Jaarverslag 2010
Jaarverslag 2010
Fonds Sluyterman van Loo Ouderenprojecten bevordert het welbevinden van ouderen in Nederland en in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Het fonds ondersteunt initiatieven en projecten die zich richten op welbevinden, autonomie, waardigheid en zingeving. Het fonds draagt bij aan sociaalwetenschappelijk onderzoek, onder meer door middel van de Sluyterman van Loo Leerstoel aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Het fonds houdt het buitengoed Akerendam in Beverwijk in stand. Dit jaarverslag is een publicatie van de Stichting Sluyterman van Loo De stichting treedt naar buiten als Fonds Sluyterman van Loo ouderenprojecten 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3
INHOUDsopgave Verantwoording 6 Bij de afbeeldingen in dit jaarverslag 8 Fonds Sluyterman van Loo houdt zichzelf een spiegel voor 12 Subsidieverstrekking 20 Eigen initiatieven en vernieuwende concepten 36 Onderzoek 58 Akerendam en Nieuw Akerendam 66 Financiën en kengetallen 70 Organisatie 78 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-5
verantwoording Het verslagjaar 2010 stond in het teken van terugkijken én de blik vooruit. Dit vergt enige toelichting. een totaalbedrag dat hoger ligt dan tot nu toe het geval is geweest. De eerste tekenen wijzen erop dat deze tendens zich dit jaar zal doorzetten. Wij vonden het, na ruim tien jaar ondersteuning van projecten, tijd geworden om eens stil te staan bij de vraag wat de door ons fonds gefinancierde bijdragen opgeleverd hebben voor de samenleving, of liever, voor de ouderensector. Het leek ons daarnaast zinvol te laten analyseren hoe wij intern, als College van Regenten en staf, functioneren. Hiervoor hebben wij een externe partij ingeschakeld. In de loop van 2011 zullen wij de richting bepalen waarin wij de komende jaren verder willen. Er zal ongetwijfeld het een en ander gaan veranderen. We zullen kritischer gaan kijken naar de kwaliteit en haalbaarheid van de projecten en naar het effect ervan op de langere termijn. Ook inhoudelijk zullen er naar verwachting verschuivingen ontstaan, maar het is nog te vroeg om hierop nader in te gaan. Daarover volgend jaar meer. Op welke ouderen willen wij ons richten, wat voor fonds willen we zijn, hoe komen we erachter of de projecten die wij financieren echt hout snijden? Op deze kernvragen hebben de onderzoekers zich geconcentreerd. Op basis van hun conclusies en aanbevelingen hebben we hierover inmiddels enkele discussies gevoerd. Ook dit jaar is ieder projectvoorstel, groot of klein, elk idee waar ouderen beter van worden, bij ons meer dan welkom. Telkens opnieuw zijn we onder de indruk van de visie, betrokkenheid, het enthousiasme en de creativiteit die uit veel plannen spreekt. Zij vormen de legitimatie van ons fonds. In afwachting van de uitkomsten van het onderzoek heeft ons fonds het bestaande beleid voortgezet. Dit heeft ons er niet van weerhouden ook vernieuwende initiatieven te nemen. Met de blik vooruit. Deze nieuwe ideeën richten zich vooral op meedoen, zinvol bezig zijn, iets voor de ander betekenen. Namens het College van Regenten, Gérard van Engelen, voorzitter maart 2011 In financieel opzicht hadden wij, evenals in 2009, een gunstig jaar. Het vermogen kon zich verder herstellen van de klap die het in 2008 opliep, wat overigens niet wil zeggen dat het verlies van toen al helemaal is ingelopen. Samen met onze beleggingsadviseur zijn wij een onderzoek begonnen naar passende mogelijkheden om ons beleggingsbeleid een duurzamer karakter te geven. In 2010 hebben wij meer projecten gefinancierd dan ooit, en dat voor 6 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-7
Bij de afbeeldingen in dit jaarverslag Op ons verzoek heeft Stichting ChildArt een project opgezet waarin ouderen en kinderen elkaar portretteren. Zeven bewoners van Huize Valkenbosch in Zeist en zeven kinderen van verschillende scholen uit de buurt hebben elkaar getekend onder begeleiding van Judith Boerkamp van Stichting ChildArt. Het resultaat is een prachtige serie dubbelportretten, voortgekomen uit een voor alle deelnemers inspirerende middag. Deze zijn in dit jaarverslag opgenomen. Naast het expressieve, creatieve aspect van dit project zijn het vooral de ontmoetingen tussen ouderen en kinderen die, door het samen kunstzinnig bezig zijn, een diepere dimensie krijgen. De deelnemers werd gevraagd er tijdens het tekenen over na te denken wat ze bijzonder aan elkaar vonden. Hierdoor werd met nog meer positieve aandacht naar elkaar gekeken. Directie en medewerkers van Huize Valkenbosch waren zo enthou siast over het format van dit project, dat besloten werd de methodiek te laten vastleggen. Zo kunnen deze eenvoudige, voor de deelnemers zeer stimulerende kunstzinnige ontmoetingen ook elders in Nederland georganiseerd worden. Huize Valckenbosch, waar het project plaatsvond, is een verzorgingshuis dat onderdeel uitmaakt van de Antroz Antroposofische Woonzorggroep. Het heeft een antroposofische inslag en onderhoudt banden met de ernaast gelegen Christengemeenschap. Het bijzondere karakter van het huis komt onder meer tot uitdrukking in de grote verscheidenheid aan culturele activiteiten, de kunstzinnige therapieën, de viering van jaarfeesten, de biologisch-dynamische maaltijden alsook de inrichting van het gebouw. Antroz wil zich profileren als een sociale en maatschappelijke organisatie die midden in de samenleving staat en zich richt op een duurzame bijdrage aan de ouderenzorg. Huize Valckenbosch staat open voor iedere zorgbehoevende oudere die zich thuis voelt bij de identiteit en de sfeer van het huis. Het gebouw is fraai gelegen aan de Dieptetuin in Zeist. 8 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-9
Wencke & Eva Eva Mees-Christeller 86 jaar, Wencke 10 jaar Violiste, componiste, kunstenaar en kunstzinnig therapeute. Woonde in Duitsland, Zwitserland, Italië en Nieuw-Zeeland. Samen met haar echtgenoot Leendert Mees richtte zij drie instituten op: het verpleeghuis De Maretak, de kunstzinnig-therapeutische academie De Wervel en het afkickcentrum Arta. Daarnaast publiceerde zij vele boeken en gaf lezingen over de hele wereld. Moeder van een dochter. In Huize Valckenbosch o.a. actief met vioolspelen en schilderen. 1 0 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-1 1
Fonds Sluyterman van Loo houdt zichzelf een spiegel voor projecten - onderzoek - doelen 1 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-1 3
Ons fonds heeft sinds eind jaren negentig meer dan 2600 projecten ondersteund met in totaal 15 mln euro. Ruim tien jaar en een aantal beleidscycli verder, is er behoefte ontstaan ons beleid en onze werkwijze tegen het licht te houden. Ten eerste wilden we graag weten in hoeverre onze investeringen een maatschappelijk effect hebben gehad en ten tweede worden we de komende jaren gedwongen scherpere beleidskeuzes te maken: het aantal aanvragen blijft stelselmatig toenemen, terwijl ons budget in beginsel gelijk is gebleven. Bovendien leek het ons zinvol het intern functioneren van onze organisatie eens aan een kritische beschouwing te laten onderwerpen. Eind jaren negentig is ons fonds begonnen met het financieren van initiatieven die tot doel hebben het welbevinden van ouderen te bevorderen. Sindsdien heeft het meer dan 2600 projecten ondersteund met in totaal 15 mln euro. Aanvankelijk lag het accent op huisvestings- en inrichtingskosten. Dit is goed verklaarbaar: het bieden en verbeteren van huisvesting voor ouderen was verankerd in de oorspronkelijke doelstelling van de stichting (1916). In de loop der jaren is het zwaartepunt van het beleid verschoven naar het bevorderen van het welbevinden van ouderen. Hierbij staan de begrippen waardigheid, zingeving en autonomie centraal. Het bestuursjaar 2010 heeft in belangrijke mate in het teken van dit onderzoek gestaan, dat werd uitgevoerd door Bureau Scholten&Franssen. Hiervoor werden veertig projectdossiers uit de laatste vijf jaar bestudeerd en een tiental relaties van de stichting (aanvragers en collegafondsen) geïnterviewd. Intern zijn met alle regenten en medewerkers individuele gesprekken gevoerd. In dit verslag zal regelmatig uit het samenvattende eindrapport worden geciteerd. Het onderzoek heeft de volgende inzichten opgeleverd: Doelstellingen worden meestal bereikt Over het algemeen wordt door organisaties die een financiële bijdrage van ons ontvangen, goed over de outputresultaten gerapporteerd; de gerealiseerde doelstellingen van veel projecten komen in hoofdlijnen overeen met de doelen die zij zichzelf gesteld hadden. Het format dat ons fonds voor deze rapportages gebruikt, bevordert de kwaliteit van de verslaglegging. 1 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-1 5
Maatschappelijk effect moeilijk vast te stellen Uit de evaluaties van projecten valt slechts sporadisch af te leiden wat de impact ervan is geweest. Dit betekent niet dat de door ons gefinancierde projecten geen maatschappelijk effect hebben. Maar op basis van de huidige manier van rapporteren blijkt dat het moeilijk is dit concreet vast te stellen. Projecten vaak aanbodgericht Veel projecten die ons fonds ondersteunt, lijken primair aanbod gedreven te zijn. Zelden wordt een project voorafgegaan door een behoefteonderzoek. Dit kan verklaren waarom het bereiken van de doelgroep dikwijls tegenvalt of een knelpunt vormt. Ruime beoordelingscriteria De criteria waaraan wij aanvragen toetsen, zijn zo ruim geformuleerd, dat het moeilijk is aanvragen gefundeerd af te wijzen. Onze thematische subsidieprogramma s vormen hierop een uitzondering, omdat hierbij wel sprake is van een duidelijke focus. Proactief versus passief Wij profileren ons als proactief fonds. Het ontwikkelen van Premieplan, Gouden Dagen en de thematische subsidieprogramma s zijn er voorbeelden van. Maar het zwaartepunt (zowel in budget als in aantallen gefinancierde projecten en tijdsbesteding van de staf) ligt bij projecten die spontaan worden ingediend. Ons fonds stelt zich dus wat dit betreft passief op. Op basis van deze inzichten en de daaraan verbonden aanbevelingen zijn wij inmiddels aan de slag gegaan. Dit moet onder meer uitmonden in 1. de herijking van onze beleidsvisie en een scherpere afbakening van onze doelgroepen, en van wat wij voor hen willen betekenen. 2. een duidelijker profiel van ons fonds. 3. een beoordelingsprocedure waarin het te verwachten maatschappelijk effect van gehonoreerde projecten, en het na afloop aantonen daarvan, belangrijke elementen vormen. 4. de aanpassing van de inrichting en werkwijze van bestuur en bureau, voor zover de bovenstaande punten daartoe aanleiding geven. De eerste drie doelen zijn leidend en zullen in 2011 tegelijkertijd ter hand worden genomen. Het laatste punt vormt een afgeleide hiervan, hetgeen niet wegneemt dat ook hieraan in de loop van dit jaar gewerkt zal worden. We wilden graag weten in hoeverre onze investeringen effect hebben gehad. Ook worden we de komende jaren gedwongen scherpere beleidskeuzes te maken: het aantal aanvragen blijft stelselmatig toenemen, terwijl ons budget in beginsel gelijk is gebleven. 1 6 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-1 7
Joni & Amunda Amunda Egeler 89 jaar, Joni 8 jaar Tuinarchitecte, verpleegkundige en kunstzinnig therapeute. Ze werd in 1946 door het Rode Kruis als verpleegkundige uitgezonden naar Java en werkte daar 2,5 jaar. Moeder van twee zonen. Ze werkte 12,5 jaar als kunstzinnig therapeute in verpleeghuis De Maretak in Driebergen. In Huize Valckenbosch o.a. actief met schilderen op zijde en lezen. 1 8 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-1 9
Subsidieverstrekking programma s - doelstellingen 2011 2 0 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-2 1
Hoe kijk je bij het ouder worden naar jezelf? Dat is bepalend voor je zelfvertrouwen. we met onze proactieve thematische subsidieprogramma s, waarmee we inmiddels tien jaar ervaring hebben, een beweging op gang te brengen, en daarvoor gaan we op zoek naar de beste projecten. Uiteindelijk analyseren we wat deze opgeleverd hebben. Subsidieverstrekking Het grootste deel van ons budget en de meeste tijd hebben we tot nu toe besteed aan de vele aanvragen die ons spontaan bereiken. Hieraan kleeft het risico dat we in een projectencarrousel belanden. Wij zijn ons hiervan bewust: niet alles wat wij financieren is gericht op duurzame resultaten of het oplossen van problemen. Vaak willen we gewoon helpen iets mogelijk te maken waar ouderen zich wel bij voelen. Daarom blijven organisaties welkom om bijdragen te vragen voor een breed scala aan goede projecten. Hiermee verrijken wij bovendien ons inzicht in maatschappelijke ontwikkelingen, waarop we dan weer nader kunnen inspelen met onze proactieve programma s. Passief, proactief en voorschrijdend Fondsen kunnen in een aantal verschillende typen worden onderverdeeld, zoals passief: het selecteert de beste aanvragen die het bereiken. proactief: het financiert de beste projecten die het kan vinden. voorschrijvend of gebiedend: het financiert alleen projecten waar het naar vraagt. Wij beschouwen onze stichting als een gemengd fonds, omdat het zowel passief als proactief is, én voorschrijvende trekken heeft. Zo proberen De laatste tijd ontwikkelt onze stichting zich enigszins van een proactief tot een voorschrijvend of liever gezegd ondernemend fonds: we zoeken geschikte partners voor het ondersteunen van een specifiek aandachtspunt en vragen hen hiervoor een voorstel te maken. Regulier ( passief ) subsidieprogramma Het totaalbedrag dat aan donaties werd besteed, steeg van 1.708.719 in 2009 tot 2.058.114 in 2010. Dit bedrag werd als volgt over verschillende categorieën verdeeld: 2 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-2 3
Toegekende subsidies in 2010 Voorlichting en deskundigheidsbevordering 67 589.361 Diversen (en meervoudige doelstelling) 50 432.478 Cultuur en recreatie 79 420.755 Inrichting 59 349.957 Premieplan 263 131.165 Caribisch deel Koninkrijk 11 93.643 Vervoer 8 40.755 Totaal 537 2.058.114 Voorlichting en deskundigheidsbevordering Beeldvorming: hoe wordt er naar je gekeken en hoe kijk je bij het ouder worden naar jezelf? Dat (zelf)beeld is heel bepalend voor de manier waarop je wordt bejegend en voor de mate van zelfvertrouwen, en dus indirect voor hoe je kunt blijven functioneren. Kennisuitwisseling over alle aspecten van het ouder worden, vinden wij dan ook van groot belang. De grootste bijdrage in de categorie Voorlichting en deskundigheidsbevordering, 50.000, gaat naar het filmplan Dementie En Dan van documentairemaakster Ireen van Ditshuyzen, bedoeld voor uitzending op televisie en voor educatieve doeleinden. De komende 2,5 jaar zullen vijf demente patiënten in hun dagelijkse omgeving worden gevolgd, met partner, kinderen, buren en thuiszorg. In de ketenzorg en het casemanagement, tijdens de dagopvang en activiteitenprogramma s, en in het verpleeghuis. De inzet van huisarts, neuroloog, psychiater, geriater, verpleeghuisarts, verpleegkundige, ziekenverzorgster en therapeut komen er ook in aan bod. De documentaires worden daarnaast ingezet bij zorgopleidingen en er worden lesbrieven bij ontwikkeld. Uit onderzoek is gebleken dat oudere migranten behoefte hebben aan specifieke vormen van gemeenschappelijke huisvesting. Het Amsterdamse collegafonds Stichting R.C. Maagdenhuis zal hiervoor, in samenwerking met een aantal partners, een kenniscentrum opzetten. De bijdrage van ons fonds ( 35.000) is bestemd voor de werving en het begeleiden van startende woongroepprojecten. Diversen (en meervoudige doelstelling) Onder Diversen vallen de aanvragen die niet onder de andere categorieën kunnen worden gerangschikt en projecten met een meervoudige doelstelling. In 2010 ontvingen wij veel inspirerende voorstellen, bijvoorbeeld voor een gesproken levensboek voor ouderen met een visuele beperking (bijdrage 5.410), het fotoproject Wat ik later wilde worden 7.630), Animal Assisted Therapy ( 3.100) en een inloophuis voor eenzame ouderen ( 15.000). Grotere bijdragen ontvingen het Landelijk Steunpunt Vrijwillige Palliatieve Thuiszorg (VPTZ) ( 40.000, zie p. 33) en Stichting Gouden Dagen Fonds ( 43.437, zie p. 52/53). Cultuur en recreatie De hoogste bijdrage in de categorie Cultuur en recreatie ( 55.000) ging naar Stichting de Belevenis, een groot, reizend uitgaanscentrum dat een totaalprogramma biedt, o.a. bestaande uit acht themawerelden, aangepaste theatervoorstellingen en massages. Het is speciaal ontwikkeld voor mensen die baat hebben bij rustige activiteiten gericht op zintuiglijke stimulering, zoals ouderen in de laatste fase van het dementieproces. Inrichting De hoogste bijdragen in de categorie Inrichting ( 15.000) werden toegekend aan Woonzorgcomplex De Waterwel (voor een recreatieruimte) 2 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-2 5
Toegekend bedrag en [aantal] projecten per categorie in 2009 en 2010 Caribisch deel Koninkrijk 93.643 [11] Antillen 252.255 [11] Inrichting 349.957 [59] 287.160 [44] Vervoer 40.755 [8] Sociale contacten en mobiliteit 103.543 [21] Voorlichting en deskundigheidsbevordering 589.361 [67] 221.133 [47] 2009 2010 Cultuur en recreatie 420.755 [79] 402.407 [80] Premieplan 131.165 [263] 149.500 [324] Diversen 432.478 [50] 292.721 [34] ting Zorgverlening De Friese Wouden. Het wordt steeds duidelijker dat blijven bewegen ook voor ouderen op allerlei manieren bijdraagt aan een beter leven. Wij ondersteunen dergelijke projecten dan ook van harte. Caribisch deel van het Koninkrijk Fonds Sluyterman van Loo maakt deel uit van de Samenwerkende Fondsen voor het Caribisch deel van het Koninkrijk. Dit is sinds 10 oktober 2010 de nieuwe naam van Samenwerkende Fondsen voor de Nederlandse Antillen en Aruba. In 2010 konden wij het Innovatiefonds Zorgverzekeraars in het samenwerkingsverband welkom heten. Het Innovatiefonds vormt, gezien zijn beleidsdoelstellingen en de expertise van directeur Ine van Hest, een bijzonder waardevolle aanvulling. Op elk eiland hebben de fondsen een adviescollege dat projecten voordraagt en begeleidt. In november vond op Curaçao een symposium plaats, waarbij alle adviescolleges en vertegenwoordigers van de Samenwerkende Fondsen intensief hebben gesproken over de uitvoering van het nieuwe beleidsplan 2010-2013: Samen meedoen, samen sterker. Zowel op Curaçao als Aruba zijn veelbelovende vormen van samenwerking ontstaan: op beide eilanden is een Platform Dementie gevormd, op Aruba tevens een Platform Diabetes. Wij vinden het van groot belang dat ouderen kunnen blijven meedoen en financieren daarom bij voorkeur initiatieven die hierop gericht zijn. Vervoer is en blijft een groot probleem: het openbaar vervoer op deze eilanden is bijzonder slecht en mede daardoor lijden veel ouderen er een geïsoleerd bestaan. De Samenwerkende Fondsen ontvangen dan ook met regelmaat aanvragen voor de aanschaf van busjes. De fondsen hebben niettemin besloten in principe geen busjes meer te financieren omdat er geen beginnen aan is en het probleem hiermee niet structureel wordt opgelost. Fonds Sluyterman van Loo heeft inmiddels het initiatief genomen om te kijken of er niet een andere manier bestaat om de mobien Stichting Welzijn Ouderen Pijnacker-Nootdorp (inrichten van welzijnscentra voor zelfstandig wonende ouderen). Zoals in voorafgaande jaren werden ook in 2010 snoezelruimtes, ontmoetingscentra, algemene ruimten in zorgcomplexen, hospices en buitenruimtes ingericht met behulp van onze bijdragen. Opvallend is dat we dit jaar voor het eerst voor de inrichting van fitnessruimtes voor ouderen werden aangeschreven, bijvoorbeeld door Stich- 2 6 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-2 7
Verdeling Premieplanaanvragen over de provincies in 2010 Nationaal Ouderen Fonds De Zonnebloem PCOB 8 5 26 1 12 13 39 43 70 3 38 liteit van ouderen op Curaçao en Aruba te verbeteren. Het komende jaar zullen we hieraan verder werken. Wij ontvingen dit jaar veel voorstellen voor projecten die, vaak met weinig middelen bijvoorbeeld door op een slimme manier vrijwilligers in te zetten iets heel waardevols tot stand brengen. Eén daarvan was afkomstig van Stichting Avondje-Uit in Best, waarvoor een bijdrage van 5 2.000 werd gegeven. Onder het motto samen rijden, samen kijken, samen genieten koppelt Avondje-Uit ouderen en vrijwilligers aan elkaar om samen naar de schouwburg, de concertzaal of de bioscoop te gaan. De gast wordt door de vrijwilliger met zijn eigen auto opgehaald en weer thuisgebracht. Vervoer Een opvallend project in deze categorie was de scootmobielcursus van Stichting Welzijn Lelystad. Het valt voor ouderen niet altijd mee om een scootmobiel te besturen in het drukke verkeer. Vandaar dat dit soort cursussen steeds vaker wordt georganiseerd. Aanvraagprocedure Fonds Sluyterman van Loo ondersteunt initiatieven en projecten die zich richten op het versterken van zelfredzaamheid van ouderen behoud van autonomie en waardigheid bevorderen van zingeving stimuleren van positieve beeldvorming De aanvraagprocedure bestaat uit een vooraanvraag en een uitgebreide aanvraag. Bij de vooraanvraag gaat het om een beknopte omschrijving van het project, de doelgroep en een globale kostenraming, naast de gegevens van de aanvragende organisatie. Binnen vijf werkdagen ontvangt de aanvrager een bericht of het project kans maakt op een toewijzing. Men wordt dan eventueel uitgenodigd om een uitgebreide aanvraag in te dienen. Bij een uitgebreide aanvraag wordt meer informatie gevraagd over het project, de omvang van de doelgroep, de doelen en de verwachte effecten. De behandelingstermijn is plm. 6 weken voor aanvragen tot 15.000; wordt een hoger bedrag gevraagd, dan kan de verwerking tot vier maanden oplopen. Vaak willen we gewoon helpen iets mogelijk te maken waar ouderen zich wel bij voelen. 2 8 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-2 9
De aanvragen worden onder meer beoordeeld op het belang van het project voor de doelgroep, de continuïteit van het project en de organisatie, Toekenningen en afwijzingen 2006 2010 en op financiële haalbaarheid. Uitgebreidere informatie over de aanvraagprocedure, waaronder een opsomming van de uitsluitingscriteria, is te vinden op onze website www.stsvl.nl/subsidie. 350 300 250 200 1 7 8 2 0 9 2 3 5 2 3 7 2 6 3 150 Doelstelling voor 2011: nieuwe aanvraagprocedure Bovenstaande procedure zal dit jaar waar nodig herzien worden. Gezien het sterk toenemend aantal aanvragen ontkomen we er niet aan de procedure zoveel mogelijk te digitaliseren en een koppeling aan te brengen tussen aanvraag- en evaluatieformulier. 100 50 0 50 100 7 0 8 1 9 3 9 3 9 7 2006 2007 2008 2009 2010 Monitoring Regelmatig contact met aanvragers Wij hechten veel waarde aan een goed contact met de organisaties die wij ondersteunen en hebben geconstateerd dat deze behoefte wederzijds is. Wij willen bijvoorbeeld graag weten hoe een project zich ontwikkelt, tegen welke problemen men aanloopt en waarom sommige doelstellingen niet gehaald worden. Vaak nopen de omstandigheden de uitvoerders hun plan halverwege bij te stellen. Daarover willen we met hen van gedachten wisselen. We bezoeken dan ook met regelmaat projecten of nodigen organisaties uit bij ons langs te komen. De eindmanifestatie van ons thematisch subsidieprogramma Kracht van Ouderen, in juni 2010, stond in het teken van contact met aanvragers: alle organisaties die in het programma participeerden, toonden de resultaten van hun project, en de ca. tweehonderd (potentiële) aanvragers konden daarmee ervaringen en ideeën uitwisselen. Met de bedenkers van projecten die voor een financiële ondersteuning 2.250.000 2.000.000 1.750.000 1.500.000 1.250.000 1.000.000 750.000 500.000 250.000 0 Aantal projecten toegekend, exclusief Premieplan Aantal projecten afgewezen, exclusief Premieplan Toekenningen 2006 2010 1.308.066 1.733.914 2.473.069 649.365 1.823.704 1.708.720 2006 2007 2008 2009 2010 Toegekend subsidiebedrag Toegekend subsidiebedrag thematisch subsidiesprogramma Kracht van Ouderen 2.058.114 3 0 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3 1
Wij willen graag weten hoe een project zich ontwikkelt en tegen welke problemen men aanloopt. in aanmerking komen, maken we afspraken over periodieke rapportages en evaluaties, en hebben we een paar maal per jaar contact. Het gaat dan vooral om vernieuwende ideeën, waarvan tevoren niet vaststaat of ze tot het gewenste resultaat zullen leiden. Het afgelopen jaar hebben we zo twintig projecten gevolgd. Het is verheugend dat bij geen hiervan de voortgang of het resultaat tegenvielen in tegenstelling tot sommige projecten in de voorafgaande jaren. Monitoring op output, niet op impact Elke organisatie is verplicht om bij de eindverantwoording een beknopt evaluatieformulier in te vullen. Zo kunnen we zien of de voorgenomen activiteiten zijn gerealiseerd, wat er is tegengevallen en waarom, en hoe men de opgedane ervaringen wil delen. De gestelde (output)doelen zijn over het algemeen gerealiseerd en goed geëvalueerd, en er zijn concrete ideeën om de opgedane kennis te verspreiden. De evaluaties bieden geen antwoord op de vraag wat een project in diepere zin heeft opgeleverd (impact). Het begint er al mee dat hierover in de aanvraag doorgaans weinig of niets wordt vermeld (we lezen bijvoorbeeld zelden: Wij zullen nagaan of de deelnemers aan een training die gericht is op eenzaamheidsvermindering, zich een half jaar later daadwerkelijk minder eenzaam zijn gaan voelen, of: Na afloop zullen we onderzoeken in hoeverre de door ons verzorgde concerten hebben bijgedragen aan het verbeteren van de sfeer in het verzorgingshuis ). Hierover zouden we graag meer willen weten. Doelstellingen voor 2011 Dit jaar zullen de aanvraag- en beoordelingsprocedure enigszins worden gewijzigd. Op die manier hopen we onder meer een beter beeld te krijgen van de effecten van door ons gefinancierde projecten, wat ons in staat stelt beter gefundeerde keuzes te maken. Succesvolle reddingsactie: Vrijwillige Palliatieve Terminale Thuiszorg VPTZ Nederland is de landelijke vereniging van organisaties voor vrijwillige palliatieve terminale zorg, thuis of in hospices. Samen met de mantelzorgers doen de vrijwilligers wat gedaan moet worden in deze bijzondere en onzekere levensperiode. De ruim 9600 goed opgeleide VPTZ-vrijwilligers bieden, zowel in de thuissituatie als in hospices, aandacht en ondersteuning. De vereniging VPTZ Nederland ondersteunt de lidorganisaties op het gebied van communicatie en pr, kwaliteitsbeleid, training en opleidingen, organisatieadvies en belangenbehartiging. In totaal bestaat de vereniging uit 208 lidorganisaties. Zoals gezegd bieden de VPTZ-vrijwilligers ondersteuning in de laatste levensfase, zodat deze zo goed mogelijk beleefd wordt. De vrijwilligers zorgen voor rust en geven concrete hulp bij de door de mantelzorgers geboden zorg. In 2010 werden de vrijwillige thuiszorgorganisaties door een wijziging in de subsidieverdeelsleutel van het ministerie van VWS plotseling gekort tot soms wel 35% van hun budget. Het ministerie had deze onbedoelde gevolgen van het veranderde beleid niet voorzien, maar kon, alle goede wil ten spijt, de ontstane situatie om allerlei redenen pas per 2011 corrigeren. Dit betekende dat 35 van 117 zelfstandige organisaties voor vrijwillige palliatieve thuiszorg in 2010 opgeheven dreigden te worden. Op initiatief van ons fonds sloegen vervolgens vijf partijen Fonds Nuts Ohra, Stichting het R.C. Maagdenhuis, Stichting RCOAK, Skanfonds en Fonds Sluyterman van Loo de handen ineen. Wij vonden het onacceptabel dat, door een niet goed doordachte beleidsmaatregel, vele mensen die thuis hun stervensproces doormaken, verstoken zouden blijven van de zo noodzakelijke thuishulp. Ook meenden we dat de opgebouwde expertise en vrijwilligersnetwerken niet verloren mochten gaan. Vervolgens hebben zich nog enkele regionaal werkende fondsen, waaronder Fonds 1818 en Sint Laurensfonds, bij dit initiatief aangesloten. En zo kon een eenmalig bedrag van in totaal 300.000 ter beschikking worden gesteld, waarmee de 35 bedreigde palliatieve thuiszorgorganisaties uit de gevarenzone werden gehaald. Al deze organisaties hebben 2010 overleefd. De groep fondsen kan terugkijken op een unieke actie, waarmee zij hebben bewezen dat zij tezamen in staat zijn om snel en adequaat op een urgente maatschappelijke misstand te reageren. 3 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3 3
Ruben& Betsy Betsy Kouwenhoven 86 jaar, Ruben 10 jaar Psychiatrisch verpleegkundige. Later studie in de heilgymnastiek, massage en natuurgeneeskunde. Ze had dertig jaar een praktijk waarin ze een eigen methodiek toepaste van oorzaak en gevolg. Moeder van een zoon en een dochter. In Huize Valckenbosch o.a. actief met het schilderen op zijde, bloemschikken en chrotta spelen. 3 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3 5
Eigen initiatieven en vernieuwende concepten kracht van ouderen - wijkrestaurants - premieplan - gouden dagen 3 6 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3 7
Frits de Lange: Je kunt als oudere op ongelofelijk veel manieren nuttig blijven in de maatschappij. zo n themaprogramma dagen wij de ouderensector uit om voorstellen voor vernieuwende projecten in te dienen. De meest veelbelovende voorstellen worden gedurende drie jaar gefinancierd en intensief gevolgd. Overdraagbaarheid staat hierbij centraal. We selecteren nieuwe ideeën die als vliegwiel kunnen dienen om een grotere beweging in de goede richting op gang te brengen. De resultaten worden bekendgemaakt op symposia en in publicaties. Thema s uit het verleden zijn Eenzaamheid en Levenskunst. In 2010 werd het thema Kracht van Ouderen afgerond. Vertegenwoordigers van fondsen en aanvragers met elkaar in gesprek Optreden van Diva Dichtbij: Pieternel van Amelsvoort tijdens manifestatie Kracht van Ouderen Fonds Sluyterman van Loo is, zoals al gezegd, meer dan alleen een passief of brievenbus -fonds dat reageert op inkomende aanvragen voor financiële steun. We hebben ook een sterke proactieve component door trends in de ouderensector te signaleren en daarop in te spelen met vernieuwende initiatieven. Thematisch subsidieprogramma Kracht van Ouderen Afsluiting van Kracht van Ouderen De thematische subsidieprogramma s die we elke drie jaar organiseren, zijn het belangrijkste voorbeeld van onze proactieve benadering. Bij Volgens Frits de Lange, hoogleraar Ethiek aan de Theologische Universiteit Kampen, kun je op ongelofelijk veel manieren nuttig blijven als oudere. Tijdens de afsluitende manifestatie van Kracht van Ouderen, ons derde thematische subsidieprogramma, sprak hij de volgende woorden: Ouder worden staat voor veel mensen nog steeds gelijk met pensioen hebben... dat vind ik wat armoedig. Alsof het leven alleen bestaat uit werken en er niets mooiers is dan ophouden met werken. Het gaat ook om zelfontplooiing, vervulling en maatschappelijke participatie. Genieten betekent ook: iets voor anderen betekenen, deelnemen aan het maatschappelijk proces. Ik heb het over de armoede van het Zwiterlevengevoel, de genietende consument ; dat is de enige rol die je als oudere nog lijkt te mogen vervullen. Je kunt echter op ongelofelijk veel manieren nog nuttig blijven in de maatschappij als oudere. Oud worden betekent niet dat je ophoudt te leven, dat je er niet meer toe doet, dat je je langzamerhand terugtrekt. 3 8 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-3 9
Kracht van Ouderen ging van start in 2007 en werd in 2010 afgerond met een goed bezochte manifestatie en een publicatie waarin de resultaten van zeventien projecten worden gepresenteerd en geanalyseerd. Het doel van Kracht van Ouderen Nuttig blijven in de maatschappij hoe doe je dat? Hoe kan de maatschappij profiteren van de schat aan kennis, ervaring en vakmanschap waarover ouderen beschikken? Met dit subsidieprogramma wilden wij initiatieven stimuleren en ondersteunen die ouderen in staat stellen volop in de samenleving te blijven functioneren. De deelnemende projecten kunnen grofweg ingedeeld worden in drie categorieën: Invalshoek Uitwisseling tussen generaties Ontdekken van eigen talent/kracht Onderlinge dienstverlening Totaal Aantal 6 7 4 17 Bijdrage in euro s 105.500 276.451 141.494 523.445 Op 14 juni werd tijdens een slotmanifestatie te Driebergen het themaprogramma afgerond. Op deze dag werden onder andere de ervaringen van de deelnemers en de resultaten van de procesevaluatie bekendgemaakt. Alle projecten, de resultaten en de uitkomsten van de procesevaluatie werden gebundeld in een handzaam boekje. In grote trekken hebben alle projecten het resultaat behaald dat in het projectplan was voorzien, al was dat, zo bleek later, allerminst vanzelfsprekend. Wij hopen dat dit boekje eraan zal bijdragen dat vergelijkbare initiatieven in de toekomst even succesvol zullen verlopen. Informatiemarkt tijdens slotmanifestatie Kracht van Ouderen Ook voor financiers is het boekje nuttig: het maakt duidelijk waaraan je dit soort initiatieven kunt toetsen en waarop je alert moet zijn. Een greep uit de aanbevelingen: Werving deelnemers vaak moeizaam De voorbereidende fase waarin de deelnemers geworven worden, is zo kan worden geconstateerd vaak te optimistisch ingeschat. Het bereiken van potentiële deelnemers vooral als het om kwetsbare ouderen gaat bleek vaak moeilijker te zijn dan tevoren was gedacht. Waar de werving goed verliep, kon over het algemeen worden geput uit 4 0 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-4 1
Het bereiken van deelnemers Leontien Giezen en Egbert Bosma, m.m.v. Kees Knipscheer en Bert Felling, Kracht van ouderen. Fonds Sluyterman van Loo, 2010 bestaande groepen. Bij projecten waarbij dienstverlening centraal staat, was het vaak gemakkelijker om aanbieders van diensten te vinden, dan hulpvragers. Verankering en overdracht: verhaal apart Veel van de uitgevoerde projecten zijn zeer geschikt om blijvend in een organisatie verankerd te worden of door anderen overgenomen te worden. Verankering en overdracht maakten echter in de meeste gevallen geen onderdeel uit van de projectopzet. Voor verankering is meer tijd nodig en het overdragen van kennis is een specifieke activiteit die een apart traject vereist. Omdat een van de doelen die wij ons met de thematische subsidieprogramma s stellen juist het overdragen en het verspreiden van werkzame methodieken betreft, is dit voor ons een belangrijk punt van aandacht bij toekomstige programma s. Aanbevelingen voor uitvoerders van projecten Een goede voorbereiding houdt onder meer in: het opbouwen van een netwerk, het creëren van draagvlak, goede communicatie met de betrokken partijen en een strakke planning (problemen tijdig signaleren en actie ondernemen). Persoonlijke contacten zijn bij de werving van deelnemers erg belangrijk (voor ouderen is internet vaak een brug te ver). Bouw een breed netwerk binnen de eigen organisatie op. Als met meerdere partijen wordt samengewerkt, moet veel tijd en aandacht aan de onderlinge communicatie en afstemming worden besteed. Dat geldt vooral als men afhankelijk is van de medewerking van partijen waarvoor het project minder belangrijk is. Al in een vroeg stadium van een project moet worden nagegaan of er voldoende draagvlak voor bestaat en of het praktisch gezien haalbaar is. Een heldere projectfasering met per fase duidelijk omschreven doelen is essentieel. Per fase dient te worden gemonitord en zo nodig bijgestuurd. Aanbevelingen voor fondsen: Hanteer duidelijke projectfasen als vast format voor de aanvraag. Vraag duidelijke projectdoelen per fase. Monitor de voortgang aan de hand van de projectfasen. Houd de mogelijkheid open om een vervolgsubsidie voor verankering of overdracht beschikbaar te stellen. is, vooral als het om kwetsbare ouderen gaat, vaak moeilijker dan men denkt. 4 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-4 3
Bij de volgende themaprogramma s zullen wij al in de beoordelingsprocedure meer aandacht besteden aan de bestendiging (verankering) en overdraagbaarheid van de projecten. Ten aanzien van het draagvlak en het bereiken van deelnemers zullen wij een grondige voorbereiding van de aanvragers eisen. 2011: Evaluatie Ouderen en Levenskunst en Kracht van Ouderen In 2011 zal de Radboud Universiteit in Nijmegen alle organisaties die aan de themaprogramma s Ouderen en Levenskunst (2004-2007) en Kracht van Ouderen hebben meegedaan, benaderen met de vraag wat er van hun projecten terecht is gekomen: is het project voortgezet, uitgebreid of door anderen overgenomen en heeft het tot nieuwe initiatieven geleid? Wij verwachten van deze inventarisatie ook lessen te leren die we in toekomstige themaprogramma s kunnen toepassen. Expertmeeting sociale wijkrestaurants Do s en dont s in kaart gebracht Fonds Sluyterman van Loo ontvangt geregeld aanvragen voor bijdragen aan sociale wijkrestaurants. Wil zo n sociaal wijkrestaurant zijn doelgroep bereiken, dan is het van belang dat het laagdrempelig is en dat de gasten er betaalbaar, gevarieerd en gezond kunnen eten. Er moet bovendien een aantrekkelijke, uitnodigende sfeer van uitgaan die mensen stimuleert de stap buiten de deur te (durven) zetten. Dat klinkt voor de hand liggend. Toch blijkt het niet eenvoudig te zijn om een sociaal restaurant tot een succes te maken. Bureau Attema & Van de Wetering heeft hiernaar onderzoek gedaan. Dit bureau heeft, samen met ons fonds en Kenniscentrum Woon-Zorg van Actiz-Aedes, in september 2010 een expertmeeting georganiseerd. Het onderzoek en de expertmeeting hebben een compact boekje opgeleverd, waarin de do s en dont s bij het opzetten van een sociaal wijkrestaurant in kaart zijn gebracht. De expertmeeting bleek in een grote behoefte te voorzien, was zelfs overtekend. De follow-up van dit evenement was boven verwachting: in Amsterdam alleen al wordt sindsdien aan de opzet van negen nieuwe wijkrestaurants gewerkt. Willem van de Wetering, Van de kook, succesvol ondernemen in wijkrestaurants. Bureau Attema & Van de Wetering, 2010 4 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-4 5
Wijkrestaurant De Parelvissers in Leiden Volgens Willem van de Wetering van Bureau Attema & Van de Wetering moet een sociaal wijkrestaurant door de buurt gedragen worden, anders houdt het niet lang stand: Sinds de expertmeeting is er enorm veel gebeurd. Een aantal ontwikkelingen komt rechtstreeks voort uit deze bijeenkomst, maar ook vanuit andere hoeken zijn er initiatieven ontplooid. Zoals SamSam Amsterdam, een particulier initiatief dat Amsterdamse senioren op allerlei plekken in de stad van een gezonde, met verse ingrediënten bereide maaltijd voorziet en waar een groot aantal mensen en organisaties aan meedoet (www.samsamamsterdam.nl). Er is in Amsterdam een beweging gaande, er zijn nieuwe mensen bezig dit soort dingen te organiseren. Het komt ook doordat Johannes van Dam een serie artikelen heeft geschreven in Het Parool over de erbarmelijke kwaliteit van het eten in veel verzorgingshuizen. Zelf ben ik bezig om, samen met Combiwel (welzijnsorganisatie), Cordaan (zorg organisatie) en het ROC, vier wijkrestaurants te ontwikkelen, die allemaal in de loop van 2011 geopend worden. Vanuit die vier druppelen er weer andere initiatieven binnen, waardoor ik intussen bezig ben met negen nieuwe Amsterdamse wijkrestaurants. We zijn in januari begonnen met een pilot in verzorgingshuis De Kimme in Amsterdam-Noord. Daar wordt sinds januari, toen Combiwel het restaurant heeft overgenomen, dagvers gekookt voor bewoners en omwonenden. Combiwel ziet dit als een soort try-out voor hun andere wijkrestaurants. Het is een succes, de mensen komen. Maar het is lastig om de kosten te dekken wanneer je elke dag zestig maaltijden voor 6,20 wilt neerzetten. De meeste restaurants komen zo n 30.000 tot 40.000 euro per jaar tekort. We zijn daarom op zoek naar nieuwe manieren om de exploitatie sluitend te krijgen. Ongeveer driehonderd mensen maken regelmatig gebruik van het restaurant van De Kimme. We willen onderzoeken of de gasten op bescheiden wijze zouden kunnen participeren in de financiering. Als je daar dan ook de middenstand uit de buurt bij zou kunnen betrekken door ze leveranties te laten doen, dan krijg je een zelf financierende gemeenschap. De Kimme is voor Combiwel een soort try-out voor de andere wijkrestaurants in ontwikkeling. We doen ervaringen op: hoe organiseer je een restaurant, hoe moet het eruit zien, hoe stel je de kaart samen, hoe pak je het met dit publiek nu precies aan? Wat de expertmeeting voor ons fonds heeft opgeleverd Het verslag van de bijeenkomst over sociale wijkrestaurants is al sinds Hoogleraar sociale gerontologie Nan Stevens schat in dat het voor een wijkrestaurant de grootste uitdaging is om verschillende groepen zich er thuis te laten voelen. En om betaalbaar, lekker eten te serveren in een aantrekkelijke, toegankelijke ruimte. Alleen als dat allemaal klopt, zullen de gasten terugkomen. 4 6 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-4 7
Actieve ouderen kunnen een belangrijke rol spelen voor kwetsbare, zorgafhankelijke ouderen. Samenwerking en innovatie: ouderen voor ouderen Een bijzondere vorm van samenwerking is het afgelopen decennium gegroeid tussen de Amsterdamse Stichting RCOAK en ons fonds. Beide fondsen vinden elkaar in het gezamenlijk ontwikkelen van vernieuwende subsidieconcepten. Het is verrassend hoe twee fondsen met een zo verschillende ontstaansgeschiedenis en cultuur, elkaar op de inhoud perfect weten te vinden. Dat bleek ook tijdens een bijeenkomst in februari op Akerendam, waarbij de voltallige regentencolleges met elkaar van gedachten wisselden. Er zit een duidelijke lijn in de initiatieven die we samen ontwikkelen: het gaat steeds om het activeren van fitte middelbaar plus -ouderen die zich als vrijwilliger inzetten voor kwetsbare ouderen in hun omgeving. Door onze ervaringen met deze projecten en gesprekken met de ouderenbonden zijn we ervan overtuigd geraakt dat ouderen in de derde levensfase een ongelofelijk belangrijke rol kunnen spelen voor de kwetsbare, afhankelijke ouderen, alsook dat dit maatschappelijk gezien eigenlijk noodzakelijk is. Medio 2011 organiseren wij over dit thema een werkconferentie. Het is de bedoeling dat daaruit weer concrete initiatieven voortkomen. Hieronder worden alle gezamenlijke initiatieven op een rij gezet. Premieplan Meer fondsen doen mee Premieplan, in 2004 geïnitieerd door Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo, stimuleert 65-plussers iets te ondernemen met of voor oudere ouderen in hun eigen omgeving. Ter bekostiging hiervan zetenige maanden op internet beschikbaar. Het verheugt ons dat er intussen vele nieuwe wijkrestaurants worden ontwikkeld, die hun voordeel hebben gedaan met de beschikbare expertise. Dat was precies de bedoeling! Zelf kunnen wij nu, als er een aanvraag voor een wijkrestaurant bij ons binnenkomt, veel beter beoordelen of het plan levensvatbaar is. En de aanvrager zo nodig de brochure met do s en dont s toesturen, en aldus actief bijdragen aan het verspreiden van kennis over sociale wijkrestaurants. Synergie door samenwerking Kennis delen, veelbelovende initiatieven extra steun geven, efficiencyvoordelen dat zijn bekende redenen om met andere fondsen samen te werken. Fonds Sluyterman van Loo is dan ook lid van de FIN (Vereniging van Fondsen in Nederland), maakt deel uit van het grote fondsen overleg van de FIN, participeert in Samenwerkende Fondsen voor Ouderen, doet mee aan het Landelijk Fondsenoverleg dat driemaal per jaar in Amsterdam bijeenkomt en behoort tot de Samenwerkende Fondsen voor het Caribisch deel van het Koninkrijk. Verder selecteren wij sinds een aantal jaren op bescheiden schaal projecten voor Stichting Het Pape-Fonds in Den Haag, en de Stichtingen Anslo s Hofje - De Eendracht in Amsterdam. Vanaf 2010 werken wij eveneens samen met Stichting t Hofje van Gerrit de Koker. Deze Rotterdamse stichting, opgericht in 1784 door de handelaar in zuivelproducten Gerrit de Koker, ondersteunt projecten t.b.v. het welzijn van ouderen in de Regio Rijnmond. De samenwerking met deze stichtingen is op basis van cofinanciering, waarbij Fonds Sluyterman van Loo de projectaanvragen selecteert en behandelt. 4 8 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-4 9
Een greep uit de activiteiten: boottochten, een bezoek aan een orchideeënboerderij, een jubileumviering en een ochtendje winkelen met lunch na. Premieplan 2008 2010 150.000 100.000 50.000 86.739 149.500 131.165 ten zij een actie op touw om geld in te zamelen. De opbrengst wordt vervolgens door beide fondsen verdubbeld. Op deze manier is er tweemaal zoveel geld beschikbaar om met de meer kwetsbare buurtgenoten op stap te gaan, een kerstdiner te organiseren etc. Een kleine greep uit activiteiten van het afgelopen jaar: boottochten, een bezoek aan een orchideeënboerderij, de aanschaf van seniorenstoelen, een jubileumviering en een ochtendje winkelen met lunch na. Aan Premieplan werd deelgenomen via Nationaal Ouderen Fonds, door afdelingen van De Zonnebloem, PCOB en KBO Brabant. Als financiers van de verdubbeling traden dit jaar Fonds 1818 (voor de regio Haaglanden), Sint Laurensfonds (regio Rotterdam) en Stichting Dijkverzwaring (Noord-Brabant) toe. 0 250 200 150 100 50 0 2008 2009 2010 324 263 241 2008 2009 2010 Toegekend bedrag (als onderdeel van het totaal toegekende bedrag) Aantal toekenningen Minder activiteiten Via Nationaal Ouderen Fonds werden minder Premieplan-activiteiten georganiseerd dan in het voorgaande jaar, maar per actie werd meer opbrengst behaald. Bij De Zonnebloem liep het aantal activiteiten eveneens terug. Dit was aanleiding voor De Zonnebloem om te laten onderzoeken wat hiervan de oorzaak zou kunnen zijn. De uitkomst: voor veel afdelingsbesturen bleek de aanvraagprocedure te ingewikkeld te zijn en daarnaast was lang niet iedereen met Premieplan bekend. Daarom is de procedure aanzienlijk vereenvoudigd en zal tijdens regiobijeenkomsten meer voorlichting over Premieplan gegeven worden. We gaan ervan uit dat hierdoor in 2011 bij De Zonnebloem de stijgende lijn wordt teruggevonden. Afdelingen van de PCOB die in 2010 voor het eerst meededen, keken vooralsnog de kat uit de boom. Maar de twaalf die een Premieplan-actie op touw zetten, waren enthousiast. Hetzelfde geldt voor de afdelingen van KBO-Brabant. Een aantal afdelingen is al gestart, en we verwachten dat het in 2011 echt gaat lopen. Om Premieplan tot een succes te maken, moet ruim de tijd worden genomen. Ook eenvoudige procedures en goede en frequente informatievoorziening zijn essentieel. Met deze kennis is inmiddels ook de Johanniter Hulpverlening aan de slag gegaan met Premieplan. Doelstellingen 2011 Er worden verkennende gesprekken gevoerd met andere partijen (zowel deelnemers als fondsen). 5 0 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-5 1
Het is onze stellige overtuiging dat Premieplan de komende jaren kan uitgroeien tot een brede landelijke beweging. In 2011 zal een werkconferentie georganiseerd worden om hierover met alle betrokken organisaties en aspirant-deelnemers concrete plannen te ontwikkelen. Gouden Dagen Gepaste aandacht voor zorgafhankelijke ouderen Persoonlijke aandacht, gezien worden, iets ondernemen wat je zelf graag wilt: hoe kwetsbaarder en afhankelijker je wordt, hoe minder vanzelfsprekend het is dat deze kernbehoeften worden bevredigd. Gouden Dagen, eveneens een gezamenlijk initiatief van Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo, probeert hierin verbetering te brengen. Het is bedoeld om ouderen die in meer of mindere mate afhankelijk van zorg zijn geworden, gepaste persoonlijke aandacht te geven en om één op één, of in groepsverband, iets te ondernemen. Als uitgangspunt hierbij geldt dat er iets wordt ondernomen wat de oudere zelf graag zou willen doen. Het initiatief ligt bij zorglocaties die in Gouden Dagen participeren. Dat zijn er op dit moment vier: twee van De Pieter Raat Stichting en twee van Viva! Zorggroep, alle gevestigd in Noord-Holland. Zij richten zich hierbij primair op hun eigen bewoners en op ouderen die in dezelfde wijk wonen, veelal cliënten. Gouden Dagen Comité s, Gouden Vrienden en donateurs brengen geld bijeen en werven vrijwilligers om al deze activiteiten mogelijk te maken. Gedurende de eerste drie jaar worden de opbrengsten door Stichting RCOAK en ons fonds binnen een zekere bandbreedte verdubbeld. Het afgelopen jaar heeft in het kader van Gouden Dagen een waaier aan activiteiten plaatsgevonden. Eén daarvan was een excursie naar Sail Amsterdam, waaraan een paar honderd mensen deelnamen. 2010: Jaar van stagnatie Het Gouden Dagen Fonds heeft de ambitie de komende jaren uit te groeien tot een verband van zorglocaties uit alle delen van het land. In dit opzicht is 2010 een jaar van stagnatie geweest. Er zijn wel een paar zorginstellingen serieus geïnteresseerd, maar de facto zijn er nog geen nieuwe participanten toegetreden. 2011: Uitbreiding Inmiddels is, met financiële steun van Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo, een projectleider aangetrokken, die als opdracht heeft meegekregen in 2011 ten minste vier nieuwe zorglocaties aan Gouden Dagen te binden. Dit jaar is het echt erop of eronder. Ouderen en kunstbeoefening Positieve effecten van kunstbeoefening op ouderen Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo zijn in 2010 een samenwerkingsverband aangegaan met Kunstfactor, sectorinstituut voor amateurkunst. Kunstfactor is geïnteresseerd in de positieve effecten van kunstbeoefening op het welzijn van ouderen en wil weten welke aspecten van projecten gericht op actieve kunstbeoefening van ouderen die effecten bewerkstelligen. De ouderenfondsen zijn met name geïnteresseerd in de vraag of actieve kunstbeoefening gezien kan worden als een zinvolle tijdsbesteding, en of deze sociaal contact, gezondheid en welbevinden bevordert. Kunstbeoefening door ouderen blijft achter bij de mogelijkheden, ondanks de groeiende groep ouderen in onze samenleving en ondanks de veronderstelde positieve effecten van kunstbeoefening op het welzijn van ouderen. Zowel in de sfeer van de publieke voorzieningen als vanuit Persoonlijke aandacht, gezien worden, iets ondernemen wat je zelf graag wilt: hoe kwetsbaarder en afhankelijker je wordt, hoe minder vanzelfsprekend het is dat deze kernbehoeften worden bevredigd. 5 2 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-5 3
Ouderen verschillen in leeftijd, in opleidingsniveau, culturele ervaring en interesse, koopkracht en gezondheid. Bij het ontwikkelen van aanbod is het dus belangrijk om allereerst te bepalen welke (sub)groep bereikt moet worden, bijvoorbeeld actieve, koopkrachtige ouderen die streven naar artistieke ontwikkeling of ouderen met een laag inkomen en een klein sociaal netwerk die behoefte hebben aan contact en gezelligheid. particuliere initiatieven kan de toegang van ouderen tot actieve kunstbeoefening worden belemmerd. Het is daarom van belang een analyse te maken van het krachtenveld van de betrokken actoren, wil men kunstbeoefening door ouderen effectief kunnen stimuleren of faciliteren. Begin 2010 wijdde Kunstfactor hieraan een drukbezocht congres en l ater in het jaar organiseerden we gezamenlijk een expertmeeting, waarin vertegenwoordigers van de kunstwereld, fondsen, welzijns- en zorginstellingen en ouderenorganisaties onder leiding van Hedy d Ancona hun gedachten hebben laten gaan over nut en noodzaak van het stimuleren van actieve kunstbeoefening door ouderen. Kunstbeoefening in 2011 De conclusies van de expertmeeting zijn verwerkt in een opdracht aan het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventies (LESI). Dit centrum zal nagaan of het beoefenen van kunst een positief effect heeft op het welzijn van ouderen en welke belemmeringen er bij de kunstbeoefening van ouderen spelen. Het onderzoek moet bijdragen aan een strategische visie op lokale samenwerking tussen overheden, fondsen, professionele maatschappelijke en culturele organisaties, zorg- en welzijnsinstellingen en informele verbanden van burgers, gericht op het individuele welzijn en de sociale participatie van ouderen. We zijn verheugd dat het ministerie van VWS hiervoor grote interesse aan de dag heeft gelegd. Onze benadering sluit goed aan bij hun visie op Welzijn Nieuwe Stijl. Het departement draagt financieel bij aan het onderzoek en zal actief participeren in het daaruitvolgende stimuleringsen faciliteringsprogramma, dat vanaf 2012 gestalte moet gaan krijgen. 5 4 - j a a r v e r s l a g 2 0 1 0-5 5