Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 23-02-2016 Ruud Joris IMK Marcel van Kasteren Starterscentrum Limburg René Sanders Rabobank Peel Maas en Leudal Pedro Nijsen NewDeas Business Development
Inhoudsopgave Aanleiding... 3 Wat is Jong Ondernemerschap?... 3 Doelgroep in cijfers... 4 Belang van ondersteuning jonge bedrijven... 4 Succesfactoren ondernemerschap: kennis, kunde en netwerk... 5 Bestaande initiatieven en faciliteiten binnen de regio... 5 Relevante partijen bij ondersteuning jong ondernemerschap... 5 Projectaanpak... 6 Benodigde infrastructuur realiseren... 6 Werving deelnemers... 6 Ondersteuning pre-starters... 6 Ondersteuning starters... 7 Ondersteuning jonge ondernemers... 7 Operationele invulling... 8 Projectplanning... 8 Output... 8 Financiën... 9 Kosten in beeld... 9 Kracht van lokale invulling... 10 Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 2
Aanleiding Het midden- en kleinbedrijf is de motor van de economie binnen de gemeente Leudal. Zij zorgen voor het grootste gedeelte van het bruto regionaal product en werkgelegenheid binnen dit gebied. Voor een gezonde lokale economie is het van belang om het ondernemerschap binnen deze groep te stimuleren. Met name op het gebied van jong ondernemerschap kunnen gemeentes een belangrijke faciliterende rol spelen. De gemeente Leudal heeft de ambitie uitgesproken om hier actief beleid op te gaan voeren. Het stimuleren van jong ondernemerschap is voor gemeenten erg interessant omdat het niet alleen een positieve bijdrage kan leveren aan het bruto regionaal product en de creatie van nieuwe werkgelegenheid maar ook de uitstroom van mensen uit een uitkering en het voorkomen van instroom op dit vlak. Op basis van bovenstaande argumenten heeft de Gemeente Leudal aan de vier betrokken partijen gevraagd om een projectvoorstel te schrijven. Buiten de gemeente wil de Rabobank Peel Maas en Leudal vanuit haar ondernemende karakter en betrokkenheid bij de lokale samenleving ook een actieve rol spelen in dit proces. Dit komt met name voort uit een, in 2014 uitgevoerd, behoefteonderzoek onder klanten. Hierin hebben startende en jonge ondernemers zich expliciet uitgesproken voor een actievere rol van de bank in de eerste fase van het ondernemerschap. De betrokken partijen zien voordelen in het gezamenlijk optrekken in een gedeeld programma. Wat is Jong Ondernemerschap? Binnen het programma maken we een onderscheid in 3 hoofdcategorieën. 1. Pre-starter: personen die de ambitie hebben om te gaan ondernemen 2. Starter: personen die een eigen bedrijf zijn gestart en maximaal 2 jaar bezig zijn 3. Jonge ondernemer: personen met een eigen bedrijf die tussen de 2 en 5 jaar bezig zijn Deze opdeling komt voort uit het verschil in behoeften binnen de drie groepen. De pre-starter zoekt met name informatie over alle zaken die ze nodig hebben om het definitieve besluit te nemen om te gaan ondernemen. De starter loopt tegen verschillende uitdagingen aan tijdens de eerste 2 jaar dat hij/zij aan het ondernemen is. Ze ervaren veel zaken voor het eerst en moeten hierop anticiperen. Hierbij zijn ze constant op zoek naar de juiste informatie. De jonge ondernemer heeft de belangrijke eerste 2 jaar overleefd. Er dienen nieuwe (strategische) beslissingen genomen te worden over de toekomst en ambitie van de organisatie. Deze laatste groep wil vooral niet gezien worden als startend ondernemer maar heeft wel een duidelijke informatiebehoefte. Daarom dient deze ook anders benaderd te worden als de groepen pre-starters en starters. Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 3
Doelgroep in cijfers Om te komen tot een goed programma is het essentieel om de doelgroep helder in beeld te brengen. In onderstaande tabel staat per gemeente het aantal nieuwe inschrijvingen per jaar. Ook is vermeld hoeveel van deze inschrijvingen op dit moment nog actief zijn. in deze tabel is uitgegaan van: eenmanszaak, vof, bv, nv aantal kvk-inschrijvingen w/v nog ingeschreven 11-06-2015 1-1-2010 t/m 31-12-2010 288 197 1-1-2011 t/m 31-12-2011 294 223 1-1-2012 t/m 31-12-2012 295 248 1-1-2013 t/m 31-12-2013 353 300 1-1-2014 t/m 31-12-2014 286 262 1-1-2015 t/m 11-06-2015 125 122 1641 1352 totaal aantal uitschrijvingen 2010-2015 1239 uitgeschreven bedrijven opgericht tussen 2010 en 2015 289 (in % van het aantal inschrijvingen in die periode) 18% Uit bovenstaande cijfers blijkt dat na 5 jaar (oprichtingsdatum in 2010) 32% van de bedrijven die gestart zijn niet meer ingeschreven staat. Een klein gedeelte hiervan kan verklaard worden door het veranderen van rechtsvorm waardoor er een nieuwe inschrijving ontstaat. Echter het overgrote deel bestaat uit bedrijven die hun activiteiten gedwongen of vrijwillig beëindigen. Een uitdieping naar sectoren en rechtsvorm geeft onderstaand beeld. Verdeling sectoren primaire sector (landbouw, veeteelt etc) 4% seceundaire sector (industrie/verwerking) 11% Tertiaire sector (groot-/detailhandel, horeca, logistiek) 23% Quartaire sector (persoonlijke en zakelijke dienstverlening) 62% Verdeling rechtsvorm eenmanszaak 64,1% vof 8,6% bv 27,1% nv 0,2% Belang van ondersteuning jonge bedrijven Het ondersteunen van jong ondernemerschap kan op twee vlakken voordelen opleveren voor gemeentes. Op de eerste plaats door een positief effect op het bruto regionaal product en de werkgelegenheid. Goede ondersteuning in de eerste fase van hun ondernemerschap maakt de succeskans groter. Daarnaast creëert deze ondersteuning en een goed contact met de ondernemer een band tussen ondernemer en de gemeente. Deze band kan een positief effect hebben op de loyaliteit van de ondernemer om bij groei binnen de gemeentegrenzen te blijven. Als tweede kan het ondersteunen van jonge ondernemers een positief effect hebben op negatieve economische en maatschappelijke gevolgen van (noodgedwongen) stoppers. Hierbij kan gedacht worden aan: Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 4
- instroom ex-ondernemers en eventueel personeel in WW en bijstand (Participatiewet); - kosten re-integratie en eventueel schuldbemiddeling van ex-ondernemers; - toename leegstand in winkelgebieden en op bedrijventerreinen; - een afname van de werkgelegenheid binnen gemeenten/regio. Succesfactoren ondernemerschap: kennis, kunde en netwerk Om succesvol te kunnen ondernemen heeft de gehele doelgroep behoefte aan het vergaren van de juiste kennis, kunde en netwerk. Het past goed binnen de rol van de gemeenten en de Rabobank om dit te faciliteren. Om hieraan handen en voeten te geven moeten de bestaande initiatieven en faciliteiten binnen de regio en de relevante partijen bij ondersteuning van jong ondernemerschap in beeld gebracht worden. Bestaande initiatieven en faciliteiten binnen de regio Binnen de Gemeente Leudal bestaan er verschillende (netwerk)initiatieven die zich specifiek richten op de benoemde doelgroep. Voorbeelden hiervan zijn het Starterscafé Leudal en de Jonge Bedrijven Dag. Deze initiatieven zijn gericht op het delen van kennis, kunde en netwerk onder starters en worden op dit moment al ondersteund door de gemeente en de Rabobank. Naast deze initiatieven zijn er ook nog verschillende andere netwerken binnen de regio waar ondernemers kennis, kunde en netwerk op kunnen doen. Voorbeelden hiervan zijn LEU-K, TOP Leudal en de Ondernemersprijs Leudal en ZZP Leudal. Deze zijn echter niet specifiek gericht op jonge ondernemers maar veel jonge ondernemers nemen wel deel aan activiteiten die door deze partijen georganiseerd worden. Buiten de netwerken is er ook nog een locatie beschouwd kan worden als broedplaats voor jong ondernemerschap: BusinessCentrum Leudal. Het voorziet niet alleen in flexibele huisvesting maar biedt ook vaak workshops, kennissessies en spreekuren aan. Hiermee zijn ze een belangrijk onderdeel in de infrastructuur voor jonge ondernemers. Relevante partijen bij ondersteuning jong ondernemerschap Om tot een goed programma te komen is het belangrijk om de relevante partijen, die de benodigde kennis en kunde leveren voor de eerste levensfases van een bedrijf, in kaart te brengen. De Kamer van Koophandel en de Belastingdienst zijn de eerste partijen die relevant zijn voor startende ondernemers. Deze partijen verzorgen het grootste gedeelte van hun dienstverlening digitaal of telefonisch. Daarnaast hebben het Instituut Midden en Kleinbedrijf (IMK) en het Starterscentrum Limburg een specifiek aanbod voor de doelgroep. Het IMK is een landelijke organisatie die gespecialiseerd is in de begeleiding van (startende) ondernemers waarbij (financiële) continuïteit centraal staat. Het Startercentrum Limburg is een onafhankelijke stichting die gefinancierd wordt door verschillende gemeenten. De kernactiviteit va het Starterscentrum is begeleiden van (pre)starters bij het creëren van een gezonde onderneming. Zij steken hierbij met name in op persoonlijke contacten aangevuld met digitale hulpmiddelen. Verder kan het contact met de gemeente belangrijk zijn. Dit kan bijvoorbeeld zijn omdat personen willen starten vanuit een uitkeringssituatie of omdat er vergunningen nodig zijn voor het opstarten van bepaalde bedrijfsactiviteiten op een specifieke locatie. Ook de bank (financier en verzekeraar) is een relevante partner voor de doelgroep. Naast de genoemde partijen is er ook nog een grote groep zakelijke dienstverleners die jonge ondernemers kunnen ondersteunen. Hierbij kan gedacht worden aan banken, administratie- & accountantskantoren, marketing en communicatiebureaus, websitebouwers, fiscalisten, juristen, etc. Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 5
Projectaanpak Om jong ondernemerschap succesvol te stimuleren is er een gediversifieerde aanpak nodig. De informatie en ondersteuningsbehoefte bij de 3 benoemde doelgroepen is verschillend. Zij dienen allen voorzien te worden van de juiste begeleiding. Binnen het programma wordt daarom ook gekozen om op verschillende momenten andere ondersteuning te bieden. Het aanstellen van een verantwoordelijk projectleider moet ervoor zorgen dat deze aanpak in goede banen geleid wordt. Naast de inhoudelijke ondersteuning worden de deelnemers ook op verschillende momenten geïnformeerd over de essentiële zaken die met de gemeente kunnen of moeten geregeld worden. De projectleider zorgt voor de koppeling tussen de ondernemer en de accountmanager bedrijven van de gemeente. Daarnaast krijgen de betrokken medewerkers van de gemeente voldoende podium tijdens bijeenkomsten om hun zichtbaarheid verder te vergroten. Benodigde infrastructuur realiseren Voordat het programma daadwerkelijk gestart wordt, is het essentieel om de benodigde infrastructuur op orde te brengen. Dit houdt concreet in dat de digitale communicatiekanalen (specifieke website, social media en een CRM-systeem) ingericht moeten worden. De praktijk heeft echter uitgewezen dat het louter creëren van deze digitale kanalen geen garantie voor succes is. Ook de ervaringen met het creëren van een fysiek loket zijn zeer wisselend. De beste aanpak is het creëren van digitaal loket met daaraan gekoppeld een projectleider die dient als actief aanspreekpunt en verbinder. Het commitment van deze projectleider is essentieel voor het slagen van de ondersteuning. Deze projectleider dient het speelveld binnen de regio en het relevante netwerk goed te kennen. Werving deelnemers Essentieel voor het slagen van het project is het zorgdragen voor voldoende ondernemers die deelnemen. De verschillende groepen zullen met een eigen propositie en via een specifiek kanaal benaderd worden. Vooral het bereiken van de pre-starters is een lastige opdracht. Zij staan nog nergens geregistreerd. Dus om deze groep te bereiken is de naamsbekendheid van het project essentieel. De naamsbekendheid wordt met name vergroot door communicatie via de bestaande kanalen van de projectpartners, de aanwezige (ondernemers)netwerken en sociale media. De werving van de starters en jonge ondernemers kan veel directer. Dit vanwege het feit dat deze ondernemers geregistreerd staan in het Handelsregister. Via direct mailing aangevuld met telefonische acquisitie kan de propositie naar deze doelgroepen overgebracht worden. Daarnaast wordt ook hier gebruik gemaakt van de eerder benoemde kanalen. Ondersteuning pre-starters De belangrijkste stap die in deze fase gezet dient te worden, is het omzetten van een (ondernemend) idee naar een daadwerkelijk businessplan. De ondernemer moet zelf voldoende inzicht krijgen in de levensvatbaarheid van zijn of haar idee. Er bestaat in deze fase een grote informatiebehoefte over alle zaken waarmee een ondernemer geconfronteerd wordt. Veel van deze informatie is te vinden op het internet, echter de meeste mensen willen dit graag met een deskundige bespreken. Binnen het project kunnen pre-starters een intake-gesprek inplannen de projectleider. Hij inventariseert de eerste behoeftes en zorgt dat er vervolggesprekken ingepland worden. Deze vervolggesprekken zijn met een specialistische startersadviseur met daar eventueel aan gekoppeld een inhoudelijk specialist op de benodigde vakgebieden. Hierbij kan gedacht worden aan vraagstukken op juridisch of financieel vlak, marketing en communicatie, vergunningen, huisvesting etc. De specialistische startersadviseur wordt geleverd door het Starterscentrum Limburg. Vanuit de Rabobank sluiten specialistische startersadviseurs aan die de starters adviseren over de financiële haalbaarheid en de risicobeheersing van hun plannen c.q. nieuwe onderneming. Vanuit de gemeente wordt er Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 6
aangesloten door de accountmanagers bedrijven. Vanuit het project worden de eerste 2 gesprekken na de intake betaald. Wanneer er een grotere behoefte bestaat bij de ondernemer kan deze voor eigen rekening vervolggesprekken inplannen. Naast de individuele gesprekken wordt de (pre)starter een digitale leergang ondernemen aangeboden. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van het traject I M OK van het IMK. Dit traject zorgt ervoor dat alle benodigde elementen van het ondernemerschap aan bod komen. De bijbehorende kosten zijn voor eigen rekening van de ondernemer. Additioneel aan bovenstaande kan de pre-starter ook kennis, kunde en netwerk opdoen bij het Starterscafé Leudal. Ondersteuning starters Een ondernemer loopt in de eerste 2 jaar van zijn ondernemerschap voor het eerst tegen verschillende zaken aan. Eigenlijk leert de ondernemer in deze fase het ondernemen door het te doen. In de praktijk lopen zaken meestal toch anders dan vooraf (in het businessplan) voorspeld. Een goede ondersteuning in deze fase is essentieel om de continuïteit van het ondernemerschap te waarborgen. Vanuit het programma wordt de starter een adviseur aangeboden die als klankbord fungeert. De specialistische startersadviseur wordt geleverd door het IMK. Met dit klankbord kunnen twee gesprekken ingepland worden. Mocht er behoefte bestaan bij de starter om verdere ondersteuning te ontvangen van de adviseur kunnen er vervolggesprekken ingepland worden. Deze zijn dan voor eigen rekening van de ondernemer. Ook in deze fase zorgt de adviseur voor de totstandkoming van de juiste verbindingen en de juiste koppeling met inhoudelijke specialisten (o.a. van de Rabobank) die de starter van het juiste advies kan voorzien. Aanvullend kan de starter verdere kennis, kunde en netwerk opdoen tijdens de bijeenkomsten van het Starterscafé Leudal en de Jonge Bedrijven Dag. Ondersteuning jonge ondernemers Wanneer een ondernemer de eerste twee jaar van het ondernemerschap heeft overleefd is de kans op langdurige continuïteit van het ondernemerschap groot. De ondernemer heeft nu de basis van zijn organisatie goed staan en kan gaan denken aan groei. Dit is een zeer interessante fase wanneer er gekeken wordt naar de toegevoegde waarde voor het bruto regionaal product en het creëren van nieuwe werkgelegenheid. Vanuit het programma ligt de focus qua ondersteuning op de thema s groei, innovatie en werkgeverschap. Geïnteresseerde ondernemers kunnen zich inschrijven voor Young Stars (initiatief van Rabobank Peel, Maas en Leudal en Koenen en Co). Dit programma bestaat uit vijf bijeenkomsten waarbij relevante sprekers uitgenodigd worden en netwerk gedeeld kan worden. Aan Young Stars wordt vanuit het programma Stimulering Jong Ondernemerschap een toevoeging gedaan. De deelnemers kunnen een beroep doen op ondersteuning van een business developer. De ondersteuning bestaat uit twee gesprekken waarin de benoemde thema s centraal staan. De deelnemers betalen een eigen bijdrage van 300,- voor deelname aan het programma. Het streven is om vanuit Young Stars kanshebbers voor de Groeibriljant (Jonge Bedrijven Dag) te creëren. Naast het aangeboden programma Young Stars kunnen ondernemers uit deze groep ook hun kennis, kunde en netwerk opdoen bij specialistische kennissessies die georganiseerd worden vanuit de verschillende Businesscentra binnen het gebied. Overzicht gehele ondersteuningstraject prestarter starter jonge ondernemer intakegesprek intakegesprek intakegesprek 2 startersgesprekken 2 klankbordgesprekken 2 business development gesprekken specialistiche gesprekken optie: I'M OK optie: specialistisceh gesprekken optie: Young Stars Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 7
Operationele invulling Om het gehele programma in goede banen te leiden dient een projectleider aangesteld te worden. De projectleider is de spin-in-het-web. Hij creëert en onderhoudt het essentiële netwerk voor de ondersteuning van startende ondernemers. Hij is het eerste aanspreekpunt voor de ondernemers (in spé) en zorgt vanuit de intake ervoor dat de ondernemer de juiste ondersteuning krijgt vanuit het programma. Hij monitort of deze contacten het gewenste resultaat opleveren. Daarnaast is de projectleider verantwoordelijk voor het organiseren van de specifieke kennis- en netwerksessies. Ook de afstemming met de verschillende lopende initiatieven en de communicatie over het project behoren tot de taken van de projectleider. Naast de projectleider dienen er twee specifieke startersadviseurs en een business developer aangesteld te worden voor het voeren van de benodigde gesprekken. Een eerste inschatting is dat deze projectleider gemiddeld 1 uur per week actief is in deze rol. Het lijkt zinvol om dit op flexibele basis in te vullen. Dit omdat de projectleider zo beter op de wensen van de ondernemers kan inspelen. De inzet van de startersadviseurs bestaat uit 30 gesprekken met 15 pre-starters en 30 gesprekken met 15 starters. De inzet van de business developer bestaat uit 20 gesprekken met 10 jonge ondernemers. De activiteiten kunnen uitgevoerd worden vanuit verschillende locaties. Het gebruik maken van de faciliteiten van het BusinessCentrum Leudal en gemeente lijken voor de hand te liggen. Projectplanning Projectopzet Infrastructuur Gesprekken I'M OK trajecten Kennissessies Young Stars Presentatie resultaten (JBD 2016) Evaluatie 2016 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Output Zoals aangegeven is het hogere doel van het gehele programma het stimuleren van (goed) ondernemerschap. Dit moet bijdragen aan het creëren van een hoger bruto regionaal product en het creëren van nieuwe banen. Dit kan concreet gemeten worden door een begin 2017 een meting te doen en de resultaten te vergelijken met die van 2015. Hierbij kunnen verschillende elementen vergeleken worden. Voorbeelden hiervan zijn: Aantal starters Aantal stoppers (naar categorie) Totale omzet van de doelgroep (of % van bruto regionaal product) Aantal arbeidsplaatsen binnen de doelgroep De bovenstaande meetvariabelen worden echter ook beïnvloed door omstandigheden waarop het programma geen grip heeft. Daarnaast is de duur van het project (1 jaar) erg kort om deze effecten te meten. Het is daarom verstandig om de output te kwantificeren naar de output die van de projectleider wordt verwacht. Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 8
aantal intake gesprekken 40 adviesgesprekken 80 bezoekers kennissessies 100 deelnemers aan leergang 5 deelnemers Young Stars 10 Naast deze output wordt ook een enquête uitgezet onder de deelnemers aan het project om de kwaliteit en het resultaat van project te meten. Financiën Een essentieel onderdeel van elk project zijn de financiën. Binnen het project wordt gestreefd naar een zo slank mogelijke organisatie zonder dat dit de waarde van het project aantast. Om deze reden wordt er gekozen om geen kosten te maken rondom huisvesting (er wordt gebruik gemaakt van de faciliteiten van de projectpartners) en vast personeel. Hiermee worden de vaste kosten geminimaliseerd. Buiten de vaste kosten zijn de variabele kosten per ondernemer per fase in kaart gebracht. Dit kan door de flexibele houding van de betrokken adviseurs. Zij worden betaald naar het aantal trajecten. Hierbij worden door de betrokken partijen de detacheringstarieven gehanteerd in plaats van de reguliere adviestarieven. In het geval van de startersadviseur van het IMK gaat dit bijvoorbeeld om een tarief van 85,- per uur i.p.v. 122,- per uur. Daarnaast heeft Rabobank Peel Maas en Leudal besloten om de uren die zij inzetten tijdens het project en het traject Young Stars niet in rekening te brengen. Er worden binnen het project maximaal 40 ondernemers begeleid. Door te kiezen voor deze financiële projectstructuur is er een maximale flexibiliteit ingebouwd en is de financiële bijdrage van de Gemeente Leudal wel gemaximeerd. Kosten in beeld Vaste kosten aantal uren uurtarief vaste kosten totale kosten infrastructuur en communicatie 20 85,00 2.000,00 3.700,00 projectleider (vaste activiteiten) 20 85,00 0,00 1.700,00 totaal 5.400,00 Variabele kosten prestarter (kosten per ondernemer) aantal uren uurtarief totale kosten intakegesprek 0,5 85,00 42,50 2 startersgesprekken 2 85,00 170,00 specialistiche gesprekken 2 0,00 0,00 totaal 212,50 Variabele kosten starter (kosten per ondernemer) aantal uren uurtarief totale kosten intakegesprek 0,5 85,00 42,50 2 klankbordgesprekken 2 85,00 170,00 totaal 212,50 Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 9
Variabele kosten jonge ondernemer (kosten per ondernemer) aantal uren uurtarief totale kosten intakegesprek 0,5 85,00 42,50 Young Stars 0,00 2 business development gesprekken 2 85,00 170,00 totaal 212,50 maximale kosten gemeente aantal prijs p.p. vaste kosten totale kosten Gemeente Leudal 40 212,50 5.400,00 13.900,00 Kracht van lokale invulling Binnen het programma Stimulering Jong Ondernemerschap is, door het kiezen van een projectleider en startersadviseur uit de eigen regio, bewust ingezet op een sterke lokale inkleuring. De projectleider is in staat om alle bestaande initiatieven met elkaar te verbinden. Daarnaast levert het IMK een startersadviseur die woonachtig/werkzaam is binnen de regio. Hij brengt specialistische kennis, kunde en netwerk op het gebied van jong ondernemerschap mee en weet wat er speelt binnen de regio. De adviseur van het Starterscentrum Limburg heeft geen lokale roots. Hij brengt echter veel kennis, kunde, ervaring en netwerk op het vlak van (pre)starters mee. Het commitment van de drie betrokken professionals aan het project en haar doelstellingen vergroot de succeskans. Gezamenlijk zorgen zij ervoor dat het geheel meer is dan de som der delen. Programma stimulering jong ondernemerschap Leudal 10