Barometer van de informatiemaatschappij (2012)

Barometer van de informatiemaatschappij (212)

Nota van de uitgever De reproductie van gegevens om ze te gebruiken in andere rapporten is toegelaten op voorwaarde dat de bron duidelijk en nauwgezet wordt vermeld. U kunt deze publicatie op internet downloaden: http://economie.fgov.be/nl Rubriek "Publicaties" (in het menu helemaal bovenaan op het scherm) Soort publicatie "Informatiemaatschappij" Titel "Barometer van de informatiemaatschappij (212)" http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/arbeidsmarkt_levensomstandigheden/barometre_de_la_societe_de_l_ information_212_new.jsp 2 U kunt de publicatie bekomen via de "Infoshop" van de FOD Economie: Adres: Vooruitgangstraat 48-121 BRUSSEL Openingsuren (alle werkdagen): 9 tot 17 uur Contact: tel. 2 277 55 76 e-mail infoshop@economie.fgov.be Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangsstraat 5 121 BRUSSEL Ondernemingsnummer: 314.595.348 http://economie.fgov.be tel. 2 277 51 11 Voor oproepen vanuit het buitenland: tel.: 32 2 277 51 11 Verantwoordelijke uitgever: Jean-Marc Delporte Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangsstraat 5 121 BRUSSEL Design : un pas plus loin Wettelijk depot: D/212/2295/68 1732 Dankwoord De Algemene Directie Telecommunicatie en Informatiemaatschappij wil in de eerste plaats Alain EJZYN (ICHEC Brussels Management School) bedanken, alsook de leden van zijn team die de barometer hebben uitgewerkt. Een woord van dank ook aan alle medewerkers die de realisatie van dit document hebben ondersteund met hun commentaar en bijdragen.

Inhoudsopgave Inleiding door de Voorzitter van het Directiecomité 4 Gezinnen en individuen 6 Ondernemingen 2 E-Gov 28 Veiligheid 36 E-Skills 44 Telecommunicatie en Infrastructuur 48 ICT-sector 56 Internationale vergelijking 63 Besluit 67 Belangrijkste bronnen 72 3

Inleiding 4 De informatie- en communicatietechnologieën (ICT) nemen hoe langer hoe meer plaats in ons leven in. Computers zijn niet alleen een onontbeerlijke tool in de meeste ondernemingen, maar dringen zich ook op in de privésfeer. De meerderheid van de Belgen kan niet communiceren zonder gsm. Bijna altijd en overal zie je wel iemand in de weer met een dergelijk toestel en deze tendens zal nog toenemen met de bliksemsnelle opkomst van smartphones en tablets. Dankzij de technologische ontwikkeling en het convergentiefenomeen vervagen de grenzen die vroeger tussen de telecommunicatie-, audiovisuele en ICT-sector bestonden. Zowel de infrastructuren als de voortaan digitale inhoud kruisen elkaar en wel dusdanig dat de tussenliggende grenzen vervagen. We bevinden ons in het digitale tijdperk! Internet is zonder twijfel het meest kenmerkende teken van deze veranderingen. Het is zelfs de norm geworden, in die mate dat we er streng over moeten waken om een digitale kloof te vermijden. De Europese Commissie is zich bewust van de mogelijkheden die dit biedt voor de Europese economie. Daarom stelde zij in 21 een Digitale Strategie voor Europa voor. Deze omvat een aantal essentiële prestatiedoelstellingen.

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Dit ambitieuze plan omvat 11 acties die opgedeeld zijn in acht actiedomeinen. Het behelst eveneens essentiële prestatiedoelstellingen. In deze context heeft de FOD Economie, meer bepaalde de AD Telecommunicatie en Informatiemaatschappij, het initiatief genomen om een algemene barometer van de telecommunicatie- en informatiemaatschappij te publiceren. Deze bevat een reeks indicatoren, opgesplitst in acht delen, om België in dit voortdurend wijzigend digitale tijdperk te situeren en om ons land op internationaal niveau te positioneren. De eerste twee delen van de barometer hebben betrekking op de burgers en ondernemingen en stellen aspecten over uitrusting en gebruiken in het licht, zonder hierbij de elektronische handel en andere elementen in verband met het internet te vergeten. Het derde deel, e-government, is gewijd aan de door de publieke sector aangeboden elektronische diensten. Het vierde en vijfde deel besteden bijzondere aandacht aan relevante problematieken, met name veiligheid en competenties (e-skills). Het zesde deel bevat een tabel van de infrastructuur, terwijl het zevende deel macro-economische indicatoren van de ICT-sector en informatie over het gewicht van deze sector in onze economie bevat. In deze rubrieken wordt België binnen de Europese Unie gepositioneerd, en in voorkomend geval, wordt melding gemaakt van het niveau van ons land ten opzichte van de doelstellingen die de Commissie in 21 bepaald heeft. Het laatste deel ten slotte plaatst ons land in een internationaal perspectief. Veel leesplezier! Jean-Marc Delporte, Voorzitter van het Directiecomité 5

Huishoudens ICT-uitrusting - Huishoudens Beschikbaarheid van de computer in het huishouden 79% van de Belgische huishoudens beschikt over minstens één computer, dit percentage stijgt zelfs tot 94% voor huishoudens met kinderen. 6 211 - % Totaal Huishoudens zonder kinderen Huishoudens met kinderen Eén of meerdere computers in het huishouden 79 73 94 Exact één computer in het huishouden 43 43 42 Meer dan één computer in het huishouden 36 3 52 Geen computer in het huishouden 2 25 6 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Huishoudens

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Apparaten met internetverbinding in het huishouden De toestellen die de huishoudens gebruiken om toegang te krijgen tot het internet zijn gevarieerd. Op de eerste plaats vinden we de laptop terug, zelfs vóór de desktopcomputer. in % 8 7 6 5 4 3 2 72% 6% 24% 22% 72% - Laptop 6% - Desktopcomputer 24% - Draagbare apparaten anders dan computers 22% - Gsm met GPRS, UMTS of 3G 1% - Spelconsoles 8% - Digitale televisie uitgerust voor e-mail en/of surfen op het internet 4% - Tablet-pc of ipad 4% - Zakcomputer (PDA, palmtop,...) 1% - Weet niet welk toestel 1% 1 8% 4% 4% 1% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie Beschikbaarheid van interactieve digitale televisie (idtv) 51% van de huishoudens beschikt over een abonnement voor interactieve televisie via een decoder. Huishouden met een verbinding voor interactieve digitale televisie Huishouden zonder verbinding voor interactieve digitale televisie 211 - % Totaal % Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 7 51 47 22% van de huishoudens gebruikt gsm's met GPRS, UMTS of 3G om zich te verbinden met het internet. FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Huishoudens

Verbinding met het internet 77% van de Belgische huishoudens beschikte globaal genomen over een internetaansluiting in 211. Dat is ongeveer 4% meer dan in 21 en 23% meer dan in 26. Type internetaansluiting gebruikt door het huishouden ADSL is in België de aansluiting bij uitstek, maar liefst 63% van de huishoudens maakt van dit aansluitingstype gebruik. Breedbandverbinding Het percentage breedbandaansluitingen bij de Belgische huishoudens die een internetaansluiting hebben, is tussen 26 en 211 gestegen van 48% naar 74%. Hiermee zit België boven het Europese gemiddelde (67%). Zweden bezet de eerste plaats met een percentage breedbandaansluitingen van 86%. 48% 74% 8 in % 8 7 6 5 4 3 2 1 63% 33% 63% - ADSL, VDSL, SHDSL of andere 33% - Breedbandverbinding via de kabel 1% - Draadloze breedbandverbinding (3G, UMTS, ) 7% - Draadloze breedbandverbinding via een 3G-gsm of een smartphone (UMTS, WiMax mobile) 5% - Draadloze breedbandverbinding via een 3G-modem (USB-modem of laptopkaart) aangesloten op een laptop of een tablet-pc 3% - Draadloze smalbandverbinding (bv. 2G+, GPRS of WAP) via een gsm of een modem in een laptop 2% - Verbinding via een gewone telefoonlijn of ISDN 1% - Breedbandverbinding via satelliet 1% 7% 5% 3% 2% 1% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Communications Committee (COCOM) 26 211 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Tussen 26 en 212 is het aantal DSL-lijnen in verhouding tot kabel gedaald van 62% naar 52,47%. FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Huishoudens

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Redenen om thuis internettoegang te hebben 211 Totaal % Om thuis informatie op te zoeken 59 Voor e-mail of chat 37 Voor e-banking 34 Mee begrepen in het totaalpakket van digitale televisie of telefonieabonnement 21 Eenvoudiger om in huis te halen 17 Goedkoop geworden om in huis te halen 15 Want iedereen heeft internet 14 Voor ontspanningsdoeleinden of als ontspanning 11 Voor e-government 8 Voor telewerk 4 Voor e-commerce 2 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Huishoudens De redenen om thuis geen internettoegang te hebben 211 Totaal % Internet is niet nodig 43 Het materiaal is te duur 27 Vaardigheid ontbreekt 24 Verbindingskosten te hoog 24 Elders toegang 14 Om andere redenen 7 Omwille van privacy of veiligheid 6 Wil geen internet 5 Fysieke handicap 3 Geen breedbandinternet beschikbaar in de buurt waar het huishouden woont 1 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 22% van de huishoudens beschikt niet over een internetaansluiting. De mensen die nog nooit een internetaansluiting gehad hebben, vinden we vooral bij de senioren (boven de 55 jaar), de inactieve personen en de mensen met een laag opleidingsniveau. Zij stellen dat ze er het nut niet van inzien (54%) of dat ze onvoldoende vaardigheden hebben om het internet te gebruiken (4%). De huishoudens met een hoog kennisniveau die thuis niet over internet beschikken, hebben vaak elders wel internettoegang (bijvoorbeeld op hun werk). Dat geldt ook voor de werknemers. 9

Huishoudens ICT-uitrusting - Individuen 1 Gebruiksfrequentie van de computer tijdens de laatste drie maanden 83% van de Belgen die de laatste drie maanden een computer hebben gebruikt, doet dit dagelijks of bijna dagelijks. Slechts 3% van de Belgen gebruikt hem een keer per maand of minder. 14% 2% 1% 83% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 83% - Alle dagen of bijna alle dagen 14% - Minstens een keer per week maar niet alle dagen 2% - Minstens een keer per maand maar niet elke week 1% - Minstens een keer per maand Wat het gebruik van een computer betreft, bezet België de 1 de plaats in het klassement (83 %), licht boven het Europees gemiddelde (8,1%). Italië (91,7%) en Denemarken (88,3%) zijn de landen waar de computer het meest wordt gebruikt. FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Individuen

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Mobiele telefonie 94% van de Belgen gebruikt een mobiele telefoon. 5% 94% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie In 211 bedroeg het aantal actieve mobiele abonnees 12,5 miljoen (+3,2% tegenover 21), wat een penetratiegraad vertegenwoordigt van 115% (Europees gemiddelde: 127%, Finland: 163%). Slechts 4,4% van de Belgen surft op internet met een draagbare telefoon terwijl het Europees gemiddelde 12% bedraagt. 37,55% Digitale kloof (DAE) (1) Tussen 25 en 211 is de digitale kloof met 6% verminderd bij de Belgische bevolking. In 211 had slechts 14% van de Belgen tussen 16 en 74 jaar nog nooit gebruik gemaakt van het internet (Europees gemiddelde: 24,3%, doelstelling van de DAE: max. 15%). De doelstelling inzake digitalisering om de digitale kloof te verminderen wordt in ons land overtuigend gehaald. In België blijft de leeftijd een onderscheidende factor, want meer dan de helft (51%) van de 65-74-jarigen heeft nog nooit het internet geraadpleegd, tegenover 3% van de 25-34-jarigen en 6% van de 35-44-jarigen. in % 1 8 16-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar 65-74 jaar 11 4,37 % 11,76 % 6 4 BE EU27 Max. EU27 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 2 1 Digitale Agenda voor Europa FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Individuen 26 27 28 29 21 211 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie

12 Gebruiksfrequentie van de computer tijdens de laatste drie maanden in de 'kansarme categorieën' Een andere uitdaging van de digitalisering van Europa betreft de groep van personen die beschouwd worden als 'kansarm'. De DAE wil het regelmatig internetgebruik ook in deze categorie van personen doen toenemen. Onder regelmatig internetgebruik verstaan we minstens een keer per week. Europa wil dat tegen 215 6% van de kansarme personen regelmatig internet gebruikt. In België gebruikte in 211 al 65% van de kansarme personen regelmatig internet. In ons land is deze doelstelling dus reeds gehaald. 65% van de kansarme personen gebruiken het internet al regelmatig. de Gebruiksfrequentie van internet tijdens de laatste drie maanden 79% van de Belgische internetgebruikers gebruikt het internet dagelijks of bijna dagelijks. 16% van de internetgebruikers gebruikt internet een keer per week. 16% 3% 1% 78,2% 79% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 79% - Alle dagen of bijna alle dagen 16% - Minstens een keer per week maar niet alle dagen 3% - Minstens een keer per maand maar niet alle weken 1% - Minder dan een keer per maand van de Belgen sluit zich minstens één keer per week aan op het internet terwijl het wekelijkse gemiddelde in Europa slechts 68% bedraagt. Van de Belgen gebruikt 64,8% het internet dagelijks (tegenover 56,1% in Europa). Het verhogen van de gebruiksfrequentie van het internet is een sleuteldoelstelling van de DAE. Europa beoogt een stijging van het regelmatige gebruik van internet tot 75% van bevolking tegen 215. FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Individuen

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Plaats van gebruik gedurende de laatste drie maanden Thuis en op het werk blijven de plaatsen waar het internet het meest wordt gebruikt. 211 Totaal % Thuis 95 Op het werk dat elders is dan thuis 44 Uitsluitend thuis 35 Bij iemand anders thuis 25 Openbare plek (bibliotheek, postkantoor, gemeentehuis, openbare dienst, vereniging, vzw, internetcafé, hotspot of andere openbare plek) 16 In een onderwijsinstelling 13 Draadloos toegangspunt (hotspot) 6 Openbare plek die hierboven niet wordt vermeld 6 Elders 6 Bibliotheek 5 Internetcafé 3 Gemeentehuis, openbare dienst 1 Vereniging, vzw 1 Uitsluitend op het werk dat elders is dan thuis 1 Uitsluitend bij iemand anders thuis 1 Postkantoor In een onderwijsinstelling Uitsluitend op een openbare plek (bibliotheek, postkantoor, gemeentehuis, openbare dienst, vereniging, vzw, internetcafé, hotspot of andere openbare plek) Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 13 FOD Economie - Barometer - ICT-uitrusting - Individuen

Huishoudens Profiel 14 Internetgebruik: doeleinden 54% 4% van de Belgen doet aan online-bankieren, en dat is meer dan het Europese gemiddelde (36,5%). van de Belgen zoekt informatie over reizen op het internet en 4% communiceert via de sociale netwerken. Vrouwen zoeken hoofdzakelijk informatie over gezondheid en mannen downloaden graag applicaties. De activiteiten die het vaakst plaatsvinden op het internet zijn: Werk zoeken of een sollicitatie versturen Goederen en diensten verkopen Gezondheidsinformatie zoeken UE27 BE Online kranten/infomagazines lezen/downloaden Communiceren op sociale netwerken (een gebruikersprofiel aanmaken, berichten versturen, interacties) Toegang tot diensten in verband met reizen of webhosting Online banking 6 5 4 3 2 1 in % Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - Huishoudens - Profiel

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Informatie zoeken en/of gebruikmaken van onlinediensten via internet gedurende de laatste drie maanden, per categorie internetgebruiker Informatie opzoeken en/of online diensten gebruiken Informatie opzoeken over goederen en diensten Diensten gebruiken in verband met reizen Mannen downloaden graag applicaties Online kranten of magazines lezen of downloaden Gezondheidsinformatie opzoeken 15 Totaal Toepassingen downloaden behoudens spelletjes Werk zoeken of solliciteren Zich inschrijven op een nieuwssite om regelmatig informatie te ontvangen 1 8 6 4 2 in % Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - Huishoudens - Profiel Vrouwen zoeken hoofdzakelijk informatie over gezondheid.

Huishoudens E-Commerce De ontwikkeling van de elektronische handel (e-commerce) is ook een erg belangrijk aspect voor het digitaliseringsproces van Europa. De DAE heeft als doelstelling inzake e-commerce bepaald dat de helft van de bevolking tegen 215 online aankopen moet verrichten. Momenteel voldoen slechts 9 landen aan dit criterium. Hoewel België ietwat boven het Europese gemiddelde ligt (43%), is de grens van 5%nog niet gehaald. 16 Tendens inzake e-commerce bij individuen die de afgelopen 12 maanden online aankopen hebben verricht 43% van de Belgen heeft de afgelopen 12 maanden online aankopen verricht. Dat is 5% meer dan afgelopen jaar. 73% 43,4 % 42,7 % 5,7% 5% 211 BE EU27 Min. Max. DAE EU27 EU27 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - Huishoudens - E-Commerce

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Tendens inzake e-commerce bij individuen die de afgelopen 12 maanden onlineaankopen hebben verricht bij buitenlandse verkopers Europa (DAE) wil dat e-commerce over de landsgrenzen heen eveneens toeneemt tegen 215. De 56,27% doelstelling is dat 2% van de particulieren een onlineaankoop verricht bij verkopers die in andere landen gevestigd zijn. In 211 heeft 23,6% van de Belgen een aankoop gedaan in een 23,6% ander Europees land. Het Europese gemiddelde 9,59% bedraagt 9,6% en slechts acht landen, waaronder België, hebben deze BE EU27 Max. doelstelling gehaald. EU27 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Goederen of diensten die de afgelopen 12 maanden via internet zijn besteld De voorkeur van de Belgische internetgebruikers ging in 211 uit naar vijf soorten aankopen: - Reizen of vakantieverblijven (45%) - Onlinetickets voor evenementen (37%) - Kleding (31%) - Boeken, tijdschriften, kranten en/of onlinecursussen (25%) - Huishoudtoestellen (19%) FOD Economie - Barometer - Huishoudens - E-Commerce 211 Totaal % Reizen of vakantieverblijven 45 Tickets voor evenementen (concerten, films enz.) 37 Toeristische accommodaties zoals hotelkamers en vakantiehuizen 36 Kleding of sportuitrusting 31 Andere met reizen te maken bestedingen zoals het aankopen van vliegtickets of het huren van wagens 26 Boeken, tijdschriften, kranten en/of onlinecursussen 25 Andere 21 Huishoudgoederen (bv. meubels, speelgoed enz.) 19 Muziek 16 Computerprogramma's en/of bijbehorende upgrades met uitzondering van spelletjes 11 Elektronisch materiaal (inclusief gsm's en camera's) 11 Computerhardware 11 Computerspelletjes en bijbehorende upgrades 1 Films 9 Voeding of kruidenierswaren 8 Aandelen, financiële diensten of verzekeringen 7 Geneesmiddelen 3 Geneesmiddelen waarvoor geen voorschrift noodzakelijk is 3 Onlinecursussen 2 Geneesmiddelen waarvoor een voorschrift noodzakelijk is 1 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 17

Verkopers waarbij goederen of diensten gedurende de laatste 12 maanden via internet voor persoonlijk gebruik gekocht of besteld werden De Belgen voeren hun onlineaankopen hoofdzakelijk uit bij Belgische verkopers (77%) of leden van de Europese Unie (54 %). Profiel van de kopers 81% van de vrouwen koopt op Belgische sites. Mannen aarzelen minder om over de grenzen heen aan te kopen. in % 8 Belgische verkopers Verkopers van andere EU-landen in % 1 18 7 6 Verkopers van landen die geen deel uitmaken van de EU Herkomst van de verkoper onbekend 8 81% 74% 5 6 6% 4 47% 3 4 2 1 2 8% 14% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie Belgische verkopers Verkopers andere EU-landen Verkopers buiten de EU Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie FOD Economie - Barometer - Huishoudens - E-Commerce

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Kennis van de consumentenrechten binnen de Europese Unie over onlineaankopen De Belgische internetgebruikers weten maar in beperkte mate welke rechten ze hebben: 62% heeft geen weet van de privacywetgeving, 42% heeft geen weet van de rechten van de e-consument. 211 Totaal % Weet dat de bescherming van de privacy en andere persoonlijke gegevens gegarandeerd 48 moet zijn Kent geen van bovenvermelde consumentenrechten 42 Weet dat voor de meeste goederen het recht op annulering van de aankoop en bij annulering het recht op een snelle terugbetaling van de 31 betaalde som bestaat Weet dat het recht bestaat om geïnformeerd te worden over contractuele voorwaarden 31 Weet dat de levering van goederen binnen de 3 dagen na het plaatsen van de bestelling dient te gebeuren Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie van de internetgebruikers heeft geen weet van de rechten van de e-consument 2 42% 19 FOD Economie - Barometer - Huishoudens - E-Commerce

2 Ondernemingen ICT-uitrusting Gebruik van de computer 96,86% van de Belgische ondernemingen maakt gebruik van computers. Die vaststelling geldt voor alle ondernemingen ongeacht hun omvang (klein, middelgroot, groot). in % 1 96,86% 1% 99,67% 96,29% 96,33% 99,76% 99,9% 95,77% 1% 1% 1% 1% 8 6 4 2 BE EU 27 Max EU 27 Bedrijven Grote Middelgrote Kleine Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie België zit rond het Europese gemiddelde van 96,33% voor wat computeruitrusting betreft FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - ICT-uitrusting

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Aansluiting op het internet Ongeveer 96% van de Belgische ondernemingen is aangesloten op het internet. Het percentage internetaansluitingen bij de grote en middelgrote ondernemingen ligt in de buurt van de 1%. in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 95,82 99,83 99,54 95,5 EU 27 94,94 99,56 98,67 94,18 Max. EU 27 99,85 1, 1, 99,82 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Wat de snelheid betreft geven de Belgische ondernemingen de voorkeur aan snelle lijnen (minstens 1 Mbit/s).Deze vertegenwoordigen meer dan de helft van de internetverbindingen. in % BE EU 27 Max. EU 27 minder dan 2 Mbit/s 16,5 9,24 28,49 minstens 2 maar minder dan 1 Mbit/s 25,21 47,28 73,24 minstens 1 maar minder dan 3 Mbit/s 25,62 18,33 32,2 minstens 3 maar minder dan 1 17,21 8,7 24,87 Mbit/s minstens 1 Mbit/s 11,73 6,44 13,82 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 21 DSL-aansluitingen komen binnen ondernemingen het meest voor (xdsl, ADSL, SDSL). Vaste aansluitingen (van het type kabel) en mobiele aansluitingen (van het type 3G) vinden we vooral terug in grote organisaties. Het aandeel van de mobiele internetaansluitingen (3G) binnen de Belgische ondernemingen liggen duidelijk onder het Europees gemiddelde. Traditionele modem (met een klassieke telefoonlijn of ISDN) België in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine EU 27 37,2 29,59 27,84 38,81 23,69 DSL 78,3 87,4 84,86 76,58 77,16 Andere vaste internetaansluiting (behoudens kabel) 28,83 77,13 46,11 24,28 22,95 Mobiele breedbandaansluiting (3G) 29,29 7,96 45,22 25,19 47,42 Andere mobiele aansluiting (bv. GSM, GPRS, EDGE) 45,97 74,12 57,87 43,1 21,49 FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - ICT-uitrusting Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat

Ondernemingen Internetgebruik 53% van de ondernemingen heeft informatie verstuurd naar of ontvangen van andere ondernemingen in een formaat dat de automatische verwerking ervan toelaat (bv. EDI). 22 in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 53,44 81,63 67,23 5,17 EU 27 54,9 81,15 68,66 51,8 Max. EU 27 77,4 97,25 89,78 74,27 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Bijna 3% van de grote Belgische ondernemingen heeft bestellingen ontvangen via een EDI-systeem. in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 9,13 29,11 18,42 6,89 EU 27 5,31 24,39 11,53 3,67 Max. EU 27 18,14 37,84 26,48 15,63 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - Internetgebruik

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Meer dan 56% van de grote ondernemingen heeft bestellingen geplaatst via informaticanetwerken (website of EDI). in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 35,84 56,15 45,48 33,52 EU 27 34,54 56,5 42,58 32,53 Max. EU 27 7,79 87,8 8,88 68,44 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Bij de ontvangst van een bestelling is integratie in de boekhouding de belangrijkste doelstelling van de in % informaticaverwerking. Bij de Belgische bedrijven (ongeacht hun omvang) gebeurt die 8 digitale uitwisseling van informatie vaker dan het 7 gemiddelde van de Europese ondernemingen. 6 5 Ongeveer 4% van de ondernemingen heeft elektronische facturen ontvangen (EDI, UBL, XML, Zoomit, Certipost,...), maar slechts 1% verstuurt ook elektronische facturen. BE EU27 in % Verzonden Ontvangen Verzonden Ontvangen Ondernemingen 1,5 38,55 7,95 17,35 Grote 39,66 45,21 29,95 31,45 Middelgrote 17,2 38,73 13,95 2,12 Kleine 7,86 38,28 6,25 16,44 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat E-banking is een van de belangrijkste vormen van internetgebruik binnen de Belgische ondernemingen. in % EU27 BE Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine Betaalinstructies versturen naar financiële instellingen 36,82 47,84 77,1 61,97 44,47 Verzenden of ontvangen van productinformatie 33,74 36,87 54,91 4,61 35,62 Verzenden of ontvangen van transportdocumenten 29,19 2,88 46,62 31,11 18,29 Verzenden en ontvangen van gegevens aan/van publieke instanties 38,48 39,14 66,4 55,99 35,39 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 4 3 2 1 BE EU 27 BE EU 27 BE EU 27 Grote Middelgrote Kleine Voorraadbeheer Beheer van productie of diensten Boekhouding Beheer van de distributie Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 23 FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - Internetgebruik

Ondernemingen E-commerce 76,6% van de Belgische ondernemingen beschikt over een eigen website, dit is 7% meer dan het Europese gemiddelde. Toch beschikt nog steeds 3% van de grote ondernemingen (en 24% van de kleine ondernemingen) niet over een eigen website. 24 in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 76,6 97,23 9,5 73,65 EU27 69,12 92,42 84,48 65,86 Max. EU 27 92,56 99,1 98,48 91,28 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 14% van de Belgische bedrijfswebsites maakt het mogelijk online te bestellen of te reserveren. Daarmee zit België iets onder het Europese gemiddelde. De Scandinavische landen hebben nog altijd een grote voorsprong met een derde van de ondernemingen die onlinetransacties mogelijk maken (Denemarken: 28%). in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 14,37 26,34 18,95 13,2 EU 27 17,17 27,13 21,21 16,19 Max. EU 27 33,33 45,54 36,38 32,95 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - E-Commerce

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " In België is om en bij de 5% van de omzet afkomstig van elektronische handel (e-commerce). in % Ondernemingen Grote Middelgrote Kleine BE 4,91 5,32 7,26 2,6 EU 27 3,6 4,45 3,29 2,11 Max. EU27 8,76 9,54 8,25 9,95 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 82% van de Belgische websites heeft online bestellingen ontvangen van Belgische klanten afkomstig uit België, 4% ontving eveneens bestellingen uit een ander Europees land en 17% ontving zelfs bestellingen van buiten de Europese Unie. Oorsprong van de bestellingen Nationaal Een land van de EU 27 Rest van de wereld BE 81,87 4,85 16,83 EU27 94,26 41,49 25,46 Max. EU27 99,48 76,37 49,37 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Een derde van de kmo's zou overeenkomstig de doelstelling van de DAE tegen 215 onlineverkoop mogelijk moeten maken. In 211 zit het Europese gemiddelde op een bescheiden 13%, terwijl België fier de 6e plaats bekleedt met een resultaat van meer dan 21% (21,46%). Tsjechië bezit het Europese record met 25,22%. Daarentegen doet slechts 3,7% van de Bulgaarse ondernemingen aan onlineverkoop. FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - E-Commerce Het internet van de dingen Net zoals in Europa maakt 18% van de grote Belgische ondernemingen gebruik van de RFID-technologie. Dit percentage daalt naar 7% voor de middelgrote bedrijven en naar ongeveer 3% voor de kleine ondernemingen. in % Grote Middelgrote Kleine BE 18,51 7,9 2,72 EU 27 17,64 8,4 2,34 Max. EU27 31,6 15,66 6,36 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 78% van de gebruikers van deze technologie gebruikt RFID als integraal onderdeel van het productieproces of de dienstverlening (opvolging en controle van de industriële productie, opvolging van de logistieke keten en de voorraad, beheer van de diensten, onderhoud & middelen). In België is om en bij de 5% van de omzet van de bedrijven afkomstig van e-commerce. 25

Ondernemingen DNS (gegevens 211) Aantal ".be" domeinnamen en toename Gebruik van de domeinnaam.be 26 Het aantal.be domeinnamen is met 12% gestegen. 1.5. 1.2. 72% 13% 4% 12% 9. 72% - De twee 6. 13% - Enkel website 4% - Enkel e-mail 3. 12% - Geen Bron: DNS.be 26 27 28 29 21 211 Bron: DNS.be FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - DNS

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Soort website In 211 is bijna 4% van de ".be" websites gerelateerd aan ondernemingen. Inhoud website ".be" in % 21 211 Evolutie Bedrijfswebsite 54, 47,3-6,7 Niet-commerciële website 18,7 14,9-3,8 Foutmelding 6,8 11,7 4,9 Pay per click 5,3 7,3 2, Persoonlijke/ Gezinsblog 5,1 4,3 -,8 Webshop 3,2 2,2-1, Portal/media 2,8 2,7 -,1 Website om te verkopen 1,6 6,5 4,9 Andere 2,5 3,1,6 54,% 47,3% 21 211 FOD Economie - Barometer - Ondernemingen - DNS Bron: DNS.be -6,7% Wijziging in aantal bedrijfswebsites tussen 21 en 211 Bron: DNS.be Nationaliteit van de eigenaar van ".be" domeinen 34% 57% 57,34 %.be 15,17 %.com 9,49 %.net 8,12 %.eu 5,1 % cctld 2,38 %.org 1,58 %.info,71 %.biz,21 %.mobi van de ".be" domeinnamen heeft een niet- Belgische eigenaar. in % 211 BE 65,86 NL 18,95 FR 5,73 DE 2,8 GB 1,66 US 1,29 Andere 4,43 Bron: DNS.be van de door Belgen gereserveerde domeinnamen is ".be", gevolgd door.com,.net en.eu. 6.be 5 4 3 2 1.com Bron: DNS.be.net.eu.cctld.org.info.biz.mobi 27

E-Government In 21 haalde België voor e-government voor de burger een toegankelijkheidsniveau van 72,9% (+ 3% tegenover 29). Sinds 21 hebben al 7 landen, zijnde Oostenrijk, Ierland, Italië, Nederland, Portugal, Zweden, Malta en Slovenië, volledige toegankelijkheid tot deze diensten verzekerd. Voor de bedrijven bedraagt dit toegankelijkheidsniveau 87,5%, waardoor het net iets onder het Europese gemiddelde ligt (89,4%). Sinds 21 bieden niet minder dan 15 landen van de EU volledige toegankelijkheid aan de ondernemingen. 28 Bron: Eurostat Op wereldvlak bezet België in 212 de 24e plaats in het klassement van de " Government s online service index ". De eerste plaatsen worden bezet door Zuid- Korea, Singapore en de Verenigde Staten. 14 Europese landen hebben een betere klassering dan België. Merk op dat dit in vergelijking met 21 voor ons land een achteruitgang met 8 plaatsen betekent; deze slechte prestatie heeft verschillende oorzaken. Zo zijn nog te weinig overheidsdiensten burgergericht. Dit betekent dat de ontwikkelde toepassingen onvoldoende geïntegreerd zijn, en onvoldoende aangepast aan de echte behoeften van de gebruikers. Bron: United Nations Public Administration 1 Het toegankelijkheidsniveau komt overeen met het percentage diensten waarvan de processen volledig online kunnen worden uitgevoerd op basis van een lijst van 12 referentiediensten voor de burgers (personenbelasting, werk zoeken, gezondheidszorgdiensten, burgerlijke stand, bouwvergunningen, inschrijvingen voor hoger onderwijs, adreswijzigingen, certificaten aanvragen, politieaangiftes, bibliotheken, socialezekerheidsdiensten, inschrijving van voertuigen) en 8 diensten voor ondernemingen (vennootschapsbelasting, sociale bijdragen, openbare aanbestedingen, btw, oprichting van bedrijven, aanvragen van milieuvergunningen, douaneaangiftes, statistieken). FOD Economie - Barometer - E-Government

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Gebruik van de elektronische identiteitskaart en beschikbaarheid van de eid-kaartlezer binnen de huishoudens. Ondanks de algemene verspreiding ervan blijft het gebruik van de elektronische identiteitskaart te beperkt. 43% van de Belgen zegt nog nooit hun eid digitaal te hebben gebruikt! En 15% van de Belgen verklaart zelfs geen elektronische identiteitskaart te bezitten. Dat cijfer loopt op tot 25% bij de Belgen van 64 jaar en ouder. Iets meer dan een kwart van de huishoudens beschikt over een eid-kaartlezer! 72% 27% 42,78% 2,1% Gebruik van de eid in 211 Nooit elektronisch gebruikt In de loop van de afgelopen drie maanden Geen elektronische identiteitskaart (eid) Tussen de afgelopen drie maanden en een jaar Meer dan een jaar 14,86% 12,59% 7,34% Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 27% - Gezin met een eid-kaartlezer (elektronische identiteitskaart) 72% - Gezin zonder eid-kaartlezer Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie 15% van de Belgen verklaart zelfs geen elektronische identiteitskaart te bezitten. 29 FOD Economie - Barometer - E-Government

Gebruik van het internet: interactie met de openbare instanties in de afgelopen 12 maanden Het gebruik van e-governmentdiensten door de particulieren maakt deel uit van de Europese digitaliseringsdoelstellingen. De Digitale Agenda voor Europa voorziet dat tegen 215 het e-government door de helft van de bevolking wordt gebruikt. In 211 heeft 47,3% van de Belgen contact gehad met een administratie via internet. Daarmee zit België boven het Europese gemiddelde van 41%. Als er enkel rekening wordt gehouden met de particulieren die internet het afgelopen jaar hebben gebruikt, is dit 61,2%! 3 61,2% van de Belgen heeft contact gehad met de administratie via internet. FOD Economie - Barometer - E-Government

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Inzake gebruik, kan de raadpleging van websites op het meeste bijval rekenen, namelijk met 39% (EU 35,4%). in % 5 28 29 21 4 211 3 2 31 1 BE EU 27 BE EU 27 BE EU 27 Om via websites informatie te verkrijgen van overheidsinstanties Om ingevulde formulieren terug te sturen Om officiële formulieren te downloaden Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Het afgelopen jaar heeft 25,7% van de Belgen ingevulde formulieren naar de bevoegde administratie verstuurd via het internet (EU 2,6%). Dit is een objectief criterium van de DAE dat tegen 215 beoogt dat minstens 25% van de burgers internet gebruiken om formulieren in te dienen bij de overheidsinstanties. FOD Economie - Barometer - E-Government

E-Government Huishoudens E-dienstverlening van de overheid 32 Om zich te authenticeren bij onlinediensten van de overheid kunnen gebruikers zowel een token als de elektronische identiteitskaart (eid) gebruiken. In 5 jaar tijd is het aantal authenticaties toegenomen met 486%! Ondanks hun gelijktijdige introductie sinds 29 heeft de eid duidelijk de bovenhand op het token met 63,3% van de authenticaties in 211. 5.. Gebruik eid 4.. Gebruik token 3.. 2.. 1.. 27 28 29 21 211 Bron: FOD Financiën FOD Economie - Barometer - E-Government - Huishoudens

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Tax-on-web Tax-on-web wordt steeds vaker gebruikt, met een gedegen groei gedurende de laatste 5 jaren. De symbolische grens van 5% elektronische aangiftes is reeds in 21 overschreden en de groei gaat verder. Belastingaangiftes Aantal aangiftes op papier Aangiftes via Tax-on-web Percentage elektronische aangiftes 26 3.833.855 1.22.12 21 27 3.994.418 1.357.252 25 28 3.873.84 1.712.916 31 29 3.496.247 2.499.465 42 21 2.946.463 3.48.968 51 211 2.43.922 3.193.491 61 Bron: FOD Financiën Deze dienst heeft op 5 jaar een toename gekend van 212% (voor alle gebruikerscategorieën samen, met name burgers, mandatarissen en ambtenaren). In 211 werden 3.193.491 aangiftes voor de personenbelasting online ingevuld. 1.118.458 hiervan zijn afkomstig van de burgers die steeds talrijker de dienst gebruiken. Hun aantal is op vijf jaar gestegen met 598%! 3.5. 3.. 2.5. 2.. 1.5. 1.. 5. 26 27 28 29 21 211 TOW totaal Burger Mandataris Ambtenaar Inschrijving van voertuigen via het internet In 211 werden 1.85.254 inschrijvingen of 72% van het totaal uitgevoerd via het internet. Als we geen rekening houden met benaderingen die niet via het internet kunnen, wordt 83% van de afgeleverde nummerplaten ingeschreven via het internet. in % 1 8 6 Bron: FOD Financiën 33 Het gebruik van Tax-on-web door mandatarissen (bv. boekhouders) en ambtenaren is eveneens aanzienlijk toegenomen, respectievelijk met 154% en 128%. FOD Economie - Barometer - E-Government - Huishoudens 4 2 25 26 27 28 29 21 211 212 Bron: FOD Mobiliteit en Vervoer

E-government Ondernemingen Meer dan 84% van de Belgische ondernemingen (tegenover 74% van de Europese ondernemingen) gebruikt websites van overheidsinstanties om informatie te bekomen. 34 1 8 BE EU27 6 4 2 Informatie vinden op websites of homepages van overheidsinstanties Ingevulde formulieren digitaal terugsturen naar overheidsinstanties Formulieren ophalen van websites of homepages van overheidsinstanties Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - E-Government - Ondernemingen

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " Deze diensten worden gebruikt in de meeste Belgische ondernemingen. Door kleinere organisaties worden ze echter minder gebruikt. 63,13% in % Grote Middelgrote Kleine Formulieren verkrijgen op websites of homepages van overheidsinstanties 91,34 83,5 67,21 Informatie verkrijgen op websites of homepages van overheidsinstanties 94,83 94,7 82,59 Ingevulde formulieren elektronisch terugsturen naar overheidsinstanties 89,56 83,52 67,93 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat van de Belgische ondernemingen verklaart de btw-aangifte online uit te voeren. Voor de aangiftes die worden ingevuld door mandatarissen bedraagt dit cijfer zowat 1%! in % BE EU 27 Max. EU27 Btw 63,13 53,4 88,73 Sociale bijdragen 38,54 49,83 9,2 Vennootschapsbelasting 38,51 37,75 88,29 Douane/accijnzen 19,65 21,24 4,34 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat Factoren die de elektronische uitwisseling met de overheidsinstanties beperken 31% van de ondernemingen vindt dat bepaalde elektronische procedures te complex en/ of te tijdrovend zijn. Ook de onwetendheid over bepaalde elektronische procedures beperkt de elektronische uitwisseling met de overheidsinstanties (27%). FOD Economie - Barometer - E-Government - Ondernemingen in % BE EU 27 35 31,2 32,36 3 29,11 26,95 24,48 25,69 24,49 25 21,8 BE 2 35 EU 27 1531,2 32,36 3 29,11 1 26,95 24,48 25,69 24,49 25 5 21,8 2 15 1 2 3 4 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 1 Grote 5 in % We stellen dus vast dat de kleinere Belgische organisaties Middelgrote op een meer concrete manier de moeilijkheden ondervinden 35 33,45 Kleine die de 1elektronische 2 uitwisseling 3 met de overheidsinstanties 3 beperken. 26,24 27,95 4 26,45 in % 25,19 25 22,47 22,58 19,91 2 18,59 35 15 33,45 3 1 25,19 26,24 27,95 26,45 25 5 22,47 22,58 19,91 2 18,59 15 1 2 3 in % 1 5 1 2 3 Grote Middelgrote Kleine Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat 1/ Bepaalde elektronische procedures zijn te complex en/of te tijdrovend. 2/ Onwetendheid over mogelijkheden van de elektronische procedures. 3/ Bezorgdheid over de vertrouwelijkheid en de veiligheid van de gegevens. 4/ Bepaalde elektronische procedures vereisen nog steeds dat er post wordt uitgewisseld of fysiek contact is. 35

Veiligheid Cybercriminaliteit De FCCU schat de financiële schade van de cybercriminaliteit tussen 1 en 3 miljard euro per jaar voor België. De federale politie registreerde in 211 ongeveer 15. cybercrimedelicten (+4%). De meeste van deze handelingen (pogingen en voldongen feiten) hebben betrekking op informaticafraude en meer in het bijzonder fraude gelinkt aan betaalmiddelen. 36 2. Informaticafraude Valsheid in informatica Hacking Sabotage 15. Aantal delicten 1. 5. 25 26 27 28 29 21 211 Bron: Federale Politie FOD Economie - Barometer - Veiligheid - Cybercriminaliteit

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " "Hacking" omvat zowel de pogingen die geheel slaagden als de pogingen die op tijd werden opgemerkt en mislukten. De toename van het aantal IT-delicten houdt verband met de toename van het aantal banktransacties. De reële schade van geslaagde delicten bedroeg 248.198,79 euro, waarvan 136.36 euro (of 55%) gerecupereerd kon worden, waardoor er dus een nettoschade van 111.838 euro overblijft. Totaal aantal (in miljoen) Soort operaties 25 28 29 21 Telefonisch bankieren 7,1 8,7 7,2 7,9 Self service bank 93,1 85,7 82,2 78,3 Pc banking 151,9 332,2 343,6 43 Abonnementen 4.63 5.654 6.599 7.373 waarvan gebruikt (in %) 8,% 73,% 71,% 72,7% Geregistreerde sessies 383,142 41,471 424,835 432,82 Geregistreerde sessies per gebruikt abonnement (eenheden) 15 98 91 8 Ingevoerde nationale overschrijvingen 29.162 33.2157 34.3578 4.367 Ingevoerde buitenlandse overschrijvingen 4,75 3,688 5,584 9,255 Ingevoerde beursorders 2,96 2,87 2,728 3,19 Bron: Federale Politie 15. Door de federale politie geregistreerde cybercrimefeiten 55% van het bedrag van de delicten kon gerecupereerd worden. 37 FOD Economie - Barometer - Veiligheid - Cybercriminaliteit

Veiligheid ecops ecops is een Belgisch onlinecontactpunt waar de burger delicten kan melden in verband met België, die worden gepleegd op of via het internet. Tussen 29 en 21 is het aantal klachten gestegen met 12%. 2 38 15 1 5 27 28 29 21 Aantal meldingen te behandelen door de FOD Economie Aantal meldingen te behandelen door de federale politie Bron: Federale Politie, FOD Economie - AD Controle en Bemiddeling FOD Economie - Barometer - Veiligheid - ecops

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " 74% van de aanklachten heeft betrekking op oplichting. In tweede instantie, voor 8%, bestaat de cybercriminaliteit uit verduistering van geld dat via ecops aan het licht wordt gebracht. Beschrijving van aangiftes door de rechercheur 27 28 29 21 Oplichting 5.939 6.86 8.126 7.636 Fiscale/economische delicten 31 477 Geweld/bedreiging van personen 275 278 286 266 ICT-criminaliteit 419 616 554 824 Laster en eerroof 16 17 245 279 Identiteitsmisbruik 15 Racisme / Revisionisme 93 99 69 87 Andere 1.996 93 31 699 Bron: Federale Politie, FOD Economie - AD Controle en Bemiddeling 5% van de aanklachten heeft betrekking op fiscale delicten. De fraude op het internet (39%) en de "Afrikaanse" fraude (38%) vertegenwoordigen de meerderheid van de oplichtingszaken die door ecops worden behandeld. 1% 18% 39% % - Oplichting zonder internet 39% - Internetfraude 1% - Beleggingsfraude 18% - Phishing 2% 2% 39% 2% - SOS-mail 39% - Afrikaanse fraude 2% - Emotiefraude Bron: Federale Politie, FOD Economie - DG Controle en Bemiddeling 39 FOD Economie - Barometer - Veiligheid - ecops

Veiligheid FOD Economie 4 Van de 18.411 klachten die ecops in 21 ontving, behoorden er 1.582 dossiers tot de bevoegdheid van de FOD Economie. 1.71 1.5 dossiers werden geopend voor onderzoek 1.2 9 6 3 Ongevraagde digitale reclame (geen opt-in, ondoeltreffende opt-out) Illegale handelspraktijken via 93 Illegale handelspraktijken via sms'jes waar te veel voor wordt aangerekend Frauduleus werken via digitale verkoopplatformen Spamming E-Commerce 27 28 29 21 Bron: FOD Economie - AD Controle en Bemiddeling FOD Economie - Barometer - Veiligheid - FOD Economie, CERT, Wereldbank

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " 55% van de klachten had betrekking op e-commerce, hiervan had 6% betrekking op leveringsproblemen (het aantal klachten in dat verband is tussen 29 en 21 verdrievoudigd). 6 CERT De overheidsdienst CERT.be heeft als één van zijn opdrachten het leveren van informatie over de IT-veiligheid aan de Belgische bevolking. CERT.be biedt de gebruikers advies en uitleg over de best practices in verband met veiligheid op het internet. 5 4 3 2 1 27 28 29 21 geen levering bedrieglijke handelspraktijken gedwongen aankoop geen identificatie van de verkoper Bron: FOD Economie - AD Controle en Bemiddeling piramideverkoop geen terugtrekkingsrecht abnormale, misleidende prijs misleidende bepalingen In 211 werden 2.69 veiligheidsincidenten gerapporteerd aan CERT.be: - CERT.be heeft 1.494 onderzoeken gelanceerd op basis van de ontvangen meldingen - 1.161 incidenten bleken zware gevallen (fraude, pogingen tot fraude, identiteitsdiefstal binnen de banksector, denial of service aanval of ernstige virusbesmetting) 24,1% waren incidenten over systemen (zoals besmette servers) 14,8% waren gevallen van spam (ongewenste mails) 14,7% van de gevallen betroffen phishing 5,2% waren incidenten met bankrekeningen 4,6% waren incidenten met wormen en virussen 2,4% denial of service aanvallen Wereldbank België telt gemiddeld 6 beveiligde servers (versleuteld) per miljoen inwoners. Het Europese gemiddelde is 716 beveiligde servers per miljoen inwoners maar sommige landen hebben duidelijk de kaart van de veiligheid getrokken (zoals Luxemburg: 1.874, Zwitserland: 2.137, de US: 1.563). 41 FOD Economie - Barometer - Veiligheid - FOD Economie, CERT, Wereldbank

Veiligheid Cyberveiligheid 42 78% 77% van de Belgen (tegen 69% van de Europeanen) vertrouwt het internet voor activiteiten als onlinebanking en onlineaankopen. van de Belgische internetgebruikers vindt dat het risico om slachtoffer te worden van cybercriminaliteit het afgelopen jaar is gestegen. De Belgen zijn naar het voorbeeld van de Europeanen vooral bezorgd over de veiligheid van hun onlinebetalingen (41%). Ze zijn ook bezorgd over het verstrekken van persoonlijke gegevens via het internet. in % EU BE U bent bezorgd over de veiligheid van de onlinebetalingen 38 41 U bent bezorgd over het verstrekken van uw persoonlijke gegevens 4 41 U geeft er de voorkeur aan de transactie in eigen persoon te realiseren, bv. om het product te bestuderen of persoonlijk 24 24 advies in te winnen U vreest dat u de online bestelde producten of diensten niet zult ontvangen 19 24 Niets 21 2 Andere 4 5 Weet het niet 2 1 Bron: Eurobarometer FOD Economie - Barometer - Veiligheid - Cyberveiligheid

" De voorwaarden creëren voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. " 61% van de Belgen vindt zich onvoldoende geïnformeerd over de risico's verbonden met cybercriminaliteit. Vanuit de hierdoor ontstane bezorgdheid hebben de Belgische internetgebruikers hun gedrag inzake internetveiligheid aangepast. 64% heeft een antivirusprogramma geïnstalleerd (EU 51%), 42% heeft enkel websites geraadpleegd die vertrouwen inboezemden en 41% van de internetgebruikers zegt aandachtig te zijn voor de eventuele communicatie van persoonlijke gegevens op het internet. In 2% van de gevallen hebben die bezorgdheden ook een impact op het onlinekopen. 42 % van de Belgische internetgebruikers heeft e-mails ontvangen waarin op frauduleuze wijze wordt gevraagd naar geld of persoonlijke informatie. 2% stelde rassenhaat vast op internet; 13% kreeg door een cyberaanval geen toegang tot onlinediensten. 12% denkt het slachtoffer te zijn geweest van online fraude en 1% van identiteitsdiefstal. 43 8 7 6 5 4 3 2 1 BE EU27 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 Bron: Eurobarometer Hebben veiligheidsbekommernissen uw manier van werken met het internet op een van de volgende manieren veranderd? 1 / Weet het niet 2/ Geen (Spontaan) 3/ Andere (Spontaan) 4/ U bent minder geneigd online bankingdiensten te gebruiken 5/ U wijzigt de vertrouwelijkheidsparameters 6/ U bent minder geneigd online producten te kopen 7/ U gebruikt verschillende wachtwoorden voor verschillende websites 8/ U gebruikt enkel uw eigen computer 9/ U raadpleegt enkel gekende en betrouwbare websites 1/ U bent minder geneigd persoonlijke informatie te verstrekken op websites 11/ U opent geen mails van onbekende afzenders 12/ U hebt een antivirusprogramma geïnstalleerd FOD Economie - Barometer - Veiligheid - Cyberveiligheid

E-skills Voor de Europese Commissie omvat de beheersing van informatietechnologie "het gebruik van de computer om informatie te verkrijgen, te beoordelen, op te slaan, te produceren, voor te stellen en uit te wisselen, alsook om te communiceren en via het internet deel te nemen aan samenwerkingsnetwerken ". We stellen vast dat België zich in de buurt van het Europese gemiddelde bevindt. Het is evenwel zo dat naarmate er hogere eisen aan de vaardigheden worden gesteld, ze minder goed worden beheerst. 44 Welke activiteiten met betrekking tot computers hebt u al uitgevoerd, zelfs al is het lang geleden? (in %) BE EU27 Max. EU27 Kopiëren, verplaatsen van bestanden of mappen 68 63 82 Kopiëren/plakken van tekst of van informatie in een document 65 61 82 Bestanden van een computer transfereren naar een ander toestel (bv. een digitale camera) 54 51 77 Nieuwe uitrusting installeren zoals een printer of een modem 49 43 71 Wiskundige (basis)formules gebruiken in een spreadsheet (bv. Excel) 46 43 73 Comprimeren of zippen van bestanden 37 37 6 Elektronische presentaties realiseren aan de hand van presentatietoepassingen (bv. PowerPointpresentaties) 35 31 61 De configuratieparameters van programma's aanpassen of controleren 23 26 56 Installeren of vervangen van een besturingssysteem 2 21 47 Een informaticaprogramma maken 11 1 26 Bron: FOD Economie - AD Statistiek en Economische Informatie, Eurostat FOD Economie - Barometer - E-skills