Compressiekousen De Effectiviteit van Compressiekousen als Preventiemiddel bij MTSS

Compressiekousen De Effectiviteit van Compressiekousen als Preventiemiddel bij MTSS Naam: Tristan Griek Student nummer: 543511 Klas: 4Z1 Domein: Academie voor Lichamelijke Opvoeding Datum: 24-06-2013 Gelegenheid: Inleverkans 2 Naam begeleider: Sander Plomp 2

Inhoudsopgave Samenvatting... 4 Inleiding... 5 Methoden... 9 Resultaten... 13 Discussie... 16 Bijlage 1: Enquête (Screener)... 21 Bijlage 2: Informatiebrochure... 22 Bijlage 3: Informed consent formulier... 23 Bijlage 4: Vragenlijst... 24 3

Samenvatting Mediaal Tibiaal Stress Syndroom (MTSS), in de volksmond ook wel scheenbeenvlies ontsteking of shinsplints genoemd, is een van de meest voorkomende blessures onder militairen, hardlopers en atleten die veel springen zoals basketballers en dansers. Uit onderzoek blijkt dat het dragen van compressiekousen de klachten van MTSS patiënten mogelijk kan verminderen. Als dit daadwerkelijk het geval is werken compressiekousen mogelijk ook ter preventie van terugval bij MTSS en zou dit derhalve een goedkoop en makkelijk toepasbaar preventiemiddel zijn. De vraag die in dit onderzoek dan ook centraal staat is of het gebruik van compressiekousen een positief effect heeft op terugval verschijnselen van MTSS klachten. Er werden 30 deelnemers geworven welke gediagnosticeerd waren met MTSS. Deze deelnemers werden willekeurig verdeeld in twee condities, waarbij de experimentele conditie drie weken de compressiekousen droeg en de controleconditie geen compressiekousen droeg. Verder vervolgden zij hun reguliere sportieve activiteiten. Voorafgaand en na afloop van de drie weken werd een fysieke (pijn)meting afgenomen bij de deelnemers. Daarnaast werden ook door middel van een vragenlijst met drie schalen, minimale-, huidige-, en maximale pijn, de subjectieve klachten van de deelnemers gemeten. Het dragen van compressiekousen bleek niet te zorgen voor een vermindering van fysieke pijn (p =.121). Tevens bleek de minimale pijn (p =.644), huidige pijn (p =.359) en maximale pijn (p =.309) ook niet te veranderen tussen de voor- en nameting. Concluderend, compressiekousen lijken geen positief effect te hebben op terugvalpreventie bij MTSS. Dit blijkt zowel uit fysieke als subjectieve metingen op twee verschillende momenten. Eerder onderzoek laat echter tegengestelde resultaten zien. Er zijn derhalve nog geen eenduidige conclusies te trekken over de effectiviteit van compressiekousen en nader onderzoek is nodig. 4

Inleiding Mediaal Tibiaal Stress Syndroom (MTSS), in de volksmond ook wel scheenbeenvlies ontsteking of shinsplints genoemd, is een van de meest voorkomende blessures onder militairen, hardlopers en atleten die veel springen zoals basketballers en dansers. Een oorzaak hiervan is de langdurige continue belasting van het scheenbeen en omliggende spieren (Moen, Tol, Weir, Steunebrink & de Winter, 2009). De prevalentie van MTSS wordt tussen de 4 en 35 procent geschat (Moen et al., 2009). Sporters die te maken krijgen met deze hardnekkige blessure ervaren vooral veel pijn in het middelste distale deel van het scheenbeen en verminderde bewegingsvrijheid en worden hierdoor beperkt bij het beoefenen van hun sport (Davies, Thompson & Cooper, 2009). Tevens is er bij deze aandoening een grote kans op terugval. De reden dat juist de eerder genoemde sporters te kampen krijgen met MTSS is dat ze met de sport die ze beoefenen hun onderste extremiteiten aanhoudend belasten. Dit kan vervolgens zorgen voor een, bij MTSS veel voorkomende, verminderde botdichtheid (Moen, Holtslag, Bakker, Barten, Weir, Tol, & Backx, 2012). Door Beurskens (2008) werd zelfs een vermindering van de botdichtheid met 23 procent gevonden bij mensen met MTSS in vergelijking met andere sporters. In de literatuur worden verschillende mogelijke oorzaken voor het oplopen van deze verminderde botdichtheid besproken. Zo is er bijvoorbeeld onderzoek gedaan bij dieren waaruit bleek dat het herhaaldelijk buigen van het scheenbeen mogelijk aanpassing van het bot veroorzaakt (Moen, et al., 2009). Elke keer wanneer er buigingen van het scheenbeen plaatsvinden ontstaan er namelijk micro-schades. Deze micro-schades worden in de meeste gevallen zelf hersteld en het zelf herstellend vermogen bij deze schades kan er juist voor zorgen dat er in het vervolg grotere krachten opgevangen kunnen worden door dit bot. Echter wanneer de kuitspieren niet sterk genoeg zijn en daardoor de buigingen van het scheenbeen te groot worden, ontstaan er te grote schades die het bot niet meer kan herstellen en spreekt men van MTSS. Daarnaast lijkt tractie van de tibialis posterior, soleus of de flexor digitorum longus spieren eveneens te zorgen voor het ontstaan van MTSS. De tractie van deze spieren zorgt namelijk voor irritatie van het bindweefsel dat de spier aan de scheen koppelt, tevens een veelgehoorde klacht bij MTSS (Moen et al., 2009). 5

Moen et al. (2012) onderzochten naast verminderde botdichtheid tevens andere mogelijke risicofactoren voor het ontwikkelen van MTSS. Uit dit onderzoek bleek dat verhoogde plantairflexie van de enkel, een positieve naviculare droptest en een verminderd intern bewegingsbereik in de heup eveneens risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van MTSS. De naviculare droptest is de meting van het verschil in afstand tussen het scheepvormig been in de voet en de grond in zittende ontspannen positie ten opzichte van een staande ontspannen positie (Platzer, 1999). Wanneer het verschil tussen de zittende- en staande positie kleiner is dan 10 millimeter spreken we van een normale naviculare drop. Echter wanneer het verschil groter is dan 10 millimeter spreken we van een abnormale naviculare drop en is de kans op MTSS groter (Jason, Bennett, Mark, Reinking, & Rauh, 2012). Een hogere BMI bleek in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt geen risicofactor te zijn voor het ontwikkelen van MTSS. Wel bleek een verhoogd BMI een voorspeller te zijn voor een langere duur van de herstelperiode. Verder werden er geen voorspellers gevonden voor een langere duur van de herstelperiode. Door Crabtree en DipHe (2009) wordt het type ondergrond ook als mogelijke risicofactor genoemd. Sporters die trainen op een harde ondergrond zouden een grotere kans hebben op het ontwikkelen van MTSS. Er zijn momenteel meerdere therapieën beschikbaar voor de behandeling van MTSS, één van deze interventies is het gebruik van compressiekousen bij sportieve activiteiten die de onderbenen belasten. Zoals eerder genoemd zorgt verminderde spierkracht in de kuiten er voor dat de buigingen in het scheenbeen bij belasting tijdens het trainen te groot worden, hetgeen vervolgens kan zorgen voor de ontwikkeling van MTSS. Compressiekousen kunnen het ontstaan van deze verminderde spierkracht voorkomen door de spierschade die tijdens een training ontstaat te verminderen. Zo vonden Davies et al. (2009) bijvoorbeeld dat de creatine kinase (CK) uitstoot lager was bij deelnemers die compressiekousen droegen ten opzichte van deelnemers die dergelijke kousen niet droegen (p =.020). Dit indiceert dat het gebruik van compressiekousen zorgt voor verminderde spierschade, aangezien de uitstoot van CK wordt gekoppeld aan de hoeveelheid spierschade die is aangericht tijdens een training. Daarnaast zorgen compressiekousen voor de vermindering van de hierboven beschreven tractie van de tibialis posterior, soleus of de flexor digitorum longus spieren. Een afname van de tractie bij deze spieren zorgt vermoedelijk ook voor een afname van het risico om MTSS te ontwikkelen en zou daarnaast mogelijk 6

ook een terugval kunnen voorkomen. Compressiekousen lijken derhalve een goedkope, makkelijk toe te passen en laagdrempelige interventie te zijn voor MTSS. Kemmler, Von Stengel, Kockritz, Mayhew, Wasserman en Zapf (2009) onderzochten de invloed van compressiekousen op de loopprestatie van mannelijke renners. Het gebruik van de compressiekousen bleek de prestatie van de groep mannen die de kousen gebruikten significant te verbeteren ten opzichte van de groep die deze niet gebruikte. Zo bleek de tijd dat de deelnemers een test op de loopband volhielden significant hoger te zijn bij de groep die de kousen droegen ten opzichte van de groep die deze niet droegen (p <.05). Daarnaast bleek de maximale snelheid bij de deelnemers die de kousen droegen ook hoger te zijn dan bij de deelnemers die deze niet droegen (p =.002). Compressiekousen lijken dus prestatie verhogend te werken, echter bleef in dit onderzoek onduidelijk of deze kousen ook bij kunnen dragen aan klachtenvermindering- of preventie van onderbeenklachten. Zimmermann en Paantjes (2009) hebben onderzoek gedaan naar de gebruikerservaring van compressiekousen als behandeling voor verschillende kuitklachten bij militairen. De kousen werden door het grootste deel van de deelnemers positief beoordeeld, deelnemers gaven de kousen een gemiddeld cijfer van 7,4 (SD =1,3). Echter werd er bij dit onderzoek niet gekeken naar de gebruikerservaring van de compressiekousen voor specifieke aandoeningen, zoals bijvoorbeeld MTSS, maar enkel naar de algemene effectiviteit. Uit bovenstaande onderzoeken blijkt dat het gebruiken van compressiekousen de loopprestatie kan verbeteren en als positief wordt ervaren door sporters voor de behandeling van verschillende kuitklachten. De effectiviteit van deze zogenaamde compressiekousen als behandeling voor MTSS en specifieker om terugval bij herstelde MTSS-patiënten te voorkomen werd echter nog niet eerder onderzocht. De vraag die in dit onderzoek dan ook centraal staat is of het gebruik van deze compressiekousen zorgt voor minder MTSS terugval bij studenten aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) die hersteld zijn van MTSS en hun sportieve activiteiten hervatten ten opzichte van ALO-studenten die hersteld zijn van MTSS en hun sportieve activiteiten hervatten die deze kousen niet gedragen hebben. De hypothese is dat het gebruik van een hulpmiddel als compressiekousen zorgt voor een verkleining van het risico op terugval bij MTSS. Om dit doel te bereiken zijn op ALO studenten geworven die hersteld waren van MTSS en hun sportieve activiteiten weer 7

hebben hervat. De helft van de deelnemers heeft de compressiekousen gedurende drie weken gedragen tijdens hun sportieve activiteiten en de andere helft heeft de kousen niet gedragen tijdens deze activiteiten. Verwacht werd dat de deelnemers die de compressiekousen droegen na afloop van de drie weken durende periode minder last hadden van MTSS klachten ten opzichte van de groep die de kousen niet droegen. Mochten de verwachte resultaten daadwerkelijk gevonden worden heeft dit positieve implicaties voor sporters die MTSS problematiek ervaren. De compressiekousen zouden bij deze sporters op een makkelijke en goedkope manier het risico op een terugval kunnen verkleinen. Er wordt hiermee derhalve mogelijk een eerste stap gezet in het vinden van een interventie om terugval bij MTSS te voorkomen. 8

Deelnemers Methoden Dertig deelnemers zijn voor het grootste deel geworven op de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) te Amsterdam. Wegens onvoldoende deelnemers die voldeden aan de in- en exclusie criteria op de ALO zijn er ook een aantal deelnemers geworven buiten de ALO. De deelnemers die mee deden aan dit onderzoek waren tussen de 18 en 27 jaar oud, de gemiddelde leeftijd was 21.7 met een standaarddeviatie van 2.55. Alle deelnemers werd gevraagd een enquête in te vullen om te zien of ze voldeden aan de inclusie- en exclusiecriteria van de studie (bijlage 1). De deelnemers die voldeden aan deze criteria zijn per email benaderd en is gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Zie voor een overzicht van de inclusie- en exclusiecriteria gebaseerd op een eerdere studie van Yates en White (2004) Tabel 1. Deelname aan het onderzoek vond plaats op vrijwillige basis. Voorafgaand aan het onderzoek hebben de deelnemers de informatiebrochure gelezen (bijlage 2) en tekenden eveneens een informed consent formulier (bijlage 3; Vrije Universiteit Amsterdam, 2012). De deelnemers werden willekeurig ingedeeld in ofwel de experimentele- of de controleconditie. Mochten er verschillen gevonden worden op baseline tussen de beide groepen zouden de deelnemers opnieuw gerandomiseerd worden. Tabel 1 Inclusie- en exclusiecriteria voor deelname aan deze studie Inclusiecriteria (In verleden) Diagnose MTSS Exclusiecriteria Andere behandeling voor MTSS Sportieve activiteiten zijn hervat Tibiale fractuur in het verleden > 1 keer per week sporten Yates en White (2004) Gebruik van pijn bestrijdende medicatie 9

Interventie Deelnemers in de experimentele conditie hebben het gewone lesprogramma op de ALO gevolgd en tijdens het volgen van dit programma hebben zij gedurende drie weken de compressiekousen gedragen. Daarnaast hebben de deelnemers de kousen ook gedragen tijdens sportieve activiteiten buiten het onderwijs op de ALO. De deelnemers die niet studeren op de ALO hebben de kousen tijdens al hun sportieve activiteiten gedragen. De deelnemers in de controleconditie hebben deze drie weken hetzelfde lesprogramma van de ALO gevolgd zonder de toevoeging van de compressiekousen. Dit geldt ook voor de deelnemers die niet aan de ALO studeren, deze hebben hun normale sportieve activiteiten vervolgd zonder compressiekousen te dragen. Materialen De door de deelnemers subjectief ervaren effectiviteit van deze interventie is gemeten door middel van een vragenlijst (Koning & Mandema, 2013; bijlage 4). Hierbij is gebruik gemaakt van een Visueel-Analoge Schaal (VAS) met drie schalen van 100 millimeter (mm), welke een minimale score heeft van 0 mm (= geen pijn, klachten of beperkingen) en een maximale score van 100 mm (= onuitstaanbare, nauwelijks verdraagbare pijn, klachten of beperkingen). Op de drie genoemde schalen werden de minimale-, huidige- en maximale klachten van de deelnemers gemeten. Over het algemeen heeft een VAS schaal een goede test-hertest betrouwbaarheid en validiteit (Koning & Mandema, 2013). Deze vragenlijst is op twee momenten bij de deelnemers afgenomen, voorafgaand en na afloop van de drie weken. De fysieke effectiviteit is net als bij Moen et al. (2012) door de onderzoeker gemeten door middel van het palperen van het posterior-mediale deel van het scheenbeen. Deelnemers is wederom gevraagd de ervaren pijn een cijfer te geven op een VAS van 100 millimeter welke een minimale score heeft van 0 mm (= geen enkele pijn) en een maximale score van 100 mm (= ergst denkbare pijn). Dit heeft eveneens op twee momenten plaatsgevonden, voorafgaand en na afloop van de drie weken. 10

Screener (enquête) Lezen brochure en ondertekenen informed consent Fysiek onderzoek en vragenlijst Onderzoeksperiode van drie weken Wederom fysiek onderzoek en vragenlijst Figuur 1. Schematisch overzicht van complete onderzoek. Zie tekst voor details. Procedure Voor een schematisch overzicht van het gehele onderzoek zie Figuur 1. Alle deelnemers die op basis van de enquête voldeden aan de inclusie- en exclusiecriteria en het informed consent formulier hadden ondertekend werd gevraagd deel te nemen aan een fysieke test (palperen). Deze test werd afgenomen door de onderzoeker en tegelijkertijd werd de deelnemers gevraagd de vragenlijst in te vullen waarmee de subjectieve klachten die de deelnemers ervaarden werd gemeten. Deelnemers werden vervolgens willekeurig ingedeeld in een van de twee deelnemersgroepen. De deelnemers in de experimentele conditie werd gevraagd gedurende drie weken het normale programma op de ALO te vervolgen en hierbij de verstrekte compressiekousen te dragen. De studenten in de controleconditie is hetzelfde gevraagd, echter hebben deze geen compressiekousen gedragen. Na afloop van deze drie weken is opnieuw de fysieke test en de vragenlijst afgenomen. 11

Statistische Analyse Er is een significantieniveau van 0.05 gehanteerd en als meting van effectgrootte is 2 η p gebruikt. Mochten de assumpties van de ANOVA worden geschonden zal er gebruik worden gemaakt van de Greenhouse-Geisser correctie. Allereerst is door middel van One-way ANOVA s onderzocht of er geen significante verschillen waren tussen de twee verschillende groepen op baseline wat betreft de ervaren pijnklachten (fysieke test en vragenlijst) en aantal sporturen buiten de ALO. Daarnaast is om de fysieke effectiviteit van de behandeling te analyseren een 2 Tijd (Voormeting vs. Nameting) 2 Groep (Experimentele conditie vs. Controle conditie) Repeated Measures ANOVA uitgevoerd met de resultaten van de fysieke test als afhankelijke variabele. Tijd is hierbij een within-subjects factor en Groep een between-subjects factor. Daarnaast is om de door de deelnemers ervaren effectiviteit te analyseren een 2 Groep (Experimentele conditie vs. Controle conditie) 2 Tijd (Voormeting vs. Nameting) Repeated Measures ANOVA met de resultaten van de vragenlijst als afhankelijke variabele. Tijd is hierbij wederom een within-subjects factor en Groep een between-subjects factor. Exploratief is gekeken naar verschillen tussen de verschillende seksen door bovenstaande analyses nogmaals uit te voeren met een split file op basis van sekse. 12

Resultaten Er werden geen verschillen gevonden in de scores van de twee condities op maximale klachten tijdens de voormeting, F (1, 27) = 1.46, p =.238. In de score op huidige klachten tijdens de voormeting werden ook geen significante verschillen gevonden tussen de twee condities, F (1,27) =.041, p =.842. De score op minimale klachten tijdens de voormeting bleek ook niet te verschillen, F (1,27) = 4.093, p =.053. Hoewel het verschil qua minimale klachten bijna significant lijkt, bleek dit veroorzaakt te worden door één uitschieter. Het aantal uren sport buiten de ALO bleek eveneens niet significant te verschillen tussen de twee condities tijdens de voormeting, F (1,27) = 1.319, p =.260. Derhalve kan geconcludeerd worden dat de randomisatie geslaagd is. Uiteindelijk zijn de gegevens van 28 deelnemers geanalyseerd. Twee deelnemers zijn niet meegenomen in de analyses in verband met missende data, deze deelnemers leverden namelijk niet de benodigde vragenlijsten in bij de onderzoeker. Fysieke effectiviteit Er werd geen verschil gevonden op de scores bij het palperen tussen de voor- en nameting, F (1,26) = 2.573, p =.121, ηp 2 =.090. De deelnemers ervaarden derhalve, statistisch gezien, geen verschil in fysieke pijn bij het palperen tussen de voor- en nameting. Dit bleek eveneens niet te verschillen tussen de experimentele conditie en de controleconditie, F (1, 26) = 1.584, p =.250, ηp 2 =.051. Het maakte hierbij dus niet uit of de deelnemers wel of geen compressiekousen droegen. Zie Tabel 2 voor de gemiddelde scores en standaarddeviaties van de gerapporteerde pijn tijdens het palperen. Tabel 2. Gemiddelden en standaarddeviaties (SD) van de scores op de voor- en nameting bij het palperen van de deelnemers in de twee condities. Voormeting Nameting Wel kousen 2.93 (SD = 2.52) 1.93 (SD = 2.40) Geen kousen 3.00 (SD = 2.55) 2.85 (SD = 3.24) 13

Tabel 3. Gemiddelden en standaarddeviaties (SD) van de scores op de voor- en nameting voor minimale, huidige en maximale klachten van de deelnemers in de twee condities. Voormeting Nameting Geen kousen Wel kousen Geen kousen Wel kousen Minimale klachten Huidige klachten Maximale klachten 2.08 (SD =1.44).93 (SD =1.53) 2.00 (SD = 1.47) 1.20 (SD = 1.86) 2.85 (SD = 2.30) 2.67 (SD = 2.38) 2.92 (SD = 2.66) 2.00 (SD = 2.54) 7.54 (SD = 2.54) 6.40 (SD = 2.44) 7.77 (SD = 2.42) 5.53 (SD = 2.88) Subjectieve effectiviteit Naast de fysieke effectiviteit werd door middel van een vragenlijst met drie schalen ook op twee momenten de subjectieve effectiviteit van de compressiekousen gemeten bij de twee groepen. Zie Tabel 3 voor de gemiddelde scores en standaarddeviaties op de voor- en nameting voor de drie schalen; minimale-, huidige- en maximale pijn. Er werd geen verschil tussen de voor- en nameting gevonden op de scores voor minimale pijn, F (1.26) =.218, p =.644, ηp 2 =.008. De minimale pijn die de deelnemers ervaarden bleek niet significant te veranderen tussen de twee metingen. Dit effect bleek bovendien tevens niet te verschillen tussen de experimentele en de controleconditie, F (1.26) =.716, p =.405, ηp 2 =.027. Er werd daarnaast geen verschil gevonden tussen de voor- en nameting gevonden op de scores voor huidige pijn, F (1,26) =.872, p =.359, ηp 2 =.032. De pijn die de deelnemers rapporteerden op de voormeting bleek dus niet significant te verschillen van de pijn die ze rapporteerden op de nameting. Dit effect bleek tevens niet te verschillen tussen de twee condities, F (1, 26) = 1.386, p =.250, ηp 2 =.051. Hoewel de scores van de verschillende groepen qua huidige klachten niet significant van elkaar verschillen op de voor- en nameting, lijkt de pijn bij de experimentele groep af te nemen en bij de controlegroep ietwat toe te nemen. Dit is grafisch weergegeven in Figuur 2. 14

De maximale pijn die de deelnemers ervaarden bleek tevens niet significant te veranderen tussen de twee meetmomenten, F (1.26) = 1.076, p =.309, ηp 2 =.040. Dit effect verschilde niet tussen de experimentele conditie en de controleconditie, F (1.26) = 3.205, p =.085, ηp 2 =.110. Het leek derhalve voor de maximale pijn niet uit te maken of de deelnemers wel of geen compressiekousen droegen. 3,5 3 2,5 2 1,5 Wel kousen Geen kousen 1 0,5 0 Voormeting Nameting Figuur 2. Verschil tussen de gerapporteerde scores van de twee condities op huidige klachten tijdens de voor- en nameting. Exploratieve Analyses Exploratief werd gekeken of er sprake was van een sekseverschil op bovenstaande metingen. Op geen van de metingen werd echter een verschil gevonden tussen de twee seksen, alle Fs < 2.253. De effectiviteit van compressiekousen lijkt derhalve niet te verschillen tussen mannen en vrouwen. 15

Discussie Het doel van de huidige studie was onderzoeken of het gebruik van compressiekousen zorgt voor minder MTSS terugval bij sporters die hersteld zijn van MTSS ten opzichte van sporters die deze kousen niet gedragen hebben en hun sportieve activiteiten hebben hervat. De hypothese, dat het gebruik van deze kousen een positieve invloed heeft op de terugval van MTSS klachten bij sporters die hun sportieve activiteiten weer hebben hervat, werd helaas niet bevestigd. Er werd geen verschil gevonden in subjectieve effectiviteit van de compressiekousen, de minimale-, huidige- en maximale klachten tussen de sporters de wel en de sporters die geen compressiekousen gedragen hebben tijdens de interventieperiode van drie weken bleek niet significant te verschillen. Echter, was er wel een kleine, niet significante, daling in huidige klachten te zien bij de experimentele groep die de compressiekousen droegen. Bovendien werd er bij de fysieke meting eveneens geen verschil gevonden tussen de twee condities. Deelnemers die de compressiekousen droegen rapporteerden geen hogere daling van pijn na de interventieperiode ten opzichte van de deelnemers die geen kousen droegen. Compressiekousen lijken derhalve, in dit onderzoek, niet te werken als preventiemiddel voor terugval bij MTSS. Hoewel dit in de huidige studie niet bevestigd werd kunnen compressiekousen volgens Davies et al. (2009) verminderde spierkracht, een mogelijke oorzaak van MTSS, voorkomen door de spierschade die tijdens de training ontstaat te verminderen. De creatine kinase (CK) uitstoot, welke gekoppeld is aan de hoeveelheid spierschade die opgelopen is tijdens een training, werd verminderd door het dragen van compressiekousen (Davis et al., 2009). De gevonden resultaten in het huidige onderzoek geven echter een ander beeld dan de resultaten van Davies et al. (2009) geven. Bovendien vond Zimmermann (2013) in zijn onderzoek naar de functionaliteit van compressiekousen dat sporters met onderbeenklachten wel degelijk baat hebben bij het dragen van deze kousen. Echter komt in het onderzoek naar voren dat sporters met MTSS het minst tevreden zijn over de kousen. Zij geven de laagste waardering voor de effecten van de kousen in vergelijking met deelnemers die de compressiekousen gebruikten voor andere blessures aan de onderste extremiteiten. De resultaten van het onderzoek van Zimmermann (2013) lijken dus meer overeen te komen met de huidige studie. Het dragen van compressiekousen bleek weinig 16

effectief voor deelnemers met de diagnose MTSS. Er lijkt dus nog geen eenduidige conclusie te trekken over de effectiviteit van compressiekousen bij MTSS. Nader onderzoek zal nodig zijn om een dergelijke conclusie te kunnen trekken. Dit vervolgonderzoek zou een aantal aanpassingen kunnen doen in de huidige onderzoeksopzet. Zo was er in de huidige studie bijvoorbeeld geen homogene deelnemersgroep. Wegens een te kort aan deelnemers die voldeden aan de in- en exclusiecriteria van deze studie in één specifiek studiejaar is ervoor gekozen deelnemers uit alle studiejaren van de ALO te vragen om deel te nemen aan dit onderzoek. Daarnaast werden er zelfs deelnemers van buiten de ALO aangetrokken. Dit maakt dat de sportieve activiteiten van alle deelnemers moeilijk te vergelijken zijn. Er zou een betrouwbaarder resultaat behaald kunnen worden door alleen deelnemers te werven uit bijvoorbeeld het eerste studiejaar van de ALO, dit omdat elke deelnemer dan hetzelfde fysieke programma doorloopt. Om toch voldoende deelnemers te werven zou dit onderzoek dan uitgerekt kunnen worden over meerdere jaren, zo zouden eerstejaars studenten uit meerdere jaargangen met elkaar vergeleken kunnen worden. Toch heeft een heterogene deelnemersgroep zoals gebruikt in de huidige studie ook voordelen, het maakt dat de resultaten van een onderzoek beter te generaliseren zijn. Echter om het onderzoek betrouwbaar te houden zou er onder andere meer rekening gehouden kunnen worden met de soort sport die de deelnemers uitoefenen en de intensiteit waarop deze sport uitgeoefend wordt. Een andere mogelijke oorzaak dat de verwachte resultaten in deze studie niet gevonden werden kan de kwaliteit van de kousen zijn. Deze kousen waren vanwege een beperkt onderzoeksbudget niet van de best bestaande kwaliteit. Dit was goed te merken aan de hoeveelheid druk die de kousen uitoefende op het onderbeen en tevens aan de maatvoering. Bij kousen van hogere kwaliteit wordt het onderbeen op drie plaatsen opgemeten om zo de juiste kous maat te vinden die de juiste druk uitoefent. Bij de kousen gebruikt in dit onderzoek werd uit gegaan van de schoenmaat. Vervolgonderzoek zou dus kunnen gaan voor kwalitatief betere compressiekousen en kan hiermee mogelijk de effectiviteit van de kousen beter testen. Hoewel op basis van de resultaten van dit onderzoek compressiekousen wellicht niet aangeraden zouden kunnen worden, blijken ze in de beroepspraktijk wel veelal met plezier gebruikt te worden. Daarbij blijkt uit andere onderzoeken dat het 17

gebruik van compressiekousen wel degelijk een positieve invloed heeft op de vermindering van MTSS klachten (Davies, 2009; Kemmler et al., 2009). Een andere mogelijkheid is dat het gebruiken van compressiekousen een modeverschijnsel is en de effecten enkel te wijten zijn aan het placebo-effect. Echter, dit is wellicht al voldoende reden om de kousen aan te raden voor sporters met pijnklachten in de onderste extremiteiten. Concluderend, compressiekousen lijken geen positief effect te hebben op terugvalpreventie bij MTSS. Dit blijkt zowel uit fysieke als subjectieve metingen op twee verschillende momenten. Eerder onderzoek laat echter tegengestelde resultaten zien. Er zijn derhalve nog geen eenduidige conclusies te trekken over de effectiviteit van compressiekousen en nader onderzoek is nodig. Dit onderzoek zou zich kunnen richten op een homogenere deelnemersgroep en gebruik kunnen maken van kwalitatief betere kousen. Het blijft belangrijk om onderzoek te doen naar de werkzaamheid van compressiekousen, het is namelijk een goedkoop en makkelijk toepasbaar interventiemiddel. Het is moeilijk aanbevelingen te doen voor de beroepspraktijk op basis van dergelijke uiteenlopende resultaten. Echter, compressiekousen worden veelal gebruikt en zorgen in de praktijk mogelijk toch voor een verlichting van klachten, of is dit enkel een placebo-effect? 18

Literatuur Beurskens, R. (2008). Scheenbeenpijn, een discussie waard. Sportgericht, 2008(5) 30-32. Crabtree, M., Diphe, R.N. (2009). Medial tibial stress syndrome A case report. International Emergency Nursing, 09(17), 233-236 Davies, V., Thompson, K.G. & Cooper, S.M. (2009). The Effects of Compression Garments on Recovery. Journal of Strengt hand Conditioning Research, 23(6), 1786-1794. Jason, E., Bennett, J.E., Mark, F., Reinking, M.F. & Rauh, M.J. (2012). The relationship between isotonic plantar flexor endurance, navicular drop, and exercise related leg pain in a cohort of collegiate cross country runners. The International Journal of Sports Physical Therapy, 7(3), 267-278. Kemmler, W., von Stengel, S., Köckritz, C., Mayhew, J., Wassermann, J. & Zapf, J. (2009). Effect of Compression Stockings on Running Performance in Men Runners. Journal of Strength and Conditioning Research, 23(1), 101-105. Moen, M.H., Tol, J.L., Weir, A., Steunebrink, M. & Winter, de, T.C. (2009). Medial Tibial Stress Syndrome A Critical Review. Sports Medicine, 39(7), 523-546. Moen, M.H., Holtslag, L., Bakker, E., Barten, C., Weir, A., Tol, J.L. & Backx, F. (2012). The treatment of medial tibial stress syndrome in athletes; a randomized critical trial. Sports Medicine, Arthroscopy, Rehabilitation, Therapy & Technology, 12(4), 1-8. Morree, J.J., de (2008). Dynamiek van het menselijk bindweefsel. Houten: Springer Uitgeverij. Platzer, W. (1999). Atlas van de anatomie: Bewegingsapparaat. Baarn: HBuitgevers. Yates, B. & White, S. (2004). The incidence and risk factors in the development of medial tibial stress syndrome among naval recruits. Am J Sports Med, 32(3), 772-780. Zimmermann, W.O. & Paantjens, M.A. (2009). Sportcompressiekousen: gebruikerservaringen van 50 militairen. NMGT, 09(62), 197-228. Zimmermann, W.O. (2013). Sportcompressiekousen: het effect op de loopprestatie bij 100 militairen met een overbelastingsblessure aan de onderbenen. Netherlands School of Public & Occupational Health, 66, 1-28. Informed consent formulier. (2013). Geraadpleegd op 13 februari 2013, van www.fbw.vu.nl/nl/images/toestemming_tcm84-82044.doc 19

Koning, H. & Mandema, L. (2013). Vas score. Geraadpleegd op 13 februari 2013, van http://www.fysiotherapiepraktijk.nl 20

Bijlage 1: Enquête (Screener) Naam: Tel. nr.: Klas: E-mail: Wat is je geslacht? (Omcirkelen wat van toepassing is) Man / Vrouw Wat is je leeftijd? Jaar Heb je ooit MTSS (scheenbeenvlies ontsteking) gehad? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee (In het geval van Nee hoef je de rest van de vragenlijst niet in te vullen) Heb je wel eens je scheenbeen gebroken? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Is deze aandoening gediagnostiseerd door een huisarts, fysiotherapeut of anders? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Word je op dit moment nog behandeld voor je klachten? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Ben je reeds hersteld van je klachten? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Maak je gebruik van pijn bestrijdende medicatie tegen de klachten? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Neem je weer deel aan de sportactiviteiten op de ALO? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Sport je buiten de ALO? (omcirkelen wat van toepassing is) Ja / Nee Zo ja, hoe vaak sport je buiten de ALO? (hoe vaak per week, en aantal uren)... keer per week... uur per keer Wat voor sport beoefen je buiten de ALO? 21

Bijlage 2: Informatiebrochure Informatiebrochure Compressiekousen en MTSS Beste Student, Allereerst, bedankt dat je overweegt mee te doen aan mijn afstudeeronderzoek! Voordat het onderzoek begint, is het belangrijk dat je kennis neemt van de procedure die in dit onderzoek wordt gevolgd. Lees daarom onderstaande informatie zorgvuldig door. Het betreft een onderzoek naar de invloed die compressiekousen hebben op het risico van terugval bij Mediaal Tibiaal Stress Syndroom, misschien beter bekend als scheenbeenvliesontsteking of shinsplints. Gedacht wordt dat het dragen van compressiekousen zorgt voor een verminderde belasting van het scheenbeen en de omliggende spieren. Om dit te onderzoeken vragen we je om deel te nemen aan een onderzoek dat ongeveer drie weken duurt. De helft van de deelnemers zal tijdens dit onderzoek drie weken de compressiekousen dragen tijdens sportieve activiteiten en de andere helft zal deze niet dragen. Welke deelnemers de kousen zullen dragen zal willekeurig worden bepaald. Voorafgaand aan deze drie weken zul je een fysiek onderzoek ondergaan, hierbij zal je scheenbeen bekeken worden door de onderzoeker. Daarnaast zal je gevraagd worden op hetzelfde moment enkele vragenlijsten in te vullen. Na de drie weken dat het onderzoek loopt zal je scheenbeen opnieuw onderzocht worden en zul je dezelfde vragenlijsten nogmaals invullen. Ik wil je erop wijzen dat deelname aan dit onderzoek geheel vrijwillig is en dat je dus op elk moment kunt stoppen zonder opgaaf van reden. De gegevens die tijdens het onderzoek zijn verzameld, worden anoniem verwerkt en vertrouwelijk behandeld. Mocht je tenslotte nog vragen hebben, stel deze dan aan de onderzoeker. Vriendelijke groet, Tristan Griek Vierdejaars ALO student, afstudeerrichting Zorg. 22

Bijlage 3: Informed consent formulier Toestemmingsformulier voor deelname aan onderzoek: Compressiekousen bij MTSS Onderzoeker: T.R. Griek In te vullen door de deelnemer Ik verklaar op een voor mij duidelijke wijze te zijn ingelicht over de aard, methode, doel en de risico s en belasting van het onderzoek. Ik weet dat de gegevens en resultaten van het onderzoek alleen anoniem en vertrouwelijk aan derden bekend gemaakt zullen worden. Ik heb de mogelijkheid gehad vragen te stellen en deze zijn naar tevredenheid beantwoord. Ik stem geheel vrijwillig in met deelname aan dit onderzoek. Ik behoud me daarbij het recht voor om op elk moment zonder opgaaf van redenen mijn deelname aan dit onderzoek te beëindigen. Naam deelnemer:.. Datum: Handtekening deelnemer:.... In te vullen door de uitvoerende onderzoeker Ik heb een mondelinge en schriftelijke toelichting gegeven op het onderzoek. Ik zal resterende vragen over het onderzoek naar vermogen beantwoorden. De deelnemer zal van een eventuele voortijdige beëindiging van deelname aan dit onderzoek geen nadelige gevolgen ondervinden. Naam onderzoeker:.... Datum: Handtekening onderzoeker:.... 23

Bijlage 4: Vragenlijst VAS SCORE Naam:.. Datum:.. Op onderstaande lijnen dient u d.m.v. een verticaal streepje aan te geven welke maat volgens u overeen komt met de pijn, klachten of beperkingen, die u maximaal, minimaal en op dit moment waarneemt. Rechts betekent onuitstaanbare, nauwelijks verdraagbare pijn, klachten of beperkingen. Links betekent geen pijn, klachten of beperkingen. Maximale pijn, klachten of beperkingen (Hoe hoog is de pijn op zijn hoogtepunt) Geen Maximaal Minimale pijn, klachten of beperkingen (Hoe hoog is de pijn op zijn laagste punt) Geen Maximaal Huidige pijn, klachten of beperkingen (Hoe hoog is de huidige pijn) Geen Maximaal Koning & Mandema www.fysiotherapiepraktijk.nl 24