Succes met je boek! Tips en trucs van een boekenfluisteraar

Transcriptie

1 Zelf uitgeven

2 Van Maarten Carbo verscheen eerder Succes met je boek! Tips en trucs van een boekenfluisteraar De Querido Academie is onderdeel van Em. Querido s Uitgeverij bv en organiseert cursussen creative writing, journalistieke masterclasses, leesclubs en mediaworkshops in Nederland en Vlaanderen. Kijk voor meer informatie op Uitgaven van de Querido Academie: Maarten Carbo, Zelf uitgeven (2014) Jutta Chorus, Het waargebeurde verhaal (2015) Arie Storm, Het schrijven van een roman (2014) James Wood, Hoe fictie werkt (2012)

3 Maarten Carbo Zelf uitgeven Over het publiceren van je eigen boek Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij bv 2014

4 Copyright 2014 Maarten Carbo Voor overname kunt u zich wenden tot Em. Querido s Uitgeverij bv, Singel 262, 1016 ac Amsterdam. Omslag Anneke Germers isbn / nur

5 Inhoud Inleiding: wat is uitgeven eigenlijk? 7 Stappenplan zelf uitgeven 25 1 Voorbereiding: doelen stellen, focus aanbrengen en de waarde van een boekconcept voor het hele uitgeefproces 31 2 Het uitgeven van e-boeken en p-boeken: voor en nadelen 43 3 De belangrijkste uitgeefplatforms: kenmerken en mogelijkheden 51 4 Redactie: hoe je je verhaal beter maakt en voor een foutloos manuscript zorgt 67 5 Titels en koppen: kenmerken, werking van titels, ondertitels en koppen 75 6 Het binnenwerk: de vormgeving van de binnenkant van je boek 83 7 Het omslag: de vormgeving van de buitenkant van je boek 95 8 Kosten en opbrengsten bij verschillende uitgeefopties Marketing: over de verkoop en pr van je boek Boekhandels: voorwaarden, kortingen, vaste boekenprijs en internet 131 Dankwoord 141 Nuttige adressen 142

6

7 Inleiding: wat is uitgeven eigenlijk? Zelf je boek in eigen beheer uitgeven, is allang geen tweede keus meer. Om gepubliceerd te worden moest je voorheen je manuscript indienen bij een uitgever of literair agent, om vervolgens vaak lang te moeten wachten op een reactie als die al kwam. Tegenwoordig zijn er uitstekende methoden om het zelf te doen of te laten doen. Dat laatste kan zelfs kosteloos of met maar een betrekkelijk kleine investering vooraf. Over die verschillende methoden om zelf je boek uit te geven gaat dit boek. Omdat ik zelf afkomstig ben uit de traditionele uitgeverij en ervaring heb opgedaan als boekverkoper, redacteur, uitgever én als schrijver, zal ik de mogelijkheden en de uitdagingen van het zelf uitgeven van verschillende kanten benaderen. In mijn onderzoek naar de diensten van bedrijven die de zelf-uitgever ondersteunen is me gebleken dat er verwarring bestaat over de betekenis van uitgeven en over de functie van uitgever. Die begrippen wil ik daarom in deze inleiding eerst verduidelijken. Wat is uitgeven, en wat doet een uitgever eigenlijk? Zoals het was: de traditionele uitgever als ultieme expert Uitgeven is innemen, zei een van mijn leermeesters in het uitgeefvak toen we eens na gedane arbeid in de kroeg zaten, en hij hield zijn glas omhoog om het nog eens bij te laten schenken. Dit was het beeld dat ik zelf ooit had: de uitgever als liefhebber en kenner, die s morgens eerst op zijn gemak de kranten door- 7

8 neemt, daarna wat redactieklussen opknapt, vervolgens luncht met een belangrijke schrijver en laat in de middag alweer het glas heft met een stelletje aanstormende jonge dichters, om s avonds als eerste het nieuwe meesterwerk van weer een andere belangrijke schrijver te mogen lezen... zo wilde ik ook wel leven! En ik werd redacteur bij een literaire uitgeverij. Waar me vervolgens de schellen van de ogen vielen. Want op de traditionele manier een boek uitgeven is een intensieve en ingewikkelde combinatie van verschillende processen. Allemaal hebben die hun eigen planningen en deadlines, en vergen ze hun eigen specifieke kennis, ervaring en vaardigheden. Behalve het begeleiden van een auteur en het redigeren, vormgeven en produceren van diens boek, gaat het ook om marketing, verkoop en promotie. Om dat allemaal goed te kunnen doen zijn specialistische kennis, ervaring en netwerken nodig. Daarom bestaan er uitgevers. Deze specialisten in het maken van boeken beschikken over de nodige kennis, ervaring en netwerken. Vanouds selecteren en ontdekken traditionele uitgevers beloftevolle schrijvers en helpen die vooruit in hun carrière. Dat doen zij voor eigen rekening en risico en daarom hanteren ze ook strenge toegangseisen. Niet elke schrijver kan bij hen terecht. Zij fungeren als zeef, op basis van eigen normen over inhoudelijke kwaliteit en commerciële haalbaarheid. Samenwerking met een traditionele uitgever was en is daarom voorbehouden aan een klein aantal schrijvers. De zelf-uitgeefrevolutie De opkomst in de jaren negentig van pod (printing on demand: drukken op aanvraag), gecombineerd met de groeiende mo- 8

9 gelijkheden van internet, zorgde voor een revolutie in het uitgeven van boeken. Een revolutie die je kunt beschouwen als de democratisering van de boekenuitgeverij. pod (zie het kader op bladzijde 16) maakt het namelijk voor iedereen mogelijk om zonder grote investeringen een boek uit te brengen, om het even in welk genre. Of het nu gaat om een bundel gedichten van dertig pagina s of een roman in drie delen, een kinderboek, reisboek, zelfhulpboek, autobiografie of een academisch proefschrift: elk manuscript kan tegenwoordig een boek worden. Kosten maken voor drukwerk, met het risico om die niet terug te verdienen, is niet meer nodig. Deze democratisering van de uitgeverij is goed nieuws voor alle amateurschrijvers, en niet alleen voor hen. Ook journalisten en andere professionele schrijvers kiezen er meer en meer voor om publicatie in eigen hand te houden. Daar zijn ook goede argumenten voor, bijvoorbeeld financiële. Bij een traditionele uitgever krijg je maar een klein deel van de opbrengst. Door een boek zelf uit te geven (en vooral ook: zelf te verkopen) is jouw aandeel van de opbrengst potentieel veel hoger. Ook werken traditionele uitgevers langzaam. Voordat je manuscript als boek in de winkels ligt, is men er enkele maanden tot soms wel een jaar mee bezig geweest. Nog een argument voor zelf publiceren is dat traditionele uitgevers lang niet altijd de juiste keuzes maken. Uitgevers zijn net mensen en bij hun uitgeefbeslissingen spelen smaak, opvattingen en andere subjectieve aspecten mee. Soms staat er al een vergelijkbaar boek in de planning, of wordt een goed manuscript vanwege andere toevallige factoren afgewezen of niet opgemerkt. Ook talentvolle schrijvers met kansrijke boeken vallen daarom buiten de boot. Moest je voorheen na een afwijzing een deur verder gaan, tegenwoordig heb je de optie om zelf van je 9

10 eigen boek de bestseller te maken die je erin ziet. Het is geweldig om die optie te hebben, maar pas op: vanzelf gaat het niet. Zoals ik hierboven opmerkte is uitgeven specialistenwerk. Wie dat zelf gaat doen moet op veel verschillende dingen letten ook als dat gaat via een uitgeefplatform. De ondersteuning die je kunt verwachten bij een (vrijwel) kosteloos uitgeeftraject is noodzakelijkerwijs beperkt. Dat betekent dat je zelf verantwoordelijk blijft voor de inhoudelijke en technische kwaliteit van je manuscript. Over de haken en ogen daarvan vertel ik verderop in dit boek meer. Zelf publiceren betekent dus allereerst: zelf verantwoordelijkheid nemen en zelf keuzes maken. Dat wil niet zeggen dat je er alleen voor staat. Er zijn experts en bedrijven die je erbij kunnen helpen. Dat varieert van freelanceredacteuren, correctoren, vormgevers en marketeers tot (internationale) uitgeefplatforms die jou het hele proces, al dan niet geautomatiseerd, uit handen kunnen nemen. Ik ga in dit boek uitleggen welke keuzes je als zelf-uitgever hebt en hoe je jouw doelen het beste kunt waarmaken. Het zelf-uitgeefproces staat samengevat in het Stappenplan zelf uitgeven op bladzijde 25. Uitgevers, uitgeefplatforms en selectie Eerst nog iets over de begripsverwarring die op de loer ligt bij de term uitgever. Dat zit zo. Bedrijven die hulp kunnen bieden door je boek via pod te produceren noemen zich meestal uitgever. Dat mag, want uitgever is geen beschermd beroep. Maar bij de term uitgever denken de meeste mensen toch nog steeds aan het soort uitgevers dat ik hierboven beschreef: traditionele uitgevers die een strenge selectie toepassen. Het verdienmo- 10

11 del van die traditionele uitgever is gebaseerd op de publicatie van een beperkt aantal boeken in de hoop dat daar een bestseller tussen zit, dus één boek dat zo goed verkoopt dat het de kosten van alle andere boeken dekt. Dat betekent ook dat een tradi tionele uitgever veel tijd, geld en aandacht investeert in elk boek dat verschijnt, want je weet nu eenmaal niet vooraf welke van die boeken een bestseller gaat worden. Uitvoerige begeleiding van de auteurs, grondige redactie van de manuscripten, en professionele vormgeving, marketing en promotie is bij traditionele uitgevers normaal. Bedrijven die hulp en ondersteuning bieden aan elke schrijver selecteren juist niet. Hun dienstverlening is erop gericht om zo veel mogelijk boeken te maken in een kleine oplage. Commerciële potentie is daarbij geen criterium. De aandacht per boek en per schrijver is bij hen noodzakelijkerwijs beperkt, of helemaal afwezig. Het is niet uitgesloten dat een boek dat zo wordt gemaakt een bestseller wordt, maar de kans daarop is veel kleiner dan bij een traditionele uitgever al was het maar omdat er tegenwoordig veel meer zelf uitgegeven boeken verschijnen en het moeilijk is om in die grote hoeveelheid nog op te vallen. Misschien wel om die reden zijn zelf uitgegeven bestsellers dat vaak pas geworden nadat ze door een traditionele uitgever zijn overgenomen en met traditionele marketing groot gemaakt. Zo ging het bijvoorbeeld met Fifty Shades of Grey. Er is dus een wezenlijk verschil tussen een traditionele uitgever die alle kaarten zet op een paar auteurs, en een dienstverlener die in principe iedereen helpt. Om begripsverwarring over de term uitgever te vermijden noem ik zulke dienstverleners uitgeefplatforms. Dit boek gaat over uitgeefplatforms en hoe jij die kunt inzetten om je boek te realiseren. Ik beschrijf de 11

12 opties, mogelijkheden en voorwaarden van verschillende uitgeefplatforms, zodat je de juiste keuzes kunt maken om jouw specifieke doelen te bereiken. Het zal duidelijk worden dat uitgeven in eigen beheer zoals het ook vaak wordt genoemd, in feite uiteenvalt in verschillende uitgeefprocessen, elk met eigen mogelijkheden, risico s en kansen. En elk met eigen kosten en opbrengsten. En om het nog eenvoudiger te maken: je kunt alle opties en mogelijkheden voor de zelf-uitgever indelen langs twee hoofdlijnen: makkelijk en goedkoop versus ingewikkelder en ook duurder. De reden om hier toch voor te kiezen is dat er veel meer mee te verdienen valt. Je eerste keuzemoment is daarmee al geformuleerd: ga je veel (laten we zeggen meer dan duizend) exemplaren van je boek verkopen of niet? Eigen beheer? Drie manieren om zelf je boek te publiceren Uitgeefplatforms voorzien in een grote en belangrijke behoefte. Zij kunnen én willen jou helpen bij het publiceren van je boek, op papier en als e-boek. Hun dienstverlening wordt bovendien steeds veelzijdiger en flexibeler. Zolang je manuscript voldoet aan minimumeisen van kwaliteit en uitvoerbaarheid, kun je bij hen terecht vaak zelfs zonder vooraf te hoeven betalen. Deze platforms maken het mogelijk om snel en makkelijk je eigen boek te realiseren. Omdat steeds meer schrijvers zelf hun boek willen uitgeven, komen er ook steeds meer uitgeefplatforms bij. Uitgeefplatforms passen geen strenge selectie toe. Iedereen mag meedoen dat is juist hun kracht. Allemaal bieden ze de mogelijkheid om je boek snel en makkelijk uit te brengen. Hun uitgeefopties zijn gebaseerd op printing on demand, wat het mogelijk maakt om voor een redelijke prijs een (zeer) klein aantal 12

13 exemplaren per titel te maken. In hoofdstuk 3 beschrijf ik een aantal belangrijke uitgeefplatforms en hun specifieke mogelijkheden en achter in dit boek vind je een uitgebreidere lijst van bedrijven met hun contactgegevens. De meeste lezers van dit boek zullen kiezen voor de snelheid en het gemak van een uitgeefplatform. Je boek op deze manier uitgeven is relatief makkelijk. Optie een: gemakkelijk, zonder begeleiding, lage kosten en lage opbrengst per exemplaar Bij uitgeefplatforms zijn er verschillende opties en mogelijkheden. Soms kun je alleen via een keuzemenu je boek vormgeven en uitbrengen. De enige eis die men dan aan je tekst stelt is dat die voldoet aan de wettelijke normen: pornografie en racisme mogen niet. Vooraf stel je zelf de winkelprijs vast en zie je meteen wat jouw opbrengst per exemplaar of bestelling is. Vormgeving van binnenwerk en omslag (zie ook hoofdstuk 6 en 7) gaat via keuzemenu s en van een contract of bepaalde voorwaarden is geen sprake. Brave New Books en Mijnbestseller werken bijvoorbeeld op deze manier, evenals de internationale platforms CreateSpace en iauthor. Dit is de goedkoopste en makkelijkste manier om van jouw manuscript een boek te maken, met het (mogelijke) nadeel dat de mogelijkheden die je bij het uitgeven hebt relatief beperkt zijn: je werkt altijd met voorgebakken keuzes. Optie twee: meer begeleiding en service, iets hogere kosten en lage opbrengst per exemplaar Andere platforms bieden meer mogelijkheden. Daar kun je meestal kiezen tussen twee trajecten: uitgeven (vaak kosteloos, en vergelijkbaar met optie 1) en uitgeven in eigen beheer (op offerte, tegen betaling). In het eerste geval verschijnt jouw boek 13

14 met hun logo erop en ontvang je een percentage van de opbrengst. In het tweede geval krijg je vooraf een offerte van de kosten voor extra ondersteuning en mogelijkheden, en koop je exemplaren voor een afgesproken prijs. Deze grotere flexibiliteit in combinatie met meer ondersteuning kan voor jou van belang zijn en kan die meerkosten dus ook waard zijn. Dit bepaal je uiteraard zelf, bijvoorbeeld aan de hand van een boekconcept zoals ik beschrijf in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 8 lees je meer over kosten en opbrengsten. Optie drie: alles in eigen hand, maximale flexibiliteit, hoge kosten en hoge opbrengst per exemplaar De derde methode om zelf je boek te publiceren is alles zelf doen zonder de hulp van een uitgeefplatform. Dat is ingewikkeld, omdat je het hele proces van redactie, vormgeving en marketing dat ik hierboven beschreef als traditioneel uitgeven, dan zelf moet organiseren. Het is bovendien duurder want je investeert vooraf meer geld in je uitgave. Waarom zou je dat toch doen? Simpel: dit is de beste manier om met je boek veel geld te verdienen. Deze uitgeefoptie kan per verkocht exemplaar namelijk aanzienlijk meer opleveren. Deze methode is aantrekkelijk voor ambitieuze schrijvers met hoge verwachtingen van de verkoop van hun boek, die bovendien in staat zijn om hun boek zelf aan lezers of boekhandels te verkopen. Als je jouw lezers bijvoorbeeld vooral zoekt in je eigen netwerk van relaties en klanten die je zelf via internet en sociale media kunt bereiken, dan heb je niet per se de boekhandel of een andere tussenpersoon nodig om aan hen je boek te verkopen. Dat geldt ook voor wie zelf lezers ontmoet bij workshops, lezingen en dat soort publieke activiteiten. Schrijvers met een zekere publieke naamsbekendheid kunnen soms 14

15 verrassende verkoopresultaten behalen met een eigen boek via boekhandel, Bol.com of rechtstreeks aan de klant. Om je boek in winkels te kunnen verkopen moet je je dan wel als uitgever aanmelden bij cb (Centraal Boekhuis: het landelijke distributiemagazijn voor boeken) of je daar laten vertegenwoordigen door een zogenaamde clusteruitgever (zie hoofdstuk 9). Voor schrijvers die hun boek op deze manier willen publiceren bevat dit boek eveneens veel nuttige tips en adviezen. Het is lastig om in het algemeen te zeggen vanaf hoeveel exemplaren deze uitgeefoptie lonend kan zijn want dat hangt van allerlei factoren af die in individuele gevallen enorm kunnen verschillen. Maar een vuistregel is dat dit pas vanaf duizend verkochte exemplaren winst kan opleveren. In hoofdstuk 8 over kosten en opbrengsten ga ik hier nader op in. Wat mag je verwachten? Via uitgeefplatforms kun je zelf je (e-)boek publiceren en ter verkoop aanbieden, zo nodig ondersteund door extra deskundigheid en functies van het betreffende uitgeefplatform. Je kunt via keuzemenu s de bladzijden van je boek opmaken in verschillende formaten. Je omslag kun je zelf ontwerpen op basis van standaardmodellen of soms ook door je eigen beeld te uploaden. Bij een uitgeefplatform kun je vaak kiezen uit verschillende opties en diensten bij het maken van je boek. Optionele extra ondersteuning is er soms zelfs in de vorm van begeleiding bij offsetdruk in grotere oplage of bij verkoop aan de boekhandel, maar daar hangt dan wel een prijskaartje aan. Het is prettig als die opties allemaal op de website duidelijk omschreven worden en ook wat ze kosten. Op de site moet je 15

16 16 Printing on demand en offsetdrukwerk Een e-boek hoeft niet gedrukt te worden, maar als jij je eigen boek ook echt in je handen wilt hebben zul je het moeten laten drukken. Traditionele offsetdrukkers bieden hoge kwaliteit, en zeker bij geïllustreerde boeken is dat een belangrijke overweging. Werken met een drukpers brengt ook aanloopkosten met zich mee en daarom zijn drukkosten bij een oplage van minder dan duizend exemplaren relatief hoog. Die grens is overigens niet absoluut en hangt af van omstandigheden. Als jij bijvoorbeeld je boek zelf kunt verkopen en dus de winkelkorting ook zelf incasseert, kan het de moeite waard zijn om na te gaan of je ook met een lagere oplage uitkomt. Als je de juiste specificaties kunt geven, zijn offsetdrukkers graag bereid om voor jou een offerte te maken voor de drukkosten van verschillende oplages. Voor veel zelf-uitgevers gaat het echter om een (veel) kleinere oplage. Dan is pod (printing on demand: drukken op aanvraag) een uitstekende oplossing. Bij normaal zwart-witdrukwerk is de kwaliteit van pod tegenwoordig vrijwel niet meer te onderscheiden van offset. Wat het precies kost hangt af van de omvang en de uitvoering, die je meestal via een keuzemenu of in overleg kunt bepalen. Veel pod-uitgeefplatforms bieden (soms tegen betaling) ook actieve hulp bij het maken van je boek. Uitgeefplatforms selecteren niet op kwaliteit en het is aan jou om je boek te (laten) redigeren, ontwerpen en corrigeren.

17 kunnen zien wanneer er vooraf kosten in rekening worden gebracht, en wanneer een offerte moet worden aangevraagd. Gratis diensten en kosteloze opties worden achteraf verrekend in de prijs die je per exemplaar betaalt, soms in combinatie met een minimumafname of andere speciale voorwaarden. Vaak biedt men per boekformaat een overzicht van kosten en prijzen, of kun je zelf via een menu de opbrengsten per exemplaar berekenen, maar niet altijd. En ook met een overzicht van standaardprijzen kan het de moeite waard zijn om te informeren of bijvoorbeeld jouw deel van de opbrengst hoger wordt als je meer exemplaren afneemt. Neem daarom de tijd om de informatie op de websites goed door te nemen en met elkaar te vergelijken. Niet elk platform is per telefoon of te bereiken. Soms is ervoor gekozen om ook de klantenservice te automatiseren. Neem als het kan vooraf contact op en laat je uitgebreid voorlichten. Persoonlijk contact, indien mogelijk, geeft je wel meteen een goede indruk van de manier waarop men omgaat met de klant. Maar geautomatiseerd of niet: transparantie is een belangrijke kwaliteit van een goed uitgeefplatform. Kosten en opbrengsten Dat je tijd, creativiteit, kennis en aandacht investeert in je boekpublicatie is logisch. Maar in hoeverre is er ook een financiële investering nodig? Het antwoord op die vraag hangt af van de ambities die je zelf hebt met je boek. Zoals ook verderop in dit boek aan de orde komt, schept een hoger ambitieniveau bepaalde verplichtingen. Als je met je boek voornamelijk jezelf en je naaste omgeving een plezier wilt doen, dan kun je het op de 17

18 makkelijkste en goedkoopste (gratis) manier realiseren. Je ontwerpt het boek zelf via de keuzemenu s van een uitgeefplatform en je bestelt er precies zoveel als je op dat moment nodig hebt. Dit is de hierboven genoemde eerste optie. Schrijvers daarentegen die hun boek willen verkopen aan een groter publiek krijgen te maken met de felle concurrentie in de markt van schrijven en lezen. Om die concurrentie aan te kunnen is het zaak om het boek zo goed en professioneel mogelijk te maken. Bij een uitgeefplatform zijn de mogelijkheden hiervoor niet aanwezig, of vallen ze onder de extra diensten waarvoor je (soms via een offerte) ook extra betaalt. Dit is de tweede optie. Schrijvers met veel ambitie, zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen hebben de optie om alles ook echt in eigen hand te houden: zij melden zichzelf als uitgever aan bij cb of een clusteruitgever (zie hoofdstuk 9). Redactie, vormgeving, productie en het laten drukken van de gewenste oplage doe je dan helemaal zelf, zo nodig met hulp van freelance-experts. De beloning voor de forse investering die je doet, is een veel hogere opbrengst per verkocht exemplaar dan je bij een uitgeefplatform krijgt. Schrijvers die denken dat ze (veel) meer dan duizend exemplaren van hun boek gaan verkopen, kunnen deze derde optie overwegen. Je kiest dus zelf hoeveel financieel risico je met je boekuitgave wilt nemen. Wie kiest voor een hogere investering en dus ook een hoger risico, doet er verstandig aan om vooraf de kosten en opbrengsten zo goed mogelijk in kaart te brengen. Daarover gaat hoofdstuk 8. 18

19 Is je boekuitgave een doel of een middel? Als het uitgeven van je (e-)boek je doel op zich is, heb je dat bereikt op het moment dat het beschikbaar is. In dat geval hoef je niet na te denken over verkoop en marketing, en heb je zelfs geen isbn (Internationaal Standaard Boek Nummer) nodig. Maar voor de meeste schrijvers is een boek uitgeven geen doel maar een middel, namelijk om (veel) lezers te bereiken. En dan is het van groot belang om vooraf goed na te denken over wat er moet gebeuren met jouw boek, als het er eenmaal is. Hoe ga je je boek verkopen en je lezers bereiken? Als je via een platform je boek kosteloos laat uitgeven, ook met het logo van het bedrijf erop, behoud je het auteursrecht (wat overigens per wet is gegarandeerd) maar draag je soms wel het exploitatierecht over. Dat wil zeggen dat het platform als enige jouw boek mag verkopen aan particulieren en (web)winkels (zie ook het kader op bladzijde 20). Soms werkt men met een contract waarin terug te vinden is hoe dat gebeurt en wat de begrenzingen zijn. Er mag bijvoorbeeld geen open einde zijn: je contract moet voor een bepaalde periode gelden in de praktijk niet langer dan twee jaar. Hoe korter, hoe beter, want dat geeft jou eerder de kans om desgewenst naar andere mogelijkheden te zoeken. Let dus goed op. Is er sprake van overdracht van exclusieve rechten, zoals het exploitatierecht? Wordt het boek via het uitgeefplatform dan ook werkelijk verkocht? Hoe precies? De belofte te koop in de boekhandel betekent op zichzelf nog niet dat je boek daar ook in voorraad is, maar alleen dat het in de database van cb te vinden is. Ga ook na hoe de boekhandel over je boek wordt geïnformeerd. Een digitale nieuwsbrief heeft voor de verkoop maar beperkte waarde, want boekhandels worden overspoeld met 19

20 nieuwsbrieven en andere informatie. Pas als een platform de boekhandel regelmatig actief benadert met informatie over komende titels, wordt concrete invulling gegeven aan de belofte te koop in de boekhandel. Maar een enkel platform gaat zo ver: zie hoofdstuk 3. En als de boekhandel als verkoopkanaal niet aan de orde is, hoe wordt de verkoop van je boek dan georganiseerd? Meestal geeft de website van een uitgeefplatform daarover wel enige informatie, maar niet altijd voldoende om goed te kunnen inschatten wat precies de verkoopinspanningen voor je boek zullen zijn. Informeer er dan naar. Copyright, exploitatierecht, auteursrecht en citaatrecht Platforms die het hele uitgeefproces geautomatiseerd aanbieden werken niet met een contract of overeenkomst. Dan is er ook geen sprake van overdracht van exclusieve rechten en blijf je vrij om je boek elders aan te bieden of het weer terug te trekken uit de verkoop. Andere platforms bieden auteurs wel een contract aan. Het kan prettig zijn om zaken vast te leggen, maar het kan tevens inhouden dat jouw vrijheid bij het uitgeven en verkopen van je boek erdoor wordt beperkt. Traditionele uitgevers sluiten met hun auteurs meestal het Modelcontract van de Vereniging van Letterkundigen. Wie dat wel eens heeft ingezien weet dat het behoorlijk uitgebreid en ingewikkeld is. Ik kan je uit ervaring vertellen dat lang niet alles daarin meteen begrijpelijk is, ook al omdat formeel juridisch taalgebruik wel iets weg heeft van gewone mensentaal maar het net niet is. Het Modelcontract is gratis te downloaden van hun website: site/home. 20

21 Die complexiteit is nodig omdat het contract grotendeels gaat over de exploitatie van een boek, het exclusieve recht om een tekst uit te geven en te verkopen. Als het alleen zou gaan over copyright (het recht van reproductie van de tekst) dan is een contract niet eens nodig. Het auteursrecht is daar heel duidelijk over: de enige eigenaar ( rechthebbende ) van een tekst is de schrijver ervan. Niemand anders (ook de uitgever niet) mag in een tekst iets veranderen zonder toestemming van de schrijver. Plagiaat bijvoorbeeld kan simpelweg bewezen worden door te vergelijken met een eerdere publicatie. Voor jou als uitgever van je eigen boek is het goed om te weten dat bij wet verboden is dat anderen jouw gepubliceerde tekst zonder jouw toestemming overnemen of anderszins gebruiken. Een uitzondering hierop is het citaatrecht. Iemand mag jou wel citeren, binnen redelijke grenzen. Dus niet een heel hoofdstuk of iets in die geest. Andersom mag jij ook iemand anders citeren, binnen diezelfde redelijke grenzen. Wie doet wat? Er zijn, zoals je misschien zelf al gegoogeld hebt, nogal wat uitgeefplatforms die hulp, steun en advies aanbieden voor auteurs die een boek willen maken. Allemaal kunnen ze de publicatie van je boek mogelijk maken soms kosteloos, soms tegen betaling. Onderlinge vergelijking en het in kaart brengen van alle voor en nadelen is moeilijk omdat ze zich elk op hun eigen manier presenteren. Niet altijd biedt men dezelfde diensten aan of benoemt die op dezelfde manier. Wat er bijvoorbeeld precies 21

22 wordt verstaan onder redactie (in mijn ogen een wezenlijk aspect bij het maken van een goed boek) kun je niet altijd goed zien. Het is daarom van groot belang om eerst zelf zo precies mogelijk te bepalen wat je met je boek wilt bereiken en welke hulp je daarbij nodig hebt. In hoofdstuk 1 over het uitwerken van je boekconcept staan tips om dit goed in kaart te brengen. In hoofdstuk 3 bespreek ik zeven belangrijke uitgeefplatforms die jou kunnen helpen bij de realisatie van je eigen boek. Achter in dit boek vind je nog een uitgebreidere lijst van platforms, hun contactgegevens en per platform een korte beschrijving. De bottomline De belangrijkste factor in de succesvolle publicatie van je boek ben je zelf. Misschien is je manuscript al klaar of moet je er nog aan beginnen maar hoe dan ook: in het schrijven zit je ziel en zaligheid, en veel tijd, aandacht en creativiteit. Alleen al daarom is het zaak om ook de nodige tijd en aandacht te besteden aan de publicatie van je boek. Ga voor jezelf na wat jouw wensen, ambities en bedoelingen zijn en maak dan pas keuzes. Als je je doel(en) voor jezelf hebt geformuleerd zul je makkelijker de juiste keuzes maken. Het eerste hoofdstuk in dit boek is bedoeld om je daarbij te helpen. Laat je in elk geval niet verleiden tot snelle beslissingen. Onderzoek alle mogelijkheden. Vraag zo nodig om extra informatie. Wees niet bang om gemaakte keuzes te herzien als je vindt dat dat nodig is. En begin bij het begin: hoofdstuk 1. 22

23 Tips en adviezen Elk manuscript kan een boek worden. Door een boek zelf uit te geven en zelf te verkopen is jouw aandeel van de opbrengst potentieel veel hoger. Transparantie is een belangrijke kwaliteit van een goed uitgeefplatform. De belofte te koop in de boekhandel betekent op zichzelf nog niet dat je boek daar ook in voorraad is. De enige eigenaar van een tekst is de schrijver ervan en niemand (dus ook de uitgever niet) mag daarin iets veranderen zonder toestemming van de schrijver. De belangrijkste factor in de succesvolle publicatie van je boek ben je zelf. 23

24