MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie

MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie

Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Grofkeramische industrie Datum: 6 juni 2012 Status: Definitief Kenmerk: 1235678/223/BW/SR/156007 Locatie: Utrecht Contactpersoon: J.B.A.A. (Bas) Walhof / Agentschap NL Ondersteunend Adviesbureau: TCKI

Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding... 1 Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik... 1 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik... 1 Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP... 3 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler... 3 Hoofdstuk 6. Tabellen... 5 Databaseversie d.d.: 25 mei 2012

Samenvatting Kerngegevens Sectorgegevens Grofkeramische industrie Aantal MJA-deelnemers in 2011 40 Aantal beschouwde bedrijven voor 2011 in dit rapport 40 Aantal toetreders in 2011 0 Aantal uittreders in 2011 0 Werkelijk energieverbruik 2011 (TJ) 7.722,5 Effecten van maatregelen 2011 t.o.v. 2005 2011 t.o.v. 2010 Procesefficiencyverbetering 7,2% 1,4% Besparing in de keten [TJ] 373,4-230,5 Duurzame energie [TJ] 596 44,2 Resultaten Energieverbruik Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg 7.722,5 TJ in 2011. Dit is ongeveer 0,4% hoger dan in 2010. Na een sterke terugval in de voorgaande jaren is er een lichte toename van de productie. De stijging van het energiegebruik is beperkt gehouden door o.a. uitvoering van besparende maatregelen. Uitvoering van het meerjarenplan van de sector In het meerjarenplan (MJP) heeft de sector toegezegd proces-efficiency maatregelen te treffen die in 2012 tot een jaarlijkse besparing van 91,8 TJ leiden. Na drie jaar bedraagt het effect van alle werkelijk getroffen maatregelen (PE, KE en DE) echter al 1.240,3 TJ. Hiermee is de totale MJP-doelstelling ruimschoots gerealiseerd. De voornaamste reden hiervan is dat in het MJP geen doelstelling was opgenomen voor KE- en DE-maatregelen die later wel getroffen zijn. Echter ook de PE doelstelling uit het MJP is nu al verdrievoudigd. Energiebesparing in het proces Procesmaatregelen in 2011 hebben een besparing van 111,7 TJ opgeleverd. De belangrijkste procesmaatregelen zijn: Optimalisatie van het droog- en bakproces en de samenhang van deze processen; Nieuwe besturing en optimalisatie van het gehele proces; Terugwinning van energie uit de rookgassen. Energiebesparing in de keten Ketenmaatregelen hebben in 2011 een totale besparing van 813,8 TJ opgeleverd. De belangrijkste ketenmaatregelen zijn: Dematerialisatie van produkten; Grondstof aanvoeren per schip. I

Inzet duurzame energie De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt 596 TJ in 2011. De belangrijkste duurzame-energie maatregelen zijn: Inkoop van groene stroom; Inzet zaagsel (als bio-brandstof). Vooruitblik Algemene ontwikkelingen Marktontwikkelingen Na jaren van een dalende lijn steeg in 2011 de afzet van metselbaksteen en straatbaksteen met respectievelijk 8% en 9%. Ook de markt voor keramische dakpannen ontwikkelde zich in gunstige zin, met name dankzij de renovatiemarkt. Verder nam de uitvoer van metselbaksteen en straatbaksteen naar het buitenland licht toe. De vooruitzichten voor 2012 zijn niet positief. Hoewel de economie in 2011 in een aantal sectoren al weer voorzichtig aantrok, bleef en blijft de bouw- en woningmarkt in mineur. De onzekerheid rondom de hypotheekrenteaftrek, de strengere normen voor kredietverlening en de nieuw aangekondigde bezuinigingen leiden tot een gebrek aan vertrouwen bij de consument. Vooral voor starters wordt het moeilijker om de woningmarkt te betreden, zodat de woonketen stil valt. Voor de producenten van metselbaksteen, straatbaksteen, binnenmuursteen en keramische dakpannen betekent dit dat de markt onder druk blijft staan. Vooralsnog is het aantal deelnemers in de MJA gelijk gebleven. Ontwikkelingen energiegebruik De sector heeft de productie in de afgelopen jaren reeds teruggeschroefd. Een verlaagde productie-omvang bij een gelijkblijvende productiecapaciteit leidt doorgaans tot negatieve gevolgen voor de energie-efficiency. Echter door het nemen van maatregelen is het efficiency verlies beperkt. Een andere waarneming is de toenemende investering door straatbaksteenfabrikanten in het aanbod van straatsteenpakketten die machinaal zijn te verwerken. Dit vereist doorgaans elektrisch aangedreven robots. Hierdoor kan het energiegebruik op deze locaties zijn toegenomen. Een andere ontwikkeling is het groeiende aanbod van smallere of geperforeerde metselbaksteen. Dit leidt tot minder energiegebruik per vierkante meter te metselen gevelwerk, maar niet persé tot een betere energie-efficiëntie (per ton product). In de komende jaren wordt verwacht dat deze dematerialisatie blijft en mogelijk nog toeneemt. Ook andere keramische bouwmaterialen kunnen in de komende jaren dunner, smaller of lichter gaan worden per vierkante meter of strekkende meter bouwkeramiek. Naast de energiebesparing wordt hierbij ook een CO2-emissiereductie nagestreefd die de keramische bouwproductenindustrie zichzelf ten doel heeft gesteld. Convenantactiviteiten Ontwikkelingen komende convenantsperiode Voor de komende (convenants)jaren zijn inmiddels diverse initiatieven in ontwikkeling die voor een verdere energiebesparing in de sector kunnen zorgen. Uit de Voorstudie- en Routekaartactiviteiten vloeien ontwikkelingen voort die soms zijn gericht op de langere termijn, zoals een II

verdere procesefficiencyverbetering door andere (tunnel)ovenconfiguraties. In andere gevallen is realisatie haalbaar op de kortere termijn bijvoorbeeld door verschuiving van vervoer van producten per as naar vervoer over water of door toepassing van secundaire grondstoffen in het productieproces. In de koepelorganisatie KNB is de voortgang in het werkprogramma voor de Routekaart georganiseerd door een achterbanoverleg (Stuurgroep Energie & Milieu). De verschuiving van grijze stroom naar groene stroom zal na een sterke groei in de afgelopen jaren in de toekomst geleidelijk een optimum bereiken. De verschuiving van grijze naar groene aardgas (biogas) zal de komende jaren slechts zeer beperkt gaan plaatsvinden, met name ook doordat de overheid de compensatie in de sfeer van CO 2 -emissierechten nog niet faciliteert. III

Hoofdstuk 1. Inleiding Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3-convenant. De grafieken in hoofdstuk 2 tot en met 5 geven u overzichten van: de ontwikkeling van het energieverbruik van uw sector van 2005 t/m 2011; de verklaring van de verandering in energieverbruik ten opzichte van vorig jaar; de spiegeling ten opzichte van het meerjarenplan (MJP) 2009-2012 van uw sector; de ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2006. Hoofdstuk 6 geeft de achterliggende informatie weer in tabellen. Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door bedrijven aangeleverde gegevens in het kader van de jaarlijkse MJA-monitoring. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3-convenant. Details over de methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van Agentschap NL. Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik Onderstaande grafiek laat het energieverbruik zien van uw sector van 2005 t/m 2011. 2012 is in de grafiek opgenomen vanwege de looptijd MJP- en EEP-periode 2009-2012. Jaarlijks primaire-energieverbruik Elektriciteitsverbruik Aardgasverbruik Verbruik overige brandstoffen Warmteverbruik 12.000 Energieverbruik [TJ primair] 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Vanaf 2007 is het energiegebruik dalende door o.a. sluiting van 8 fabrieken in 2008 en 2009, een algehele productiedaling én uitvoering van energiebesparende maatregelen. Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 1 van 6

Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het energieverbruik tussen het verslagjaar en het jaar daarvóór verklaren. 8.000 Energie [TJ primair] 7.500 7.000 Energieverbruik vorig jaar 7.688,4 PE-maatregelen (besparend) 111,7 Volume-effect (verhogend) 258,6 Overige invloedsfactoren (besparend) 12,0 Onverklaard (besparend) 100,8 Energieverbruik verslagjaar 7.722,5 6.500 6.000 Algemene toelichting bij de grafiek Maatregelen in het proces (PE-maatregelen) hebben een besparend effect tot doel (het relatieve energieverbruik wordt minder). Het Volume-effect (effect door verschil in productiehoeveelheid) is verhogend (meer energieverbruik) bij hogere productie of verlagend bij lagere productie. Het deel Overige invloedsfactoren is de optelsom van alle invloedsfactoren die de sector heeft gerapporteerd, zoals hogere/lagere capaciteitsbezetting ten opzichte van vorig jaar of gunstige/ongunstige weersomstandigheden ten opzichte van vorig jaar. Deze optelsom kan uiteindelijk besparend of ontsparend zijn. De post Onverklaard is de restpost. Deze restpost is besparend wanneer het verwachte energieverbruik in het monitoringjaar (de optelsom van de eerste vier posten in de grafiek) hoger is dan het werkelijke energieverbruik. De restpost is ontsparend wanneer het verwachte energieverbruik lager is dan het werkelijke energieverbruik. Hoe kleiner de restpost, des te beter het werkelijke energieverbruik in de sector is verklaard. Specifieke toelichting op de cijfers Let op: de schaal van de y-as is aangepast (begint niet op 0) om de relatief kleine kolommen tussen verbruik van 2010 en 2011 beter uit te laten komen. Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg 7.722,5TJ in 2011. Dit is ongeveer 0,4% hoger dan in 2010. De jaren ervoor lieten een sterke terugval zien en de fabrieken draaien nog niet op 100% productiecapaciteit. De productiestijging is ook terug te zien aan het aandeel volume-effect, van ongeveer 258TJ, in de grafiek. De stijging van het energiegebruik is echter beperkt gebleven door uitvoering van PE maatregelen, totaal ca 112TJ. De post onverklaard is slechts ca 1,5% van het energieverbruik. Neemt niet weg dat er bedrijven zullen zijn die niet alle mogelijke overige invloedsfactoren hebben opgegeven. Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 2 van 6

Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse ontwikkeling aan van het effect van de getroffen EEPmaatregelen binnen de sector ten opzichte van het EEP-basisjaar (meestal 2008). De horizontale streeplijn is de MJP-doelstelling voor 2012 op basis van zekere en voorwaardelijke PE-maatregelen. In het MJP was geen doelstelling opgenomen voor KE- en DEmaatregelen. De getrokken lijn geeft het resultaat weer van de procentuele besparingen op het gebied van PE, KE en DE ten opzichte van 2008. De onderliggende cijfers in percentages kunt u terugvinden in de verschillende grafieken van hoofdstuk 5. 20% Voortschrijdend resultaat versus MJP-doelstelling Doelstelling Resultaat Aandeel van energieverbruik 16% 12% 8% 4% 0% 2009 2010 2011 2012 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler Het MJA3-convenant kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. De grafieken geven de jaarlijkse effecten per pijler vanaf 2006 weer. Deze resultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector (dit kan voor KE en DE hoger dan 100% zijn). PE-besparing 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% PE-maatregelen (cumulatief vanaf 2006) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 3 van 6

De cumulatieve besparing door PE-maatregelen, na compensatie voor jaarlijkse variatie van de productievolumes, bedraagt ruim 7% voor de periode 2006-2011. De uitgevoerde procesmaatregelen in 2011 hebben een besparing van 111,7 TJ opgeleverd. Belangrijke procesmaatregelen zijn de optimalisatie van het droog- en bakproces, de samenhang tussen deze processen, nieuwe besturingen en de energieterugwinning uit de rookgassen. 10% KE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) KE-productieketen KE-productketen 8% KE-besparing 6% 4% 2% 0% -2% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012-4% Ketenmaatregelen hebben in 2011 een totale besparing van 813,8 TJ opgeleverd. Belangrijke ketenmaatregelen zijn dematerialisatie van producten en de grondstof aanvoeren per schip. Het totaal van de KE-maatregelen in 2011 was lager dan in 2010. Bij KE en DE wordt gekeken naar de intensivering van maatregelen ten opzichte van een voorgaand jaar. Dit verklaart het negatieve getal (-230,5TJ) bij de kerngegevens KE besparing 2011 ten opzichte van 2010. In 2005 werden ook KE-maatregelen getroffen. In de jaren dat de KE-maatregelen minder waren (in TJ) dan in 2005 komt het jaarlijks effect (in %) onder de 0-lijn. De trend is positief. 10% DE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) DE-inkoop DE-opwekking 8% Aandeel DE 6% 4% 2% 0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt 596 TJ in 2011. Belangrijke duurzame-energie maatregelen zijn de inkoop van groene stroom en de inzet van zaagsel. In 2005 waren nog geen DE-maatregelen getroffen. In 2009 worden voor het eerst DEmaatregelen getroffen waardoor het jaarlijks effect t.o.v. 2005 (in %) positief is. Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 4 van 6

Hoofdstuk 6. Tabellen De eerste tabel hieronder bevat de gerapporteerde gegevens over het jaarlijkse energieverbruik en de uitgevoerde maatregelen vanaf 2005. De tweede tabel geeft een overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen op jaarbasis ten opzichte van het MJP-basisjaar 2008. Er is daarbij niet gecorrigeerd voor gewijzigde omstandigheden (bijvoorbeeld het productieniveau). De derde tabel geeft een overzicht van alle bedrijven die vanaf 2005 (ooit) hebben gerapporteerd. Van deze bedrijven zijn alle beschikbare cijfers vanaf 2005 tot en met 2010 in het sectorrapport meegenomen. In de derde kolom is per bedrijf aangegeven of de gegevens over 2011 in dit rapport zijn verwerkt. Alle waarden zijn in TJ primair per jaar. Tabel 1 Energie- en besparingscijfers Resultaten per jaar [TJ] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Werkelijk energieverbruik 9.462,6 9.753,2 10.529,9 9.894,4 8.359,6 7.688,4 7.722,5 Besparing door PE-maatregelen 133,0 117,0 118,4 78,2 115,0 111,7 KE-besparing in de productieketen 440,4 419,1 465,9 474,4 165,3 1.044,3 813,8 KE-besparing in de productketen 0 0 0 0 0 0 0 Inkoop van duurzame energie 0 0 0 0 129,1 479,9 476,8 Opwekking van duurzame energie 0 0 0 0 114,5 71,8 119,2 Tabel 2 Effecten van uitgevoerde maatregelen in 2011 Categorie Procesefficiency Ketenefficiency Duurzame energie Totaal Subcategorie Procesmaatregelen Installaties en gebouwen Energiezorg en gedragsmaatregelen Strategische projecten Subtotaal procesefficiency Maatregelen in de productieketen Maatregelen in de productketen Subtotaal ketenefficiency Inkoop van duurzame energie Opwekking van duurzame energie Subtotaal duurzame energie Effect [TJ] ten opzichte van basisjaar 2008 Verwacht eindresultaat in 2012 (MJP) Gerealiseerd jaarlijks effect in 2011 91,6 274,4 0,2 8,4 0,0 0,0 0,0 22,2 91,8 304,9 0,0 339,4 0,0 0,0 0,0 339,4 0,0 476,8 0,0 119,2 0,0 596,0 91,8 1.240,3 Toelichting bij de tabellen. Het totale effect van de PE-maatregelen in 2011 is een optelsom van TJ s van de jaren 2009, 2010 en 2011. Hier dus 274,4TJ. Een forse toename t.o.v. de doelstelling van 91,6TJ. Bij het totale effect van de KE-maatregelen wordt gekeken naar het verschil tussen 2011 en het basisjaar 2008. Het verschil is de intensivering van de maatregel en deze kan dus positief (bij toename) of negatief zijn. Voor het KE-effect betekent dit een positief verschil van 2011 en 2008. Zie de tabel: 813,8 474,4 = 339,4TJ. Omdat er in 2008 geen DE-maatregelen zijn uitgevoerd (0TJ) is het totaal-effect het effect van de DE-maatregelen in 2011. Zie de tabel: 476,8 TJ + 119,2 TJ = 596TJ. Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 5 van 6

Tabel 3 Deelnemende bedrijven binnen de sector inclusief (historische) uittreders Branche Bedrijfsnaam status in 2011 Meegenomen in 2011? KNB Baksteen Helden BV, Steenfabriek Engels Helden BV Deelnemer ja KNB Baksteen Helden BV, Steenfabriek Engels Oeffelt BV Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH Buggenum Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH De Bylandt Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH Façade Beek Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH Joosten Kessel Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH Nuth Deelnemer ja KNB CRH Clay Solutions, CRH Joosten Wessem Deelnemer ja KNB Daas Baksteen, Steenfabriek De Nijverheid BV 1) Deelnemer ja KNB Daas Baksteen, Steenfabriek De Vlijt BV Deelnemer ja KNB VanderSanden BV, BV Steenfabriek Hedikhuizen Deelnemer ja KNB Caprice Holding BV, BV Steenfabriek Huissenswaard Deelnemer ja KNB Vandersanden BV, BV Steenfabriek Spijk Deelnemer ja KNB St. Joris Keramische Industrie BV Deelnemer ja KNB Steenfabriek Klinkers BV Deelnemer ja KNB Steenfabriek Linssen BV Deelnemer ja KNB Steenfabriek De Rijswaard BV Deelnemer ja KNB Rodruza BV, Steenfabriek Rossum Deelnemer ja KNB Rodruza BV,Steenfabriek De Zandberg Deelnemer ja KNB Steenindustrie Strating BV Deelnemer ja KNB Steenfabriek Vogelensangh Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Bemmel Deelnemer ja Definitief MJA-Sectorrapport 2011 Grofkeramische industrie Pagina 6 van 6 Toelichting KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Doorwerth Deelnemer ja geen productie 2011 KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Erlecom Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek. Haaften Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Heteren Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Kijfwaard Oost Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Kijfwaard West Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Nuance Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Poriso Brunssum Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Thorn Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Wolfswaard Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Zennewijnen Deelnemer ja KNB Wienerberger BV, Wienerberger Steenfabriek Schipperswaard Deelnemer ja NEDACO Wienerberger BV, Wienerberger Dakpanfabriek Narvik Tegelen Deelnemer ja NEDACO Wienerberger BV, Wienerberger Dakpanfabriek Narvik Deest Deelnemer ja NEDACO Monier BV Tegelen Deelnemer ja NEDACO Monier BV Woerden Deelnemer ja NEDACO Wienerberger BV, Wienerberger Dakpanfabriek Jansen-Dings Tegelen Deelnemer ja Lafarge dakproduktenthorn Uittreder nee gesloten in 2008 Steenfabriek De Waalwaard BV Uittreder nee gesloten in 2009 Wienerberger BV Bricks Spijk Uittreder nee gesloten in 2009 Wienerberger BV Oosterhout Uittreder nee gesloten in 2008 Wienerberger BV Rijswijk Uittreder nee gesloten in 2009 Wienerberger BV Elst Uittreder nee gesloten in 2009 Wienerberger BV Esbeek Uittreder nee gesloten in 2008 Wienerberger BV Milsbeek Uittreder nee gesloten in 2008 Wienerberger BV Rijssen Uittreder nee gesloten in 2005 1) De gegevens van steenfabriek De Nijverheid omvatten ook die van steenfabriek De Volharding, omdat centraal vanuit De Nijverheid wordt ingekocht, ook energie. ***