INLEIDING Als zelfstandig redacteur en schrijfcoach werk ik veel met schrijvers die hun boek zelf uitgeven. Sommigen doen dat omdat het hen niet gelukt is bij een uitgeverij binnen te komen of omdat ze ontevreden waren over wat uitgeverijen hun te bieden hadden. Anderen doen het omdat ze graag alles in eigen hand houden en het op hún manier willen doen. Weer anderen vinden het aantrekkelijk dat je op deze manier een stuk meer aan je boek verdient. In de loop der jaren werden de valkuilen van het zelf uitgeven mij steeds duidelijker. Ik zag welke fouten schrijvers maakten en de kansen die ze lieten liggen. Bovenal zag ik telkens weer de grote nadelen van de self-publishing platforms waarvan ze gebruik maakten. Toen ik in 2014 zelf een boek schreef, het Handboek tijdsverloop, wilde ik dat zelf uitgeven. Ik had geen zin om met een uitgever compromissen te sluiten over inhoud en design, had het geduld niet om een jaar te wachten tot een uitgever het eens uit zou brengen en zag het ook wel zitten om er financieel wat meer aan over te houden. Maar hoewel ik het dus zelf wilde doen, wilde ik absoluut niet via een selfpublishing platform werken. Ik wilde dat mijn boek met zorg vormgegeven en gedrukt werd en professioneel in de markt werd gezet. Dus richtte ik mijn eigen uitgeverij op. 7
Een uitgeverij beginnen bleek niet alleen de oplossing voor alle problemen die ik tegen was gekomen bij auteurs die via self-publishing platforms werkten, maar bleek ook nog eens aantrekkelijker te zijn dan publiceren via een gevestigde uitgeverij. Het was een eyeopener. Ik was stomverbaasd dat deze vorm van uitgeven niet allang op grote schaal werd toegepast. Zelf een uitgeverij beginnen is namelijk helemaal niet moeilijk. In dit boek leer ik je hoe het moet, in 25 heldere stappen. Met deze kennis op zak heb je alles wat je weten moet en staat niets je meer in de weg om jouw boek snel en professioneel op de markt te brengen. Dit boek is in eerste instantie gericht op de Nederlandse markt, het beschrijft hoe je in Nederland een uitgeverij opricht. Voor wie gevestigd is in België is de procedure grotendeels hetzelfde, maar zijn er enkele zaken die wat anders gaan. Die zet ik achter in het boek uiteen, in het deel De situatie in België, zodat je ook als Vlaams schrijver in dit boek alles vindt wat nodig is om gemakkelijk, professioneel en met maximale omzet zelf je boek te publiceren. Iedereen kan uitgeven 8
WAAROM JE HET ZELF MOET DOEN
DE UITGEVERIJ IS DOOD De gewone weg is altijd de bekendste. En de bekendste weg wordt altijd het meest genomen. Zo goed als iedereen die voor het eerst een boek schrijft hoopt en vaak ook verwacht uitgegeven te worden door een uitgeverij van naam. Lastig binnenkomen Waar veel mensen dezelfde weg nemen ontstaat file. Grote uitgeverijen als De Bezige Bij, Querido en Prometheus ontvangen dagelijks stapels aan ongevraagd ingestuurde manuscripten. Denk aan een orde van grootte van zo n vijf per dag, vijfentwintig tot dertig per week. Op jaarbasis kom je dan uit op zo n 1400 manuscripten. Bij dit soort grote uitgeverijen komen jaarlijks zo n veertig, vijftig nieuwe titels uit. Een groot deel daarvan bestaat uit boeken van auteurs die al eerder bij die uitgeverij gepubliceerd zijn, uit vertalingen en uit boeken die op aanvraag zijn geschreven. Een fractie misschien twee of drie bestaat uit debutanten afkomstig uit de manuscriptenstapel. Voor jou als schrijver is dat al de eerste horde: zie met een kans van één op zevenhonderd maar eens op te vallen. Minder aandacht Wie wel tot de gelukkigen behoort en een boekcontract krijgt aangeboden zal echter merken dat de uitgeverij 11
van tegenwoordig niet meer dezelfde is als een jaar of tien geleden. Om te beginnen wordt er de laatste tijd steeds minder tijd gestoken in de redactie van boeken. Tot een paar jaar geleden liepen er bij de grote uitgeverijen hele legers redacteuren rond. Een schrijver kreeg een redacteur toegewezen, die hem begeleidde bij het herschrijven en perfectioneren van zijn manuscript. In een of twee of meer herschrijfrondes kreeg het manuscript zijn definitieve vorm. De rol van de redacteur was voor een groot deel inhoudelijk : hij adviseerde over de verhaallijnen, de plot, de ontwikkeling van de personages en gaf aan welke scènes beter geschrapt of herschreven zouden kunnen worden. Bij non-fictieboeken lette hij op zaken als de structuur, de duidelijkheid van de theorie en of de doelgroep overal in het boek op de juiste manier benaderd wordt. Als zowel auteur als redacteur tevreden was, ging het boek naar de persklaarmaker, een veelal extern ingehuurde kommaneuker die alleen nog op zinsniveau naar een tekst kijkt en er alle fouten en nog niet goed lopende zinnen uitfiltert. Door tegenvallende verkoopcijfers is er de laatste jaren noodgedwongen veel bezuinigd in boekenland. Heel wat redacteuren hebben daardoor hun baan verloren. Het gevolg van een kleinere staf is dat de overgebleven redacteuren steeds meer een soort managers worden Iedereen kan uitgeven 12
DE UITGEVERIJ IS DOOD die de externe persklaarmakers aansturen en controleren. Manuscripten worden in een steeds vroeger stadium naar de persklaarmaker gestuurd, waardoor die meer de rol krijgt van kommaneuker en redacteur ineen, terwijl hij eigenlijk niet beter weet dan alleen op zinsniveau naar een tekst te kijken. Voor inhoudelijke aanbevelingen en verbeteringen is op die manier steeds minder aandacht, wat je terugziet in de mindere kwaliteit van veel boeken die tegenwoordig verschijnen. Nauwelijks promotie Iets anders waar uitgevers steeds minder aandacht voor hebben is de promotie van boeken. Vaak schieten ze met hagel. Ze strooien met persberichten van diverse titels en het boek dat opgepikt wordt, daar zetten ze vervolgens vol op in. De overige titels ontglippen aan hun aandacht. Er wordt steeds meer verwacht van de schrijver. Die moet zelf actief de media benaderen, interviewaanvragen doen, lezingen organiseren, etc. Meer en meer vragen auteurs zich af of het wel terecht is dat ze slechts 10 % krijgen van de netto verkoopprijs (de boekprijs minus 6 % btw). Deze auteursroyalty s zijn standaard en worden door alle uitgeverijen gehanteerd. Maar 10 % is toch best weinig als je er nauwelijks redactie voor terugkrijgt en je de promotie zo goed als helemaal zelf moet doen. 13
Lang wachten Nog een nadeel van een uitgeverij is dat het heel lang duurt voor je boek verschijnt. Uitgeverijen sturen maanden van tevoren luxe brochures naar de boekhandels, die op basis daarvan hun assortiment bepalen. De aanbiedingsbrochure voor het voorjaar (januari tot juni) wordt in september of oktober naar de boekhandels gestuurd, in het voorjaar verschijnt vervolgens weer de brochure voor het aankomende najaar. Wie in augustus uit de manuscriptenstapel wordt geplukt zal waarschijnlijk al te laat zijn voor de brochure van september er zijn immers nog geen cover, auteursfoto en promotietekst en zal pas in het najaar van het jaar erop kunnen verschijnen, dik twaalf maanden later. Het is dus lang wachten. Bij kleine uitgeverijen gaat het normaal gesproken sneller, maar dat is omdat zij in de regel geen brochures versturen. Boeken van kleine uitgeverijen liggen dan ook nauwelijks in de boekwinkel. Daarnaast beschikken de kleintjes zelden over een pr-medewerker, waardoor er nauwelijks aan promotie wordt gedaan en alles op het bord van de schrijver geschoven wordt. Een auteur wiens roman ik geredigeerd heb en die vervolgens gepubliceerd is bij een uitgeverij die toch zo n vijftien boeken per jaar uitbrengt, vertelde me eens dat zijn uitgever hem mailde met de vraag : Hoe staat het met de verkoop? Dat lijkt mij toch echt de omgekeerde wereld. Iedereen kan uitgeven 14
DE UITGEVERIJ IS DOOD Of je nou bij een grote uitgeverij zit of een kleine, er wordt van jou als auteur enorm veel verwacht. Jij moet zelf de pr doen, lezingen organiseren anders gebeurt er niets. De uitgever verzorgt de redactie, maar lang niet altijd even goed. Het is zeer de vraag of je boek in de boekwinkel komt. Bij kleine uitgeverijen is dat zelden het geval, maar ook bij de echt grote uitgeverijen is dat verre van zeker. Lang niet al hun boeken liggen in de boekhandel, laat staan in grote stapels. Ondanks je dat je heel veel zelf doet, krijg je maar 10 % aan royalty s. Op een boek van 19,95 is dat 1,88. En daar moet je dan nog inkomstenbelasting over betalen. Heb je daar al die moeite voor gedaan? 15
SELF-PUBLISHING PLATFORMS BIEDEN NIET GENOEG De schrijver die zijn boek niet wilde publiceren bij een uitgeverij of om welke reden dan ook nergens uit de manuscriptenstapel werd gevist had jarenlang niet veel keus : het pak papier voor eeuwig laten verstoffen in een la of het boek in eigen beheer uitbrengen via een van de vele self-publishing platforms. Kiezen voor het eerste betekent automatisch dat niemand ooit je boek zal lezen en is daarmee bijzonder onaantrekkelijk. Het alternatief is echter ook niet iets waar je snel vrolijk van wordt. Stempel Om te beginnen dragen self-publishing platforms al jaren een enorm stempel met zich mee. Een stempel dat zegt: kwaliteit is ver te zoeken. Omdat dit soort platforms alles uitgeven, wordt er niet alleen niet geselecteerd op inhoudelijke kwaliteit, maar worden er ook geen eisen gesteld op het gebied van redactie. Met als gevolg dat er tal van boeken verschijnen die vanaf de eerste pagina vol staan met dt-fouten, kromme zinsconstructies en andere grammaticale blindmakers. Zelfs wie investeert in een redacteur en er zo zorg voor draagt dat zijn boek qua structuur en inhoud maar ook grammaticaal goed verzorgd is, zal als de naam van selfpublishing platform Free Musketeers op de voorkant van Iedereen kan uitgeven 16
zijn boek prijkt door weinigen serieus genomen worden. Zo n platform draagt het beeld met zich mee dat de kwaliteit twijfelachtig is. Geen boekhandel zal zo n boek in zijn assortiment op durven nemen. Standaard vormgeving Nu is het wel zo dat het stempel de laatste jaren langzaam aan het vervagen is. In eigen beheer publiceren wordt meer en meer salonfähig en het is niet meer zo dat alle boeken vol met fouten staan. Toch is er één heel belangrijk punt waarop dit soort boeken het altijd afleggen tegen professioneel uitgegeven boeken: de kwaliteit van de vormgeving. Bij self-publishing platforms zit je op het gebied van vormgeving vrijwel altijd vast aan standaardformaten, standaardlettertypes en standaardsjablonen voor het binnenwerk ( de opmaak van de pagina s ). Als je zo n boek doorbladert zie je meteen dat het er minder mooi en professioneel uitziet. Je ziet bijvoorbeeld een paginanummer op de titelpagina wat echt not done is, alinea s die niet inspringen, regels waarop maar één woord staat een doodzonde in uitgeversland en lettertypes die niet fijn lezen maar in plaats daarvan als een grote wolk zwart de lezer verblinden. De covers ogen vaak erg standaard, wat de aantrekkelijkheid van het boek nou niet bepaald verhoogt. In plaats van dat 17
ze de wow-factor hebben die de lezer nieuwsgierig maakt, bestaan de covers gewoonlijk uit een onaantrekkelijk lettertype gecombineerd met een stockfoto. Het is alsof je oploskoffie probeert te verkopen als versgemalen espresso. Je wilt goede koffie bieden, maar het importeren van de juiste bonen blijkt lastig. Je besluit dan maar de makkelijke weg te nemen en oploskoffie te gebruiken. De klant, die je dezelfde prijs laat betalen, proeft en ruikt en ziet echter meteen het verschil. Zal hij echt een kopje bij je bestellen of gaat hij liever naar de Starbucks aan de overkant? De self-publishing platforms bieden je vaak geautomatiseerde hulp bij het opmaken van binnenwerk en cover, maar tot een mooi resultaat leidt dit niet. Je betaalt er echter relatief veel voor. Het kost dus heel wat, maar je krijgt er weinig voor terug. Nergens verkrijgbaar Daar komt bij dat boeken die verschijnen bij self-publishing platforms vaak niet in de boekhandel te bestellen zijn. De platforms bieden je weliswaar een ISBN-nummer met streepjescode, maar daar heb je niks aan zolang je boek niet bij het CB ligt, dat de distributie naar de boekhandels en online winkels verzorgt (zie stap 11). Sommige platforms hebben een eigen webshop en bieden aantrekkelijke Iedereen kan uitgeven 18
SELF-PUBLISHING PLATFORMS BIEDEN NIET GENOEG royalty s voor de verkoop aldaar, maar in de praktijk zal blijken dat nauwelijks iemand daar koopt. Als je wilt dat je boek verkoopt moet het bij Bol en de boekwinkels te bestellen zijn, en daarvoor moet je boek bij het CB liggen. Self-publishing platforms lijken op het eerste gezicht aantrekkelijk, maar als je probeert je boeken te verkopen zul je merken dat het allemaal vies tegenvalt. De platforms zijn duur en bieden weinig kwaliteit. Ik moet de eerste auteur die tevreden is over een selfpublishing platform nog tegenkomen. 19
LANG LEVE DE EIGEN UITGEVERIJ Wie een boek wil publiceren had altijd twee opties : de uitgeverij of het self-publishing platform. Beide zijn, zoals we zagen, onaantrekkelijk. De uitgeverij anno nu heeft steeds minder aandacht voor je boek en biedt allang niet meer de garantie dat je boek in de boekwinkels op voorraad komt te liggen. Van jou als auteur wordt verwacht dat je de promotie zelf doet. Toch krijg je maar 10 % aan royalty s. Publiceren via een self-publishing platform komt onprofessioneel over en het design laat vaak te wensen over. De lezer valt het meteen op als een boek niet met zorg is vormgegeven. Een derde optie Kiezen tussen twee kwaden is nooit goed. Als ambitieus auteur moet je geen van beide willen. Het is dan ook de hoogste tijd voor een alternatief, en dat is waar dit boek over gaat. Ik heb het over optie drie : het beginnen van een eigen uitgeverij. In dit boek laat ik je stap voor stap zien hoe je ( op papier ) een eigen uitgeverij begint waarmee je jouw boek in de wereld zet. Je zult zien dat het heel gemakkelijk is. Zelf heb ik het ook gedaan. Toen ik aan mijn eerste boek begon, het Handboek tijdsverloop, wist ik meteen dat ik het zelf wilde uitgeven. Ik wilde alles in eigen hand houden, het helemaal op mijn manier doen. Maar dan wel uiterst professioneel. Iedereen kan uitgeven 20
Dus richtte ik mijn eigen uitgeverij op, waar ook het boek dat je nu leest bij is verschenen. Ook jij kunt zonder veel moeite of slapeloze nachten je eigen uitgeverij beginnen. Er zijn wat dingen waar je op moet letten, maar die leer ik je in dit boek. Als je de stappen volgt, zul je zien dat het niet moeilijk is. Voor je het weet ben je uitgever. Veel voordelen De voordelen van het uitbrengen van een boek door middel van een eigen uitgeverij zijn groot. Om te beginnen staat het zeer professioneel. Je hebt niet de zweem van amateurisme die rond self-publishing platforms hangt. Je boek verschijnt nu bij een uitgeverij, die met naam en logo op de cover staat. Voor boekhandels is het heel anders als je hen benadert als auteur die zelf zijn boek heeft uitgegeven of als een professioneel ogende uitgever. Qua vormgeving zit je niet vast aan standaardformaten, onprofessioneel opgemaakt binnenwerk en shabby covers. In samenwerking met een professionele vormgever kom je tot het boek dat jij voor ogen hebt. Probeer dat maar eens te realiseren als je onder contract staat bij een grote uitgeverij dan heb je vaak weinig tot geen inspraak in de cover. Nu houd je het helemaal in eigen hand. 21
Het drukken regel je zelf. Je neemt een drukker in de hand die je zelf hebt gekozen en waarvan je weet dat hij de kwaliteit levert die je zoekt. Door voor een gedrukte oplage te kiezen in plaats van printing on demand, waarbij de boeken per stuk geproduceerd worden, ziet het boek er beter uit en is je winst per exemplaar veel groter. De promotie, dat is waar, die zul je zelf moeten doen. Maar zagen we niet al dat je tegenwoordig bij een uitgeverij ook op jezelf aangewezen bent? En een self-publishing platform doet het ook niet voor je. Dus dat is geen excuus. Door een eigen uitgeverij te beginnen houd je alles in eigen hand en kun je over alles zelf beslissen. Je boek komt eruit te zien zoals jij het voor ogen hebt, prachtig verzorgd en zeer professioneel. Je hebt de kwaliteit van een uitgeverij, maar in plaats van 10 % aan royalty s is 100 % van de winst voor jou. Een beter verzorgd boek én aanzienlijk meer verdiensten : lang leve de eigen uitgeverij! Iedereen kan uitgeven 22
HOE JE HET ZELF MOET DOEN