Social health bij chronisch zieken Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Scientific institute for Quality of Healthcare, IQ Radboud University Medical Center Nijmegen Leerdoelen (1) Na het volgen van deze cursus kunt u: het verschil aangeven tussen gezondheidsdefinitie van de WHO (1948) en van Huber et al (2011) de verschillende dimensies van social health voor chronisch zieke ouderen omschrijven de effectieve interventies aangeven waar de geriatriefysiotherapeut gebruik van kan maken, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun naasten de barrières omschrijven die chronisch zieke ouderen hebben om sociale contacten te onderhouden 1
Leerdoelen (2) Na het volgen van deze cursus kunt u: het begrip waardigheid definiëren en aangeven hoe waardigheid kan worden beïnvloed de eigen barrières en hulpmiddelen omschrijven in het omgaan met waardigheid van de chronische zieke oudere concrete veranderingen aangeven die in de geriatischfysiotherapeutische praktijk kunnen worden ingevoerd ten behoeve van behoud of stimulering van social health concrete punten aangeven die in de geriatischfysiotherapeutische praktijk kunnen worden ingevoerd om social health van de patiënten te stimuleren Inhoud Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4 Deel 5 Deel 6 Definiëring gezondheid van chronisch zieken Dimensies van social health voor chronisch zieke ouderen Interventie gericht op verbeteren van kwaliteit van leven Barrières van chronisch zieke ouderen om sociale contacten te onderhouden Waardigheid: definitie en omgang hiermee in de praktijk Het stimuleren van social health in de praktijk 2
Leidende vraag Hoe kan social health bijdragen aan een beter leven in een kwetsbaar bestaan? Deel 1 Definiëring gezondheid van chronisch zieken 3
Gezondheid volgens WHO-definitie A state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity WHO, Constitution of the World Health Organisation, 2006 Gezondheid chronisch zieken Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven Huber et al, 2011 4
Vragen? Deel 2 Dimensies van social health voor chronisch zieke ouderen 5
Social health Balans tussen mogelijkheden en beperkingen, beïnvloed door sociale en omgevingsfactoren Huber et al, 2011 Sociale en omgevingsfactoren Sociaal netwerk Normen en waarden 6
Dimensies social health Vermogen om potentie waar te maken Mate van onafhankelijkheid ondanks medische conditie Sociaal verkeer en bijbehorende verplichtingen Huber et al, 2011 Social health en dementie Geen defectologie, maar aandacht voor capaciteiten (Oliver Sachs) Verbinding met het gewone leven Vernooij-Dassen, 2016 7
Vragen? Deel 3 Interventie gericht op verbeteren van kwaliteit van leven 8
Trainingsprogramma s Computer-based cognitive and physical training: improvement global cogitive functioning and symptoms of depression (Gonzalez-Palau, Franco, Bamidis, Losada, Parra, Papageorgiou, Vivas, Aging Ment Health, 2014) (pilot study) Diet, exercise,cognitive training, vasculair risk monitoring: improvement cognitive functioning (FINGER study Ngandu et al. Lancet, 2015,RCT) Kirk-Sanchez & Mc Gough, 2014 Kenmerken trainingsprogramma s Kenmerken trainingsprogramma s met neuroprotectieve relatie tussen fysieke training en cognitief functioneren gestructureerd en geïndividualiseerd hogere intensiteit langere duur en multicomponent Kirk-Sanchez, 2014 9
Relatie brein en fysieke training Gecombineerde fysieke en cognitieve training laat signalen van neuro-plastische effecten zien bij mensen met MCI Signalen van winst in plaats van achteruitgang (Styliadis et al, 2015) Potentiële bi-directionele relatie tussen tussen fysieke activiteit en brein (Loprinzi et al, 2013) Social health en preventie Sociale activititeiten protectief / Sociale isolatie risico Mentale, fysieke en sociale factoren dragen in gelijke mate bij tot het verminderen van het risico op dementie Karp et al, 2006 10
Training fysieke activiteiten bij mensen met dementie: geen significant effect Gestructureerde, matig intensieve fysieke activiteiten / educatie health (Sink et al., JAMA, 2015) Hoog- intensief fysiek trainingsprogramma / controle activiteit (Bostrom et al, 2015) Training fysieke activiteiten bij mensen met dementie: significante effecten Fysieke training verbeterde globaal cognitief functioneren (Singh et al, 2014) Hoge intensiteit fysieke training programma verbeterde balans en musculaire kracht (Telenius et al. PLoS One, 2015) 11
Reviews fysieke training (1) Veelbelovende resultaten fysiotherapie in het verbeteren ADL bij mensen met dementie, geen significante effecten op cognitief functioneren of depressie (Zhu et al, J Alzheimers Dis, 2015) Studies bij mensen met MCI vonden positieve effecten van fysieke training op globaal cognitief functioneren, studies bij mensen met dementie vonden meestal geen significante effecten (Ohman, Savikko et al., Dement Geriatr Cogn Disord, 2014) Hermann et al, 2015 Reviews fysieke training (2) Effectiviteit hangt af van lokale omstandigheden. Succesvol management van mensen met dementie en hun mantelzorgers garantie basale steun stabiele sociale omgeving, aangepast aan de cognitieve vermogens van persoon met dementie multimodale ondersteuning aangepast aan praktische behoeften van mensen met dementie en hun mantelzorgers Hermann et al, 2015 12
Film: Henry 13
Niet-farmacologische interventies Accumulatie van drie decennia onderzoek: bewijs voor kracht van sociale betrokkenheid en sociale steun en voor aanwezigheid van rest capaciteiten van persoon met dementie Deze bevindingen staan op gespannen voet met het uitgangspunt dat dementie niet kan worden voorkomen en dat de capaciteiten van de persoon met dementie niet kunnen worden behouden of verbeterd. Vernooij-Dassen, 2016 Vragen? 14
Deel 4 Barrières van chronisch zieke ouderen om sociale contacten te onderhouden Barrières chronisch zieke ouderen om sociale contacten te onderhouden Wervingsproblemen Weerstand tegen sociale contacten door geanticipeerde stress van sociale contanten (Donkers, Nijhuis-vd Sande, Graff, in prep.) Nieuw dilemma: volgen wensen persoon met dementie of evidence based aanbevelingen 15
Persoonlijke barrières Wat zijn uw de eigen barrières en hulpmiddelen in het omgaan met waardigheid van de chronische zieke oudere? Wat zijn uw successen in het bevorderen van waardigheid bij chronisch zieken? Vragen? 16
Deel 5 Wederkerigheid, waardigheid en autonomie Wederkerigheid Vermogen om iets terug te geven voor wat men heeft gekregen (Gouldner, 1960) Wens om iets te geven bij patiënten die palliatieve zorg krijgen (Osse, Vernooij-Dassen et al, 2005) Wens om iets te geven bij mensen met dementie (Gove, 2013) (Vernooij-Dassen, Leatherman, Olde Rikkert, BMJ, 2011) 17
Zorg en neveneffecten Ontnemen mogelijkheid tot wederkerigheid Aantasten van waardigheid Vernooij-Dassen, 2011 18
Waardigheid Belang om niet te worden beschouwd als last voor anderen en de mogelijkheid om van belang te blijven voor anderen (Anderberg et al, 2007) Meetinstrument waardigheid: Patient Dignity Inventory (Chochinov et al, 2008) 19
Interventies die rekening houden met waardigheid Ergotherapie voor mensen met dementie en mantelzorgers thuis (Graff, Vernooij-Dassen et al, 2006) Gezamenlijke besluitvorming (Elwyn et al, 2014; Groen-v.d. Ven, Span M, Vernooij-Dassen et al, submitted) Dignity therapy (Chochinov e.t al, 2005; Hall et al, 2012) Self-management support (Roets-Merken et al, 2013) Autonomie Gewenst autonomen Gewenst afhankelijken Beide groepen duidelijk wat men wil en inzicht in mogelijkheden en beperkingen duidelijk dat men geholpen wil worden balans tussen regiebehoud en afhankelijkheid De Lange, 2004 20
Hypothese: WAUW Wederkerigheid Autonomie Waardigheid Vernooij-Dassen et al, 2015, In Droes et al. Social health in de geriatrisch-fysiotherapeutische praktijk Welke concrete veranderingen kunnen in de fysiotherapeutische praktijk worden ingevoerd ten behoeve van behoud of stimulering van social health? 21
Vragen? Deel 6 Het stimuleren van social health in de praktijk 22
Casus patiënt De Bok Pat de Bok is 90 jaar, spinaal stenose woont alleen en zelfstandig 1 x per week fysiotherapie: vermogen tot lopen onderhouden het stoort hem dat zijn loopvermogen is beperkt en daarmee zijn actieradius cognitief competent en reageert sterk op sociale stimulatie doet zijn eigen huishouding krijgt nagenoeg dagelijks bezoek van (klein)kinderen / vrienden voelt zich desondanks eenzaam Hoe kan fysiotherapie bijdragen aan de social health van mn. De Bok? Het stimuleren van social health in de praktijk (1) De basis voor het bevorderen van sociale gezondheid is altijd rekening te houden met wederigheid, autonomie en waardigheid Programma s om fysieke activiteit te bevorderen zijn in principe acceptabel, plezierig ervaren en vormen onderdeel van het normale leven 23
Het stimuleren van social health in de praktijk (2) Inhoud, intensiteit moeten afgestemd zijn op persoonlijke problemen en behoeften van de persoon met dementie en de mantelzorger. Zij kunnen zowel thuis als in het verpleeghuis worden toegepast. De mantelzorger en andere hulpverleners kunnen worden ingezet voor het onderhoud van de trainingseffecten Vragen? 24
Ten slotte Take home messages De definitie van gezondheid is aangepast voor chronisch zieken in de richting van meer aandacht voor bestaande capaciteiten Sociale gezondheid kan worden ingezet om behoeften te bepalen Sociale gezondheid kan worden gebruikt om capaciteiten beter te benutten Sociale gezondheid kan bijdragen aan het behoud en stimulering van fysieke capaciteiten, omgekeerd kunnen fysieke capaciteiten worden ingezet om social health te bevorderen 25
Dank voor uw aandacht! 26