MANTELZORG, GOED GEVOEL

Transcriptie

1 UITKOMSTEN ONDERZOEK: MANTELZORG, GOED GEVOEL Inhoud: Theorie & Vragen Methode Theoretische achtergrond: Mantelzorgers zijn iets minder gelukkig dan de rest van de bevolking (CBS, 2016). Mantelzorg brengt tegelijkertijd ook positieve ervaringen. Zo ervaren mantelzorgers soms dat ze onverwacht meer kunnen dan ze dachten, of voelen ze zich gesteund. Een belangrijke theorie over geluk (Seligman, 2011) stelt dat geluk voortkomt uit 5 componenten: positieve emoties, betrokkenheid voelen, positieve relaties, het gevoel dat je dingen kunt bereiken, én het ervaren van betekenis en zin van het leven, Mantelzorg geven is per definitie erg zinvol; zonder mantelzorgers zouden patiënten of hulpbehoevenden niet genoeg zorg kunnen krijgen. Eerder onderzoek heeft laten zien dan mensen gelukkiger werden als ze dagelijks nadachten over een zinvol, betekenisvol moment van hun dag. Dit effect was er zelfs 3 maanden later nog (Gander, Proyer, & Ruch, 2016). Het huidige onderzoek heeft deze training aangepast op de mantelzorg-situatie en onderzocht of het ook voor mantelzorgers werkt. Resultaten Discussie & Conclusie Implicaties voor uw organisatie Radboud Universiteit, Juli 2018 Vragen in dit onderzoek: 1. Waarmee hangt geluk van mantelzorgers samen? 2. Kan een gedachte-training mantelzorgers meer de zin van mantelzorg laten ervaren, en daardoor gelukkiger maken? Dit in vergelijking met een placebo-training en mantelzorgers die helemaal geen training krijgen. 3. Hoe lang blijft het effect van die training werkzaam? [BEDRIJFSNAAM] [Adres] [Postcode plaats] [Telefoon] [Webadres] [Datums en tijden] [Datums en tijden] 4. Hoe, en voor wie precies, werkt de training?

2 ONDERZOEKSMETHODE 375 mantelzorgers hebben deelgenomen tussen januari en juni De deelnemers zijn willekeurig ingedeeld in 3 verschillende groepen: 1. In de experimentele groep hebben we onderzocht of mantelzorgers gelukkiger worden als ze nadenken over hoe waardevol het werk is wat ze doen. Deze groep kreeg twee weken lang steeds de vraag om een betekenisvol, waardevol, positief moment van het mantelzorgen te noemen. Een soortgelijke gedachte-training is ook in twee eerdere onderzoeken gedaan. Daarin kregen niet-mantelzorgers dezelfde vraag maar dan gewoon over hun hele dag, en zij werden daar gelukkiger van. Daarom wilden we kijken of dit ook speciaal voor mantelzorgers zo zou werken. 2. De effecten van de experimentele training werden vergeleken met een placebo-training. Dit lijkt erop, maar zonder het werkzame element. In de placebogroep hebben we daarom onderzocht wat de effecten waren van dagelijks even tijd voor jezelf nemen en terugdenken aan wat je die dag voor mantelzorg hebt gedaan. Deze groep kreeg twee weken lang steeds de vraag om één mantelzorg-activiteit zo objectief mogelijk te beschrijven. Op deze manier konden we zien of effecten van de experimentele training zouden komen door het zien van betekenis, of gewoon door het opschrijven van een ervaring. 3. Tot slot was er een controlegroep. Eerder onderzoek heeft laten zien dat alleen al het meedoen aan een training, en het ontvangen van dagelijkse mails, ervoor kan zorgen dat mensen zich beter voelen. Daarom kregen deelnemers van de controlegroep géén dagelijkse vraag gedurende de twee weken na de eerste vragenlijst. Eigenschappen van de deelnemers*: Variabele Gemiddelde (standaarddeviatie) of percentage Leeftijd 59.5 (11.8) Geslacht Opleidingsniveau Relatie met zorgontvanger: ik ben Partner 45.9% Broer/zus 3.5% Kind 22.4% Ouder 18.9% Anders (bijv. opa/oma, vriend(in) 9.3% Samenwonend met zorgontvanger 57.6% Conditie van de zorgontvanger Puur fysieke aandoening (Ook) mentale problemen 79% vrouw 45% hbo/wo, 32% mbo, 23% alleen school. 41.3% 58.7% Mantelzorg voor meer dan 1 persoon 31.2% Eigen gezondheid (1-5) 2.93 (0.90) Mantelzorguren per week besteed aan: Huishouden 15 (49) Persoonlijke en medische zorg 6 (10) Logistiek en administratie 6 (8) Overige (bijv. emotionele steun) 2 (6) Ervaren vrijheid om mantelzorger te zijn (1-5) 2.76 (1.76) Herhaalde metingen: Alle deelnemers kregen een vragenlijst aan het begin, gevolgd door 3 verkorte versies na 2 weken, na 1 maand en na 3 maanden. In de vervolgvragenlijsten werden dezelfde vragen gesteld. Het doel van die herhaling was om te zien of welzijn en visie op mantelzorgen veranderde over tijd. Doordat we deelnemers van de drie groepen vergeleken, kon onderzocht worden of een verandering in geluk werd veroorzaakt door de training. De laatste twee vragenlijsten hadden als doel om te zien of deze verandering ook zou blijven over tijd. * De resultaten zijn, conform privacywetgeving, volledig anoniem verwerkt. Dit betekent dat we alleen groepsgewijze analyses hebben gedaan en geen individuele resultaten terugkoppelen.

3 RESULTATEN Vraag 1. zijn gemiddeld gelukkiger dan Mantelzorgers die... Mantelzorg zien als zinvol Het idee hebben dat ze zelf kunnen bepalen hoe ze mantelzorg geven (autonomie) Het idee hebben dat ze kunnen doen wat nodig is als mantelzorger (zelfefficiëntie) Voldoening uit mantelzorgen halen Sociale steun ervaren bij het geven van mantelzorg Een minder zware mantelzorglast ervaren Mantelzorgers die Mantelzorg als minder zinvol zien Het idee hebben dat ze niets te zeggen hebben over wat ze als mantelzorger moeten doen Het idee hebben dat het mantelzorgen ze niet lukt zoals zou moeten Geen voldoening uit mantelzorgen halen Geen sociale steun ervaren bij het geven van mantelzorg Een zwaardere mantelzorglast ervaren Vraag 2. Mantelzorgers uit de experimentele, placebo- en controlegroep waren vooraf allemaal ongeveer even gelukkig (gemiddeld een 5.2 op een schaal van 1 tot 7). In de metingen daarna is dit niet veranderd, dus de training had niet het verwachte effect. Vraag 3. Ook in de metingen na 1 maand en 3 maanden bleken er geen veranderingen in geluk van mantelzorgers te zijn. 6 Geluk van mantelzorgers over tijd (schaal van 1-7) Verder nog: Uit de opmerkingen die deelnemers maakten bleek dat een aantal punten niet naar voren kwamen in de vragen, die mantelzorgers wel belangrijk vonden: het gevoel van verdriet, niet weten hoe het verder gaat, alle bureaucratie, artsen die niet naar de mantelzorger kijken, en het altijd bereikbaar moeten zijn (en ook willen zijn). Ook waren er mooie momenten: een voldaan gevoel, de hoop dat het de volgende dag beter zal gaan, het besef dat jij als mantelzorger het voor de ander fijner kunt maken Vooraf Na training + 1 maand + 3 maanden Experimenteel Placebo Controle Vraag 4. Uit onze analyses bleek dat mantelzorgers die over tijd meer betekenis gingen zien in het geven van mantelzorg, ook meer betekenis gingen zien in het leven in het algemeen. En meer ervaren betekenis in het leven was gerelateerd aan een verhoging in geluk over tijd. Het idee dat het ervaren van betekenis leidt tot meer geluk kan dus kloppen, maar doordat de training niet werkte is niet vast te stellen of het ervaren van zin ook de oorzaak is van geluk. Het kan zijn dat iets wat we niet hebben gemeten zorgde voor een verhoging in zowel zingeving als in geluk. Geen effect? Mogelijke redenen waarom de training niet werkte, zijn dat het te veel gevraagd was voor mantelzorgers; dat de training te licht was en te weinig oefening bood; dat de training te eentonig was; of dat de mantelzorgers uit deze steekproef gemiddeld al zo veel betekenis zagen in hun werk dat dit niet verder verhoogd kon worden.

4 DISCUSSIE Sommige deelnemers uit de experimentele groep gaven aan dat de vragen hen hielpen om de waarde van het mantelzorgen te zien, dat het inzicht gaf en dat ze zich er fijn door voelden. Anderen gaven echter aan dat het juist confronterend was om hierbij stil te staan en dat het niet prettig was. Dit suggereert dat de training wel werkt, maar voor een bepaalde groep; en voor andere mantelzorgers juist niet. De huidige gegevens konden geen duidelijkheid geven over de kenmerken van deze groepen. Toekomstige studies kunnen dit verder onderzoeken. Het bleek voor veel deelnemers moeilijk om de dagelijkse vraag volgens de instructies te beantwoorden. Wellicht kan een praktische interventie meer voorbeelden geven van activiteiten die leiden tot een gevoel van betekenis, zoals die uit dit onderzoek zijn gebleken: - Lekker koken voor de zorgontvanger - Een goed gesprek hebben over de onzekerheden en de toekomst - Iets verrassends doen voor de zorgontvanger - Iets doen waarvan je eigenlijk niet dacht dat je het kon. Dit onderzoek kent een aantal beperkingen. De steekproef bevatte mantelzorgers van een grote verscheidenheid aan situaties omdat de psychologische principes gelijk zijn voor alle mantelzorgers, en we statistisch controleerden voor variatie daarin. Dit betekent echter ook dat we geen uitspraken kunnen doen over één specifieke groep mantelzorgers. Er waren wat technische problemen waardoor sommige deelnemers een paar vragen niet of later kregen. Doordat verschillende details van de training zijn aangepast in vergelijking met vorige studies, is onduidelijk wat er precies voor zorgde dat deze niet werkte. Verder was de steekproef van deelnemers die de experimentele training volgens protocol volgde kleiner dan verwacht. Dit kan betekenen dat de huidige resultaten niet representatief zijn (de mantelzorgers die zich aan de instructies hielden hadden bijvoorbeeld een iets hoger geluksniveau). Een toegepaste interventie zou bijvoorbeeld na de 1 e dag feedback kunnen geven om deelnemers te helpen. In dit onderzoek hebben we verder geen vergelijking met niet-mantelzorgers gemaakt en de zorgontvangers niet erbij betrokken. Dit zou interessant zijn voor vervolgonderzoek. CONCLUSIE Het ervaren van zin, waarde, betekenis van mantelzorg hangt positief samen met geluk van mantelzorgers. Het blijft onduidelijk of het ervaren van betekenis ook daadwerkelijk geluk veroorzaakt. Praktisch gezien is de geteste training nog niet klaar om toegepast te worden maar het levert wel nieuwe inzichten op. Zo blijkt uit de gegevens dat zélfs mensen die een situatie (hier: mantelzorg) als belastend ervaren, tegelijkertijd de positieve kant ervan kunnen zien. Ondanks dat ze de zwaarte voelen, hangt de ervaren zin van de situatie nog samen met geluk. Dit was nog niet eerder zo duidelijk vertoond. Het impliceert dat mantelzorgers op zoek naar zingeving en geluk niet per se buiten de mantelzorg hoeven te zoeken.

5 OVERIGE IMPLICATIES VOOR ONDERSTEUNING VAN MANTELZORGERS 1. Mantelzorgers die het lukt om de waarde en de zin van het mantelzorgen in te zien, voelen zich gemiddeld wat gelukkiger, zélfs als ze het geven van mantelzorg als een zware last ervaren. Naast bekendere beschermende factoren zoals steun van de sociale omgeving, kan zingeving mantelzorgers helpen om succesvol met hun situatie om te gaan. 2. Het ontvangen van dagelijkse bemoedigende s of het opschrijven van alledaagse ervaringen (placeboconditie) verhoogt het geluk van mantelzorgers niet. Hoewel dit een gemakkelijke manier lijkt om ondersteuning te bieden, blijkt dat het verhogen van welzijn een andere aanpak vergt. 3. Een opvallende bevinding was de enorme behoefte van mantelzorgers om over hun ervaringen te vertellen. Waar in de meeste onderzoeken slechts een enkele deelnemer gebruik maakt van de gelegenheid tot algemene opmerkingen, en vragen zo kort mogelijk beantwoorden, wilden mantelzorgers graag hun verhalen delen. In een gesprek simpelweg de vraag stellen hoe het gaat en daar vijf minuten de tijd voor nemen kan al aan deze behoefte tegemoetkomen. Als onderzoeksteam bedanken we graag uw organisatie voor uw betrokkenheid bij onderzoek naar het welzijn van mantelzorgers. Gezien de onverwachte resultaten zal dit specifieke onderzoek niet verder worden voortgezet. Echter, we hopen de resultaten te kunnen publiceren zodat toekomstig onderzoek deze bevindingen kan gebruiken om verdere ondersteuning voor mantelzorgers te ontwikkelen. Van harte bedankt, namens het onderzoeksteam Mantelzorg, goed gevoel, I.A.M. Verpaalen