De lokale financiële impact in 2016 van Vlaamse en federale maatregelen Jan Leroy, directeur Bestuur Algemene Vergadering VVSG Brussel, 2 december 2015 Inhoud Vlaamse en federale maatregelen met een lokale financiële impact in 2016 Hoe (goed) zijn de lokale financiën eraan toe? 2 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 1
Vlaamse en federale maatregelen 2016 Positieve impact Negatieve impact Andere maatregelen Vlaams Gemeentefonds +3,5% Stedenfonds +3,5% Hogere subsidies rioleringen Hogere saneringsbijdrage Stop compensatie mat&out Niet-indexering sectorale subsidies Regularisatie gesco s Besparingen woon- en gezinszorg Hogere milieuheffing restafval Gevolgen asielcrisis Opschorten groei 50-50- financiering audit Afbouw provincies Vergroening verkeersbelasting Energieheffing Federaal Indexsprong Taxshift: 6% btw scholen Financiering hulpverleningszones Stijging pensioenuitgaven Taxshift: verlaging PB Vennootschapsbelasting intercommunales Hogere kosten preventiediensten Gevolgen asielcrisis Taxshift: niet-toepassing 25%- werkgeversbijdrage 3 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Waarschuwing vooraf Diverse federale en Vlaamse maatregelen steeds bekeken vanuit macroperspectief: Positieve of negatieve impact op sommige gemeenten is nihil Positieve of negatieve impact op andere gemeenten is soms veel groter dan gemiddeld 4 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 2
V+: Gemeente- en Stedenfonds Groeien ook in 2016 met 3,5% Gemeentefonds: 2016: +81,3 mln euro naar 2.404,9 mln euro 2017: +84,2 mln euro naar 2.489,0 mln euro 2018: +87,1 mln euro naar 2.576,1 mln euro 2019: +90,2 mln euro naar 2.666,3 mln euro 2020 : zonder ingreep elk jaar verder +3,5% Stond politiek ter discussie, maar: regeerakkoord Nadeel: perceptie dat lokale besturen als enige niet moeten besparen 5 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V+: Rioolsubsidies en saneringsbijdrage Investeringssubsidies: 2015: 79 mln euro (oorspronkelijk: 119 mln euro) 2016: 139 mln euro Lokaal pact (deel lokale taak door Aquafin): 2015: 130 mln euro (oorspronkelijk: 100 mln euro) 2016: 130 mln euro Sinds 2015 hogere Vlaamse saneringsbijdrage: verhoogde ook gemeentelijk saneringsbijdrage met enkele tientallen miljoenen 2016: nieuwe tariefstructuur water: impact op opbrengst saneringsbijdrage nog onduidelijk 6 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 3
F+: Indexsprong Zonder indexsprong waren lonen en uitkeringen in augustus 2015 met 2% verhoogd Personeelskosten (2014): Gemeenten (zonder onderwijs): OCMW s: 2.929 mln 1.962 mln Positief effect van ca. 100 miljoen euro (zonder indirect effect via lonen politie, hulpverlening, ) Opgelet: tragere inkomensgroei leidt ook tot tragere stijging APB-ontvangsten (2% van 1,9 mld euro = ca. 38 mln euro) 7 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F+: 6% btw voor scholenbouw Onderdeel van taxshift Vanaf begin 2016 Voor: Alle werken in onroerende staat: nieuwbouw, verbouwingen, herstellingen, (niet: poetsen) School zelf en omgeving (speelplaats, sportterrein, ) Voor 2016 budgetteren Vlaamse gemeenten ca. 173 mln euro investeringen onderwijs: effect btwverlaging = ca. 21,4 mln euro Opgelet: mogelijk strijdig met Europese Richtlijn, dus onduidelijk hoe lang dit stand houdt 8 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 4
F+: Financiering hulpverleningszones Groeipad Milquet richting hogere federale financiering hulpverleningszones gehonoreerd (+31 mln euro in 2016 naar 127 mln euro) Kanttekeningen: Lopend onderzoek naar (voorlopige) meerkosten van nieuw statuut Politiek afgesproken 50/50-verdeling nog lang geen feit Extra financiering ambulancediensten (+12 mln euro) is onvoldoende: VVSG eist 90 mln euro in 2016 voor 50/50-kostenverdeling 9 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Afschaffing compensatie mat&out Sinds 1999 diverse Vlaamse maatregelen om OVbelastingdruk op bedrijven te verlagen, vooral: Lokaal pact (2008): De Vlaamse Regering zal nieuw materieel en outillage vrijstellen van OV. De Vlaamse Regering zal de gemeenten ( ) voor 100% compenseren voor de gederfde opcentiemen OV ten gevolge van de vrijstelling van de OV op nieuw materieel en outillage. 2013: beide aspecten voortgezet 2015: maatregel nog uitgebreid, mét compensatie en doel om op termijn volledig KI op mat&out vrij te stellen van OV 10 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 5
V-: Afschaffing compensatie mat&out Vlaamse begroting 2016: Aan KI-vrijstellingen voor mat&out verandert niets: verdere afbouw in functie van investeringen Compensatie voor gemeenten (47,9 mln euro in 2014) verlaagd tot en geblokkeerd op jaarlijks 13,1 mln euro voor jaren 2016-2019: Alleen voor 79 gemeenten waarvan groei Gemeentefonds 2013-2014 < mat&out-compensatie 2014 Compensatie per gemeente = mat&out-compensatie 2014 Groei Gemeentef. 2013-2014 11 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Afschaffing compensatie mat&out Bedenkingen (1/2) Vlaamse overheid schuift budgettaire gevolgen belastingkorting naar lokale besturen: quid interbestuurlijke loyaliteit? Maatregel doorkruist lokale meerjarenplannen 2014-2019 en opgelegde evenwichten: nieuwe saneringen? Verdeling resterende 13,1 mln euro compensatie: Niet in verhouding met effectief verloren bedrag AJ 2014 Houdt geen rekening met grote verschillen in al vrijgesteld KI mat&out: 0 tot 94%! Compenseert soms mat&out dat al weg is (desinvesteringen) 12 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 6
V-: Afschaffing compensatie mat&out Bedenkingen (2/2) Jaarlijkse gemeentelijke verliezen kunnen oplopen tot ca. 200 miljoen euro naarmate bedrijven verder investeren in nieuwe machines (blijft onvermeld in gemeentelijke-effectenrapport bij programmadecreet!) Dus: niet alleen onmiddellijk financieel verlies, maar door open einde ook sterk gestegen onzekerheid over timing afbouw resterende OV-ontvangsten uit mat&out VVSG heeft tegen dit plan fors geprotesteerd bij Vlaamse regering, maar zonder resultaat 13 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Sectorale subsidies Cultuur, sport, jeugd, integratie, noord-zuid, flankerend onderwijs, kinderarmoede Inkanteling via apart luik van Gemeentefonds met afschaffing plannings- en verantwoordingsregels (besparing administratieve lasten) 2016: 130,4 miljoen euro 2015: 130,4 miljoen euro 2014: ca. 140 miljoen euro Ook komende jaren geen indexering verwacht 14 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 7
V-: Gesubsidieerde contractanten (gesco s) Contingentgesco s (ca. 20.000 VTE) In 2015 nieuwe subsidies ter vervanging van: vroegere subsidies korting werkgeversbijdrage 2016: 332,5 mln euro: 2015: 336,8 mln euro (oud systeem tot 31.3) 2014: 350,0 mln euro (oud systeem) Geen indexering in het vooruitzicht Projectgesco s (ca. 950 VTE) Voor lokale besturen alleen in kinderopvang Regularisatie op 1.1.2016 Ook hier 5% besparing? 15 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Diverse ingrepen woon- en gezinszorg Woonzorg: Besparing op animatiebudget en forfait financiering Blokkering van nieuwe erkenningen Nog steeds geen alternatief voor opgedoekt VIPA (infrastructuursubsidies) Besparingen op gezinszorg (urencontingent drastisch verminderd) 16 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 8
V-: Hogere milieuheffing restafval Van kracht sinds 1 juli 2015 Tariefverhoging van 50% voor verwerking huishoudelijk restafval Jaarlijkse extra factuur van ca. 4 mln euro voor Vlaamse gemeenten 17 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F-: Pensioenuitgaven Verdere stijging werkgeversbijdrage 2015-2016: Ex-Pool 1: Theoretisch: 32,5% 34% Door (versnelde) inzet reserves: 30,5% 30,5% Ex-Pool 2: 33,5% 34% Ex-Pool 5 (politie): 32,5% 34% Besturen met ex-publiek ziekenhuis: responsabiliseringsbijdrage wordt zware last 2016: verwachte groei pensioenfactuur Vlaamse gemeenten, OCMW s en PZ: ca. 70 mln euro 18 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 9
F-: Taxshift: verlaging personenbelasting Diverse PB-maatregelen, gespreid in de tijd: Schrappen 30%-schijf, oprekken 25%- en 40%-schijf Verhogen forfaitaire beroepskosten Hoger belastingvrij minimum Voorzichtige VVSG-berekening effect op APB: 2016: 0% 2017: -0,66% 2018: -2,65% 2019: -3,42% 2020: -6,50% 2021: -8,75% Terugverdieneffecten? Op basis van voorlopige tabel FOD Financiën VVSG heeft nauwkeuriger berekeningen gevraagd Voor Vlaamse gemeenten ca. 166 mln euro 19 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F-: Vennootschapsbelasting intercommunales Maatregel geldt vanaf boekjaar 2015, dus voor dividenden uitgekeerd in 2016 Financieel effect vandaag moeilijk te berekenen: Rulings in sommige sectoren (voorwaarde: geen dividenden uitkeren) Doorrekenen in tarieven in energiesector Wanneer uitspraak Grondwettelijk Hof? 20 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 10
F-: Kosten externe preventiediensten Nog uitloper van gelijkschakeling arbeidersbedienden KB doet premies externe preventiediensten stijgen: kàn hogere kosten meebrengen voor lokale besturen Premie lokale besturen hoger dan centrale overheden Komende maanden: nog onderhandelingen over maximumfactuur per werkgever 21 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V/F?: Gevolgen asielcrisis Federaal: 21,5 mln euro provisie voor extra (personeels)kosten Belgische OCMW s Vlaanderen: 120 mln euro extra, waarvan 20 mln euro voor lokale besturen: Focus op wonen en woonbegeleiding Verdeelwijze: nog onbekend Zal verder besproken worden met de VVSG Maar: Extra uitgaven van gemeenten en OCMW s (vóór en na erkenning) wellicht veel groter Extra middelen tot nu toe eenmalig toegekend 22 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 11
V?: Opschorten cofinanciering audit Tot nu toe: financiering externe audit lokale besturen Audit Vlaanderen: 50% Vlaanderen 45% Gemeenten en OCMW s (via Gemeentefonds) 5% Provincies (via Provinciefonds sinds afschaffing ook Vlaamse financiering) Vlaamse ontwerpbegroting 2016: stijging afname Gemeentefonds niet gevolgd door Vlaanderen zal opnieuw bekeken worden bij begrotingscontrole 23 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V?: Afbouw provincies Provincies moeten stoppen met persoonsgebonden bevoegdheden : sport, cultuur, welzijn, Veel onzekerheid bij gemeenten over: Toekomst middelen die vandaag van provincie komen Voorwaarden (financieel en personeel) eventuele overname provinciale instellingen Particuliere organisaties die bij gemeenten aankloppen om verloren provinciale middelen aan te vullen 24 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 12
V?: Diverse fiscale dossiers Nieuwe energieheffing: Ook te betalen door lokale besturen? Impact op OCMW s: hogere prijs maakt energie voor meer mensen onbetaalbaar Vergroening verkeersbelasting: Effect op gemeentelijke opdeciem (vandaag ca. 100 mln euro/jaar)? Later vervangen door algemene kilometerheffing? Kilometerheffing vrachtwagens >3,5 ton 1.4.2016 Effect voor lokale besturen als eigenaars? Effect op sluipverkeer en slijtage lokaal wegennet? 25 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F?: Taxshift: geen 25% werkgeversbijdrage Private sector: Werkgeversbijdrage daalt komende jaren stelselmatig naar 25% (of minder voor sommige sectoren) Bijkomende verminderingen voor eerste werknemer Social profit: Extra middelen Sociale Maribel Meer structurele vermindering voor lage lonen Publieke sector: Geen systematische verlaging gepland Wellicht wel alternatieve maatregel (via Sociale Maribel?), maar vandaag nog onduidelijk 26 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 13
Toestand lokale financiën Bron: BBC-jaarrekening gemeenten 2014 (extrapolatie o.b.v. 72% gebudgetteerde uitgaven) Enkele opvallende cijfers (1/3): Exploitatie-uitgaven: 8.451,6 mln euro 2013: 8.375,7 mln euro B2014: 8.925,5 mln euro Uitgaven stijgen met 0,9% en blijven 5% onder budget, ondanks groei pensioenuitgaven gemeenten met ca. 28 mln euro Exploitatie-ontvangsten: 9.826,2 mln euro 2013: 9.206,2 mln euro B2014: 9.700,2 mln euro Ontvangsten stijgen met 6,7% en liggen 1,3% boven budget (vooral door inhaaloperatie APB) 27 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Toestand lokale financiën Enkele opvallende cijfers (2/3): Exploitatiesaldo: +1.374,6 mln euro 2013: +830,5 mln euro B2014: +773,7 mln euro Exploitatiesaldo fors beter dan 2013 en dan verwacht Investeringen materieel vaste activa: 1.089,4 mln euro 2013: 1.333,8 mln euro B2014: 2.384,5 mln euro Investeringen blijven dalen 28 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 14
Toestand lokale financiën Enkele opvallende cijfers (3/3): Autofinancieringsmarge: +724,1 mln euro 2013: +191,5 mln euro B2014: +96,6 mln euro forse verbetering autofinancieringsmarge ESR-saldo (Europa): +512,9 mln euro 2013: -388,8 mln euro B2014: -1.212,5 mln euro forse verbetering ESR-saldo Nettowerkkapitaal: 1.209 mln euro 2013: 2.107 mln euro verslechtering thesaurie door Electrabeloperatie (tijdelijke kortetermijnschuld; begin 2015 verdwenen) 29 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Toestand lokale financiën Conclusies: Algemeen: toestand lokale financiën (op basis van diverse saldi) in 2014 lijkt beter dan in 2013 door: Scherpere lokale keuzes (impact BBC) Kleine groei exploitatie-uitgaven (besparingen, lage inflatie, ) Forse stijging ontvangsten (met o.m. inhaaloperatie APB) En door veel minder te investeren (waardoor uitstaande schuld zelfs lichtjes daalde) Maar: Macrocijfers verbergen individueel uiteenlopende situaties Quid gevolgen nieuwe federale en Vlaamse maatregelen? Zijn positieve saldi met lage investeringen goed nieuws of slecht nieuws? 30 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 15