MJA-Sectorrapport 2012 Railsector

MJA-Sectorrapport 2012 Railsector

Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Railsector Datum: 14 juni 2013 Status: Definitief Kenmerk: 1235678/223/TDL/AB/HC Locatie: Utrecht Contactpersoon: Tobias de Ligt/Hub Cox Ondersteunend adviesbureau: ARCADIS Nederland BV

Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding... 1 Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik... 1 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik... 2 Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP... 3 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler... 4 Hoofdstuk 6. Tabellen... 6 Databaseversie d.d.: 06-05-2013 12:05

Samenvatting Kerngegevens Sectorgegevens Railsector Aantal MJA-deelnemers in 2012 2 Aantal beschouwde bedrijven voor 2012 in dit rapport 2 Aantal toetreders in 2012 0 Aantal uittreders in 2012 0 Werkelijk energieverbruik 2012 (TJ) 13.568 Effecten van maatregelen 2012 t.o.v. 2011 2012 t.o.v. 2005 Procesefficiencyverbetering 3,3% 16,0% Besparing in de keten [TJ] 1,7 5,1 Duurzame energie [TJ] 132 1.943 Resultaten Energieverbruik Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg 13.568 TJ in 2012. Dit is ongeveer 0,5% lager dan in 2011. Hieronder wordt ingegaan op het energieverbruik van 2012 in relatie tot dat van 2011. Uitvoering van het meerjarenplan van de sector In het meerjarenplan (MJP) heeft de sector (in casu de beide toetreders) toegezegd maatregelen te treffen die in 2011 en 2012 samen tot een besparing van 653,0 TJ leiden. Na twee 1 jaar bedraagt het effect van maatregelen 1.904,2 TJ. Hiermee is 292% van de MJP-doelstelling gerealiseerd. NS Groep Het doel in de periode 2011-2016: ieder jaar een efficiencyverbetering van minimaal twee procent op het totale energieverbruik. Voor de facilitaire energie hanteert NS sinds 2011 de MJA3 doelstelling van twee procent efficiencyverbetering per jaar. Voor de tractie-energie (de energie die nodig is voor het aandrijven van de treinen) van NS Reizigers streeft NS naar een jaarlijkse verbetering van vijf procent. ProRail ProRail beoogt een verbetering van de energie-efficiency van twee procent per jaar. Daarvoor wordt een groot aantal maatregelen genomen bij stations, wissels, seinen en kantoren. Ook moeten ketenmaatregelen bijdragen aan de verbetering van de efficiency van het gehele spoorsysteem. 1 De MJA3 Rail is na 10 jaar MJA1-NS pas in 2011 van start gegaan met de NS Groep en ProRail. I

Energiebesparing in het proces Procesmaatregelen in 2012 hebben een besparing van 461,2 (782,7 in 2011) TJ opgeleverd. De belangrijkste procesmaatregelen zijn: Totale gerealiseerde primaire Maatregel energiebesparing [TJ] NSR: Sturing op bezettingsgraad daluren (deel 1) 167,2 NSR: Effect EZR implementatie 2012 - UZI Pro 153,0 NSR: Verhoogde inzet zuinigere materieelseries 46,8 NT: RBT Nieuwbouw locatie 31,4 NSR: Instroom DDZ als vervanger DDAR en mddm 18,9 ProRail:Implementatie stationscan binnen projecten 9,0 NSS: Invoeren energiemanagementsysteem NS Poort breed 5,6 NSR: Energiezuinig opstellen (fase 1) 5,4 NSS: WKO Gouda 3,3 NSS: VIPS-monitoringsysteem + toepassen van GoodHouseKeeping-maatregelen o.b.v. van verworven info 2,8 ProRail: Verminderen wissels i.h.k.v. robuust spoor, besparing bij ProRail 2,8 Energiebesparing in de keten Ketenmaatregelen hebben in 2012 een totale besparing van 5,1 TJ opgeleverd. De belangrijkste ketenmaatregelen zijn: Totale gerealiseerde primaire Maatregeltitel energiebesparing [TJ] ProRal: Opheffen TSB Duivendrecht 2,2 NSS: Virtualisatie/verhuizing servers van hoofdgebouw NS Utrecht naar datacentrum KPN Lelystad 2,0 ProRail: Verminderen wissels i.h.k.v. robuust spoor, besparing bij NS R 0,8 Inzet duurzame energie De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt 2.272,4 TJ in 2012. De belangrijkste duurzame-energiemaatregelen zijn: Maatregeltitel NSR: Totale gerealiseerde primaire energiebesparing [TJ] Inkoop Garanties van Oorsprong duurzame elektriciteit 1260,0 ProRail: Inkoop duurzame elektriciteit 879,1 NSS: Inkoop groene elektriciteit 132,8 ProRail: Zonnestroom stationsdaken (Utrecht, Amersfoort) 0,5 II

Vooruitblik Algemene ontwikkelingen NS Groep De NS Groep zet de komende jaren stevig in op het verbeteren van de energie-efficiency. In de periode tot 2016 wil men het gebruik van tractie-energie (de energie die nodig is voor het aandrijven, verlichten, verwarmen en koelen van de treinen) door NS Reizigers jaarlijks 5 % efficiënter maken. De inspanning voor tractie-energie is het grootst, omdat dit de meeste impact heeft op de sector en daarmee dus de grootste bijdrage geleverd kan worden aan een nog duurzamer spoorvervoer. De groep heeft de ambitie uitgesproken om in de toekomst klimaatneutraal vervoer aan te bieden. Dit betekent dat gezocht zal worden naar mogelijkheden om voor de benodigde tractie-energie duurzaam opgewekte elektriciteit in te kopen. ProRail ProRail gaat de komende tijd door met het energie-efficiënter maken van het spoorsysteem en het verminderen van de CO 2 -emissies die daarmee samenhangen. Naast maatregelen die ervoor zorgen dat de eigen processen efficiënter worden, zullen ketenmaatregelen daarbij steeds belangrijker worden. Zo verwacht ProRail in 2013 en 2014 een aantal snelheidsbeperkingen op het spoor te kunnen opheffen, waardoor treinen sneller en energie-efficiënter rijden. ProRail koopt momenteel haar elektriciteit volledig duurzaam in, waardoor circa 85% van het energie gebruik van duurzame herkomst is. ProRail zet deze strategie voort. De ambitie is om voor het eind van de MJA3-periode alle energie duurzaam in te kopen. Daarnaast hebben we zonnesystemen geplaatst op Utrecht Centraal, Rotterdam Centraal en Amersfoort, waarmee we onze eigen duurzame energie opwekken. Branchevereniging Railforum De kenniskring Duurzaamheid van Railforum is eind 2012 omgezet in een Green Deal Kennisplatform Duurzaam Spoor om op het gebied van duurzaamheid de kennisuitwisseling in de sector te verbeteren en evt. belemmeringen weg te nemen zodat het spoorvervoer zijn duurzame positie behoudt. Daarnaast is er ook een Green Deal afgesloten om een pilot uit te voeren waarin onderzocht wordt of er meer potentieel is voor het terugleveren van remenergie. Vanuit beide Green Deals verwacht men in 2013 met concrete resultaten te komen. In 2013 zal ook de Green Deal Duurzame GWW door ProRail en Railforum worden ondertekend. Convenantactiviteiten Brancheontwikkelingen Andere spoorbedrijven (in het zware rail-segment) zijn nog steeds welkom, maar tot juni 2013 zijn er nog geen nieuwe toetreders, ofschoon Arriva op het punt staat om toe te treden met treinen en wellicht bussen. Eveneens bestaat er bij de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), waarbij bedrijven zoals Veolia, Arriva en Connexxion zijn aangesloten, de intentie om toe te treden. Als FMN wil men namelijk een substantiële bijdrage leveren aan de reductie van de CO 2 -uitstoot en het fileprobleem. Voor de ' bussen' -bedrijfsonderdelen wil men dan tevens de samenwerking met Zero Emissie Busvervoer zoeken. III

Voorstudie en Routekaart Duurzaam OV in 2030. Er bestaat bij Railforum de intentie om mee te werken aan de opstelling van de duurzaamheidsparagraaf in de Lange Termijn Spooragenda (tot 2028) bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Streven is om dit in het najaar van 2013 te realiseren. Daarmee zou men min of meer indirect een Routekaartidee Duurzaam Spoor namens de branche neer kunnen leggen. Het streven is in elk geval om in het najaar van 2013 een notitie het levenslicht te laten zien met zicht op globale grote energiebesparingsmogelijkheden in de sector tot 2030. IV

Hoofdstuk 1. Inleiding Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3-convenant. De grafieken in hoofdstuk 2 tot en met 5 geven u overzichten van: de ontwikkeling van het energieverbruik van uw sector vanaf 2005; de verklaring van de verandering in energieverbruik ten opzichte van vorig jaar; de spiegeling ten opzichte van de geaggregeerde 2 EEP s 2011-2012 van uw sector; de ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2006. Hoofdstuk 6 geeft de achterliggende informatie weer in tabellen. Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door bedrijven aangeleverde gegevens in het kader van de jaarlijkse MJA-monitoring. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3-convenant. Details over de methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van Agentschap NL. Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik Onderstaande grafiek laat het jaarlijkse energieverbruik van uw sector vanaf 2005 zien. Jaarlijks primaire-energieverbruik Elektriciteitsverbruik Aardgasverbruik Verbruik overige brandstoffen Warmteverbruik 16.000 Energieverbruik [TJ primair] 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Vanwege de veranderde omstandigheden in de sector (o.a. andere samenstelling deelnemers) ten opzichte van eerdere jaren is het energieverbruik van 2006 tot en met 2009 niet weergegeven. De verbruiken in 2005 en 2010 zijn gebaseerd op de informatie uit de onlangs opgestelde of nog af te ronden EEP's. 2 Het EEP 2011-2016 van de NS Groep is eind mei 2013 nog niet officieel getoetst en goedgekeurd. MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 1 van 6

Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het energieverbruik tussen het verslagjaar en het jaar daarvóór verklaren. 16.000 14.000 E nergie [T J prim air] 12.000 10.000 8.000 6.000 E n erg ieverbruik vo rig jaar 13.637 P E -m aatreg elen (b esparend ) 461 V o lum e-effect (verh og end ) 827 O verige in vloed sfactoren (o ntsp arend) 61 O n verklaard (b esparen d) 495 E n erg ieverbruik verslag jaar 13.568 4.000 2.000 0 Maatregelen in het proces (PE-maatregelen) hebben een besparend effect tot doel (het relatieve energieverbruik wordt minder). Het Volume-effect (effect door verschil in productiehoeveelheid) is verhogend (meer energieverbruik) bij hogere productie of verlagend bij lagere productie. Het deel Overige invloedsfactoren is de optelsom van alle invloedsfactoren die de sector heeft gerapporteerd, zoals hogere/lagere capaciteitsbezetting ten opzichte van vorig jaar of gunstige/ongunstige weersomstandigheden ten opzichte van vorig jaar. Deze optelsom kan uiteindelijk besparend of ontsparend zijn. De post Onverklaard is de restpost. Deze restpost is besparend wanneer het verwachte energieverbruik in het monitoringjaar (de optelsom van de eerste vier posten in de grafiek) hoger is dan het werkelijke energieverbruik. De restpost is ontsparend wanneer het verwachte energieverbruik lager is dan het werkelijke energieverbruik. Hoe kleiner de restpost, des te beter het werkelijke energieverbruik in de sector is verklaard. MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 2 van 6

Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP De MJA3 kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. Ketenefficiency kan nog worden onderverdeeld in twee categorieën: deelketen productie en deelketen product. Voor duurzame energie is eveneens een splitsing mogelijk: inkoop en (eigen) opwekking. Uitsplitsing van de resultaten naar de verschillende pijlers levert onderstaande grafiek op. Ook hier worden de jaarlijkse cijfers gepresenteerd ten opzichte van de situatie in het EEPbasisjaar. 16% Voortschrijdend resultaat per pijler PE KE-productie KE-product DE-inkoop Aandeel van energieverbruik 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2009 2010 2011 2012 Onderstaande grafiek geeft de ontwikkeling (over 2 jaar) aan van het effect van de getroffen EEP-maatregelen binnen de sector (MJP) ten opzichte van het EEP-basisjaar (2010). De horizontale lijn is de verwachte besparing 3 (4,7%) op basis van zekere en voorwaardelijke maatregelen in de geaggregeerde EEP's/MJP 2011-12. 12,0% Voortschrijdend resultaat versus MJP-doelstelling Doelstelling Resultaat Aandeel van energieverbruik 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2009 2010 2011 2012 3 Het betreft hier een optelling van de zekere en voorwaardelijke proces- en ketenmaatregelen van de 2 geaggregeerde EEP s over 2011 en 2012 en niet de algemene overhead doelstelling van de MJA3. MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 3 van 6

Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler De grafieken geven de jaarlijkse effecten per pijler vanaf 2006 weer. Deze resultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector. PE-besparing 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% PE-maatregelen (cumulatief vanaf 2006) 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 De PE-cijfers van 2006 tot en met 2010 zijn gebaseerd op een analyse van de historische MJA1-cijfers die zijn vertaald naar de MJA3-convenantsafspraken. 0,040% KE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) KE-productieketen KE-productketen KE-besparing 0,035% 0,030% 0,025% 0,020% 0,015% 0,010% 0,005% 0,000% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 4 van 6

16,0% DE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) DE-inkoop DE-opwekking Aandeel DE 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 5 van 6

Hoofdstuk 6. Tabellen De eerste tabel hieronder bevat de gerapporteerde gegevens over het jaarlijkse energieverbruik en de uitgevoerde maatregelen vanaf 2005. De tweede tabel geeft een overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen op jaarbasis ten opzichte van het basisjaar 2010. Er is daarbij niet gecorrigeerd voor gewijzigde omstandigheden (bijvoorbeeld het productieniveau). De derde tabel geeft een overzicht van alle bedrijven die vanaf 2005 (ooit), eventueel in een andere constellatie, hebben gerapporteerd. Van deze bedrijven zijn alle beschikbare cijfers vanaf 2005 tot en met 2010 in het sectorrapport meegenomen. In de derde kolom is per bedrijf aangegeven of de gegevens over 2012 in dit rapport zijn verwerkt. Alle waarden zijn in TJ primair per jaar. Tabel 1 Energie- en besparingscijfers Resultaten per jaar [TJ] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Werkelijk energieverbruik 14.507 NB NB NB NB 14.537 13.637 13.568 Besparing door PE-maatregelen 103 36 25 127 950 783 461 KE-besparing in de productieketen 0 0 0 0 0 0 1 1 KE-besparing in de productketen 0 0 0 0 0 0 2 4 Inkoop van duurzame energie 329 693 1.575 1.617 1.758 2.151 2.138 2.272 Opwekking van duurzame energie 0 0 0 0 0 0 3 1 Tabel 2 Effecten van uitgevoerde maatregelen in 2012 Categorie Subcategorie Verwacht eindresultaat in 2012 (MJP) Effect [TJ] ten opzichte van basisjaar 2010 Gerealiseerd jaarlijks effect t/m verslagjaar Procesmaatregelen 316,6 669,0 Installaties en gebouwen 309,2 551,6 Procesefficiency Energiezorg en gedragsmaatregelen 2,9 5,8 Strategische projecten 2,9 17,5 Subtotaal procesefficiency 631,7 1.243,8 Maatregelen in de productieketen 1,8 0,8 Ketenefficiency Maatregelen in de productketen 16,4 4,3 Subtotaal ketenefficiency 18,2 5,1 Inkoop van duurzame energie 0,0 654,8 Duurzame energie Opwekking van duurzame energie 3,1 0,5 Subtotaal duurzame energie 3,1 655,3 Totaal 653,0 1.904,2 Tabel 3 Deelnemende bedrijven binnen de sector inclusief (historische) uittreders Bedrijfsnaam Status in 2012 Meegenomen in 2012 Toelichting NS Groep De railsector had t/m 2010 eigen MJA-afspraken uit de (NS Hispeed, Ned- MJA1 periode. De MJA-NS bestond voorheen uit drie Deelnemer Ja Train, NS Reizigers en deelnemers: NedTrain, NS Reizigers en de combinatie NS Stations 4 ) NS Poort/ProRail. ProRail Deelnemer Ja De railsector had t/m 2010 eigen MJA-afspraken uit de MJA1 periode. De MJA-NS bestond voorheen uit drie deelnemers: NedTrain, NS Reizigers en de combinatie NS Poort/ProRail. *** 4 Was voorheen NS Poort MJA-Sectorrapport 2012 Railsector versie 3.0 definitief Pagina 6 van 6