Het nieuwe bouwen: kwaliteit en innovatie Conceptprogramma dinsdag 30 september, 9.30 17.00 uur locatie: World Forum Convention Center (voorheen: Nederlands Congresgebouw) te Den Haag. Churchillplein 10. 9.30 uur Ontvangst en bezoek informatiemarkt 10.15 uur Opening door dagvoorzitter prof.dr. C. Hamelink, hoogleraar internationale communicatie 10.30 uur Afschaffing bouwregime, en nu? door Centrum Zorg en Bouw 10.45 uur Verwachte trends in de gezondheidszorg door prof. dr. P. Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau 11.20 uur Arbeidsproductiviteit en gebouw door prof. dr. F. D. Pot, bestuurslid Nederlands Centrum Sociale Innovatie 11.45 uur Pauze en bezoek informatiemarkt 12.00 uur Mogelijkheden energiebesparing in de zorg door ing. A.A.L. Traversari, MBA, Hoofd afd. Koude, Warmte en Installaties, TNO 12.25 uur Inspectie en de gebouwkwaliteit door Inspecteur-Generaal prof. dr. G. van der Wal 12.55 uur Lunchpauze en bezoek informatiemarkt
14.00 uur Eerste ronde parallelsessies 1 Vastgoed en gebiedsontwikkeling 2 Bouwarbitrage in de zorgsector 3 Huisvesting voor (zorgvragende) ouderen 4 Toenemende zorgvraag, afnemende beroepsbevolking, oplossingen? 5 Fysieke en sociale toegankelijkheid; concrete voorbeelden 6 Healing environment: praktisch toepasbaar? 7 Integrale veiligheid ziekenhuizen 8 Durf ik nog te bouwen en hoe ga ik om met risico s? 9 Plug in voor bestaande huisvesting 10 Op weg naar Design For All 14.45 uur Wisselen van zaal 14.50 uur Tweede ronde parallelsessies 15.40 uur Pauze en bezoek informatiemarkt 16.00 uur Eerste steen Centrum Zorg en bouw met medewerking van - mevrouw drs. D.M.J.J. Monissen, Directeur-Generaal Curatieve Zorg, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport - ir. J.H.J. Mengelers, Voorzitter Raad van Bestuur TNO - drs. R.L.J.M. Scheerder, Voorzitter Bouwcollege - ir. D.Ph. Schmidt, Directeur TNO Bouw en Ondergrond - M. Verweij, arts, Directeur Centrum Zorg en Bouw 17.00 uur Netwerkborrel en bezoek informatiemarkt 18.00 uur Sluiting
Congres Het nieuwe bouwen: kwaliteit en innovatie Eind april ondertekenden de secretaris-generaal van het ministerie van VWS, de directeur TNO Bouw en Ondergrond en de voorzitter van het Bouwcollege de definitieve overeenkomst voor de oprichting van het Centrum Zorg en Bouw. De expertise van het Bouwcollege wordt in dit nieuwe centrum bij TNO ondergebracht. Het Centrum Zorg en Bouw gaat zich bezig houden met innovatie en kwaliteit van de bouw in de gezondheidszorg. Kwaliteit en innovatie staan centraal in bovengenoemd congres. Congres Het nieuwe bouwen: kwaliteit en innovatie. Dinsdag 30 september, 9.30-17.00 uur World Forum Convention Center, Den Haag www.bouwcollege.nl/cursusagenda of www.tno.nl/congreszorgenbouw Voor wie? Het congres is bedoeld voor voorzitters en leden Raden van Bestuur en Raden van Toezicht van zorginstellingen en woningcorporaties, hoger (facilitair) management van zorginstellingen, zorgverzekeraars en zorgkantoren, gemeenten en provincies, architecten en adviseurs. Mensen die zich op strategisch niveau bezig houden met de toekomst, planning en bouw van zorgvoorzieningen. BenO uczb 002 06-2008 Inhoud Het congres Het nieuwe bouwen staat in het teken van de toekomst, kennisontwikkeling, innovatie en het monitoren van de gebouwkwaliteit in de gezondheidszorg. Professor Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau zal spreken over zijn verwachtingen ten aanzien van de toekomst van de zorg. Inspecteur-Generaal professor Gerrit van der Wal gaat in op de te verwachten veldnormen of kwaliteitsnormen voor gebouwen in de gezondheidszorg. Innovatiethema s staan centraal in lezingen van professor Frank Pot en ingenieur Roberto Traversari: de ontwikkelingen en mogelijke oplossingen rond tekorten aan arbeid en energie. s Middags vinden diverse workshops plaats zoals: Gebiedsontwikkeling, Durf ik nog te bouwen?, Plug in voor bestaande huisvesting, Toegankelijkheid en Huisvesting voor (zorgvragende) ouderen. Ook Bus 1202 van Versterking Cliënt Positie is aanwezig op het congres. In de bus is informatie te krijgen over handicap en samenleving en de bouw. Buiten de bus wordt een parcours aangelegd waar deelnemers kunnen ervaren wat het is om een handicap te hebben. Na afloop van het congres wordt om 16.00 uur door VWS, TNO en Centrum Zorg en Bouw de eerste steen onthuld. Daarna kunt u de informatiemarkt bezoeken en netwerken tijdens de afsluitende borrel. Toelichting plenaire deel Verwachte trends in de gezondheidszorg Welke trends die van belang zijn voor de gezondheidszorg zijn er nu en welke worden verwacht in de toekomst? Dat is het centrale thema in de lezing van prof.dr. P. Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij zal ingaan op onder meer de gevolgen van de vergrijzing, immigratie en globalisering voor de eerstelijnsgezondheidszorg, de ziekenhuiszorg en de AWBZsectoren. In de lezing worden de verwachtingen vooral vanuit de vraagkant belicht.
Arbeidsproductiviteit en gebouw Een van de verwachte trends voor de toekomst is het ontstaan van een tekort aan personeel in de gezondheidszorg. Zorginnovatie moet hiervoor oplossingen bieden met aandacht voor verhoging van de arbeidsproductiviteit: bijvoorbeeld door organisatorische innovatie, langer doorwerken of door de inzet van domotica/ict. Prof.dr. F.D. Pot, bestuurslid Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie gaat in op arbeidsproductiviteit in de gezondheidszorg in relatie tot kleinschalig-grootschalig, patiëntgerichtheid en participatief ontwerpen. Energiebesparing in de zorg De snel stijgende energieprijzen, veroorzaakt door schaarste en onzekerheid bij de levering van fossiele brandstoffen en de klimaatproblematiek, doen veel mensen en organisaties beseffen dat energiebesparing moet. Al is het maar om de eigen exploitatiekosten in de hand te houden. Ing. A.A.L. Traversari, MBA, Hoofd afd. Koude, Warmte en Installaties, TNO zal aan de hand van concepten en voorbeelden laten zien hoe bespaard kan worden op energiegebruik en CO 2 -emissies gereduceerd kunnen worden. De voorbeelden zijn toepasbaar op of komen uit de gezondheidszorg. Inspectie en de gebouwkwaliteit De liberalisering van de bouw in de gezondheidszorg houdt in dat de bouw niet langer vooraf wordt getoetst aan basiskwaliteitseisen en kostennormen. Wel vinden de overheid, cliënten, verzekeraars en zorginstellingen het van belang dat er kwaliteitsnormen of veldnormen zijn waaraan gebouwen in de gezondheidszorg moeten voldoen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg zal hierop gaan toezien. Centrum Zorg en Bouw zal voor de Inspectie de gebouwkwaliteit monitoren en haar adviseren. Inspecteur-Generaal prof.dr. G. van der Wal legt uit wat de Inspectie doet en gaat doen omtrent de gebouwkwaliteit in de zorg. Toelichting parallelsessies 1 Vastgoed en gebiedsontwikkeling Door gebiedsontwikkeling is het mogelijk tot een nog betere en vooral meer duurzame waardeontwikkeling te komen. Eerst wordt kort een theoretisch kader met factoren van synergie en spanning geschetst. Vervolgens wordt aan de hand van enkele voorbeelden uit het verleden gekeken wat belangrijke faal- en succesfactoren zijn voor duurzame gebiedsontwikkeling. Daarna wordt een tweetal zorgsituaties gesimuleerd: een ziekenhuisterrein en een instellingsterrein voor langdurige zorg. In deze simulatie wordt gebruik gemaakt van de grafische ontwerpprogramma s van TNO voor serious gaming en de vastgoedrekenmodules van het Centrum Zorg en Bouw. 2 Bouwarbitrage in de zorgsector In de bouw worden geschillen veelal beslecht via arbitrage. De afschaffing van het bouwregime leidt naar verwachting tot meer arbitragezaken in de zorgsector. Wat is arbitrage eigenlijk, waarin verschilt het van de burgerlijke rechter, wat zijn tot nu toe de ervaringen in de zorgsector en welke aandachtspunten zijn van belang? Deze aspecten worden in de workshop behandeld. Ook wordt ingegaan op alternatieve vormen van geschilbeslechting, zoals mediation. Met mr. Jack Thiadens, Voorzitter Raad van Bestuur Martini Ziekenhuis en dr. mr. Hans Linders, Centrum Zorg en Bouw. 3 Huisvesting voor (zorgvragende) ouderen Met het oog op de vergrijzing, die de komende tientallen jaren in Nederland een piek bereikt, is het zaak voldoende aanbod aan huisvesting voor ouderen te bewerkstelligen. Dat aanbod moet gevarieerd zijn, rekening houdend met de verschillen in inkomens van de afnemers, en waardevast, ook voor de periode na de vergrijzingspiek. Voor gemeenten, woningcorporaties en zorginstellingen liggen hier uitdagingen. Het Centrum Zorg en Bouw wil in deze sessie concrete handvatten presenteren. Onder andere Programma 9.30 uur Ontvangst en bezoek informatiemarkt 10.30 uur Opening door dagvoorzitter prof. dr. C. Hamelink, hoogleraar internationale communicatie 10.45 uur Verwachte trends in de gezondheidszorg door prof. dr. P. Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau 11.20 uur Arbeidsproductiviteit en gebouw door prof. dr. F.D. Pot, bestuurslid Nederlands Centrum Sociale Innovatie 11.45 uur Pauze en bezoek informatiemarkt 12.00 uur Mogelijkheden energiebesparing in de zorg door Ing. A.A.L. Traversari, MBA, Hoofd afd. Koude, Warmte en Installaties, TNO 12.25 uur Inspectie en de gebouwkwaliteit door Inspecteur-Generaal prof. dr. G. van der Wal 12.55 uur Lunchpauze en bezoek informatiemarkt 14.00 uur Eerste ronde parallelsessies 1 Vastgoed en gebiedsontwikkeling 2 Bouwarbitrage in de zorgsector 3 Huisvesting voor (zorgvragende) ouderen 4 Toenemende zorgvraag, afnemende beroepsbevolking, oplossingen? 5 Toegankelijkheid voor iedereen, concrete voorbeelden 6 Healing environment. Praktisch toepasbaar? 7 Patiëntveiligheid ziekenhuizen 8 Durf ik nog te bouwen en hoe ga ik om met risico s? 9 Plug in voor bestaande huisvesting 10 Op weg naar Design For All 14.45 uur Wisselen van zaal 14.50 uur Tweede ronde parallelsessies 15.40 uur Pauze en bezoek informatiemarkt 16.00 uur Eerste steen Centrum Zorg en bouw met medewerking van - het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport - TNO - directeur Centrum Zorg en Bouw, M. Verweij, arts 17.00 uur Netwerkborrel en bezoek informatiemarkt 18.00 uur Sluiting
hebben op de mens op een rijtje gezet. Hierbij zal ook aandacht besteed worden hoe je als instelling of architect concreet rekening kunt houden met deze aspecten tijdens het ontwerpproces. Mevrouw drs. Karin Dijkstra van Universiteit Twente presenteert de resultaten van haar promotieproject: Designing healing environments: the effects of aspects of the physical environment in healthcare settings on the health and well-being of patients and healthcare personnel. zulllen de eerste uitkomsten van het schillenmodel voor de care worden gepresenteerd. Deze uitkomsten zijn ook van belang voor het ingezette beleid richting het scheiden van wonen en zorg. 4 Toenemende zorgvraag, afnemende beroepsbevolking, oplossingen? Horizon geeft een duidelijk beeld van de verwachte toekomstige zorgvraag in een regio. Hoeveel mensen in een verzorgingsgebied lijden in 2020 aan een lichte of zwaardere vorm van dementie? Wat tevens duidelijk wordt is de afname van de potentiële beroepsbevolking, dus aan personeel in de zorg. Hoe groot is dit probleem en welke innovatieve oplossingen kunnen worden gevonden? Hoe kunnen mensen met dementie langer thuis blijven wonen? Is de huidige woningvoorraad daarvoor geschikt en welke aanpassingen zijn noodzakelijk? Met dr. Rom Perenboom, drs. Emma van Sandick (beiden TNO) en Marianne Groen (Centrum Zorg en Bouw). 5 Fysieke en sociale toegankelijkheid, concrete voorbeelden Als ontwerper denk je met alle gebruikers rekening te houden. De praktijk blijkt echter weerbarstiger. Rolstoelers, visueel, auditief en verstandelijk gehandicapten, mensen met ademhalingsmoeilijkheden, ouderen en mensen met extreme lichaamsmaten lopen tegen problemen aan: een gebrekkige toegankelijkheid. Niet alleen in fysieke zin, maar ook in sociaal opzicht. Hoe kunnen we gebouwen, buitenruimte, diensten, informatie, activiteiten en de buurten zo maken dat iedereen mee kan doen? In deze parallelsessie wordt deze brede benadering benadrukt. Dit in tegenstelling tot, en als alternatief voor, het ontwerpen voor de gemiddelde gebruiker. Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden concrete handvatten aangereikt. Met Koos Pelsser (directeur Nederlands Centrum voor Totale Toegankelijkheid) en Katja Moesker, projectleider van zorginstelling Triade Flevoland die onder meer in Almere werkt aan inclusieve buurten. 7 Integrale veiligheid Ziekenhuizen Veiligheid is voor elk ziekenhuis een hot issue. In het primaire proces, maar ook bij het ontwerp en beheer van de gebouwen. Samen met specialisten van TNO is het Centrum druk bezig om handen en voeten te geven aan een integrale, praktijkgerichte benadering van dit onderwerp. Deze workshop geeft u een breed en verhelderend kijkje in de keuken. Ook komen verschillende specialisten van TNO aan het woord over interessante ontwikkelingen op hun eigen veiligheidsgebied. 8 Durf ik nog te bouwen? Hoe ga ik om met risico s? Onzekerheid over de toekomst van het stelsel en twijfel over de financiering van de bouw in de zorg kunnen leiden tot een bouwstop. Parnassia heeft oplossingen om kabinet- en stelselresistent te bouwen. Parnassia gaat ervan uit dat bij elk nieuwbouwproject de businesscase bepaalt of de nieuwbouw er daadwerkelijk komt. Bij nieuwbouw moet niet alleen gekeken worden naar de kosten van rente, afschrijving en onderhoud, maar ook naar uitstraling, leefomgeving, ziekteverzuim, enzovoorts. Korte time to market bij bouwen maakt het verschil. En alles staat of valt met een goede werkorganisatie, immers: vastgoed is een vak apart. De heer drs. Frits Verschoor (voorzitter Raad van Bestuur van Parnassia) vertelt in samenwerking met Karel de Wilde (directeur Steigers Bouw Advies) hoe zorginstellingen het beste kunnen omgaan met onzekerheid en risico s. 9 Plug in voor bestaande huisvesting De wensen en eisen van gebruikers en verzorgers ten aanzien van hun huisvesting en werkomgeving veranderen voortdurend. Om tegemoet te komen aan de wensen van cliënten en personeel overwegen instellingen bestaande woningen te verbouwen of zelfs volledig nieuw te bouwen. Met de in te voeren prestatiebekostiging is het immers van groot belang om aan te sluiten bij de vraag van gebruikers. In deze sessie wordt de kennis van het Centrum Zorg en 6 Healing Environment: Praktisch toepasbaar? Het is bekend dat het gebouw en/of de omgeving een bepaalde invloed heeft op de patiënt, personeel en bijvoorbeeld familie. Wat die invloed precies is, is moeilijk vast te stellen; zeker als het wetenschappelijk aantoonbaar dient te zijn. In het onderzoek van Karin Dijkstra is een aantal effecten onderzocht en ook aandacht besteed aan de rol van persoonlijke verschillen en preferenties. In de presentatie worden ook een groot aantal fysieke aspecten die invloed
Bouw en TNO gecombineerd om te komen tot innovatieve oplossingen voor (de renovatie van) bestaande huisvesting. Thema s als binnenklimaat, prettige woonomgeving en vergroting van het leefoppervlak spelen hierbij een belangrijke rol. Concrete resultaten en ideeën voor verbetering van de huisvesting in de zorg staan centraal. 10 Op weg naar Design For All Steeds meer aandacht wordt besteed aan technisch duurzaam bouwen (gebruikte bouwmaterialen, energieverbruik). Design For All legt de nadruk op de flexibiliteit van een gebouw voor zijn gebruikers. Is het ontwerp zo dat iedereen, dus ook ouderen, ouders met kinderwagens en mensen met beperkingen er optimaal gebruik van kunnen (blijven) maken? In en om Bus 1202 wordt hier aandacht aan besteed. Door middel van een inleiding, ervaringparcours en nabespreking. Bus 1202 bevindt zich aan de ingang van het congresgebouw en biedt plaats aan 16 mensen plus 2 plekken voor mensen met een rolstoel. Met drs. Astrid van Koppen, projectleider innovatieve projecten Programma Versterking Client Positie. De kosten De kosten voor deze dag bedragen 265,= (exclusief BTW) per deelnemer, inclusief een congresmap, lunch, koffie, thee, frisdrank en een netwerkborrel met hapjes na afloop én gratis parkeren in de parkeergarage van het World Forum Convention Center. Inschrijven Inschrijven is mogelijk via www.tno.nl/congreszorgenbouw of via www.bouwcollege.nl/cursusagenda. Uw inschrijving wordt direct elektronisch verwerkt. Centrum Zorg en Bouw Centrum Zorg en Bouw is het centrum voor het ontwikkelen van kennis over zorg en bouw. Met het oog op de mens, duurzaamheid en de beste kwaliteit tegen de beste prijs. Betrouwbaar, onafhankelijk, verrassend en vrij toegankelijk. Voor innovatie, strategische advisering, monitoring, vastgoedberekeningen. Centrum Zorg en Bouw Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht T 030 298 31 11 F 030 298 31 31 E zorgenbouw@tno.nl www.tno.nl/zorgenbouw Informatie Willeke van Staalduinen, willeke.vanstaalduinen@tno.nl 030-298 3232 of 06-51 053 949 Annette de Vreeze, acm.devreeze@bouwcollege.nl 030-298 3112. tno.nl