VERANDERENDE ROLLEN Prof. dr. ir Anke van Hal 1
Image: M. Matsuta Lake Palace Hotel, Udaipur, India, 2005 Lake Palace Hotel, Udaipur, India, 1993 Source: http://www.shunya.net zichtbare gevolgen klimaatverandering 2
aantal mensen getroffen door klimaatgerelateerde rampen Source: UNEP, 2007 3
http://www.depers.nl/userfiles/image/2007/200706/20070626/wateroverlast.engeland.jpg 4
Source: NRC, 17 september 2008 5
Klimaatverandering en verwachtte veranderingen in weergerelateerde schade in de UK Source: Association of British Insurers, 2007 6
andere redenen Source: afstudeerpresentatie Guus de Haas 7
Ambities overheden voor 2020 Europa: 20% CO2-reductie 20% duurzame energie Rotterdam (en andere Nederlandse steden): CO2-neutraal Nederland: 30% CO2-reductie, 20% duurzame energie 8
Bron: Leuker kunnen we het niet maken, wel groener (CE Delft, 2006) 9
Verdeling energielabel over Nederlandse woningen Source: DGMR, 2006 10
11
Source: prof. A. Thomsen 12
Winsemius: Als we niks doen wordt het rampspoed. 2 november 2006 - Bron: spacemakers.nl 13
14
15
Ambities overheden voor 2020 Europa: 20% CO2-reductie 20% duurzame energie Rotterdam (en andere Nederlandse steden): CO2-neutraal Nederland: 30% CO2-reductie, 20% duurzame energie 16
Albert Einstein We can't solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them. 17
GOOD GROWTH De Almere-principles, april 2008 De Floriade-Venlo-principles, juni 2007 18
Klimaatverandering en verwachtte veranderingen in weergerelateerde schade in de UK Source: Association of British Insurers, 2007 19
VERANDERENDE ROLLEN meer maatwerk meer creativiteit meer kennis meer samenwerking 20
strippen 21
windturbine zonnecollector zonneboiler zonnepanelen (tevens zonwering) verstelbare hardglazen panelen vliesgevel balkon pimpen isolatie kozijnen en gevel 22
Grote schaal Bron: Denise Bexkens 23
Innovationlab Nyenrode: Groenenhagen- Tuinenhoven IJsselmonde 24
Opgave: Prettige woon- en leefomgeving Betaalbaar (woonlasten) Complicerende factoren Beperkte resterende theoretische levensduur+ veranderende vraag CO2-reductie Fijnstofproblematiek Geluidhinder Vereiste waterbuffering (groene daken) 25
Oplossingsrichtingen: - Aanpak woonomgeving met bewoners - Extreme make-over -Pimpvariant 26
Rotterdam Extreme make-over - Sloop tot op casco - Extreem energiezuinig verwarmingssysteem op wijkniveau - Grote betrokkenheid bewoners 27
Pimp-variant Maximale aanpak in bewoonde staat Optimale prefabricage De Pimpvariant 28
Kleine schaal 29
Rol MKB 30
Adoptiegraad γ Curve Rogers Late majority, laggards Early majority Innovators, early adopters 0 Tijd γ 31
γ Adoptiegraad Late majority, laggards Early majority Innovators, early adopters 0 Tijd γ 32
Grote invloed externe factoren energieprijs werkgelegenheid 33
Regelpaneel Optimaliseren organisatie Faciliteren van netwerken Bevorderen van samenwerkingsverbanden Faciliteren van het ontstaan van samenwerkingsverbanden 34
Enkele bevindingen Grote behoefte aan how-to-kennis bij eigenaar/bewoners (nu vooral awarenesskennis) Verandermoment niet altijd meest geschikte moment van voorlichting Kennistekort bij het MKB (halen kennis op andere plaatsen dan waar het nu wordt aangeboden) Ontzorgen (middels samenwerkingsverbanden) lijkt een kansrijk concept 35
Testcase: eigen woning Pagina 36 36
Lichtscan Heijkoop Services n.a.v. folder dubodag Testcase: eigen woning Deelname ontdek het lek Milieufederatie Utrecht Veel losse adviezen Warmtefoto + onderzoek Gasunie Ventilatie/verwarmingsadvies Jaga Advies door ComfortTrend Ventilatieadvies Innosource n.a.v. gesprek op VIBA-dag Offerte vloerisolatie via Internet Pagina 37 37
Ontzorgconcept Pagina 38 38
Deurdrangers Café-gordijn HR++-glas Voorzetramen Isolatie kruipruimte Isolerende panelen Isolatie leidingen Isolatie plafonds zolderkamers Ventilatieunites op basis van CO2-meting Energiezuinige ventilatie toilet Zonnecollectoren voor warmwater en verwarmingssysteem Zuinige kleine ketel voor bijstook/slimme meter/scherpe afstelling thermostaat/thermostaatkranen Pagina 39 39
Handboek Duurzame monumentenzorg, SBR Pagina 40 40
conclusies kleine schaal Energietransitie bij renovatie vereist maatwerk, vakmanschap en samenwerking veel is mogelijk (ook bij monumentale panden) innoverende MKB-partijen verdienen waardering en gratis PR eigenaar/bewoners moeten met goede praktijkvoorbeelden en praktische informatie over de streep worden getrokken ontzorgen (1 aanspreekpunt) heeft de toekomst partijen met vakmanschap moeten beschikbaar komen voor de eigenaar/bewoner (onderwijs!, groepsgewijze aanpak) 41
Drie keuzes Doe niks en wacht af Neem kleine stappen Toon leiderschap en zet u in voor grote veranderingen 42
De circle of blame Source: www.circle-of-blame.nl 43
De circle of blame doorbroken Source: www.circle-of-blame.nl 44
Wallisblok, Rotterdam 45
(no) Flat Future 46
Energietransitie bij renovatie vereist: 47
Energietransitie bij renovatie vereist: Meer maatwerk, meer creativiteit, meer kennis en meer samenwerking 48
Energietransitie bij renovatie vereist: Meer maatwerk, meer creativiteit, meer kennis en meer samenwerking Partijen die de circle of blame doorbreken 49
Heel veel succes! 50