IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht
Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
IBS diagnostiek Multifactoreel probleem: Verhoogde sensitiviteit Abnormale motiliteit Psychosociale factoren Voorafgaande infecties Leefstijl Epidemiologie 15-20% NLse vrouwen 5-20% Nlse mannen Multidisciplinaire richtlijn PDS
IBS diagnostiek Definitie: IBS is een functionele gastro-intestinale aandoening gekarakteriseerd door terugkerende episodes van buikpijn en verandering in stoelgang Andere somatische oorzaken van de klachten zijn uitgesloten Rome 3 criteria Multidisciplinaire richtlijn PDS
Criteria Irritable Bowel Syndrome Terugkerende buikpijn of ongemak, > 3 dagen per maand in de laatste 3 maanden met 2 of meer van de volgende kernmerken: Klachten nemen af na defecatie Begin geassocieerd met verandering in defecatie frequentie Begin geassocieerd met verandering in feces consistentie Klachten tenminste 6 maanden geleden begonnen Rome III, consensus, 2006
IBS: pathophysiology Psychosocial factors CNS modulation ANS Visceral hypersensitivity Altered motility Inflammation Permeability
3 vormen IBS IBS O, type obstipatie IBS D, type diarree IBS M, mixed type O+D
Stelling ± 1 op de 20 cliënten die zich presenteert met klachten PDS-D of PDS-M blijkt coëliakie te hebben?
IBS diagnostiek Aanbevelingen aanvullend onderzoek: PDS-D en PDS-M verhoogd risico op coëliakie 4,67% blijkt coëliakie te hebben versus 0,25-1% van de totale bevolking Serologie: IgAtTGA/EMA bij positieve waarden gevolgd door histologie Fecesonderzoek naar parasieten bij patiënten met > 14 dagen diarree Bij niet-pluissymptomen / rode vlaggen verwijzing aanvullend onderzoek 2 e lijn Multidisciplinaire richtlijn PDS
Niet pluis-symptomen Rectaal bloedverslies Veranderde stoelgang: >3xdd/ dunner Onbedoeld en onverklaard gewichtsverlies (>5% in 1 maand, > 10% in 6 maanden) Afwijkend lichamelijk onderzoek Risicofactoren: Leeftijd > 50 1 graads familie: IBD, coëliakie, oncologie Multidisciplinaire richtlijn PDS
IBS diagnostiek Verwijzing naar de diëtist op basis van 3 oriënterende vragen Hebben de IBS klachten in de beleving van de patiënt een relatie met voeding? Vermijdt de patiënt om die reden bepaalde voedingsmiddelen Volgt de patiënt een bepaald dieet / welke voedingsmiddelen worden geëlimineerd? Bij behoefte aan individueel advies op maat Multidisciplinaire richtlijn PDS
Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Doel dieetbehandeling
IBS wat meldt de patient? Provocatie klachten door voeding (75%) Patiënten: vasten heeft gunstig effect op klachten
Patient perception in IBS The condition of IBS is a result of : Motility problem ( slow /fast) 75% Stress ( work/relation) 70% Genetic factors 50% Eating fatty foods 60% Eating dairy food 52% Caffein consumption 50% Eating carbohydrates/sugars 36% Alcohol consumption 20% Eating meat 30% Nationwide survey USA 2008
Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Doel dieetbehandeling
HIGH Level of complaints Healthy controls Breakfast Lunch Stress Dinner Threshold level LOW 00:00 12:00 Time (hours) 24:00 Baseline
HIGH Level of complaints IBS Stress Dinner Breakfast Lunch Threshold level Baseline LOW 00:00 12:00 Time (hours) 24:00
Lactose malabsorptie in IBS IBS controles Klachten na drinken melk 40% * 12% Lactose intolerantie met lactose H2 test 4% 4% Klachten na lactose H2 test 38% 20% * * Farup et al Scand J Gastroenterol
Lactose malabsorptie Prevalentie 3-8% Noordwest Europa 70% Zuid-Europa 100% Zuidoost Azië Prevalentie bij PDS conform de bevolking Klacht: gasvorming, krampen, diarree Diagnose: lactose H 2 ademtest, exclusie lactose in voeding Tolerantie tot 250 ml melk/dag!
Stelling: Bij IBS is een vezelrijk dieet geïndiceerd?
Vezels en IBS Vezelgehalte volgens RGV 30-40 gram per dag En/of 10-15 gram meer vezels dan de gebruikelijke voeding Kinderen + 5 gram vezel Bij obstipatie vezelrijk dieet Vocht: 2-2.5 l Dieetbehandelrichtlijn divertikelziekte en IBS 2009
Stelling: Bij IBS is het van belang om het gebruik van oplosbare vezels te verhogen en het gebruik van onoplosbare vezels te verlagen?
Oplosbare Vezels Oplosbaar in water: gelvorming> maaglediging totale darmpassagetijd Geleidelijke opname KH in dunne darm Fermentatie in het colon tot o.a.: Butyraat : herstel epitheelcellen colon Korte-keten vetzuren: stimuleren peristaltiek, verlagen van inflammatie Zachtere ontlasting Leveren energie +/- 2 kcal/ gram
Oplosbare Vezels Oplosbare Vezels Inuline Oligofructose Pectine (fruitvezel) Psyllium (vlozaad) Sommige hemicellulose Havervezels (betaglucanen) Guargom Producten Fruit, Groenten Peulvruchten, Zaden Gerst, Havervezels Prebiotica (o.a. activia) Benefiber (guargom) Lijnzaad Fibrex (suikerbietenvezel) Stimulance MF mix (6 vezels oplosbaar/ onoplosbaar)
Onoplosbare Vezels Komen onverteerd in het colon en trekken hier vocht aan (sponswerking) Harde ontlasting soepeler Dunne ontlasting indikken Snellere verzadiging Vergroten volume van de ontlasting Vertragen colon passagetijd
Onoplosbare Vezels Onoplosbare Vezels Cellulose De meeste hemicelluloses Producten Volkorenproducten Tarwe, Rogge Spelt Zemelen (tarwe-, mais-) Muesli, cruesli Zilvervliesrijst Kikkererwten Havermout Boekweit Gierst All-bran (tarwezemelen) Stimulance MF mix (6 vezels oplosbaar/ onoplosbaar)
Vezels en IBS Vezelarme/ eenzijdige voeding kan de klachten verergeren Advies: vezelmix, kanttekening Grote hoeveelheden onoplosbare vezels als zemelen en volkoren producten kunnen darmkrampen veroorzaken Oplosbare vezels zoals gedroogd fruit kunnen gasvormingsklachten veroorzaken
Vezels en IBS Psylliumvezels/ vlozaad (plantiago Ovata) Medicatie of drogist Oplosbare vezel: gelvorming/ stimuleert peristaltiek Tarwe zemelen: verhogen buikkrampen Lijnzaad 15-45 g per dag
Stelling: Fructosemalabsorptie kan een rol spelen bij IBS?
Fructose Meest zoete monosaccharide, vnl. in fruit, gedroogd fruit, vruchtensappen, limonadesiroop op basis van fructose, honing Darmtransport (GLT-5 diffusie) Combinaties met glucose bevordert de opname Combinaties met sorbitol beperkt de absorptie!
Stelling Pepermuntolie is zinvol bij IBS?
Pepermuntolie en IBS 50% van de cliënten met IBS blijkt hypersensitief. Verhogen van de pijnperceptie door Verhogen van de pijnperceptie door uitdoven van pijnprikkels
Stelling Probiotica adviseren is zinvol bij IBS
Probiotica Bifidobacteriën en Lactobacillen Verminderen buikpijnklachten Verminderen gasvorming Verhogen QOL 1 op de 2 cliënten reageert positief op VSL3 Producten: Vifit LGG, Yakult, Actimel, Orthiflor, Aciforce ea. Placebo-effect 6-8 weken minimaal proberen
Stelling Prebiotica zijn zinvol bij IBS
Prebiotica Onvoldoende bewijs volgens EFSA stimuleren darmperistaltiek verhogen defecatiefrequentie voedingsbodem microbiota GOS, FOS, Inuline, lactulose ea.
Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
Doel dieetbehandeling Het zoeken naar een juiste balans Het streven naar een zo volwaardig mogelijke voeding met daarbij zo min mogelijk klachten. Verhogen kwaliteit van leven Normaliseren darmmotoriek en defecatiepatroon Voorkomen complicaties als diverticulitis
Methode dieetbehandeling Haalbare doelstellingen/ hulpvraag Eet en klachtendagboek klachtenscore
1 e consult : Intakegesprek Verwijzing Klachtenanalyse welke, frequentie, sinds, klachtenverloop aandacht voor de rode vlaggen Medische geschiedenis Medicatie, operaties, onderzoeken, labwaarden, ttga, gewichtsverloop Sociale kaart Wonen, werken, stress, beweging, ontspanning, roken
Intakegesprek vervolg Defeacatiepatroon Frequentie, consitentie, verandering, tijd nemen voor defeacatie Analyse eetpatroon Regelmaat Rustig eten : eettempo, praten tijdens eten Verandering eetpatroon, effect Voedingsanamnese Relatie voeding en klachten
Eet en klachtendagboek Tijdstip Ontbijt 7.00u TV1 10.00u Lunch 13.00u Wat en Hoeveel 1 sn volkorenbrood met. Appel 1 wit broodje brie vocht bijzonderheden klachten 150ml Thee met suiker 330ml cola 250cc Koffie Gespannen voor treinreis Beweging 30 minuten wandelen van en naar station Diarree 8 Winderigheid 6 sollicitatiegesprek Misselijkheid 9 Diarree 3 Geen
vervolggesprekken Analyse eet en klachtendagboek Regelmaat Vezels en vocht Vet niet te veel en niet te weinig Gasvormers Lactose Pro en prebiotica Fructose Streven naar volwaardigheid