STAPPENPLAN REALISATIE TAAKSTELLING VERGUNNINGHOUDERS Dit stappenplan is bedoeld voor gemeenten die willen onderzoeken welke huisvestingsvormen het beste kunnen worden ingezet om de hoge taakstellingen te realiseren. Toegelicht wordt welke stappen hiervoor nodig zijn. Aanleiding en doel Iedere gemeente krijgt elk halfjaar een taakstelling om vergunninghouders te huisvesten. Door de toenemende instroom van vluchtelingen is de taakstelling fors gestegen. Het is gebruikelijk dat de woningcorporaties de vergunninghouders huisvesten. Zij zijn immers eigenaar van de sociale huurwoningen in de gemeente en kunnen vrijkomende huurwoningen toewijzen aan vergunninghouders. Maar de taakstelling is nu dermate groot, dat deze gebruikelijke manier nog steeds heel belangrijk is, maar in steeds meer gemeenten niet meer voldoende is. Ofwel omdat er onvoldoende sociale huurwoningen vrijkomen, ofwel dat het aandeel vrijkomende huurwoningen dat aan vergunninghouders wordt aangeboden zo groot wordt dat de wachttijd voor overige woningzoekenden te veel toeneemt. Op de website van Platform Opnieuw thuis staan strategieën voor huisvesting van vergunninghouders. Hier zijn de denkbare huisvestingsvormen benoemd. Dit stappenplan is bedoeld om gemeenten te ondersteunen die willen onderzoeken welke van die huisvestingsvormen naast de reguliere woningtoewijzing kansrijk zijn en wat er nodig is om die daadwerkelijk te benutten. Dit inzicht biedt de gemeente de mogelijkheid om mee te bewegen met de omvang van de taakstelling: is die laag, volstaat de reguliere woningtoewijzing door de corporaties; is de taakstelling hoog, dan is de inzet van aanvullende huisvestingsvormen noodzakelijk. Beschreven wordt welke stappen kunnen worden gezet en wat per stap de te beantwoorden vragen zijn. Denkbare huisvestingsvormen Bij de strategieën voor huisvesting van vergunninghouders zijn de volgende huisvestingsvormen genoemd, die kunnen worden ingezet naast de reguliere woningtoewijzing van bestaande huurwoningen: Bestaande huurwoningen efficiënter gebruiken o Kamergewijze verhuur o Woningdelen Bestaande huurwoningen langer gebruiken o Te slopen of renoveren woningen langer gebruiken o Verkoopplannen uitstellen Bestaande woonruimte gebruiken waaraan nog niet is gedacht o Bestaande koopwoningen opkopen o Derdenbeheer aanbieden aan eigenaren van onverkoopbare woningen o Mogelijkheden gebruiken bij particuliere verhuurders, zorginstellingen, studentenhuisvesting, tijdelijke woonruimte en bij particulieren, familie of vrienden Nieuwe woningen of wooneenheden bouwen o Nieuwe betaalbare woningen toevoegen o Nieuwe duurdere woningen toevoegen voor doorstroming o Tijdelijke locaties gebruiken o Tijdelijke woningen gebruiken (woonunits, modulaire bouw) o Tijdelijke of permanente transformatie van leegstaand vastgoed: kantoren, zorgvastgoed, maatschappelijk vastgoed (zoals scholen) en rijksvastgoed
De processtappen 1. Organiseer jezelf Zorg ervoor dat alle benodigde disciplines aan tafel zitten. Dat zijn in elk geval de ambtenaar die verantwoordelijk is de taakstelling en de collega s van volkshuisvesting/wonen, vastgoed en maatschappelijke ondersteuning. Maar het kunnen ook collega s zijn uit de regiogemeenten, zodat hun kennis en oplossingsmogelijkheden kunnen worden benut. 2. Verzamel relevante feiten Denk in elk geval aan: Taakstelling en realisatie: de omvang van de taakstelling van de afgelopen jaren en de verwachtingen voor het komende jaar. Daarnaast het aantal vergunninghouders dat in die jaren is gehuisvest. Huishoudenssamenstelling: bestaat de taakstelling vooral uit alleenstaanden of ook uit gezinnen. Zijn er daarbij specifieke groepen te onderscheiden? Denk aan grote gezinnen (8 personen of groter) en alleenstaande minderjarige vreemdelingen die jonger zijn dan 18 jaar (AMV s). Sociale huursector: het aantal sociale huurwoningen in de gemeente, het aantal woningen dat jaarlijks vrijkomt en het aantal woningen dat daarvan wordt toegewezen aan vergunninghouders (en desgewenst andere urgente woningzoekenden). Gegevens van vorig jaar, met een doorkijk naar de eerstvolgende jaren. 3. Schrijf een bespreeknotitie Neem de resultaten van stap 2 (de verzamelde feiten) op in een notitie, die bedoeld is om de denkbare huisvestingsvormen te bespreken. Die bespreeknotitie kan bijvoorbeeld de volgende opbouw hebben: Voorbeeld van opbouw van bespreeknotitie 1. Aanleiding Wat is de reden voor het schrijven van deze notitie? 2. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag is bijvoorbeeld: Welke concrete mogelijkheden zijn er in onze gemeente om de grote taakstelling voor de huisvesting van vergunninghouders de komende jaren te realiseren? 3. Aanpak van het onderzoek - Welke stappen worden er in dit onderzoek gezet? - Wat zijn de belangrijkste vragen aan de gesprekspartners? 4. De feiten - Hoe groot was de taakstelling de afgelopen paar jaar en wat is de verwachting voor het komende jaar? - Hoeveel vergunninghouders zijn in die periode gehuisvest? - Hoeveel sociale huurwoningen zijn er in de gemeente? - Hoeveel komen daarvan jaarlijks vrij en hoeveel daarvan worden toegewezen aan vergunninghouders? - Hoe is de huishoudenssamenstelling van de vergunninghouders en zijn er daarbij specifieke groepen te onderscheiden, die een specifieke woonbehoefte hebben? 5. Denkbare huisvestingsvormen Wat zijn, naast de reguliere woningtoewijzingen, denkbare huisvestingsvormen om de taakstelling te realiseren? Zie hoofdstuk 2.
4. Organiseer een gespreksronde Bespreek de notitie met betrokkenen van de gemeente en de relevante externe partijen. Bespreek met hen de denkbare huisvestingsvormen. Welke zijn kansrijk en waarom? Wat zijn geschikte locaties of complexen voor die kansrijke opties? Wat is er nodig om die kansrijke opties daadwerkelijk te realiseren? Zijn ze op korte termijn te realiseren of kost dat veel tijd? Welke huisvestingsvormen zijn niet kansrijk en waarom niet? Gesprekspartners zijn bijvoorbeeld de volgende partijen. Bij elke partij is een aantal specifieke vragen vermeld: Betrokken collega s binnen de gemeente o Is er leegstaand gemeentelijk vastgoed dat geschikt is om al dan niet tijdelijk om te bouwen tot woonruimte? o Is er leegstaand maatschappelijk vastgoed, zoals scholen? o Zijn er leegstaande rijksgebouwen die tijdelijk kunnen worden gebruikt? o Zijn er braakliggende terreinen die geschikt zijn om daarop tijdelijk woonunits te plaatsen? o Zijn er voor woonunits andere onbebouwde terreinen aanwezig? De lokaal werkzame woningcorporatie(s) o Kan de corporatie meer vergunninghouders op de reguliere manier huisvesten dan ze nu doet? Zo ja, hoeveel? Zo nee, waarom niet? o Is de corporatie bereid woningen efficiënter te gebruiken via kamergewijze verhuur of woningdelen? o Kunnen nieuwbouwplannen eerder dan gepland worden gerealiseerd? o Kan het woningaanbod worden vergroot door het uitstellen van sloop- en herstructureringsplannen of het blijven verhuren van woningen die op de verkooplijst staan? o Is de corporatie geïnteresseerd om op braakliggende terreinen woonunits te plaatsen en exploiteren? Een makelaar o Staat er commercieel vastgoed (zoals kantoren, bedrijven) leeg dat geschikt is om tijdelijk om te bouwen tot woonruimte? o Zijn eigenaar-bewoners geïnteresseerd om via derdenbeheer zoals een makelaar hun leegstaande woning onder de Leegstandwet tijdelijk te verhuren aan vergunninghouders? Een vertegenwoordiger van de organisatie die de vergunninghouders in de gemeente begeleidt, zoals VluchtelingenWerk o Zijn er voldoende vrijwilligers om de vergunninghouders te begeleiden? o Is er bij de bevolking sprake van draagvlak? Hieraan kunnen andere partijen worden toegevoegd. Denk bijvoorbeeld aan de regievoerder van het COA en buurgemeenten die hun taakstelling realiseren en daarbij wellicht een aanpak hanteren of oplossingen inzetten waarvan de gemeente kan leren. Of aan particuliere verhuurders en bouwpartijen. 5. Voeg de opbrengst toe aan de notitie Voeg de resultaten van de gesprekronde toe aan de bespreeknotitie. Dat levert een beeld op van de huisvestingsmogelijkheden die het meest kansrijk zijn en de locaties en complexen die daarvoor kunnen worden gebruikt. Op basis van de verzamelde informatie bij stap 4 kan in de notitie een advies worden geformuleerd voor het gemeentebestuur, waarin wordt aangegeven wat er nodig is om de meest kansrijke huisvestingsvormen daadwerkelijk te realiseren.
De mogelijkheden van de reguliere woningtoewijzing en de inzet van de kansrijke huisvestingsvormen leveren niet alleen inzicht op in het aantal vergunninghouders dat daarmee kan worden gehuisvest, maar ook of die capaciteit jaarlijks is (zoals de reguliere woningtoewijzing) of incidenteel (zoals het tijdelijk ombouwen van leegstaand vastgoed). Dat onderscheid verschaft de gemeente inzicht in de vraag in welke mate en in welk tempo die eenmalige capaciteit moet worden ingezet om mee te bewegen met de wijzigingen in de halfjaarlijkse taakstellingen. Zie als voorbeeld de volgende grafiek. Grafiek: gefaseerde inzet van huisvestingsvormen die eenmalig capaciteit opleveren Eenmalige capaciteit Jaarlijkse capaciteit Taakstelling halfjaar X halfjaar X+1 halfjaar X+2 halfjaar X+3 De rapportage kan bijvoorbeeld de volgende opbouw hebben (de hoofdstukken 6, 7 en 8 zijn nieuw ten opzichte van de bespreeknotitie): Voorbeeld van opbouw van rapportage aan gemeentebestuur 1. Aanleiding Wat is de reden van deze notitie? 2. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag is bijvoorbeeld: Welke concrete mogelijkheden zijn er in onze gemeente om de grote taakstelling voor de huisvesting van vergunninghouders de komende jaren te realiseren? 3. Aanpak van het onderzoek Welke stappen zijn er in dit onderzoek gezet? 4. De feiten - Hoe groot was de taakstelling de afgelopen paar jaar en wat is de verwachting voor het komende jaar? - Hoeveel vergunninghouders zijn in die periode gehuisvest? - Hoeveel sociale huurwoningen zijn er in de gemeente? - Hoeveel komen daarvan jaarlijks vrij en hoeveel daarvan worden toegewezen aan vergunninghouders? - Hoe is de huishoudenssamenstelling van de vergunninghouders en zijn er daarbij specifieke groepen te onderscheiden, die een specifieke woonbehoefte hebben? 5. Denkbare huisvestingsvormen Wat zijn, naast de reguliere woningtoewijzingen, denkbare huisvestingsvormen om de taakstelling te realiseren? Zie hoofdstuk 2.
6. Meest kansrijke huisvestingsvormen Wat zijn voor de gemeente de meest kansrijke huisvestingsvormen? Wat is nodig om deze te realiseren? Hoeveel vergunninghouders kunnen daarmee worden gehuisvest? Wat zijn de minder kansrijke huisvestingsvormen en waarom? In de bijlage kan per huisvestingsvorm uitgebreidere informatie worden opgenomen die de gespreksronde heeft opgeleverd. 7. Beantwoording van de onderzoeksvraag Wat is het antwoord op de onderzoeksvraag? 8. Strategisch advies aan het gemeentebestuur Welke strategische volgorde in het benutten van de kansrijke huisvestingsvormen wordt aan het gemeentebestuur geadviseerd op basis van de informatie in hoofdstuk 6? 6. Bestuurlijke bespreking van de notitie Na de ambtelijke bespreking van de notitie wordt deze aan het college gestuurd. Vervolgens wordt de notitie besproken in de raad of raadscommissie, met het doel de voorgestelde aanpak bestuurlijk vast te stellen. Daarna kunnen de acties worden ondernomen die nodig zijn om de meest kansrijke huisvestingsvormen daadwerkelijk te realiseren. Doorlooptijd en tijdsbeslag De aanpak in dit stappenplan heeft een doorlooptijd van twee tot drie maanden en vergt van degene die het stappenplan uitvoert ongeveer 40 uur. Natuurlijk is dat aantal uren afhankelijk van de omvang van de gemeente. In een grotere gemeente zijn doorgaans meerdere woningcorporaties actief en dat vergt meer tijd om feiten over de lokale huursector te verzamelen en gesprekken met hen te hebben. Meer informatie Dit stappenplan is opgesteld op basis van een lokaal onderzoek dat het Platform Opnieuw Thuis heeft uitgevoerd op verzoek van de gemeente Dalfsen. Ook dat onderzoeksrapport is te vinden op onze website. Wim Vos 19 februari 2016 Adviseur / accountmanager 06-20351356 w.vos@opnieuwthuis.nl www.opnieuwthuis.nl