Openbaar vervoer als ruggengraat voor ruimtelijke ontwikkeling Prof. Dirk Lauwers Onderzoeksgroep Stedelijke Ontwikkeling Faculteit Ontwerpwetenschappen UA Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur - UGent Verkeer Logistiek KU Leuven
Titel klopt niet met werkelijkheid! Immers: - Bijna 80% verplaatsingskilometer in Vlaanderen gebeurt met de wagen - Nagenoeg de helft van de Vlamingen gebruikt nooit het openbaar vervoer (t.t.z. max 1x/jaar) - Aandeel OV nagenoeg 1/10 autoverkeer dwz OVx2=autoverkeer-10% Bron OVG
Titel klopt niet met werkelijkheid! En dit heeft zicht vertaald in ruimtelijke patronen: Openbaar vervoer als ruggengraat voor ruimtelijke ontwikkeling? DS 26,27 sept.2015 Zet ik mijn wetenschappelijke reputatie op het spel met deze lezing?
Nee want: Autosysteem botst op grenzen, dus toch: Openbaar vervoer als ruggengraat voor ruimtelijke ontwikkeling? DS 26,27 sept.2015 Zet ik mijn wetenschappelijke reputatie op het spel met deze lezing?
Autosysteem botst op grenzen Files Filezwaarte in Antwerpen +25% op 3 jaar Bron Vlaams Verkeerscentrum
Autosysteem botst op grenzen Koersverandering nodig zegt bv. Asian Dev. Bank
Autosysteem botst op grenzen Meer stedelijke snelwegen: een oude remedie die files niet oplost: wetensch. geaccepteerd inzicht law of traffic congestion) Geformuleerd door Anthony Downs in 1962: Amerikaanse steden hebben te kampen met de fundamentele file-wet, d.w.z. op stadssnelwegen stijgt tijdens het piekuur de verkeerscongestie tot op het niveau van de maximale wegcapaciteit.
Autosysteem botst op grenzen Meer stedelijke snelwegen: een oude remedie die files niet oplost: wetensch. geaccepteerd inzicht latente vraag Mc Kinsey introduceerd begrip in Nederland in 1986 (0,4= 4% extra autokm bij 10% meer capaciteit rijstrookkm) bron KIM
Autosysteem botst op grenzen Meer stedelijke snelwegen: een oude remedie die files niet oplost: wetensch. geaccepteerd inzicht fundamentele file-wet (fundamental law of traffic congestion) Meer en meer bewijsmateriaal o.a. Turner & Duranton (2011): o.a. onderzoek 1983-2003 verband extra wegcapaciteit extra verkeersgebruik a 10 percent increase in road capacity meant, on average, a 10 percent increase in vehicle miles
Autosysteem botst op grenzen Milieu (klimaat en gezondheidsimpact) quid volkswagengate? Bron: VMM 2014 Bron: TNO 2013
Autosysteem botst op grenzen Ruimte Scheidingsprincipe werkt niet meer, alles grenst hier aan alles (B.Secchi in srsa, 2007)
Wat werkt wel Inzetten op ruimte-efficiëntie infrastructuur (bron ADB)
Wat werkt wel Inzetten op ruimte-efficiëntie infrastructuur (bron UITP)
Wat werkt wel Inzetten op ruimte-efficiëntie infrastructuur Betekent: modal shift of ook: STOP principe
Wat werkt wel Ruimtelijk beleid: neem openbaar als ruggengraat (eerst verder uitbouwen natuurlijk!) Zie bv. Kopenhagen
Wat werkt wel Ruimtelijk beleid: neem fietsinfrastructuur als ruggengraat (eerst verder uitbouwen natuurlijk!)
Maar Vlaanderen blijft autogericht? Verkavelingen, versnippering zet zich door 6 ha of 12 voetbal velden open ruimte per dag!
Maar Vlaanderen blijft autogericht?
Vlaamse vakwereld werkt aan uitweg uit impasse
Vlaamse vakwereld reflecteert over uitweg uit impasse
Vlaamse vakwereld stelt uitweg uit impasse voor Dit manifest voor een betere samenhang tussen mobiliteit en ruimtelijke planning, tussen stad en regio, werd opgemaakt door de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) in samenwerking met experts inzake mobiliteit en ruimtelijke planning. Het manifest wil een aanzet geven tot debat. Ondertekenaars: Kobe Boussauw, Conrad De Poortere, Steven Hoornaert, Dirk Lauwers, Willy Miermans, Kris Peeters, An Rekkers, Stephan Reniers, Hans Van Hoof, Joris Scheers, Hans Tindemans, Johan Van Reeth, Sylvie Van Damme, Filip Vanhaverbeke, Peter Vermeulen, en andere http://www.vrp.be/nl/manifest-mobiliteit/
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Waarom nu een manifest? - Urgentie en belang problematiek samenhang ruimte x mobiliteit - Uniek momentum beleidsvorming Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Mobiliteitsplan Vlaanderen NMBS - Transportplan, hervormingen De Lijn - beheersovereenkomst, basisbereikbaarheid
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Werkwijze: lab mobiliteit met Vlaamse cases = beveiligde experten workshop / denktank - planners, stedenbouwkundigen,mobiliteitsdeskundigen - vervoersmaatschappijen, overheden, consultants, Kan TOD ook in Vlaanderen? Hoe verschillend is dit naargelang de regio?
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Werkwijze: lab mobiliteit met Vlaamse cases regionet Leuven
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Werkwijze: lab mobiliteit en ruimte met Vl. cases TO.P Limburg
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Werkwijze: lab mobiliteit en ruimte met Vl. cases Rekover Kortijk
Toelichting bij Manifest Mobiliteit 12 Sleutelkwesties DE UITGANGSPUNTEN 1. Kiezen voor nabijheid 2. Kiezen voor Transit Oriented Development KIEZEN VOOR INTERMODALITEIT 3. Een hoogwaardig openbaar vervoer als ruggengraat 4. Slimme combinaties van vervoersmiddelen en functies 5. Van basismobiliteit naar basisbereikbaarheid KIEZEN VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT 6. Een actief locatiebeleid, met verdichting op knooppunten 7. Verkeersruimte integreren in de publieke ruimte EEN AANGEPASTE ORGANISATIESTRUCTUUR 8. Mobiliteit verbinden met (stads)regionale ontwikkeling 9. Een samenwerkingskader voor unieke regio s 10. Investeren in ruimtelijke procesregie EEN AANGEPAST ALGEMEEN BELEIDSKADER 11. Private investeringen als hefboom 12. Het financieel en fiscaal beleid stroomlijnen
BREVER wet Dirk Lauwers Toelichting bij Manifest Mobiliteit Uitgangspunt: nabijheid = beste garantie voor bereikbaarheid
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Uitgangspunt: T.O.D. (transit oriented development) Principe: ontwikkelen rond multimodale knooppunten concentreren en mengen van wonen, werken en voorzieningen Basisingrediënten: hoge bebouwingsdichtheid inzetten op sterke OV-assen autoluw publiek domein
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Uitgangspunt: T.O.D. (transit oriented development) Density Diversity - Design
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Uitgangspunt: T.O.D. (transit oriented development) Vergt uitbouw robuust en hoogwaardig O.V. Meer investeren in O.V. en zeker niet minder Vergt actief locatiebeleid: - verdichting rond knooppunten - restrictief beleid andere locaties = compactere groei, winst voor open ruimte = kritische massa voor betaalbaar openbaar vervoer Nieuwe pistes zoals verhandelbare bouwrechten en stedelijke ruilverkavelingen testen
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Een aangepaste organisatiestructuur Mobiliteit verbinden met (stads)regionale ontwikkeling Regio als tussenschaal Daily Urban System Afstemming ruimte en mobiliteit Aandacht voor lokale dynamiek
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Een aangepaste organisatiestructuur Per regio: platform met stakeholders Samenbrengen van agenda s verticaal: diverse beleidsniveaus horizontaal: diverse beleidsdomeinen (R.O., mobiliteit, ) actoren (bedrijfsleven, middenveld, ) Regisseur gedragen organisatiestructuur ruimtelijke procesregie voeren zoeken naar windows of opportunity geen vrijblijvend kader
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Kiezen voor intermodaliteit Vervoersysteem robuuster maken door investering in complementaire modi OV-systeem performanter maken Sterker uitwerken op hoofdlijnen en knooppunten Aanvullen met andere modi Betere afstemming van operatoren Betere afstemming tussen en met overheden
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Kiezen voor intermodaliteit Van basismobiliteit naar basisbereikbaarheid Responsabiliseer lokale overheden en de verkeersgeneratoren De Lijn niet alleen verantwoordelijk voor basisbereikbaarheid Basisbereikbaarheid niet enkel oplossen met klassiek OV Basisbereikbaarheid vraagt locatiebeleid
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Kiezen voor ruimtelijke kwaliteit Copenhagen, Stockholm, Wenen, Barcelona, Valencia, Maastricht, Londen, Parijs, Hamburg, Bordeaux, Utrecht, Bologna, Leefkwaliteit = hefboom stadsontwikkeling
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Reality check : modal shift in Franse steden!
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Reality check : revitalisering Franse steden!
Toelichting bij Manifest Mobiliteit Van versie 1.0 en 1.1 naar versie 2.0 Verbreden /Verdiepen Stadsregionale aanpak Intermodaliteit / nieuwe mobiliteit Fiscale en financiële aspecten
Nieuwe mobiliteit: autonoom rijden Game changer?
Autonoom rijden SARTRE collectief rijden pilot in Zweden Game changer? mogelijke ontwikkelingspaden
Autonoom rijden SARTRE collectief rijden pilot in Zweden Game changer? Capaciteit snelweg x 3 à 4 collectief x 1,5 individueel Vermijd overinvestering in wegen
Autonoom rijden Game changer? Capaciteit snelweg x 3 à 4 collectief x 1,5 individueel T.O.D. is robuuste keuze = fractie hoogwaardig O.V. = zeker niet beter dan fietspad uitbouw hoogwaardig O.V. en knooppuntontwikkeling
Autonoom rijden Game changer? Impact op stedelijke kwaliteit Afhankelijk scenario Last en first mile ( taxi fleets) Concurrent O.V. (indiv.bezit) of Afhankelijk governance Big business versus government versus citizen driven
Intermodaliteit Game changer?
Tot slot De basis van een goede relatie mobiliteit stad kennen we al halve eeuw in vakwereld Lewis Mumford, 1963 verder contact: dirk.lauwers@ugent.be