ja 1
Marktvisie Nu Vorige week Verwachting komende week Hoogste 2014 Laagste 2014 Macroeconomisch De top is in zicht... AEX 414,20 409,00 419,7 380,6 USD per EUR 1,320 1,320 1,393 1,320 Olie Brent ($) Front month Elektra (EUR/MWh) Oliemarkt, stilte voor de storm? 102,70 102,90 115,5 101,9 Beperkte inzetbaarheid centrales drijft prijzen nog verder op. Cal 15, base, NL 47,05 46,05 45,90 41,20 Cal 15, peak, NL 54,85 53,80 55,60 50,80 Gas (EUR/MWh) Vraag naar gas uit onverwachte hoek. Cal 15 25,10 24,65 26,34 23,30 Day Ahead 21,40 18,75 27,20 18,20 2
Macro-economie Afgelopen week Zoals verwacht is er vorige week niets terecht gekomen van het gesprek tussen Rusland en Oekraïne. Aanstaand weekend wordt er een nieuwe poging gedaan. Intussen lopen de spanningen verder op. Dit komt o.a. door aantoonbare aanwezigheid van Russische soldaten in Oekraïne en door diverse opmerkingen van Poetin zoals: Wij kunnen in twee weken Kiev innemen. De financiële beurzen trekken zich weinig van de sancties, oorlogsdreiging en tegenvallende cijfers uit Europa aan en stijgen verder in de richting van de top van dit jaar. De Europese cijfers die tegenvielen waren het dalende consumentenvertrouwen en teruglopende vooruitzichten van de inkopers uit de productiesector. Dat de beurs ondanks dit alles toch stijgt, is te wijten aan de hoop op ingrijpen van Draghi komende donderdag en het goede nieuws uit de VS. Vooruitblik De kans dat Draghi de verwachtingen waar kan maken zijn heel klein. Daardoor is het niet erg waarschijnlijk dat we op kort termijn boven de 420 punten uit gaan komen. Wat hij precies gaat doen, weten we na zijn speech van aanstaande donderdag waar natuurlijk massaal naar wordt uitgekeken. Men heeft het steeds vaker over een triple dip en dat is niet uit te sluiten gezien de ontwikkeling van de Europese economie. De redding moet komen van Draghi of uit de VS. Vanuit China, waar de cijfers ook nog maar net groen zijn of uit India hoeft geen hulp verwacht te worden. In het laatst genoemde land zijn blackouts nog waarschijnlijker dan in België. Hierdoor zal de economische groei ook daar terugvallen. 3
Wisselkoers (dollar per euro) Komt de daling van de euro tot stilstand? Donderdag zullen we het weten want dan komt de ECB bij elkaar en zal Draghi speechen. De euro is op voorhand al flink gedaald en aangezien Draghi meer een man is van woorden dan van daden, is de kans klein dat er nu al iets gaat gebeuren. Terugvering van de euro en daling van de beurskoersen is dus een waarschijnlijker scenario dan een verdere daling van de euro. Zeker gezien het afgelopen vrijdag gepubliceerde inflatiecijfer. Hieruit blijkt dat de prijzen in augustus 0,9% zijn gestegen ten opzichte van 0,8% in juli. Het beleid dat in juni is ingezet, heeft dus effect. Tenminste zo zal Draghi het brengen. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid resulteren in een afwachtende houding. USD per EUR 1,40 1,39 1,38 1,37 1,36 1,35 1,34 1,33 1,32 EURUSD 1,31 EURGBP 1,30 Wisselkoers GBP per EUR 0,85 0,84 0,83 0,82 0,81 0,80 0,79 0,78 0,77 0,76 0,75 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug 1-Sep 4
Olie, kolen Afgelopen week De olieprijs was niet echt volatiel de afgelopen week. Hij bewoog tussen de 102 en 103,5 dollar. En dat is niet veel gezien de spanningen her en der. Vandaag dalen we, mogelijk door exporten vanuit de VS, onder de 102 dollar. Ook de dalende vraag uit China en de nog altijd stabiele aanvoer uit Libië dragen bij aan de lagere prijs. Ook andere OPEC landen leveren meer olie dan van te voren was verwacht. Wat in het perspectief van een mogelijk terugval in de vraag extra druk zet op de prijs. De druk die vorige week nog volop aanwezig was op de kolenmarkt is deze week verdwenen. Het kortstondige bullish sentiment door de crisis in Oekraïne is daarmee weer weggeëbd. De overcapaciteit op de markt is de belangrijkste driver en zet de kolenmarkt weer terug naar 79 dollar/ton door levering in Cal-15. Hiermee laat de markt duidelijk blijken dat de aanvoer vanuit Colombia en de Verenigde Staten voldoende zijn om de Europese vraag op te vangen, indien de Russische aanvoer stagneert. De transportkosten voor droge bulk goederen stijgen licht deze week, maar deze beweging is zeer klein. Het omslagpunt om kolen uit Zuid-Afrika te importen lag enkele weken geleden rond de 80 dollar/ton, maar deze daalt verder en helpt de prijs ook omlaag. Fundamenteel is er deze week niets veranderd aan de productie van kolen, deze blijven onverminderd hoog. Publicaties van verschillende grote mijnbedrijven duiden wel steeds meer op sluiting van mijnen. Daar waar eerst nog gesneden werd in kosten om de lage kolenprijs te kunnen weerstaan, is dit mogelijk het volgende stadium. Tot nu toe speelt dit vooral in Australië waar de kolen voor 2015 voor 67 dollar/ton FOB Newcastle (Free On Board) worden verhandeld. Dit is dus exclusief transportkosten, maar daarmee nog steeds fors lager dan de 79 dollar hier in Europa. 5
USD/BBL 120 118 116 114 112 110 108 106 Brent oil, front month EUR/BBL 90 88 86 84 82 80 78 76 104 Brent Crude USD/BBL 74 102 Brent Crude EUR/BBL 72 100 70 28-Jul 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug Vooruitblik De kans is klein dat we door de 100 dollar heen breken. De aanvoer uit Libië is namelijk in gevaar door de recente ontwikkelingen in Tripoli. Deze stad is geheel in handen van de rebellen. Hierdoor wordt het heel onwaarschijnlijk dat dit land op termijn 500-600 k vaten kan blijven leveren. Mocht dit wel het geval zijn en blijft ook Irak leveren dan zal Saoedi-Arabië waarschijnlijk haar output reduceren. De grootste bedreiging waardoor de olieprijs zal stijgen, zijn sancties richting Rusland die de olieproductie direct raken. De grootste bedreiging waardoor de olieprijs zal dalen is het wegvallen van de vraag. Daarna komt de dreiging van de grote productie en daardoor mogelijke export uit de VS. Niveaus om in de gaten te houden zijn 103,3 dollar en 101 dollar. Boven de 103,3 ligt een prijs van 105 tot 106 dollar voor de hand en onder de 101 dollar gaat de psychologische grens van 100 dollar een rol spelen. De euro is de grootste driver voor de kolenprijs in Europa, een verdere verslechtering van de eurokoers zal de kosten verder vergroten. De netto kolenprijs in dollars beweegt naar verwachting zijwaarts tot licht bearish. 6
Gas Korte termijn De afgelopen maand zijn de gasprijzen voor DA meer dan 30% gestegen. Dat had niemand verwacht. Natuurlijk speelt het risico dat er mogelijk geen gas via Oekraïne deze winter naar Europa toekomt daar een grote rol in. Ook is het niet uit te sluiten dat sancties er direct of indirect voor gaan zorgen dat Rusland geen gas meer aan Europa levert. Dit zet de winterprijzen flink hoger en aangezien we daar steeds dichter bij komen, stijgen, ondanks de volle voorraden, ook de DA prijzen. Er speelt echter nog iets anders. Er is veel meer vraag naar gas dan verwacht. Natuurlijk is het iets kouder geweest dan normaal, wat voor wat hogere prijzen heeft gezorgd, maar voornamelijk de uitschakeling van diverse elektriciteitscentrales zorgt voor extra vraag in augustus. De uitschakeling van de kerncentrales in België is algemeen bekend. Maar het feit dat er in de UK ook diverse centrales uit staan, zorgt ook daar voor extra vraag. Samen met de uitschakeling van 2 kolencentrales in Nederland zorgt dit alles er deze week voor dat de vraag naar en de prijs van gas flink op loopt. Niet op de laatste plaats omdat juist nu de aanvoer vanuit Noorwegen wordt belemmerd door gepland onderhoud. Lange termijn Prijzen op de lange termijn lopen ook op, maar met 3% lang niet zoveel als de spotprijs. Hieruit blijkt dat het risico met name in de winter zit en niet voor heel Cal-15 wordt ingeprijsd. De markt gaat er dus vanuit dat de vraag uit de powersector weer zal dalen. De prijzen zijn ook een stuk stabieler omdat de olieprijs is gedaald. Zolang deze niet hard oploopt, zal de spread tussen DA en Cal-15 steeds kleiner worden. 7
EUR per MWh 28,0 TTF en Zeebrugge gas 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 Zeebrugge Cal15 12,0 Cal-15 TTF TTF day-ahead 10,0 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug 1-Sep Vooruitblik Morgen wordt de Langeled pijpleiding, die gas transporteert van Noorwegen naar de UK, weer operationeel. Hierdoor wordt er in de UK ongeveer 17 mcm meer beschikbaar. Op een totale forecast voor de UK per dag van 100-120 mcm zal de impact bearisch zijn. Ook de terugkeer van de twee Nederlandse kolencentrales en het opstarten van de Gentse biocentrale zou bearish voor de gasprijs moeten zijn. Ook de stijging van de temperatuur zou moeten zorgen voor een lagere vraag. Dat de prijzen flink dalen, zit echter niet in de lijn der verwachtingen. Er is namelijk nog een Noorse onderhoudspiek te verwachten, waardoor de aanvoer in de 2 e en 3 e week van september wat lager komt te liggen. Natuurlijk zijn ook de problemen in Oekraïne nog niet achter de rug. Aangezien de periode dat zij niet meer in hun eigen gasvraag kunnen voorzien nadert, wordt het niet alleen interessant om de weersvoorspellingen daar in de gaten te houden. Analisten kijken ook nadrukkelijk naar de doorvoer van gas in Oekraïne. Ze zouden immers zomaar gas, bestemd voor Europa, kunnen gaan aftappen. Deze spanning loopt op richting het einde van september. Mogelijk dat deze 8
spanning wat daalt als Oekraïne een korte termijn contract sluit voor deze winter. Iets wat op de agenda staat maar wordt overschaduwd door oorlogsrethoriek. De olieprijs blijft natuurlijk ook iets om in de gaten te houden al moet gezegd worden dat de uitspraken van Poetin momenteel harder doorwerken op het sentiment. Last but not least; warm weer in september en oktober zou flink moeten doorwerken in de prijs als het wat rustiger in Oekraïne wordt. 9
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De spotprijzen ervaren nu ook de invloed van de in België uitstaande kerncentrales. In Nederland vindt ook wat onderhoud plaats op dit moment. Daardoor is de supplykant sterk verminderd. Er zijn flink wat gascentrales in Nederland en België in de mottenballen gezet en dus is de beschikbare capaciteit fiks gekrompen. En een centrale in de mottenballen is niet binnen een paar uur weer bedrijfsklaar. De marginale kostenkromme ofwel merit order van zowel Nederland als België is erg stijl geworden. En nu er twee kolencentrales uit staan, heeft een stijgende gasprijs dus een grote impact. Bovendien zijn de vakanties voorbij en is de vraag een stuk hoger dan de afgelopen weken. Lange termijn De prijzen blijven maar stijgen. Onderliggend zijn twee zaken. Ten eerste is er de onrust in Oekraïne. Bij elk incident of bij elke uitspraak van een van de betrokken partijen, zoals die van Poetin gisteravond, gaat de risicopremie voor een mogelijke onderbreking van de levering van Russisch gas via Oekraïne omhoog. De tweede is een fundamentele reden. Het gaat hier nog steeds om de uit bedrijf staande kerncentrales in België. Wanneer niet één of meer van deze plants weer in bedrijf wordt genomen dan vreest men daar, in geval van een koude winter, voor productietekorten. Om dit te voorkomen heeft de toezichthouder de maximale onbalansprijs naar 4500 EUR/MWh verhoogd. Dit is niet de initiële prijs, die wordt nog steeds bepaald door het aanbod op de onbalansladder. Maar in dit geval is alleen het plafond hoger gelegd. Het zorgt echter wel voor onrust. Niemand wil blootstaan aan dat risico en dus drijft het de prijs in België voor Q115 (het gaat vooral om dit kwartaal in de wintermaanden) en daarmee de Cal-15 enorm op. België importeert vanuit Nederland, waardoor hier de prijzen ook omhoog gaan. Dat Nederland voornamelijk door de situatie in België omhoog gaat, is duidelijk te zien aan de spread tussen Nederland en Duitsland. Deze wordt steeds groter omdat de Duitse prijzen alleen reageren op de onrust in Oekraïne. En de stijging daar is aanzienlijk minder dan in Nederland. 10
EUR/MWh 56 54 52 50 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30 Elektriciteit Cal15 DE Base Cal15 BE Base Cal15 NL Peak Cal15 NL Base 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug 1-Sep Vooruitblik Door het beperkte aanbod is de prijs op de spot gedreven door de vraag en niet meer door het aanbod. En dat blijft de komende week zeker zo. Het is een moeilijke situatie. Berichten spreken elkaar tegen. Aan de ene kant worden in België mogelijk noodmaatregelen aangekondigd. Aan de andere kant laat men daar weten dat men verwacht dat twee, maar minimaal één van de powerplants weer terug zal komen. Wanneer ze allebei terugkomen, is er een erg grote kans dat de prijs heel sterk omlaag zal gaan. Een daling van de powermarkt zien we niet zolang de situatie in Oekraïne niet kalmeert, en als de situatie in België niet veranderd. 11
Darkspread en sparkspread De sparkspread is nu iets aan het afnemen, hoewel het niveau enorm verbeterd is ten opzicht van een maand geleden. De powerprijzen stijgen nu ongeveer even hard als de gasprijs. De kolenprijs daalt echter zelfs licht en de darkspread vaart er wel bij, die gaat in een strakke lijn omhoog. EUR/MWh Dark spread, Spark spread 20 15 10 Darkspread Base Cal15 Sparkspread Peak Cal15 5 0 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug 1-Sep -5 12
Emissies De prijs zit vast in de bandbreedte van 6,27 euro en 6,50 euro. Het hoge veilingvolume zorgde er gisteren voor dat we wederom even de onderkant opzochten. Maar de hoge vraag uit de powersector en het uitlekken van nieuwe voorstellen, zetten de prijs weer snel terug bij de 6,50 euro. Als Jean-Claude Juncker nog veel tijd nodig heeft om zijn team samen te stellen kunnen de plannen, zoals het naar voren halen van het MSR, wel eens later komen dan verwacht. Waardoor tegenvallende macrocijfers de kans krijgen om CO 2 -prijzen onder druk te zetten. Bij krimp is de vraag naar certificaten immers kleiner. EUR per ton CO 2 7,0 Emissierechten 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 CO2 Cal14 3,5 3,0 4-Aug 11-Aug 18-Aug 25-Aug 1-Sep 13
Weer Bron: Meteo Consult Klik hier voor de link of ga naar www.weer.nl/nederland/nederland.html als de link niet werkt. 25 Celsius Temperatuurvoorspelling - De Bilt 20 15 10 5 0 Huidig temperatuurvoorspelling Normaal gemiddelde 14
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft).. Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te s-hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan. 15