft gegeven aan de Longdagen 2015 voor wat betreft de organisatie van de bijeenkomst, reclame-uitingen en gunstbetoon tijdens de bijeenkomst. De informatie in dit hoofdstuk is een weergave van hetgeen de inspectie heeft geconstateerd in een gesprek met NVALT, NRS en het Longfonds tijdens het inspectiebezoek, de documenten die NVALT, NRS en het Longfonds heeft nagestuurd naar aanleiding van het bezoek en de volgende bijgewoonde onderdelen van de Longdagen 2015: - Publieksmarkt; - Stands farmaceutische bedrijven; - Symposium: Een kijkje op de zorg met Google Glass, Marlies Schijven, AMC Amsterdam; - Symposium: Eerste lijn: Redux Niels Chavannes, LUMC Leiden - Posterwalk. Er zijn drie aandachtsgebieden: organisatie samenkomst, reclame-uitingen en gunstbetoon (gastvrijheid, geschenken en wetenschappelijke prijzen). Na de algemene gegevens over de bijeenkomst vindt u de resultaten per aandachtsgebied, weergegeven in een tabel. 2.2 Algemene gegevens Algemene gegevens Titel Longdagen 2015 Adres Verantwoordelijke voor organisatie Initiator Organisator Financier/sponsor Datum en tijdstip inspectie Jaarbeurs Supernova hal 8, 2 e etage Utrecht NVALT, NRS en het Longfonds NVALT, NRS en het Longfonds NVALT, NRS en het Longfonds AstraZeneca Boehringer Ingelheim Bristel-Myers Squibb Chiesi GSK Mundi Pharma Novartis Takeda Teva Nederland 21 april 2015 11:00 uur Duur inspectie 4 uur Pagina 4 van 11
Naam inspecteurs/aanwezigen IGZ Gesprekspartner(s): naam, functienaam en bedrijf Type samenkomst Is de bijeenkomst geaccrediteerd? - Mw. dr. M.E.M.J. van Kuijk-Meuwissen, senior inspecteur - Mw. D. Hulic, LLM, inspecteur - De heer P.S. Hiemstra, voorzitter Organisatiecommissie Longdagen - Mevrouw T. de Baaij, secretariaat Organisatiecommissie Longdagen Wetenschappelijke bijeenkomst Ja, één punt per wetenschappelijk uur 2.3 Organisatie samenkomst Organisatie samenkomst Is de nascholing vooraf beoordeeld door de CGR? Zo ja: Toelichting en indien van toepassing de (opgevolgde) adviezen van CGR Zo nee: Toelichting Wie is de doelgroep? Nee, er is wel e-mailcontact geweest over de maatregelen die de organisatie wilde treffen ten aanzien van de scheiding tussen beroepsbeoefenaren en nietberoepsbeoefenaren. De vraag ging over de aparte toegang voor longartsen en de rol van de sponsors. De CGR heeft gevraagd naar de hoogte van de bijdrage per deelnemer. Er is geen beoordeling geweest. De doelgroep is professionals en publiek. De Longartsenweek is gericht op longartsen en longartsen in opleiding. Dit maakt nu onderdeel uit van de Longdagen. Het publiek is alleen welkom in het voor het publiek ingerichte sectie tijdens de Longdagen. Praktijkondersteuners, paramedici en wetenschappelijke onderzoekers hebben alleen toegang tot het publieke deel. Hoeveel deelnemers zijn er en wat is de verdeling tussen beroepsbeoefenaren en niet-beroepsbeoefenaren? Aantal beroepsbeoefenaren: 416 Nietberoepsbeoefenar en: 369 Heeft de organisator maatregelen genomen ter voorkoming van (publieks)reclame richting niet beroepsbeoefenaren (zoals bij de stands, programmaboekje etc): Ja, de organisator heeft schriftelijke en mondelinge afspraken gemaakt met de standhouders en sponsoren omtrent de naleving van de wet- en regelgeving op het gebied van gunstbetoon en reclame. Daarnaast zijn er twee verschillende ruimtes gemaakt voor beroepsbeoefenaren en publiek. De organisatie heeft een onderscheid in kleur Pagina 5 van 11
van de badges gemaakt voor: beroepsbeoefenaren, publiek en vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven. De beroepsbeoefenaren konden beide ruimtes betreden. Welke maatregelen zijn genomen met betrekking tot de verleende gastvrijheid richting niet beroepsbeoefenaren: De gastvrijheid voor het publiek werd voornamelijk gefinancierd door het Longfonds, aldus Hiemstra. Wat zijn de eisen voor deelname? Geen 2.4 Reclame-uitingen Vragen op het gebied van reclame-uitingen Worden tijdens de geïnspecteerde Ja, in de ruimte voor beroepsbeoefenaren onderdelen geneesmiddelen besproken? Worden in de stands tijdens de bijeenkomst reclame-uitingen gedaan? Ja, in de ruimte voor beroepsbeoefenaren Worden tijdens de bijeenkomst reclame-uitingen gedaan: zoals de bijgewoonde presentaties, het programma en de uitnodiging? Neen. 2.5 Gunstbetoon (gastvrijheid, geschenken en wetenschappelijke prijzen) Vragen op het gebied van gastvrijheid, geschenken en wetenschappelijke prijzen Zijn eventuele banden tussen de sprekers en de farmaceutische industrie vooraf bekend gemaakt? De heer Hiemstra gaf aan dat hij de sprekers niet nadrukkelijk heeft gewezen op het feit dat ze een disclosure statement moeten gebruiken. Hij heeft wel bij de selectie van de sprekers rekening gehouden met de banden met de farmaceutische industrie. Zijn vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven aanwezig? Ja. Zijn de vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven als zodanig herkenbaar? Ja, de vertegenwoordigers droegen badges in een afwijkende kleur van de beroepsbeoefenaren en publiek. Zijn er stands met materialen aanwezig? Ja, bij de ruimte voor beroepsbeoefenaren waren ongeveer tien stands met materialen aanwezig. Bij het publieke deel waren ongeveer tien stands aanwezig, met algemene informatiefolders. Pagina 6 van 11
PROGRAMMA Hoe is de verdeling wetenschappelijk programma/vrije tijd? 21 april 2015: 7:45 uur wetenschappelijk programma, 1 uur lunch, 1 uur koffie/theepauze, 1:30 uur publieksmarkt, 1 uur borrel (=4:00 uur niet wetenschappelijk programma) 22 april 2015: 8:00 uur wetenschappelijk programma, 1 uur lunch, 1 uur koffie\thee pauze, 1:30 uur publieksmarkt, 0:15 uur uitreiking prijzen (=3:45 uur niet wetenschappelijk programma) In totaal 15:45 uur wetenschappelijk en 7:45 uur niet wetenschappelijk LOCATIE Waarom is voor deze locatie gekozen? KOSTEN Wat is de financiële bijdrage vanuit de farmaceutische industrie? Wat zijn de totale kosten voor gastvrijheid (reis- verblijf, en inschrijvingskosten)? In verband met de centrale ligging en de makkelijke bereikbaarheid (zowel trein als auto) van de Jaarbeurs, aldus de heer Hiemstra. De bijdrage vanuit de farmaceutische industrie is 36.500,- De totale kosten voor gastvrijheid per deelnemer zijn 39,-. Wat is de eigen bijdrage van de beroepsbeoefenaar? Wat is de eigen bijdrage van de nietberoepsbeoefenaar? Waaraan wordt de financiële bijdrage vanuit de farmaceutische industrie besteed? Leden gratis en 75.- voor niet-leden, Er was geen eigen bijdrage voor nietberoepsbeoefenaren. De financiële bijdrage wordt voornamelijk besteed aan het wetenschappelijke deel. Waaraan wordt de eigen bijdrage van de (niet) beroepsbeoefenaren besteed? Niet van toepassing. Strekt de gastvrijheid zich uit tot anderen dan beroepsbeoefenaren 1? Ja, de gastvrijheid strekt zich uit tot het publiek, door middel van lunch/koffie/thee/water/drankjes en snacks. 1 Verpleegkundigen die in opdracht van een beroepsbeoefenaar geneesmiddelen verstrekken of toedienen komen ook in aanmerking komen voor gastvrijheid bij bijeenkomsten (artikel 82 lid 1 onder 2 Geneesmiddelenwet). Deze groep verpleegkundigen mag echter geen andere vormen van gunstbetoon dan gastvrijheid ontvangen, omdat zij niet onder de categorie beroepsbeoefenaren vallen (Beleidsregels gunstbetoon Geneesmiddelen). Pagina 7 van 11
Geschenken Worden er geschenken gegeven of ontvangen? (Wetenschappelijke) prijzen Worden er (wetenschappelijke) prijzen gegeven of ontvangen? Ja, er werden geschenken à 10 euro gegeven aan de sprekers, posterwalkbegeleiders, voorzitters en vrijwilligers gegeven. Het geschenk bestond uit een USB-stick. Ja, er werden twee prijzen gegeven. 2500,- voor de Best Oral Presentation en 2500,- voor de Longdagen Publieksprijs 2.6 Opgevraagde documenten Tijdens het inspectiebezoek heeft de inspectie de volgende documenten opgevraagd/ingezien: programma; lijst van deelnemers, ingedeeld naar voorschrijvers/niet voorschrijvers; begroting en eindafrekening van de gehele bijeenkomst; lijst met sponsoren inclusief hun bijdragen; uitnodiging aan de deelnemers (inclusief bijlagen); één afschrift van een sponsorcontract. Pagina 8 van 11
3 Conclusies 3.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk heeft de inspectie vastgelegd hoe NVALT, NRS en het Longfonds invulling heeft gegeven aan de Longdagen 2015 voor wat betreft organisatie, reclame-uitingen en gunstbetoon. In dit hoofdstuk geeft de inspectie een oordeel over in hoeverre NVALT, NRS en het Longfonds tijdens de bijeenkomst de regels voor geneesmiddelenreclame naleefde. Dit hoofdstuk heeft een meer beschouwend karakter. Gezocht is naar verbanden, verklaringen en overeenkomsten in de onderzoeksresultaten zoals beschreven in hoofdstuk 2. Dit heeft niet geleid tot oordelen die van belang zijn voor NVALT, NRS en het Longfonds bij het (verder) verbeteren van de naleving van de regels op het gebied van geneesmiddelenreclame. 3.2 Bijeenkomst voldoet aan de reclameregels Voor wat betreft het deel van de bijeenkomst dat de inspectie heeft geïnspecteerd, voldoen NVALT, NRS en het Longfonds aan de reclameregels. De inspectie beoordeelde hiervoor de reclame-uitingen, geboden gastvrijheid, geschenken, wetenschappelijke prijzen en de transparantie over banden van sprekers met de farmaceutische industrie. De stands in de publieksruimte waren voornamelijk van (patiënten)verenigingen en zorginstellingen die informatie boden over hun werkzaamheden. 3.2.1 Gastvrijheid beperkt en te rechtvaardigen Blijft de gastvrijheid wel of niet beperkt tot hetgeen strikt noodzakelijk is, om aan de bijeenkomst te kunnen deelnemen? Om deze vraag te beantwoorden beoordeelt de inspectie of het programma, de locatie en de kosten van de bijeenkomst te rechtvaardigen zijn. Wanneer de geboden gastvrijheid niet voldoet aan de regels, is sprake van verboden gunstbetoon. Programma De organisatie besteedde het merendeel van de beschikbare tijd aan het wetenschappelijk programma. Het programma werd onderbroken door de gebruikelijke pauzes voor koffie, thee en lunch en bleef daarmee ondergeschikt aan het hoofddoel van de bijeenkomst. Het programma bevatte verder geen ongebruikelijke onderbrekingen. De borrel vond aan het einde van de dag plaats en duurde ongeveer een uur. De aanreistijden en -data sluiten aan op het programma van de samenkomst. Daarmee vindt de inspectie het programma als geheel wel te rechtvaardigen. Locatie De faciliteiten van de Jaarbeurs te Utrecht, waar de samenkomst werd gehouden, hadden een zakelijke uitstraling en was passend bij de inhoud en het doel van de bijeenkomst. De organisatie had gekozen voor de Jaarbeurs vanwege haar centrale ligging en goede bereikbaarheid. De inspectie vindt de locatie wel passend. Pagina 9 van 11
Kosten Gastvrijheid is een vorm van gunstbetoon en mag zich niet uitstrekken tot anderen dan beroepsbeoefenaren of -in het kader van wetenschappelijke bijeenkomsten- tot beroepsbeoefenaren en verpleegkundigen, die in de uitoefening van hun beroep in opdracht van een beroepsbeoefenaar geneesmiddelen verstrekken of toedienen aan een patiënt De inspectie gaat bij de beoordeling van de kosten voor gastvrijheid tijdens de Longdagen 2015 uit van de totale financiële bijdrage van alleen de farmaceutische industrie gedeeld door het aantal deelnemers. Zo wordt bepaald welk bedrag toekomt aan de individuele deelnemer. De inspectie komt met de grove berekening uit op een bedrag van 46,50 2 per deelnemer. Bij een meer specifieke berekening met aftrek van de eigen bijdrage van de deelnemer komt de inspectie uit op een bedrag van 39 3 voor gastvrijheid per deelnemer. Dit bedrag werd besteed aan koffie, thee, drankjes en lunch. De inspectie rekent dergelijke bescheiden verstrekkingen aan niet-beroepsbeoefenaren op een bijeenkomst die een dag duurt tot de normale omgangsvormen. Hiermee maakt de organisatie geen inbreuk op het verbod op gastvrijheid richting niet-beroepsbeoefenaren. Conclusie: Gelet op de beoordeling van het programma, de locatie en de kosten acht de inspectie de gastvrijheid acceptabel en in overeenstemming met de Beleidsregels gunstbetoon Geneesmiddelenwet. 3.2.2 Voldoende maatregelen genomen ter voorkoming van reclame richting niet beroepsbeoefenaren De organisatie nam voldoende maatregelen ter voorkoming van reclame richting niet-beroepsbeoefenaren. Niet-beroepsbeoefenaren kregen een andere kleur badge dan beroepsbeoefenaren en vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven. Farmaceutische bedrijven mochten in het publieke gedeelte alleen een corporatetafel hebben, een enkel bedrijf heeft hier gebruik van gemaakt. Farmaceutische bedrijven konden hun producten aan beroepsbeoefenaren tonen in een separate ruimte, die niet-beroepsbeoefenaren niet mochten betreden. 3.2.3 Banden sprekers met farmaceutische bedrijven De inspectie heeft niet kunnen vaststellen of de sprekers hun banden met farmaceutische bedrijven bekend hebben gemaakt. De organisatie heeft aangegeven dit niet nadrukkelijk te hebben gevraagd aan de sprekers. Dit is een verbeterpunt voor volgend jaar, aldus de heer Hiemstra. 3.2.4 Vertegenwoordigers, stands en materialen van farmaceutische bedrijven herkenbaar De vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven waren herkenbaar. Het was bovendien duidelijk wie verantwoordelijk was voor de stands en materialen van de farmaceutische industrie. 3.2.5 Wetenschappelijke prijzen De organisatie heeft twee prijzen uitgereikt, beide ter waarde van 2500,-. Beide prijzen moesten worden besteed aan wetenschappelijk (long)onderzoek en zijn niet 2 De totale sponsorbijdrage van alle farmaceutische bedrijven gezamenlijk bedroeg 36.500,- Gedeeld door 785 deelnemers, komt dit op 46,50 per deelnemer. De eigen bijdrage van de deelnemer is in deze berekening niet meegenomen. 3 De eigen bijdrage was volgens de aankondiging gratis voor leden en patiënten (publiek) en 85 voor nietleden. Uit de eindberekening en 785 deelnemers uit de deelnemerslijst volgt dat de kosten van gastvrijheid per deelnemer na aftrek van de eigen bijdrage is ( 36500 :785) - 7,53 = 39. Pagina 10 van 11
vrij op naam overhandigd. De Best Oral Presentation Award was voor Young Investigators (onder 35 jaar), zij moesten een lezing houden. De winnaar van de Best Oral Presentation Award werd bepaald door een commissie bestaande uit artsen en biomedisch onderzoekers. De andere prijs is de NRS (Nederlands Respiratoir Samenwerkingsverband) Young Investigator Award. Onderzoekers konden een abstract met hun onderzoeksresultaten indienen. Hiervan mochten zes onderzoekers tijdens de bijeenkomst in vijf minuten hun onderzoek presenteren aan het publiek. Het publiek koos de winnaar. De prijzen geven de inspectie geen aanleiding voor verder onderzoek. 3.2.6 Geschenken van geringe waarde en van betekenis voor de beroepsuitoefening De geschenken waren van geringe waarde en bestonden voornamelijk uit pennen/blocknotes e.d. Daarnaast ontvingen de sprekers, posterwalk-begeleiders, voorzitters en vrijwilligers van de organisatie van de Longdagen een USB-stick ter waarde van 10,-. 3.2.7 Reclame voor receptgeneesmiddelen gericht op niet-beroepsbeoefenaren niet toegestaan/reclame-uitingen in overeenstemming met de reclameregels. De reclame voor receptgeneesmiddelen gericht op beroepsbeoefenaren was in overeenstemming met de reclameregels. 3.3 Te nemen maatregelen 3.3.1 Corrigerende maatregel(en) Geen 3.3.2 Stimuleringsmaatregel(en) Banden sprekers met farmaceutische industrie bekend maken. Voor toekomstige congressen wijst de inspectie de organisatie er op om sprekers actief te wijzen op de bekendmaking van hun banden met de farmaceutische industrie door middel van een disclosure statement. Pagina 11 van 11